Caput 51 [Bnf 12926 Transcription]

CAPut 51m

Modo persimili peruertit doctor sepulueda rectam et veram intelligentiam originalium beatissimi Gregorii Magni et aliorum sanctorum. Asserit Sepulueda imprimis Gregorium approbasse bella quae christiani gerunt aduersus infideles hac sola de causa ut ditioni christianorum subiectis se cadit securius fides annuntiaretur. Propterea quod Gregorius laudat et gratias agit cuidam exarcho Genadio quoddam bellum aduersus quosdam infideles gerenti. Vt in epistola 73. quod refertur a Gratiano in c. si non ex fidei. 23. q. 4

Equidem Gregorius vir sanctissimus nihil tale somniauit. Is enim pro singulari pietate qua preditus erat cum vellet adducere ad fidem: Anglos non misit in eos armatas copias ut supra retulimus capitulo. 45. sed Augustinum cum monachis quadraginta qui miraculis et verbo dei, eam gentem ad christum adduxerunt. Ex verbis eius epistolae quam Sepulueda citat colligitur: Gregorium laudare Genadium non quod paganis bellum inferret ut christiani fierent: quod Sepulueda falso illi impingit: sed quod prouintias quae olim christianorum erant a paganorum vel hereticorum potestate vendicauit Eius verba haec sunt: Vbi inquit: Plurima enim pro pascendis ouibus beati petri, apostolorum principis utilitatibus excellentiam vestram prestitisse didicimus ita ut non parua loca patrimonii eius propriis nudata cultoribus largitis id est positio vel restitutio datitiorum vel dacorum id est populorum quorumdam secundum, archidiaconum habitatoribus restaurasset. haec ille.

Vides lector Gregorium non loqui de bello quod infertur paganis ad subigendum illos ut christiani fiant quod Sepulueda fieri vult: sed de recuperando prouincias quae olim christianae ditionis fuerunt. Manifestum enim est ex multis supra deductis et plene probatis: quod in terris infidelium. pacifice viuentium: ecclesiamque non offendentium: neque oues actu neque patrimonium quod restaurari debeat habet beatus petrus: cum fidem (ut supponimus) non susceperint. Patet etiam per verbum restaurasset: quod supponit spoliationem factam prius fuisse. Constat enim etate beati Augustini vuandalos prius paganos postea Arianos occupasse Africam eamque possedisse per plusquam nonaginta annos usque ad tempus Iustiniani Caesaris ut in L. 1. c. de officio prefecti pretorio africae. Et in prohemis institutionum, et in authenticis de haeredibus et falaci. Scribit hoc vincentius speculi hystorialis libro 21. c. 28 et 31. Gregorius autem floruit quinquaginta annis post Iustinianum cuius tempore Vuandali Africam vastabant ut ex hystoriis patet presertim eutropii libro 16 et libro 17. Ergo aetate gregorii pagani possidebant Africam.

Neque obstat quod Sepulueda adfert Vuandalos iam fuisse deuinctos a Belisario. Quoniam ut apparet ex hystoria Eutropii libro l6. Septimo anno imperii Iustiniani ter pugnaturus cum Vuandalis in africam pergit: de quo aliquid per Volateranum et Rubertum in suo Dictionario. Et sic esse potuit non fuisse omnino deiectos per Belisarium (licet aliqui dicunt quod sic) et per consequens vsque ad tempus Gregorii magni perdurare: ac denuo insurgere contra populum Romanum seu christianum. Quidquid autem fuerit de Vuandalis: alii pagani fuerunt in africa et gentes diuersae prout inquit Eutropius ubi supra. Preter Maurusios qui ex gentibus descenderant quas Iosue et filii israel ex terra promissionis abegerant vel potius fugerant a gladio eorum, et hi fuerunt Chananaei vel ex illis septem gentibus. Qui peruenientes Egiptum et non recepti ab eis: ad Lybiam venerunt quam Hoen nominauerunt statuentes titulos duos supra magnum fontem ex lapidibus candidis concauis habentes literas phoeniceas dicentes haec: nos sumus qui fugimus a facie Iesu latronis filii nauae. Ita refert Eutropius vbi supra. hi Maurusii proelium aduersus Afros mouerunt tempore Iustiniani contra quos iuit init Salomon qui subrogatus fuit Africae gubernator Bellisario et occidit ex eis quinquaginta millia. Ex quibus patet quod aetate Gregorii potuerunt esse in Africa infideles qui molestarent fideles et loca usurparent vni uersalis ecclesiae. Quare diuus Gregorius ipsi Genandio Africae exarcho gratias agit quod regionem illam ecclesiae receperit quod satis patet ex inscriptione epistolae quae talis est: Gregorius Genandio patricio et exarcho per Africam gratiarum actiones facit pro beneficiis sancto petro collatis. haec ibi. Et quoniam subigere eos paganos erat dilatare ecclesiam inquit Gregorius: quae scilicet fama vestra est bella vos frequenter appetere non desiderio fundendi sanguinis sed tantum dilatandae causa reipublicae in qua Deum coli conspicimus loquitur: quatenus christi nomen per subditas gentes fidei praedicatione circunquaque discurrat. Claudit Gregorius epistolam his verbis: petimus dominum Saluatoremque nostrum qui eminentiam vestram pro solatio reipublicae sanctae misericorditer protegat et ad dilatandum per finitimas gentes nomen eius magis magisque brachii sui firmitate confortet. haec ille. Idem etiam petimus summis votis quotidie a domino nobis dari aduersus Turcas et Mauras christianam ecclesiam infestantibus. Non quidem in id solum ut christiani fiant: sed quoniam iniurias inferunt ecclesiae et eius prouincias tyranice possident. Gregorius ergo non laudat Genandium quod paganis arma intulerit ut christiani fierent: sed quoniam ab eis recepit prouincias seu loca, quae quondam christianae ecclesiae fuerant: Et quoniam perdomitis saeuis illis hostibus euangelica lux per finitimas regiones ab eis occupatas propagari poterat. haec erant pia Gregorii vota.

Iterum tum temporis Africae ecclesias occuparant Donatistae saeuissimi haeretici: qui apud se solos iactabant esse ecclesiam addentes plurima alia haeretica dogmata quae Augustinus refert libro de haeresibus, Et in libro aduersus eos peculiariter elucubrato. Et Isidorus Etimologiarum libro 8. c. 5. Quod autem Gregorii tempore adhuc essent Donatistae probatur ex epistola 72 illius libri: vbi exhortatur Genadium admoneri vt concilium contra haereticos catholicorum episcoporum celebraretur. Et in epistola 75 episcopis orthodoxiis precipit ne quem Donatistam ecclesiae catholicae reconciliatum ordinarent in episcopum. Gregorius ergo Genandium laudat quod haereticos donatistas subegerit et ecclesias eis abstulit: sicut prouincias christianas expulsis paganis antea recepisset. haec Gregorius in dicta epistola 7a his verbis: sicut excelentiam vestram hostilibus bellis in hac vita dominus victoriae foecit luce fulgere: ita oportet eam inimicis ecclesiae omni viuacitate mentis et corporis obuiare. Quatenus ex vtroque eius triumpho magis ac magis enitescat opinio. Cum et forensibus bellis (scilicet) quae fiunt contra paganos: aduersariis catholicae ecclesiae pro christiano populo vehementer obsistitis et ecclesiastica proelia scilicet quae contra haereticos inducuntur: sicut bellatores domini fortiter dimicatis. Notum est enim haereticae religionis viros (si eis quod absit) suppetit nocendi licentia contra catholicam fidem vehementer insurgere: quatenus haereseos suae venena ad tabefaciendum si valuerint christiani corporis membra transfundant. Cognouimus enim eos contra ecclesiam catholicam domino eis aduersante colla susrigere: et fidem velle christiani nominis inclinare. Sed eminentia vestra conatus eorum comprimat: et superbas eorum cerbices iugo rectitudinis premat: et infra: Magna profecto excellentiae vestrae apud creatorem gloria proficit si per eam dispersarum ecclesiarum potuerit societas restaurari. haec Gregorius.

Ex his lector vide Genandium bello subegisse hereticos donatistas: et dispersas ecclesias per haereticos occupatas catholicis episcopis restaurasse: pugnasseque aduersus paganos ut ecclesiae assereret prouincias quae quondam christianae ditionis fuerant: et in quibus fortassis christiani habitabant. Propter has res a Genandio pie gestas: Gregorius illi gratias agit epistola mox sequenti scilicet 73 quam Sepulueda citat extra rem. Non enim ibi laudatur Genandius quod armatis copiis Vuandalos vel Mauros aut alios infideles subegerit vt postea praedicato tio euangelio pagani conuerterentur vt probatum est. Quod autem Gratianus epistolas illas inseruerit ecclesiasticis decretis 23. q. 4. nihil ad rem. Tantum enim adducit ea loca: ut probet non esse aduersus legem Christi occidere impios. Quod epitome cuiusque capitis indicat.

Nam caput sicut excellentiam: his verbis inscribitur eius sensus: ecclesiasticae religionis inimici: etiam Iam bellis sunt coercendi. Et in c. si non ex fidei legitur haec inscriptio: merito fidei bellorum paratur victoria. Quis autem negat christianae religionis hostes bello coercendos esse cum aliter bellum comprimi non potest

Quis negat fide parari victoriam: sed quid haec ad opinionem Sepuluedae ab omni ratione et christiana doctrina alienam? Pergit Sepulueda et in erroris sui confirmationem citat etiam eundem sanctum Gregorium libro 9 epistola 60 ubi hortatur Aldibertum Angliae regem vt idolorum cultum conuellat paganicaque templa diruat exemplo Constantini magni qui idem Romanae reipublicae prestitit. Equidem cum Rex Aldibertus iam per fidem quam susceperat membrum esset ecclesiae: Iure optimo hortatur illum Gregorius pontifex ut idolorum cultum conuelleret: illa autem adhortatio vim praecepti habebat. Rex enim ipse iure diuino tenebatur omnibus modis curare vt subditi sui adducerentur ad fidem modo tamen debito autore Augustino de ciuitate Dei libro 5. c. 24. et 26. et Libro 19 c. 16 probatur in c. duo ista nomina 23. q. 4, ibi: "Regi regenti Gentem Suam"

Praeterea notandum subditos illius regis iam esse quodammodo subditos ecclesiae etiam si pagani essent. Subdito enim rege per baptismum omne eius regnum censetur subditum esse ei cui rex sese subdidit: ut per doctores in authenticis ingressi. C. de sacrosanctis ecclesiis; Baldus in l. si paterfamilias in 1a lectione, ff. de adoptionibus lasso in authenticis ingressi columna 8; C. de sacrosanctis ecclesiis Antonius de Butrio in repetitione capituli finalis de causa possessionis et propriis. Hoc autem quod Diuus Gregorius regi suadet facere tenebatur: quoniam illi pagani eius subditi quodammodo (ut dictum est) erant. Et Rex absque armis edicto poterat idolorum cultum in proprio regno conuellere presertim cum probabile sit proceres religionem Christianam simul cum eo suscepisse. Semper enim subditi principem suum imitantur quod in hac specie scribit sanctus Thomas 2a2ae q. 10, a. 10 in corpore. haec erat mens Gregorii magni Constantini exemplum illi proponentis his verbis. "Sic enim Constantinus quondam piissimus imperator Romanam rempublicam a peruersis idolorum cultibus reuocans: omnipotenti domino Deo nostro Iesu christo secum subdidit: seque cum subiectis populis tota ad eum mente conuertit". haec ille.

Potest enim princeps et debet idolorum cultum in suo regno prohibere sicut et alia peccata publica: dummodo id absque magno tumultu vel scandalo fiat: et absque maioribus detrimentis quam ex idolatria procedebant: vt supra latissime tractatum est. Dum tamen etiam pro daemonum cultu quem conuellere vult: offerat illis quod melius est (scilicet) veri Dei cognitionem. Si autem rex idolorum cultum legibus editis prohiberet: neque alia religione suos instrueret: certe id facere non posset. Est enim impossibile hominem verum vel quem putat verum Deum non colere. Principes ergo quibus incumbit utilitatem regnorum suorum curare: possunt impiam religionem conuellere et verae religionis cultum inducere cum iure naturali potestatem habet super suos. Hine (scilicet) quia erant subditi: Constantinus idolorum cultum vetuit sub poena mortis et confiscationis bonorum de consilio forte beati Siluestri moti hac ratione vt in l. 1a cum sequentibus C. de paganis et sacrificiis. Et quoniam Iulianus apostata idolorum cultum reuocauit mortuo Constantino, autore Hugone Floriacensi: Theodosius piissimus imperator idolatriam prorsus in imperio conuulsit: dirutis paganorum templis. Cuius exemplum secuti sunt Archadius et Honorius Theodosii filii qui post eum imperarunt autore Vincentio speculi hystorialis libro 19. c. 5. Item in casibus in quibus infideles sunt subditi ecclesiae vel membrorum eius videmus eis perscriptas leges a Theodosio et ab Archadio et Valentiniano, qui edita lege cauerunt ne Iudaei matrimonia celebrarent Iuxta legem Moysi. Sed christiano ritu non intra 2m 3m vel 4m gradum ut in l. nemo Iudaeorum, C. de Iudaeis. Si tamen infideles non essent subditi ecclesiae: nequaquam ipsis possent ab ecclesia perscribi leges: vt probatum est. Leges a Theodosio de hac re editae meminit hystoria ecclesiastica libro 11o. c. 19. et libro 9. Et Tripartita libro 9. c. 27. 28. Et Augustinus de ciuitate Dei libro 5o. c. 26. Et Archiepiscopus Florentinus in 2a parte suae hystoriae titulo 8. c. 7. § 2. Et Augustinus in Epistola 43 aduersus Vincentium hereticum Donatistam quae referuntur in c. non inuenitur. 23. q. 4. ad hanc etiam rem hortatus est Theodosium Ambrosius epistola 30. et 31. Huiusmodi leges nemo pius non probat: et si casus occurreret similis vbi idolatria absque maiori malo: principum autoritate in subditis cohiberi posset: quis similem legem edi non curaret: si modo christum ex animo diligeret? Sed quid hoc ad nostrum casum. Vbi pagani numquam subditi ecclesiae nec membris eius: et quorum princeps paganus est: non a suo principe sed ab hyspanis militibus trucidantur et bello illato immaniter subiguntur ut idolorum cultus occisa infinita hominum multitudine tandem conuellatur?

Sed obiiciet aliquis sipium est occidere euntem post prohibitionem legis ad idolorum cultum: pium etiam erit idolatriam bello conuellere. Certe hoc argumentum nihil aduersatur. Tum primo: quia in non subditis deest potestas et iurisdictio et sic autoritas qua Iustum bellum fulcitur: Tum 2o quia occiditur subditus idolatra quic adhuc potest ad Christum ministerio praedicatorum conuerti: cum per ignorantiam peccet: occiditur etiam nocens absque innocentium ruina: bello autem Innocentium millia cum paucissimis nocentibus vt supra probatum est. Bello igitur subigere infideles vt fidem suscipiant impium est. Exemplum ergo Constantini Theodosii, et caeterorum principum qui legibus editis templa claudi preceperunt: et idolorum cultum in propriis regnis prohibuerunt: nihil ad nostrum casum rationibus supra relatis: et principaliter quia cum principes essent subditis suis quas vellent leges dare poterant. Indi autem nobis neque ecclesiae subditi non sunt: quia sunt pagani et in propriis regnis principes legitimi et liberi: ergo ipsis nequaquam possumus leges dare. Neminem namque posse legem ponere nisi subditis: certissimi Iuris est vt in l. c. 1. de summa trinitate, et l. finali, C. de incestuo nuptiis et l. 3, ff de officio presidis, et c. a nobis. de sententia excommunicationis.

Ex parte etiam ecclesiae ratio specialis concurrebat (videlicet) iam ad illius membra pertinere ipsos infidelium principes siue reges: et partem non minimam eorum regnorum qui iam fidem susceperant Caeteros autem nondum conuersos quodammodo etiam ad ecclesiam pertinebant: quia (vt diximus) erant in propinquiori potentia quam antea. Vnde si in regno iam incipiente conuerti / ferrent aperta esse templa et idolorum cultum publice exerceri: non modo imminebat periculum apostatandi a fide plebeis et communibus hominibus: verum etiam ipsi principi. Idcirco conuenientissimum immo necessarium utique erat vt ecclesia et eius praelati christianos principes ad idolatriae destructionem exhortarentur: et pro sua virili templa euerti conarentur. Et hoc est quod Gregorius in epistola ad Aldivertum Angliae regem obnixe faciebat.

De caeteris tamen gentibus siue infidelibus qui nec eorum principes aliquid vnquam de fide audierunt nec vllam ecclesiae offensam per aliquem ex prenominatis casibus intulerunt: immo nec in mentem vnquam venit quid esset ecclesia vel an si in rerum natura existeret: ob quod omnibus modis sunt extra ecclesiam: quandoquidem liquido patet nullam praedictarum in istis concurrere qualitatum: quin potius directe omnes esse contrarias: ergo ratio diuersissima est de omnibus infidelibus quantumcumque idolatriae sint dediti: dummodo in aliquo praedictorum sex casuum culpabiles non existant diuersissima (inquam) est a ratione qua moti sunt Gregorius et Ambrosius et Augustinus ad christianos principes exhortandos: ut idolatriam destruerent et ad commendandas eorum circa hoc christianas leges. Ex his ergo apparet versus originalium sanctorum ecclesiae doctorum intellectus: nec non etiam legum humanarum, quarum rationem venerabilis doctor Sepulueda inepte pro se adducit, cum tamen manifeste contra se militent