Caput 52 [Bnf 12926 Transcription]

CAPut 52m

Adducit preterea Sepulueda Augustinum et Thomam docentes Romanos Iustam habuisse causam subigendi orbem quoniam cum caeteris gentibus prudentia et iustitia superiores essent Deus voluit orbem ab eis gubernari. Haec Sepulueda falso tribuit Augustino et Thomae. Primo enim Romanorum imperium non Iuste partum sed tyranide ac violentia acquisitum fuit vt ex hystoriographis iureconsultis ac theologis alibi probauimus. Quod Augustinus et Thomas docuerunt bona fide subiiciam. Romanos illos primos urbis Romae incolas moralibus aliquibus virtutibus fuisse preditos amore scilicet in patriam et zelo publicae vtilitatis quam propriis commodis preferebant. Condidisse item leges Iustas blandeque ac suauiter tractasse gentes bello vel alias imperio suo subiectas: quamquam reuera non erant verae virtutes autore eodem Augustino de ciuitate Dei libro 5 c. 12. Et in c. ubi sana. 24. q. 1. inquit: "Vbi sana fides non est, non potest esse justitia" et caetera.

Docet ergo Augustinus Deum pro sua inefabili prudentia et bonitate his concessisse orbis imperium quoniam imperium aeternam vitam concessurus non erat. Ita Augustinus ubi supra et Hieronimus 28. q. 1. §. ex his itaque c. omnes. sanctus Thomas de regimine principum libro 3. c. 4. 5. 6. Et Augustinus libro 4o. c. 33. inquit "Deus igitur ille felicitatis autor et dator quia solus est verus deus ipse dat regna terrena et bonis et malis" et libro 5. c. 28 "quae cum ita sint non tribuamus dandi regni atque imperii potestatem nisi Deo vero qui dat felicitatem in regno coelorum: nonnisi solis piis: regnum vero terrenum et piis et impiis sicut ei placet cui nihil iniuste placet". Et parum infra: "ille igitur unus verus Deus qui nec iudicio neque adiutorio deserit genus humanum: quando voluit et quantum voluit Romanis regnum dedit: qui dedit Assyrijs vel etiam Persis" etc. Et in c. 15: "quibus ergo non erat daturus vitam aeternam cum sanctis angelis si neque hanc eis terrenam gloriam excellentissimi imperii concederet non redderetur merces bonis artibus eorum id est virtutibus". Et in fine claudit: "non est quod de summi et veri Dei iustitia conquerantur perceperunt mercedem suam" haec ille.

Huius rei ratio est secundum Augustinum in diuersis locis quoniam admirandae bonitati Dei conuenit quantumuis minimam virtutem praemio affici: quod ex Ezechielis c. 29 probatur ubi Deus loquens de Nabuchodonosore qui persequendo bello habitatores Tyri illi gratam operam prestiterat inquit: "fili hominis Nabuchodonosor rex Babilonis seruire fecit exercitum suum seruitute magna aduersus Tyrum: omne caput decaluatum et omnis humerus depilatus est et merces non est reddita ei neque exercitui eius de tyro seruitute qua seruiuit mihi aduersus eam". Et quoniam similes tyrani pro suis meritis vel seruitiis Deo factis praemium non merentur aeternum subiicit dominus: "Ecce ego dabo Nabuchodonosor regem Babylonis in terra Egypti: et accipiet multitudinem eius et depredabitur manubiasuia eius et diripiet spolia, et erit merces exercitui illius et opere quo seruiuit aduersus eam: dedi ei terram Egyptii pro eo quo laboraueritnt mihi ait Dominus Deus". Item dominus Esay. c. 45. alloquitur his verbis: Cyrum persarum regem. "haec dicit dominus Christo meo Cyro: cuius apprehendi dexteram ut subiiciam ante faciem eius gentes: et dorsa regum vertam. Ego ante te ibo et gloriosos terrae humiliabo, et dabo tibi thesauros absconditos" etc.

Huius enim imperium licet iniuste habitum plurima peperit Deo grata. Primo libertate donauit Iudaeos captiuitate pressos: concessa illis facultate reaedificandi vrbem et templum Hierosolimitanum vt inibi Deus coleretur ut apparet ex Esdrae libra 1o c. 1. Deinde Cyrus executorum diuinae iustitiae sese prebuit occidendo Balthasarem qui volens idola sua colere vasa Hierosolimitani templi a Nabuchodonosor allata educi fecit: et tam ipse quam vxores et meretrices eius illis biberunt vt apparet Danielis c. 5

diuina ergo prouidentia praemium praestat tyranis quibus veluti organis utitur ad executionem iustitiae suae. Itaque Romani acceperunt mercedem suam. His consonat quod adducit Gratianus 23, q. 5, § hinc notandum, c. Remittuntur: "Tales inquit in eo quod puniunt deo seruire dicuntur. In eo autem quod ignorantes se esse ministros irae Dei impia vanitate superbiunt: nec mercedem suae virtutis a Deo non nisi temporalem inueniunt, poenam vero suae superbiae non effugiunt". Et infra: "Similiter cum per Romanos peccatum mortis Christi Deus punire decreuisset: urbis excidium et iudaicae plebis miseram captiuitatem suis viribus ascribere receperunt: Vnde contra eos propheta increpatur dicens: leua manus tuas in superbias eorum qui te oderunt et qui multa maligna operati monumenta suae victoriae" id est uexilla et arma posuerunt in medio atrio tuo id est templo in signum victoriae secundum glossam psalmi 73. addit postea Gratianus: "cum vero occulto instinctu aliqui mouentur ad persequendum malos sicut Soennacherib et caeteri qui populum. delinquentem persecuti sunt: licet occulto instinctu operante illorum meritis incitentur ad persequendum tamen quia praua intentione non peccata delinquentium punire sed illorum bona rapere vel suae ditioni subiicere quaerunt: non sunt immunes a crimine", et caetera. Haec Gratianus.

Quanuis ergo huiusmodi homines Deo quodammodo seruiant: peccant mortaliter tamen quoniam predandi et latius imperandi animo belligerantur non vero animo seruiendi Deo. Quod praeter superiora probatur etiam Esaye c. 10 de Soennacherib: vae assur virga furoris mei, et baculus ipse est: in manu eius eora indignatio mea. ad gentem falacem mittam eum: et de populo furoris mei mandabo illi ut aufferat spolia et diuidat predam. Et sequitur ipse autem non sic arbitrabitur et cor eius non estimabitur, sed conterendum erit cor eius etc. Ex quibus aperte colligitur primo Deum aliquando in actu occulto mouere impios et sic uti eorum ministerio ad puniendum peccatores: quod Ambrosius scribit in dicta c. Remittuntur. "Saepe inquit et ab alienigenis Dei iussu excitatis propter diuinae maiestatis offensam sublatus est populus Iudaeorum". haec ille. Similiter ut bonum eliceat quod ex actibus eorum malis disposuit colligere secundum Augustinum. Secundum: tyranos ipsos nec intendere id ad quod illos mouet nec velle quae Deus vult sed solum cor suum prauum ad gentes spoliandas et suae ditioni subiiciendas dirigunt.

Tertium: quod quia libidine dominandi et non amore virtutis ea faciunt peccant mortaliter grauissime ac in fine vitae ignibus infernalibus sint deputandi: patet: per illud vae posito contra Soennacherib: quo numquam scriptura utitur (teste Hieronimo et Chrysostomo) nisi ex processu peccati mortalis: quod puniendum tandem sit damnatione sempiterna. Deus ergo usus est Romanis tam ad disponendum orbem quantum ad illam partem illius in gratiosum et dulcem aduentum suum quam etiam ad significandum unitatem ecclesiae siue sancti regni sui per adunationem gentium: omnem orbem occupaturi.

Elegit preterea Romanos tamquam carnifices vel executores iustitiae suae ad puniendum eas gentes: quarum sceleribus iratus erat. Vnde sicut Nabuchodonosor pro eo quod Deo seruiuit in direptione Tyri: Deus permisit eum ut turbaret usurparet ac dominaretur super Egyptum: similiter Cyrum ut caperet Babylonem ac Balthasar occideret: quoniam tamen non ut obsequium domino praestarent sed ambitioni et latius imperandi libidine omnes gentes bello subiugarunt: ideo detrusit tandem eos in infernum: propter violentias et iniustitias suas: itaeque Romanos permisit et innit ut orbi dominarentur in mercedem propter effectus iam dictos quos ex tyranide sua elicere intendebat. Non est ergo quod Sepulueda Romanorum tyranidem nobis obiiciat: ut nostram in indos quam appellauerunt conquistam iustificet. Romani enim Persae et Assyrii in eternum perierunt quod eorum bella ingrata oculis extiterint domini ut supra ex sanctis patribus probauimus et infra domino adiuuante latius patebit.