Quaestio 8

VTrum voluntas possitus simul et subito producere actum voluntarium yyax et meritorie et libere dilectionis

videtur quod non quia tunc in momento temporis posset me reri meritis equalibus infinitis in infinitis nistam tibus eius cum non sit maior ratio oe vno quam de alio

⁋ Contra principium actiuum in passo summe dispo sito in quo nulla est resistentia positis cum hoc omnibus causis potest causare effectum suum subito sed voluntas est principium tale actiuum et cum hoc tale passiuum igitur circunscriptis impedum et no¬ et positis omnibus requisitis subito causabit actum sed voluntas est principium tale actiuum et cum hoc tale passiuum igitur subito causabit actum suum.

⁋ Prima conclusio quam non assero quod voluntas no tra vel angelica si in hoc instanti non causat dilectionem non potest fine medio post hoc instans et subi to simul causare dilectione. probatur supponendo quod idem est fieri in instanti et fieri simul quia secundum veritatem instantia non sunt mensure tales quales quidam ymaginantur.

⁋ Tunc arguitur sic impossibile est quod initans immediate succedat instanti vel vnum mutatum esse in eodem motu continuetur igitur impossibile est quod aliquid immediate post instans in quo non est ipsum nec aliquid quod potest esse pars eius simul fiat vel instantanee quia tunc esset aliquod instans instanti immediatum. Item per philosophum non est dare vltimum rei permanentis in esse igitur pari ratione non est dare vltimum indiuisibile in quo res aliqua et quelibet eius pars vltimo non sit. probatur tunc duo angeli essent factibilis immediate vnus post alium quilibet eorum instantanee et tunc instans in instanti erit immediatum.

⁋ Contra conclusionem arguitur primo sic possibile est deum annichilare mundum sic quod mundus habeat modo esse et immediate post hoc subito habeat non esse igitur etiam potest facere quod modo non sit et immediate post hoc simul to tus erit igitur etc. preterea deus potest facere unum angelum qui precise esset per instans et talis simul de sineret esse igitur per tuum modum arguendo instans erit immediatum instanti. preterea praecise per vnum instans deus potest nolle cooperari soli ad illuminationem medii summe dispositi quod si fieret in instanti sol non llluminaret medium et tamen statim post illuminaret et simul: quia non esset ibi aliqua causa successio nis preterea obstaculum aliquod inter positum inter solem et medium posset deus instantanee annichilare illo casu posito sol immediate post illud instans illuminaret medium fine successionem quia non esset ibi causa successionis. preterea in quacumque mensu ra potest causa successiue agere aliquam rem simul fa ctibilem deus potest eam simul et subito producere sed creatura potest immediate post quam talis res non est nec aliquid eius agere successiue igitur etc. preterea deus immediate post hoc instans potest totam rem aliquam et quaelibet eius partem conseruare sed dei conseruatio est vera productio igitur. ita etiam sol si staret immediate post hoc instans conseruaret radi um quem nunc producit et conseruare est produce re igitur preterea omne illud cui non repugnat si mul esse immediate post hoc instans potest deus simul producere immediate post hoc instans etiam dato quod nunc non sit sed nulli rei permanenti repugnat simul esse immediate post hoc instans quia omens ta les de facto essent secundum se immediate post hoc instans igitur etc. preterea nihil est negandum a diuino posse ex quo non sequuntur contradictoria igi tur etc.

⁋ Ad primum respondetur quod hoc non est factibile quia repugnantiam includi scilicet quod aliquid simtes et instantanee fieret vel destrueretur et cum hoc idem non fieret nec destrueretur simul nec instantanee cum instans instanti immediate succedere non potest.

⁋ Ad secundem negatur assumptum quia cum prima parte non stat secunda.

⁋ Ad tertium icitur quod in illo casu sol non illuinaret immediate post hoc medium subito sed successiue et deus esset causa successio nis eo quod nollet tunc subito vel nunc producere quia si vellet lumen tale subito producere sine omni medio post hoc instans tunc vellet spsm producere in hoc in tanti cum non sit huic instanti aliquod instans immediatum lec esse posset in quae subito aut simul produci valeret. dices ponatur praecise quod deus per instans nollit simul pro lucere tale lumen et per totum tempus praecedens et sequens producatur simul vel sic simul idem lumen dicitur quod hoc non est possibile quia infert indiuisibilia esse immediata.

⁋ Ad quartum dicitur quod in instanti adnihilationis obstaculi sol illuminaret medium quia tunc non esset obstaculum impediens.

⁋ Ad quintu negatur discursus quia non bene subsumitur. deberet ei subsumi aliquod indiui duum mensure et hoc non fit sed subsumitur hec aduerbia lis determinatio immediate et fit fallatia figure dictionis commutando rem in modum sed bene potest forma ri ratio sine defectu.

⁋ Ad sextum conceditur quod deus potest immediate post hoc instans simul aliquam rem produ cere sed non primo immediate post hoc instans tunc enim simul eam produceret in hoc instanti.

⁋ Ad septimum ne gatur maior propter illud additamentum etiam dato quod nunc non sit. Ad octauum dicitur quod hoc implicaret contradi ctionem vt proe ex dictis.

⁋ Secunda conclusio sequens ex dictis quod si voluntas in hoc instanti non causat dilectionem et immediate post hoc caebit illa cabitur successiue. Sciendum tamen quod oppositum dictarum conclusionum teneri potest et satis videt mirabile negare deum posse aliqud quod nunc non est immediate post hoc subito producere. vbi aduertendum quod aliquis dicunt nullum instans esse realiter in tempore vel motu continuor sed quod omnem instans est productio subita alicuius rei et ita instans est mensura extrinseca tempori. Et secundum hoc dicendum est quod si nunc aliquid puta sortes non est et immediate post hoc erit subito quod instans productionis sortis non coexistit alicui parti temporis pecedentis nec instanti terminanti tempus praecedens quia nullum tale est ue sed erit antequam traseat aliqua pars temporis sequentis nec tamen oportet quod aliqua pars vel aliquod instans sequentis temporis adequate mensuret talem subi tam productionem.

⁋ Item concedendo instantia in tempo e modo communi ita quod instans sit mutatum esse tunc si in hoc instanti sortes non est et immediate post hoc subito erit conceditur quod subita productio sortis est instans extrinsecum tempori immediatu prassnti instanti intriseco tem poris et tunc tale instans extrisecum non coexistit praecise alicui instanti intrinseco temporis sed immediate erit post hoc instans ponens ante omnem successionem temporis futuram.

⁋ Ite illud in permanent ibus secunde linec ponen esse contigue et ita punctus initi atiuus posteriorit immediate erit post punctum termin atiuum prioris qu ibet distincte in situ suo sic etiam deus potest facere i uccessiuis quod vna hora contigue sequatur aliam et per onsequens instangerit immediatum instanti et etia aliqud quod habet non esse in vno instanti potest subito produci in alio instanti im mediato illi. Item producat deus quattuor lineas i mediatas et mutetur vnus punctus per eas tunc in quali bet parte praeter primam habet mutatum esse igitur ibi si cut tria mutata esse instantia immediata.

⁋ Item producat deus tres angelos immediate post se iuicen tales autem tres productiones sunt tria instantia mediata nec istud est mirum puncta sic possunt poni extra seinuicem immediate quod tamen vnum est priis et aliud posterius licet non in eodem continuo sicut nec instantia possunt esse immediata in eodem continuo nec etiam ex instantibus immediatis iuxta predictam ymaginationem potest fieri successiio continua sicut nec ex punctis linea.

⁋ Tertia conclu sio aliqua dilectio causalis est successiue patet ex dicti et probatur quia omnis dilectio est forma intensibi lis et remissibilis quilibet enim experitur quod aliquando idem obiectum diligit intensius aliquan do remissius. Item charitas habitualis potest in tendi igitur et actualis.

⁋ Quarta conclusio quod dile ctio est ab angelo vel ab anima causabilis successiue probatur quia dilectio praerequirit cognitionem concau iantem cum ipsa voluntate vt patet ex questione proxima sed talis cognitio intendi potest et remitti eo quod obiectum proportionabilius vel minus propor tionabiliter approximari potest potentie cognitiue et secundum hoc ipsam magis vel minus perfecte immuta re igitur etiam dilectio que est effectus cognitionis in tensibilis est et remissibilis. Preterea non est dare maximam distantiam a qua obiectum aliquod immuta re potest potentiam angeli cognitiuam quia quacunque data a qua potest aliquod obiectum immutare illam potentiam per maiorem immutare potest idem obiectum maius sequitur igitur quod est dare distantiam minimam a qua obiectum non posset mouere potentiam illam ceteris paribus: igitur si a fine illius distantie incipiat moueri obiectum versus potentiam causabit successiue maiorem et maiore cognitio nem in potentia secundum successiuam approximationem obiecti versus potentiam igitur etiam volitio potest esse successiua quia amor respectu obiecti naturaliter cogniti mere naturaliter cau satur si obiectum eius apprehendatur tantum ap prehensione simplici sine omni deliberatione seu compositione et diuisione posita autem causa mere naturali et sufficienti et non existente impedimento ponitur effectus in passo disposito et hoc simul vel successiue correspondente productioni sue cau se. preterea visio corporalis causari potest et etiam corrumpi successiue secundum approximatio nem obiecti ad potentiam vel secundum remotionem ab eodem igitur visio talis habet partes et non secundum extensionem eo quod anima humana in qua recipitur non est extensa igitur secundum intensionem et per consequens cum amor vel appetitio ne cessario sequens modo preexposito ipsam visionem simul fiat cum factione cognitionis illius igitur sequitur quod tantum partibiliter fiet et destruetur sicut et ipsa visio.

⁋ Contra illas duas conclusiones arguitur per aliquos tenentes hoc pro conclusio ne quod actus diligendi sit indiuisibilis simplicitur carens partibus quia aliter actus diligendi deum esset imperfectior actu diligendi iniustum teo quod in actu diligendi deum reperitur tam remissus gra dus dilectionis quam actus diligendi deum est intensi or ipso cum igitur quelibet pars dilectionis sit dilectio sequitur propositum.

⁋ Secundo sequitur ex eadem deductione quod vnus modicus fetor actu diligen di deum esset perfectior.

⁋ Tertio tunc simul et semel diligeret quis idem obiectum perfecte et im perfecte quia toto actu perfecte et per te actus im perfecte.

⁋ Quarto anima Christi est perfectior anima iude et sunt eiusdem speciei et tamen neutra habet partes igitur similiter poterit esse in prope sito.

⁋ Quinto si habeant partes accipio duas spe cies in talibus actibus. Et quero an quodlibet indiuiduum vnius illarum specierum sit perfecti us quolibet alterius vel non. si sic tunc sequitur quod quodlibet indiuiduum speciei perfectioris sit in infinitum perfectius quia habebit infinitas partes quarum quelibet valet infinita indiuidua spe ciei inferioris equalia si non hoc est contra philosophum dicentem quod species sunt sicut numeri.

⁋ Preterea si sic ponatur tunc quod aliquis actus intendatur per additionem vnius gradus sue speciei et post per medietatem vnius gradus et consequenter in infinitum per partes proportionales sic procedendo si sic fieri po test eque rationabilitur poterit poni simile de speciebus quod cuilibet augmentationi sic facte correspondet vnum indiuiduum vnius speciei quod esset pre cise tante perfectionis sicut indiuiduum sic augmentatum: et per consequens infra quascunque duas speci es possunt esse species infinite preterea ex hoc so lo quod partes alicuius continui plus distant quam ante ceteris paribus illud quantum est maius tantum anece igitur pari ratione ex solo quod aliquis eodem actu posset vna vice perfectius cognoscere obiectum aliquod quam alia vice poterit actus ille dici cognitio perfectior quam ante sine aliqua partium additione. preterea tunc intellectio respectu sortis posset augeri per intensionem respectu platonis quia sunt eiui dem speciei et in eodem subiecto.

⁋ Ad primum conceditur quod aliquis actus dilectionis dei est imperfectior actu dilectionis alterius et hoc bonitate in trinseca secundum quantitatem perfectionis actus scili cet quo ad gradum tantum vel tantum licet secundum qualitatem sit perfectior.

⁋ Ad secundum respondetur similiter.

⁋ Ad tertium consequens est inconveniens vel dici potest negando consequentia eo quod denominatio fit a toto.

⁋ Ad quartum patebit in manteria de augmento formarum quod praemisse repugnant si intelligatur prima de perfectione substantiali.

⁋ Ad quintum dicendum quod non. Et ad philosophum qualiter intelligat exponetur ibi.

⁋ Ad sextum conceditur quod infertur accipiendo ly infinite sincathegoreu matice.

⁋ Ad septimum negatur consequentia.

⁋ Ad octauum non habeo pro inconvenienti qui ex illis duabus intensionibus resultat vna composita si ta men simul per distinctas intensiones eiusdem speciei intelligatur vterque tamen ex hoc non sequitur quod sortes perfectius intelligitur quam si sola illa pars esset qua sortes intelligitur.

⁋ Quinta conclusio voluntas potest simul ac subito causare volitio nem meritoriam probatur quia vbi nec est formalis nec virtualis repugnantia vel contrarietas in passo tam sufficienter approximato subito agit quid enim esset causa successionis sic est in proposito igitur etc. Item intellectus subito potest producere actum suum igi tur et voluntas. antecedens probatur quia saltem primo actui intellectus nihil est contrarium in intellectu quia nec habitus nec passio nec aliquid simile vel saltem non oportet quod ibi sit aliqua rest stentia intrinseca nec oportet etiam quod extrinseca igitur subito agit consequentia patet per procesum philosophy et commentatoris quarto phisicor capitu lo de vacuo commento 7 preterea si non tunc nullum agens naturale puta lumen vel calor in receptiuo in quo nulla adesset resistentia in non tempore sed necessario in certo tempore et ex hoc sequi tur quod habens resistentiam et non habens agerent equales effectus in equalibus temporibus etiam forsitan ceteris paribus. Preterea tertio de ani ma dicitur quod intellectio est actio perfecta et fit in instanti.

⁋ Similiter et sensatio nec precedet illam alia actio diminuta igitur pari ratione voluntas subito potest causare actum suum.

⁋ Set hic respondent aliquando quod licet sensatio intellectio et volitio successiue producantur et intendantur tamen dicuntur perfici in instanti quia quando coniunguntur cum alia trans mutatione corporis vel anime tuc sunt imperfecte sed quando anima omnino est in quiete et fine turbatione tunc fiunt perfecte vt patet septimo phisicor. sic eti am dicitur 7 ethicor quia delectatio non est vera gene ratio nec verus motus sicut nec visio quia est per fecta in instanti sic etiam dicitur septimo phisicor quod in virtutibus moralibus non est motus quia non sunt ni si perfectiones omnen autem perfectum consistit in quiete et in indiuisibili et ad istum gradum indiuisi biliter attingunt primo in instanti hoc est quod sint perfecte insuis speciebus in instanti nec tunc requirunt aliquam actionem successiuam immediate precedentem sed sunt imperfecta quiete anime et cor poris et tunc maxime sunt perfecte.

⁋ Sed contra similiter est de virtuoso sicut de sanitate vel pulchritudie quo ad hoc ex 7 phisicor. vnde sicut illud quod esset sanitas vel pulchriitudo non esset sanitas si simul concurrat alius superfiuus humor tollens debitam proportionem humoris nec est pul chritudo concurrente deformitate seu alio defor mante ita eadem res que esset electio virtuosa cessante passione per sedationem perfectam iam non est virtuosa si stet deordinata passio adhuc sedenda secum modum loquendi philosophy.

⁋ Et ideo incontinens licet bene eligat tamen sua electio non vocatur virtuosa sicut temperati, igitur sic loquendo de intellectione vel volitione relatiue scilicet prout est virtus vel prout est perfecta scientia fiat indiuisi biliter tamen loquendo absolute de intellectione vel volitione secundum naturam sue qualitatis prout aliquis absolute per eam volens vel intel ligens tunc si non fiet instantanee nor plus fit indiuisibilitur quam albedo vel queuis alia forma que acquiritur successiue licet in hoc instanti cognitio successiue tanta fiat indiuisibiliter scientia et alia volitio vel electio partibiliter facta subito fiat virtus vnde aristo. non loquitur de istis solum relatiue sed absolute alias enim non different a qualitatibus tertie speciei. Preterea ista responsio non saluat istam negatiuam quam addit commen tator nec eam precedit actio diminuia quia si intellectio secundum rem fiat diuisibiliter licet primo in indiuisibili pertingat ad gradum quo potest dici intellectio tamen ibi precedit actio diminuta sicut patet de se.

⁋ Item sedatio perturbationis est actio diminuta que precedit intellectionem perfectam igitur etc. Preterea christus merebatur in primo instanti sue conceptionis secundum magistrum. 16 di. 3 summo merito suo quia non habuit omnino christus iuxta meritum anime quo potuisset proficere.

⁋ Respondetur quod magister non dicit quod tanc summe meruit in primo instanti sed ab ipsa sui tanm tum meruit quantum post passionem sed non in ip sa conceptione.

⁋ Sed hec responsio non sufficit quia vt ibidem dicit magister et est auctoritas gre gorii non habuit omnino christus iuxta anime me ritum quo proficere potuisset. Forte dices quod hoc meritum non causabatur ab anima Christi sed a deo.

⁋ Contra tunc anima Christi meruerit quod est contra auctoritatem gregorii. vnde augu li. primo de do ctrina Christiana ca. 38 dicit quod cum ad est quod diligitur delectationem secum gerere nec esse est sed obiectum diligibile in instanti potest esse presens potentie dilectiue. igitur delectatio potest fieri in instam ti igitur etiam et dilectio et cognitio. Forte dicitur quod augustinus intelligit quod cum adest actu secundo di ligitur tunc secum gerit delectationem sed dato quod quio videret deum clare in primo instanti sui esse adhuc non posset deum actu secundo diligere in illo instanti et ideo non tunc sequitur delectatio.

⁋ Con tra si deus subito causaret actualem dilectionem tunc per istam motionem naturaliter sequeretur delectatio subito sed voluntas non minus est potens subito causare dilectionem quam delectationem igitur etiam fruitio necessario sequitur claram visionem sicut vmbra corpus saltem deo non impediente sed vmbra sequiturcorpus pro eodem instauti igitur

⁋ Preterea aliquis potest subito peccare quia in eo dem instanti pro quo destruitur eius charitas etc.

⁋ Secundus articulus est arguere contra conclusionem vltimam et soluere.

⁋ Arguitur primo sic tunc voluntas posset peccare in primo instanti sui esse fal sitas probatur quia tale peccatum adimeret aliquod bonum a voluntate igitur tale bonum praefuit in voluntate igitur voluntas prefuit igitur instans in quo primo peccat non est primum instans sui esse Iste modus arguendi habetur ab augu 22 de ciuita te dei ca. 6 vbi probat quod mala voluntas id est mala volitio non potest esse coeua. voluntati in qua est igi tur etc. probat Augu. 2i. de ciuitate caitulo 15. vbi repro bat opinionem dicentium quod angelus malus peccauit in primo instanti sui esse qui quidem allegabant illud io 3 ab initio dyabolus peccat non enim intelligunt illud vt inquit augustinus si natura ta lis est nullo modo potest esse peccatum. q. d. si pecca set in primo instanti sui esse tunc naturale fuisset ei peccare et per consequens non peccasset.

⁋ Et ideo dicit ibi quod ista auctoritas aliter habet expo ni sic scilicet dyabolus ab initio peccat id est peccatum dyaboli initium erat peccati probatur in principio campituli 17 exponit illam auctoritatem Iob que videtur esse contra se scilicet homo est initium figmen ti eius id est dyabolus propter naturam inquit non pro pter malitiam. hoc dictum esse recte intelligimus. quandom sine dubio vbi esset vicium malitie vtique natura viciata processisset hec ille igitur natura et vicium non possunt esse coeua probatur si voluntas peccaret i pri mo instanti sui esse tunc non posset illud peccatum vitare et per consequens non peccaret quia nullus peccat in hoc quod nullo modo caueri potest vt patet per augu 3 de li. ar. c. 2 et etiam in libello de duabus animabus. Consequentia patet quia ante illud instans non potuit peccatum vitare quia ante non fuit nec post quia hoc solo priuatur deus etc. nec in illo instanti quia omne quod est quando est etc. Probatur nullus potest perdere iu sticiam in primo instanti quia omne quod est etc. igitur nec mereri. consequentia tenet quia nullus potest mereri nisi quando potest iusticiam amittere vt videtur patere per anselmum de casu dyab. in principio cap. quinto vbi probat bonos angelos potuisse peccare antequam mali caderent quia vt dicit si non potuerunt peccare non potestate sed necessitate seruauerunt iusticiam quare non magis meruerunt gratiam quia stete. runt aliis cadentibus quam quia seruarunt naturam ra tionalem quam perdere nequiuerunt probatur creet deus in hoc instanti vnum angelum dando sibi perfectam cognitionem et libertatem arbitrii et praeceptum quod eliciat actum diligendi deum quam citius poterit et deus no lit sibi cooperari in hoc instanti et ita preciso per istans suspendat voluntatem ab agere hoc facto si actus dilectionis causabitur in instanti et non in instanti immediate precedenti instanti sequitur quod per tempus medium necessario omittet contra preceptum.

⁋ Probatur tunc secundo merita essent equalia quorum unum omnibus aliis paribus existentibus oe parte vtriusque merentis esset in tem pore et aliud in instanti quod falsum est quia tunc nihil prodesset continuare meritum consequentia patet quia ponatur quod duo mereantur vnus tam tum per instans et alius per horam cum omnibus conditionibus aliis similibus ex parte vtriusque et cum equali conatu et equali charitate et intentio ne actuum et huiusmodi tunc meritum factum in hora est maius et non nisi finite sit igitur quod in duplo gratia exempli tunc sit tertius qui ceteris paribus mereatur per medietatem vnius hore tunc eius meritum erit subduplum ad meritum secundi merentis per horam et per consequens equale merito primo instantaneo et voco equalia merita quibus debentur equalia premia. Item tunc merito instam taneo debetur meritum eternum et peccato mortali instantaneo pena eterna igitur casu posito possibi li alicuius peccata vel peccatum non posset deus sufficienter punire nec ex aliqua parte alicuius me rita instantanea. consequentia probatur quia quelibet voluntas est nature finite et per consequens contingit assignare penam maximam quam potest recipere vel saltem aliquam ita magnam quod non po terit eam recipere sit talis. a. et pena debita pecca to mortali instantaneo sit b. tunc inter. a. et. b. est proportio cum neutra sit infinita sit igitur in decupla tunc sic in tempore quantuncunque paruo potest angelus non solum decies sed centies peccare ita grauiter sicut fecit in vno instanti igitur in tempore finito potest mereri a penam et etiam maiorem et non potest maiorem recipere. igitur propositum. Assumptum probatur quia in temporem quam tumcunque paruo posset ipse stante eadem cognitione sufficienti amittere malam volitionem qua sic peccaret et eam resumere quotienscunque voluerit saltem dum non est confitmatus quia nullam atitur difficultatem in volendo.

⁋ Preterea si sic tunc continuans meritum instantanei causatum vtpote vnam bonam volitionem cum aliis condi tionibus per tempus meretur premium infinitum intensiue et cum tale capere non possit non potest a deo sufficienter premiari. Consequentia probatur quia sicut primo instanti intellectiuo istius tem poris debetur isti merenti debitum aliquod premium precise ita pro quolibet instanti posteriori istius temporis aut igitur pro quolibet sequenti premium equale est maius vel minus si primis duobus modis tunc sunt ibi premia infinita et ali quo certo dato circa principium homini quodlibet sequentium est equale vel maius.

⁋ Tertio vero modo dato aliquo merito circa finem hore infini ta sunt precedentia quorum quodlibet illo dato est maius in quolibet istorum modorum premium compositum ex illis infinitis erit infinitum.

⁋ Respondetur primo instanti correspondet meritum precisum et nullo posteriori.

⁋ Contra tunc posito casu possibili inequaliter merentes debent equaliter premiari nam posito quod sortes mereatur continue in a. tempore et in quolibet instanti illius et in vltimo et plato omnino equaliter mereatur per tempus a. preterquam in vltimo instanti ipsius atr quod sit .c. tunc si premia ipsorum sunt equa lia sequitur propositum quia sortes meruit in se quando plato non meruit si premia sunt inequalia sequitur quod pro. c. instanti posteriori debetur meritum precisum et pari ratione pro quolibet.

⁋ Preterea tunc voluntas posset libere subito volitionem producere sine aliqua motione imme diate precedente cuius ista volitio sit terminus et tunc transmutatio subitanea foret per se scilicet absque hoc quod esset finis alterius transmutationis successiue contra commentatorem sexto phisico rum commento 32 probatur tunc secundum legen communem posset quis grauius iuste puniri pro peccatis venialibus finitis secundum numerum quam pro maximo mortali in eodem tempore vel ma iori facto quia pro veniali vnius instantis debetur aliqua pena et illa non exceditur infinite a pe na debita pro maximo mortali igitur totiens poterit secundum multitudinem finitam peccare venialiter eque graue precise sicut ante quod sequi tur consequens illatum probatur pro merito instantaneo debetur augmentum charitatis ergo cum illius augmenti sit aliqua certa proportio se quitur quod in tempore quantumcunque paruo posset quis huiusmodi volitionem instantaneam totiens causare quotiens illud augmentum continetur in charitate christi et per consequens in tali tempo re acquirere tantam charitatem quantam habet christus. probatur tunc obesset actum meritorium continuare quia pro actu continuato debetur pre mium certe quantitatis et pro instantaneo simili ter licet minus sit igitur sit in decuplo minus cum igitur non solum decem actus subitos ymo centum posset ipse tales elicere dum continuat illum actum vnum et tunc maius premium acquireret in continuatione alicuius in illo casu sibi obesset Item tunc aliquis habens summum meritum sibi possibile circa aliquod obiectum ex hoc quod staret continue in eodem gradu dilectionis respectu istius per vnam horam plus in eadem hora in decuplo posset mereri habendo diuersos actus nunc circa vnum obiectum et nunc circa aliud fal sitas patet quia in hoc felicitas commendatur de cimo ethicorum capitulo octauo quod est maxime con tinuatio. probatur tunc si aliquis peccaret venialiter continuando actum suum vniformiter per aliquod tempus in cuius fine mereretur pro quolibet instanti illius temporis deberetur sibi aliqua pena in purgatorio et ita pro omnibus simul deberentur sibi pene equales infinite et per consequens semper foret in purgatorio et si peccatum sit mortale debebitur sibi pera eterna infinita intensiue hoc falsum est quia tunc deus non posset cum sufficienter punire probatur quod non sit dare primum instans in quo voluntas vult licet sit dare primum instans in quo volitio hec vel illa sit. probat vnus doctor sic, si sit primum instans in quo voluntas vult vel hoc est volitione libere produ cta vel volitione que naturaliter producitur et nec essario sequitur ad aliquam apprehensionem

⁋ Non primum quia tunc non omnis mutatio esset finis successiue mutationis contra commenta torem sexto phisicorum commento 32

⁋ Nec secundum quia non est aliquod primum instans in quo intellectus iudicat de tali volito quod sit a. quia cogitatio talis libere causaretur et tunc sicut pre argutum oe volitione libere causanda ipsa non fieret subito per auctoritatem commentatoris.

⁋ Aut etiam secundo ista cogitatio actualis generaretur nam turaliter a spie ymaginatiua et tunc cum non sit danda species debilissima ipsius voliti. a. predicti et virtute ymaginatiua que potest agere in in tellectum quia tali data ipsa posset causare cogi tationem certe intentionis et per consequens spe cies debilior posset agere cogitationem debiliorem in intellectu.

⁋ Relinquitur igitur quod sit aliqua species maxima siue intenssissima in ymaginatiua de obiecto a. que non potest agere in intelle ctum. hoc declarato probat iste quia non est aliquod primum instans in quo species ymaginatiua agit in tellectum et per consequens non est aliquod primum instans in quo intellectus cogitat quan do sua cogitatio fit naturaliter a spie ymaginatiua quia si aliquod sit tale instans sit illud presens tunc species ymaginatiua agit nunc in intellectum et certum est quod naturaliter et non libere igitur nunc primo ista species est satis fortis quia si prius satis fuisset fortis prius egisset sequitur igitur quod ista species est minima inymaginatiua que potest agere in intellectum cuius oppositum est prius probatum ⁋Propter ista argumenta et precedentia tenet iste conclusionem ad quam vadunt precipue quia tunc angelus posset peccare in primo instanti sui esse quod repugnat et includit contradictionem vt patet per argumenta varia vndecimo de ciuitate et per argumentum anselmi.

⁋ Et magister secundo libro distinctione tertia.

⁋ Ad primum argumentum in op positum conceditur quod voluntas aliqua si infunderetur sibi cognitiones naturaliter presupposite peccato posset peccare in primo instanti sui esse.

⁋ Ad augnstinum dico quod non oportet peccatum priuare bonum quod infuit sed quod inesse deberet. Et ideo non requiritur alia precessio nisi forte nature inter naturam que peccare potest et peccatum posi tis supernaturaliter cognitionibus requisitis cuius oppositum ymaginatur argumentum.

⁋ Aliter potest dici quod augustinus intendit ibi probare quod nulla volitio non est naturalis voluntati sic quod naturaliter eam consequitur sicut calor ignem quia cum talis volitio adimat bonum quod infuit vel quod possit inesse sequitur quod ipsa non sit naturalis voluntati sicut nec bonum quod ipsa adimit sed voluntas precedit vtrum que saltem natura et per consequens mala volitio non est coeua vel coeterna voluntati quasi sibi naturalis cuius oppositum dicunt manichei ponentes hanc mali tiam esse sibi productam a malo principio secundum augustinum de duabus animabus et sepe alibi.

⁋ Item tertio omnem peccatum commissionis adimit de bono aut oe promptitudine ad bonum quia relin quit habitum vel dispositionem ad actum consimilem.

⁋ Et similiter forte est de omni omissione sicut au tem habitus bonus facit ad actus intentionem ita malus videtur impedire intentionem actus boni et ita talis ha bituatio vel dispositio adeptio boni potest nominari⁋ Ad secundum conceditur quod augustinus reprobat ibi opi nionem dicentium angelum preccasse in primo instanti sui esse sed non ponentium angelum potuisse pec care in primo instanti sui esse quod aut sequitur non intelligunt. si natura talis est etc. non dicitur contra ponentes angelum potuisse peccare in primo in stanti sui esse nec etiam contra ponentes eum peccasse in primo instanti sui esse licet eorum opinio reprobetur.

⁋ Sed contra manic heos ponentes ange¬ los malos malas habere naturas a malo principio sicut bonos bonas a principio bono nam si sic natura peccarent tunc non peccarent et ita simul peccarent et non peccarent et hec est intentio eius quod probatur catulo a immediate precedenti vbi cum improbasset ponentes angelos a primo instanti sui esse peccasse nichilominus tamen consequenter excusat eos ab heresibus. d. huic scientie quisquis acquiescit non tamen illis heresibus sapit id est manicheis et si quae alie pestes ita sentiant quod suam quandam propriam tanquam ex aduerso quodam principio dyabolus habeat natu ram mali.

⁋ Confirmatur predicta solutio quia vnum augu. principium contra arrium est quod non est repugnantia effectum esse coeuum sue cause vt patet de pede et oe vestigio et de igne et splendore nec maior est repugnantia oe voluntate et eius effectu. Uerum est tamen quod nulla natura potest peccare in primo instanti sui esse relicta in omnibus nature sue et tantum de influentia generali quia peccatum requirit deliberationem que non potest fieri in instanti per naturam voluntatis create.

⁋ Sed alii in hoc vltimo sibi contradicunt quia supposito intellectu in sua dispositione optima in primo instanti sui esse et debite applicato obiecto. remotis omnibus impedimentis ita bene potest ex natura sui intelligere vel etiam certum iudicium habere de suo obiecto sicut ignis potest producere splendorem quia non minus agens spirituale potest produce re effectum suum quam agens corporale suum et ita etiam stante cognitione vel iudicio sufficienti in tellectus et remotis impedimentis voluntas est ita sufficiens ad producendum actum suum nec re quiritur deliberatio nisi quando deficit cognitio quia ars perfecta non deliberat.

⁋ Ad tertium dicendum quod optime dicit augustinus deus enim non est auctor mali sed nature et ideo oportet na turam preesse antequam malitia possit esse sed hanc precessionem non oportet esse temporis vel mansure sed solum causaliter et nature contradicunt naturam non viciatam precessisse. dicendum quod in telligit non viciatam ex hoc quod natura est et hoc sufficit sibi contra machineos. d. contrarium. Ad quartum satis dictum est quere 6 di. huius Ad quintum dicendum quod si per iusticiam intelligatur aliquod positiuum informans naturam intellectualem neganda est consequentia si sola innocentia naturalis que nihil positum addit supernaturalem bonitatem substantialem negatur antecedens quia eo ipso quod aliquis peccaret iam non esset innocens licet simul duratione prius tamen natura potuit innocentiam habere vel conseruare.

⁋ Anselmus vero supponit angelos bonos ha buisse iusticiam antequam ceciderunt mali bonis concreati.

⁋ Ad sextum dicitur quod illo casu posito implicat contradictionem quod immediate post instans in quo voluntas suspenditur a causando actum suum simul et subito causet illum successiue tamen poterit ideo non oportet quod expectet per tempus sicut de causatione luminis dictum est in responsione ad secundam obiectionem contra pri mam conclusionem.

⁋ Sed etiam patet ex dictis quomodo teneri potest esse immediatum instan ti. sed contra ponatur quod in hoc instanti nolit deus cooperari tali voluntati ad eliciendum dilectionem sed precipiat sibi quod ita cito sicut potest simul et non partibiliter eliciat actum suum tunc stat argumentum dicendum quod si intellectus creatus quacunque parte temporis assignabili posset minus naturaliter distincte percipere tunc illud post tiuum includit contradictionem sicut et quod deus ita cito post hoc instans sicut potest causet aliquid simul.

⁋ Si autem sicut verum est teneatur quod creatura non potest per uaturam suam ceteris paribus tempus sic in infinitum diuidere et quaelibet partem eius distincte appre hendere tunc saltem dicendum est quod in fine minimi temporis ab eo perceptibilis distincte vel maximi non perceptibilis ab eo distincte ceteris pari bus tunc teneretur habere actum praeceptum sibi su bito ab eo canebilem.

⁋ Sed hec responsio non sufficit quia non oportet intellectum quodlibet tempus distincte percipere in quo potest voluntas noniter mereri sicut nec oportet de quolibet instanti ideo dicendum est quod si voluntas elicuit actum in instanti meritorium que vel sibi omnino similem secundum totum vel partem per tempus continuat tunc non est inconueniens quod meritum sibi correspondens pro toto tempore. primo etiam corresponderet sibi totaliter in pri mo instanti eo quod tunc posuit omns circunstantias re quisitas ad illud meritum pro illo toto tempone. Et ideo quia tunc in illo instanti quam in se fuit fecit hoc vt continua retur ille actus in illo tempote. Ideo si statim post instans fuisset mortuus totum praemium illius temporis fi bi correspondisset.

⁋ Si autem in primo instanti non intem debat vlterius continuare tunc vel intendebat actum eque bonum continere vel meliorem vel cessare vt post hoc posset bene agere vel similiter nihil boni fa cere primo modo potest esse actus instantaneus ita bonus sicut ipse simul cum secundo eo quod omnes circunstantie bonitatis secundi virtualiter sunt in primo.

⁋ Secundo mo do sensus est melior non ex duratione sed ex aliquo gradu bonitatis superaddito. Tertio modo sensus non habet bonitatem nisi ratione primi si autem poss tiue in illo instanti habet volitionem nihil boni fa ciendi pro tempore futuro vel non ordinandi act vel cessationes in deum tunc non meretur. ymo si vero cessat necessitatiue tunc illud meritum instantaneum potest esse equale alicui merito temporali nouo vel maius vel minus iuxt a modum et circunstan tias ex quibus vtrumque elicitur.

⁋ Unde patet quod inter ruptio non prodest nisi fiat ad eliciendum actus meliores vel eundem actum melius quia si nec eliciuntur actus meliores distinctis vicibus nec idem actus me lius nec etiam intellectualis sit debita recompensa tio tunc in aliquo casu actus discutiue facti per vnam horam certis vicibus simul iuncti minus ha beret premium sibi correspondens quam actus eiusdem intentionis in instanti elicitus. de ista materia vi de infra di. prima. 2 questione tertia.

⁋ Sed facilius respondetur iuxta prius dicta post obiecta ad responsiones prime conclusionis.

⁋ Ad septimum con ceditur consequentia. Sed tunc stat difficultas quod magis ex pediret interrumpere actum quam continuare qui si meri tum instantaneu potest esse equale merito continuato per totam horam et tamen si sepe interrumperetur ille actus in illa hora et resumeretur in se vel in simili specie ita quod vix per decimam partem hore in omnibus vici bus haberet actum tantum meretur qualibet vice ex resum ptione actus sicut nunc meretur in primo instanti hore illius quia per casum cetera sunt paria igitur etc.

⁋ Respondetur quod sicut contingit dare mimmum sensibile a sensu vel maximum quod sentiri non potest ita contingit dare minmum tempus a nobis perceptibile vel maximum quod a nobis percipi non potest secudum exigentiam certarum dispositionum principaliter habendarum et ex hoc sequitur si voluntas in hoc instanti imparet sibi dilectionem alicuius obiecti pro illo tunc non est in potestate voluntatis quod pro alio nunc perceptibiliter distincte per nolitionem actus illius tollat ipsum donec lapsum fuerit tempus aliquod intra quod voluntas non posset actum dimittere ex se libere cum non posset disti cte omne instans auertere et perconsequens per illud tempus non addit nouum meritum super suum meritum instantaneum et ideo meritum instantaneum est equa le merito per illud tempus continuato et sic patet quod consequens illatum in argumento septimo prin cipali est concedendum.

⁋ Et per ho vltra respondetur ad instantiam factam de interruptione actus negando consequentiam quia si lapso tempone mimo quod sic vel maximo quod non de quo dictum est si tunc libe re actum illum continuet tantum meretur sicut si no uiter pro sequentitempore eliceret illum actum quotiens igitur distinctis volitionibus in aliquo toto tempore libere posset et distincte ab actu cessare et tamen libere actum continuat totiens tantum mere tur ceteris paribus sicut si nouitur eliceret talem actum et per consequens totiens si actum interrumperet et per tot tempora equalia totiens eliceret sed si per illam inrerruptionem per minus tempus haberet actum vel actus sicut dicitur in argumento tunc interruptio foret nociua.

⁋ Ad octauum principale concedo con sequentiam primam et nego secunda.

⁋ Et ad proba tionem dicitur quod non est dare maximu gradum me riti vel demeriti quem aliquis purus viator habe re potest citra finem vite sue secundum communem legem et et si deus faceret eum pertingere ad talem gradum miraculose tunc etiam potest superaddere quod autem supponit argumentum quia omni tempore quantuncunque paruo posset ad tantum meritum peruenire declaratum est esse falsum in solutione proxima praecedenti. Ad nonum negatur consequentia iuxta illud quod la dictum est in precedenti solutione de tem pore min mo vel maximo quod non vnde quotiens fuerint in to tali tempore talia parua tempora contenta abinuicem totaliter distincta tot merita habere poterit quorum quodlibet est equale merito instantaneo primi instantis vnde in tali processu talis non meretur nisi instantanee per oppositum augmentationem forme quia ibi nihil accrescit meritum successiue sed instantanee licet volitio subita actus vna cum. hoc quod habet volitionem concipiendi illum actum sit ma gis meritoria quam si huiusmodi actum meritorium continu are non vellet.

⁋ Ad decimum intelligi potest dictum commentatoris de causis mere naturalibus quae producunt effectus suos successiue. Et si aliqua talis agit effectum suum subito sicut luminosum tamen precessit successio ex approximatione actiui ad passiuum vel econtra ex amotione impedimenti vel successiua vi goratione cause vel ex alia causa simili sed hoc non opmntet de causa libera que omnibus aliis concurrentibus potest age re vel dimittere sicut sibi placuerit.

⁋ Ad 1i. dicen dum quod non est inconveniens quod aliquis in purgatorio ad tempus habeat tantam penam intensiue pro peccato veniali sicut alter in inferno pro mortali licet non extensiue secum durationem.

⁋ Ad 12 13. 14 et. 173 patet ex dictis

⁋ Ad 106 dicitur quod tam oe volitione libere producta quam de illa que ante deliberationem naturaliter causatur est dare saltem in casu possibili primum instans quo voluntas tali volitione vel tali vult puta si deus simul imprimeret intellectui sui claram visionem vel ante oculos subito causarem obiectum multum placibile voluntati.

⁋ Ad confirmagis.e. dici tur vt prius.

⁋ Et ad illud oe volitione naturali ter producta dicitur quod deus potest subito imprime re intellectui cognitionem obiecti.

⁋ Adhuc ai contra conclusionem et tunc angelus potuisset fuisse malus in primo instanti sui esse et tunc deus cau sasset angelum malum. Respondetur concedendo conclusionem illatam non tantm est per se vera quia deus in isto casu non esset causa quare iste angelus esset malus et ideo in illo casu ista propositio deus creat ange lum malum fuisset vera per accidens sicut per accides amo malum cum amo aliquem qui est malus non ta men quia malus sed ex alia causa quia propiquus

⁋ Ad argumenta principalia patet ex antedictis