Quaestio 9

Nono quero vtrum charitas propter demerita minuatur.

Uidetur quod sic quia sit a. vnus actus meri torius per quem in petro au lgeatur gratia baptismalis in vno gradu et reiteretur decies tunc erit augmentum gratie decem graduum quo possibile est quod aliquis actus sit ita torius sicut a. est meritorius vocetur igitur talis b. culpa mortalis tunc sic petrus non gra uius punietur pro b. quam premiaretur pro a. semel facto igitur propter b. non substrahitur eius ma ius bonum quam sibi daretur pro a. igitur sequitur quod solum pro. b. substraheretur sibi vnus gradus charitatis igitur adhuc in eo scilicet in petro post cul pam b. perpetratam remanebit gratia baptisma lis cum nouem gradibus gratie superaddite. Confirmatur quia deus remunerat vltra condignum et punit citra condignum igitur cum tam mala sit priuatio quod bonus est habitus secundum regulam anselmi prius allegatam deduci potest clare propositum. Probatur peccatum vnum mortale sufficienter puniretur per penam sensus in inferno sed hoc non est peius quam perdere gloriam debitam vni actui tam meritorio sicut istud peccatum erat demeritorium igitur cui decies maior gloria debebatur nec pena sensus gehennalis dabitur nec tota gloria debita nec proportionalis charitas auferretur quot et quantum offerri esset sibi ita ma lum sicut illam penam gehennalem sibi infligi si nulla gloria sibi deberetur et antecedens primum patet satis si capiatur vnus extra gratiam cui nul lus gradus beatitudinis eterne debeatur ille sus ficienter puniri poterit certa pena alia sensus.

⁋ Ad oppositum si sic vel propter demeritum mor tale vel veniale minuetur charitas non primum quia hoc tollit charitatem. Non secundum quia tunc multiplicatio venialium posset totaliter aufferre eam et ita aliquis posset esse damnatus eternaliter pro solis venialibus quod est inconue niens. Conclusio prima charitas habitualis acquisita potest minui. Probatur quia quilibet gradus genitus ex actibus habentibus actus contrarios potest minui per actus contrarios sicut generari per actus debitos. Sed charitas acquisita est huiusmodi igitur etc. maior est nota secundo ethicorum minor probatur quia licet deus non possit odi ri propter se et per consequens habitus charitatis genitus ex actibus diligendi deum propter seipi sum nec possit minui nec corrumpi per actus debi te contrarios suis actibus infiniti tamen sunt babitus charitatum acquisitarum generabiles ex actibus habentibus actus contrarios quod non pos sunt totaliter corrumpi fine multis actibus contrariis igitur per vnum actum contrarium vel per paucos possunt minui prius quam plene corrumpi quod autem aliqui habitus charitatis acquisite generantur ex actibus habentibus actus contrarios patet ex hoc quia habitus quo aliquis multum pro nus est ad diligendum deum super omnia generatur ex actibus quibus contrariantur actus diligendi alia vltra deum similiter alia charitas habitualis secundum speciem esset a priori qua quis vellet diligere deum super omnia. Item frequen tia actuum volendi dare elemosinam vel subueni re proximo propter deum generaret habitum quem dam charitatis acquisite et ille natus esset minui ex actibus hoc nolendi.

⁋ Quod autem omnes ta les habitus de quibus exemplificaui sint charita tes acquisite ex hoc patet quod immediate per modum habituum inclinant in quosdam actus in quos secundum speciem inclinant pro tempore oportuno charitates infuse et precise in tales in quales nata est charitas infusa inclinare igitur sunt tales charitates.

⁋ Secunda conclusio actus in quem vel in qualem nata est immediate inclinare per mo dum habitus charitas acquisita vel talis infusa potest minui. Probatur quia non oportet quemlibet talem subito corrumpi vt experientia docet igitur etc. Probatur aliqua causa efficiens proxi ma talis actus puta cognitio vel conditio obiectiua eliciens per modum finis ad actum amoris gratuitipoterit remitti igitur etiam et talis actus.

⁋ Tertia conclusio quod habitus charitatis infuse secundum essentiam suam siue naturam potest mi nui vel remitti absolute loquendo quia omne suo cessiue producibile vel per partes est absolute lo quendo suencessiue destructibile vt per partes quia solus deus est qui actiue augmentat charitatem et constat quod ipse ita posset eam per partes non simul destruere sicut partialiter posset ipsam augmen tare.

⁋ Quarta conclusio quod secundum legem dei ordinatam habitus charitatis infuse minui non posset quia non posset minui nisipropter demeritum nostrum. Sed hoc non quia non propter deme ritum mortale quia illud ipsam totaliter infusam charitatem auffert per viam demeriti quia non stant simul secundum legem dei ordinatam charitas in fusa iustificans et peccatum mortale nec propter solum veniale tum quia tunc per multa venialia videntur totaliter posse corrumpi demeritorie tum quia veniale est minus malum quam charitas sit bona quia omnis gradus charitatis habet correspon denter debitum premum eterni proportionalis. Set quod debitum boni eterni tolleretur esset quedam pena grauis damnationis eterne peccatum autem veniale non meretur nisi penam temporalem igitur non abstrahitur pro solo veniali aliquis gradus cha ritati infuse.

⁋ Quinta conclusio quam dico cum doctore subtili di. 17 primi in lectura parisienu. quod charitatis feruor potest per venialia minui positiue et habericus gandensis et alii idem tenent quod charitas inclinat quantum est ex parte sui non solum ad opera ne cessitatis sed etiam supererogationis et ad vitan dum multa venialia et quamuis vt accipit idem doctor subiilis charitas sit pondus voluntatis ip sam ad bonum omne inclinans tam necessarium omnino quod expediens voluntas tamen cum hoc quod ipsa nullo modo velit deum mortaliter offendere potest ex libertate sua multa velle non solum lici ta sed etiam venialiter illicita ad que non volenda sed nolenda inclinaret charitas sicut et non ob stante charitate habita ipsa posset velle diligere aliud quam deum veruntamen si hoc faceret et perderet prehabitam charitatem frequentando autem actus veniales contra inclinationem charitatis infuse dicto modo generaliter habitus acquisitus inclinans ad consimiles et per consequens per habitum talem generatum ex illis redditur voluntas minus habilis ad feruidos et intensos ad quales est charitas inclinatiua per actus huiusmodi quam ante et per consequens feruor diminui tur charitatis.

⁋ Sexto dico cum eodem seconu quod po sitio etiam feruor charitatis per venialia minui priuatiue et ad vnum intellectum probat idem do ctor sco. hanc conclusionem sic quod homo potest cessare absactibus charitatis extra tempus necessita tis qui actus si ponerentur augerent habitum charitatis acquirende quo posito inferuidiores actus posset voluntas habens charitatem infusam quam pos set ceteris paribus circunscripto habitu acquisito vel quam posset acquirere si actus huiusmodi frequentaret. Ad alium etiam intellectum probari potest conclusio quia qui ex frequentia actuum non necessariorum ad salutem nec quorum contrarii tollerent salutem generasset in se charitates acquisitas vel aliam talem posset postea per actus illis contrarios illos habitus diminuere qui n diminuentur ceteris paribus reddetur ad actus impotentior ad actus intensos seu ferui dos licet sibi remaneat tota sua charitas a deo in fusa quam prius erat talibus habitibus vigoratus.

⁋ Septimo dico cum quibusdam aliis doctoribus quod ad bonum intellectum loquendo charitas potest per venialia minui quo ad eius firmitatem seu sta bilitatem quia scilicet quedam venialia multum babilitant et disponunt ad ruinam et lapsum immortale maxime illa grauiora venialia.

⁋ Primum dubium posset esse istud quod tangitur in argumento principali am scilicet charitas secundum essentiam sue minui possit per peccatum mortale. Et est dicendum quod non secundum legem dei ordinatam nec esset ra tionabile aliud statui pro eo quod nullus peccat mor taliter nisi dei contemptor vere vel interpretatiue preponens aliud a deo. Sed non est ratior abile quod talis licite fruatur deorigitur non est ratio ¬ nabile quod illi sic peccanti remaneat aliquis gradus charitatis quia semper proportionaliter tanta cui libet debetur finalis beatitudo quantam pro pre senti habet charitatem.

⁋ Ad argumentum igitur illud principale dico quod a. et b. vno modo comparantur in diuersis sic quod b. actus in sorte est ita displicibilis deo et vituperabilis ex natura sui et sue libere productionis sicut a. in platone est deo placibilis et in se laudabilis et hoc est satis possibile quia sicut sortes et plato in naturalibus pa res et in aliis conditionibus et sit b. primus actus demeritorius sortis quam nullus in eo possit actus meritorius nec gratia et sit a. primus actus meri torius in platone tunc est possibile quod b. sit precise ita vituperabilis sicut. a. laudabilis et possibise est quod magis et possibile est quod minus. Secundo possunt comparari sic quod tam grauis pena quo ad intensionem infligitur pro pena quam bonum delecta bile premium quo ad intensionem actus premiatorii datur pro a. et hoc iterum est possibile secun do modo quod premium et pena comparentur penes bonitatem et malitiam intrinsecam et etiam extri secam obiectorum suorum et sic non possunt equa ri quia sor. non potest puniri actu grauitatis infinite obiectiue sicut plato est dignus actu premia tiuo bonitatis infinite obiectiue. Unde premium. imprimendum platoni erit valoris infiniti extrin ece quia non posset haberi quin simul ipso dato detur per ipsum deus. Dices ita graue est priuari bono infinito sicut commodum est habere bonum infinitum igitur dicendum est quod in dicto casu sor. non priuatur deo quia nunquam habuit deum nec vnquam fuit dignus deo secus autem foret si fuisset in gratia igitur etc. Aliter igitur possunt comparari. a. et. b. respectu eiusdem et quia non compatiuntur se in eodem igitur vel tunc a. precederet. b. vel econuerso. Si primo modo tunc b. non posset esse culpa mortalis prima post a. quin plus noceret per penam quam. a. prodesset quo ad premium quia b. totr leret totum premium debitum pro. a. et superadderet penam sensus eternam. Si vero. b. mediate sequeretur a. tunc posset contingere quod minor pena daretur intensiue secundum intrinsecam gravi tatem doloris penalis pro b. quam premium pro a. nam obiectum beatificum iam prius amissum est et potest esse quod pena intensiue grauior debeatur et potest esse quod eque grauis. Si vero b. precessisset a. in eodem supposito immediato tunc a. esset melior quam. b. malus quia ad positionem a. remitteretur pena eterna debita pro. b. et adderetur indebi te proportio beatitudinis eterne.

⁋ Ad formam gitur argumenti patet quod in isto casu primus actus eius demeritorius mortaliter sequens immediate ista merita non potest precise esse ita demerito rius sicut aliquis actus precedens fuerat merito rius ymo nec sicut omnes: et in tali casu negatur copulatiua que posset assumi sic arguitur b. potest esse magis demeritorius quam a. est meritorius et aliquis actus etiam potest esse meritorius etc. vel sic arguitur quod iuxta dictum casum aliquis actus potest esse magis demeritorius quam a. est meritorius et aliquis minus igitur aliquis equaliter ne gatur copulatiua que assumitur propter falsitatem secunde partis.

⁋ Ad primam confitmationem dicendum quod pena primarie et per se ordinata pro culpa mortali voluntaria et indignitas visionis et fruitionis beatifice et consequenter ad hanc est pena sensus qua deus quemlibet mortaliter peccantem punit citra condignum et hoc grauius vel minus grauiter secundum exigentiam sue culpe accidit autem pluries quod concomitatur alia pena scilicet spoliatio gratuitorum et dignitatis qua prius fuit dignus deo et hoc si prius fuit in gratia et talis pena non per se et primarie taxata est pro peccato mortali inquantum tale. Sed alicui correspondet per accidens et per concomitationem praemium autem per se actus meritorii est visio diuina et eius fruitio beata et de illis deus remunerat vltra condignum plus tamen et minus secundum merita per accidens tamen per concomitationem actui meritorio correspondet remissio peccatorum et ablatio indignitatis diuine visionis sic autem iste mercedes iustissime taxate sunt secundum regulas diuine liberalitatis et etiam iusticie quod si quis meruisset cum omnibus diebus vite sue et tunc peccaret mortaliter semel et sit impenitens moreretur talis beatitudinem si bi preparatam amitteret et nihil minus haberet de vena eterna illi malo actui debita licet forte tem poraliter remuneraretur eius bona opera in hac vita vel in futuro sicut et econuerso de illa quae peccasset mortaliter quasi toto tempore vite et finali ter vnicum actum penitentie vere obtineret nihil mi nus praemiaretur in celo pro illo actu bono quam si non deliquisset. Sed tota pena eterna sibi data in tem poralem presentis temporis vel futuri misericorditer verteretur. Iste sunt leges dei iustissime quas descripsit ezech. capi. 33 vide ibi qui iudeis intulit et dixistis non est equa via deum etc. et secundum intensionem actuum in quibus stat premium essen tiale et grauitas pene per se ordinata pro talibus meritis vel demeritis possunt equiparari. a. et. b. vt ymaginatur argumentum. Sed loquendo oe pre mio vel pena ordinata per viam concomitantie non possunt tales actus succedentes sibi inuicem fine me dio in eodem equiparari ymo multo grauius puniretur b. succedens a. centesimo actui meritorio quam puniretur a. si non caderet homo iste et tamen mitius punitur quam demereatur. Et ita dico ex parte alia quod actus penitentie ibi. b. succedens melior es set quam b. fuisset malus quia licet quo ad valorem suum intrinsecum vel secundum se non sit dignus nisi certo gradu premum tamen per concomitantiam deus restituit omnia tali que habebat nam ista re uiuiscunt que quondam viua fuerunt et ita per ac cidens longe plus premiabitur iste actus penitentie quam alius sequens omnino similis sine culpa morta li interueniente et suo modo est de. b. actu malo. Di ces tunc deus grauius puniret delictum minus quam maius. Item tunc plus remuneraret actum minus bonum intrinsece quam maius bonum. Respondetur negando consequentiam oe premio et pena per se ordinatis iuxta modum predictum in aliquo tamen casu posset concediloquendo oe premio et pe na per concomitantiam veruntamen hic posset distingui de grauitate peccati quoddam enim dicitur aliograuius vno modo quia est intensior contemptus dei vere vel interpretatiue et hoc modo non oportet quod prima culpa mortalis post bonam vitam sit grauior quam sequentes. Alio modo dicitur grauior quia est lapsus ab altiori et nobiliori et sic prima culpa mortalis post vitam gratie grauior est quam aliqua sequens et ideo tanquam sit grauior gra uius punitur.

⁋ Ad secundam confirmationem ne gatur antecedens quo ad primam partem quia vt patet ex dictis quodlibet peccatum mortale primo et principaliter reddit hominem indignum vi sione diuina et consequenter obligat ad certam pe nam inferni per se ordinatam pro talibus accidit autem tali prius fuisse dignum visione diuina vel non et si sic vel multum et nobili visione vel parum et minus nobili et totum per concomitantiam spoliabitur si peccet mortaliter et nihil minus sed for¬ te eo amplius propter ingratitudinem torquebitur in inferno minus tamen quam meruit pena sensus sed quo ad spolationem gratuitorum et boni debiti in celo ad summum punitur prima mortalis culpa sequens bonam vitam et hoc per concomit tantiam eo quod sit deo indignus sic peccans et non tant simul quod fiat deo indignus et quod tamen sibi remaneat donum dei gratuitum vel debitum gratitudinis quem meruerat bene agens.

⁋ Secundum oubium principale potest esse contra dictas conclusiones quia videtur quod venialia minuant gratiam secundum essentiam demeritorie quia om ne peccatum adimit aliquid de bono sicut probat augustinus ench. capitulo septimo et tertio de libero arbitrio capitulis multis et duodecimo de ciuitate capitulo septimo sed non omne peccatum veniale adimit bonum naturale igitur bonum gratie igitur. probatur iusticia posset minui per venialia igitur et charitas consequentia patet quia voluntas nec est iusta nec recta nisi per charitatem et econtra etiam quia est eque charus et eque iustus antecedens probatur quia iste quifrequenter venialiter excedit in cibo et potu acquirit sibi habitum intemperantie vel magnam dispositionem ad intemperantiam vel remittat ha bitum temperantie precedentem igitur deuenit mi nus iustus quam prius minus enim temperatus minus iustus est ex regula augustini et aliorum ve conne tione virtutum. Probatur si nullum vensale minueret tunc et si quis committeret infinita venialia non minueretur eius charitas nec corrumperetur consequens est falsum quia qui commissis infinitis venialibus decederet nunquam haberet pre mium in celo igitur quando moreretur non habe ret charitatem. Antecedens probatur quia talis haberet penam eternam secundum iusticiam quia pro vno quoque illorum deberet penam aliquam habere per aliquod tempus igitur pro infinitis infi nitam et non intensiue igitur extensiue vel per tenpus infinitum. Sed respondetur forte quod impossibile est aliquem committere infinita peccata venialia actu distincta.

⁋ Contra possibile est quod vnus ange lus immediate alicuius hore haberet aliquam vo litionem malam venialem et in qualibet parte pro portionali posteriori consimilem quia iste angelus nullam difficultatem pateretur in volendo. Set posset in quolibet tempore quantuncumque paruo ymo in instanti habere nouum velle et illud non habere nisi per instans igitur in temporibus infinitis totaliter diuersis poterit habere volitiones diueras infinitas et per consequens in omnibus partibus propor tionalibus vnius hore posset habere volitiones in finitas quarum qualibet esset peccatum veniale. Probatur nisi peccans venialitur remitteret suam charitatem esset eque dilectus a deo sicut alius similis in charitate sic non peccans et ita deus equalitur diligeret pec cantem et non peccantem consequentia patet quia habentes equalem charitate sunt equaliter boni secundum augustinus ench. cap. Set et per consequens equalitur dilecti a deo conn videtur inconveniens. Item super illud tesse. vltimo deus pacis sanctificet vos dicit glosa sic grataspiu sancto que data est vobis in baptismo seruetur integra et incorrupta ne vicio nostro et immundicia corrumpatur vel minuatur aut fugatur nam dum agit homo qui odit spiritus sanctu recedit ab eo gratia eius penitus vel minuitur hec gratia est charitas. Probatur decimo confes capitulo 30. dicit augustinus minus te amat qui tecum aliquid adamat igitur amor dei minui tur crescente amore alicuius alterius sed amor dei est charitas igitur probatur vt pretactum est virtutes morales possunt minui igitur et charitas consequenti probatur quia aliter sorte et platone habentibus equales charitates et demerita prudentia vel iu sticia in sorte et non in platone adhuc essent equa liter chari. Falsitas probatur quia si prudentia vel iusticia sortis est minor quam prius sequitur quod cha ritas sortis est minor quam prius quia est minus iusta et minus prudens. Sic enim arguit augu 6 de trii. capi. 13. probando equalitatem trium personarum ex necessaria equalitate virtutum moralium in anima et hoc sic sicut virtutes que sunt in animo humano nullo modo separantur abinuicem vt quecunque fuerint equales in fortitudine equales sunt in prudentia et temperantia. Si enim dixeris eos equales fortitudine sed illum prestare pruden tia sequitur vt huius fortitudo minus prudens sit et per hoc quod nec fortitudine equales quando est illius fortitudo prudentior atque ita de ceteris virtutibus inuenies hec ibi. Probatur per peccatum veniale feruor charitatis potest minui vt supra est dictum. si igitur charitas per venialia non potest minui tot possent venialia multiplicari quod remanente toto habitu charitatis feruor eius tollere tur totaliter quod est inconueniens. Ad primum storum dicendum quod quilibet actus peccati venia lis adimit de bono aliquid quod infuit vel quod natum esset inesse vel inesset si talis difformitas non impediret vnde si sit omissio venialis alicuius atus habendi vel debiti tunc adimit istud bonum scilicet atum debitum et cum hoc bonum quod ex tali actu consequeretur si haberetur tam quo ad habitum generandum quam quo ad portionem de biti eterni in beatitudine si sit venialis omissio tunc vel adimit de habitu aliquo bono acquisito et ita adimit bonum et adiutorium ad meritum vel generat habitum vel dispositionem contrariam habitui bono impeditiuam inclinationis charitatis vel ne potentia cum habitu charitatis infuse possit in omnem actum vel in ita intensum sicut pri us et ita satis adimit de bono. Iterum etiam aliter adimitne male bonum quia peccata venlalia obligant ad penam et per consequens ad dilationem glorie vsque solutionem illius pene obnoxium aut esse pene et condignum temporali preclusio ne a regno est bonam conditionem nature perora re et per consequens est bonum sic adimi prior au tem via magis saluat debilitationem anime per malam dispositionem quam in anima causant vemalia et ratione dispositionis bone quam tollunt vel minuunt si prefuerit.

⁋ Ad secundum concedi turantecedens de iusticia morali seu acquisita et per consequens similiter de tali charitate negatur autem de iusticia theologica seu infusa et de charitate conformiter.

⁋ Ad tertium dicit syrans. quod angelus posset habere vnam volitionem malam in tempore quantumcumque paruo et istam dimittere sed non sequitur quod possibile sit in omnibus partibus proportionalibus vnius hore ipsum habere tales volitiones diuersas sicut non sequitur in simili de diuisione partium continui. Sed ista via satis est im probata superius in diuersis questionibus.

⁋ Ad presens sufficit tangere illud medium si daretur sibi in mandatis sub pena distincta diuina purga¬ torii quod in nulla parte proportionali vsque ad finem retineret actum venialem a quo cessare posset infra cuiuslibet partis proportionalis limites secun dum istam responsionem tunc enim si perseueraret vsque post obligarentur ad penam infinitam secundum durationem. Item nulla virtus finita sufficit ex natura sua cognoscere distincte omni minore minus igitur in nullius virtutis date libera potestate est in omni parte proportionali temporis dandi ab actu veniali in parte aduertentis cessare.

⁋ Aliter igitur respondeo iuxta sepe dicta quod non potest aliquis infinities peccare venialiter successiue nec simul quia est dare minimum tempus sibi certas conditiones presentes perceptibile vel maximum non perceptibile secundum easdem condi tiones et istud tempus continebit infinitas partes proportionales in quarum nulla per consequens poterit nouiter venialiter peccare actu tali. Con tra ponatur quod aliquis velit totiens venialiter pec care quot sunt partes proportionales in continuo talis enim tantum peccat vel fere tantum si exeque retur in facto velle suum quia dicit glosa mathei 12 quantum male intendis tantum male facis ve lit igitur aliquis peccare infinitis venialibus quo rum quodlibet scienter vel firmiter crederet retar dare a gloria per vnam diem naturalem igitur ista volitio mereretur perpetuam exclusionem a gloria et per consequens non esset ita charus sicut ante igitur veniale tolleret vel minueret charitatem sed non tolleret ex quarta conclusione primi igitur minueret Probatur contra illud oe paruo tempore argui potest sic in aliquo instanti ante a. in quo potest alius mouere se subrepticie potest angelus incipere mouere se deliberate et non est maior ratio oe vno quam de alio igitur si quandoque alius potest incipere mouere se subrepticie tunc potest angelus incipere mouere se deliberate. Sod in omni instanti ante. a. potest incipere alius mouere se subrepticie igi tur probatur si nunquam post instans datum scilicet. b. possit angelus ante a. deliberate se mouere propter paruitatem temporis inter. a. et. b. nisi tunc vel prius inciperet deliberare et non habeat velle dif ferre nec aliquem actum equiualentem delibera te igitur pari ratione in vno ita paruo tempore ante. a. poterit incipere deliberare se mouere et cum totum tempus diei componatur ex tam paruis tem poribus vel minoribus sequitur quod per totum die ante a. non poterit incipere deliberate se mouere quia qua ratione non posset hoc in aliquo instan ti inter b. et. a. pari ratione nec in aliquo instanti temporis terminati ad b. et inchoati. a .c. distet. c tantum ab ipso b. prius eo sicut. b. ab. a. et sic de similibus. probatur possibile est quod iste angelus cui preceptum datum est sit tante perfectionis quod in quo ibet instanti ante meridiem possit perpendere so lem esse citra libram meridionalem et per consequens in quolibet instanti ante a. poterit iudicare quod post istud et tamen ante a. poterit implere preceptum Probatur ponatur quod deus reuelet sibi de quolipet instanti quantum tempus intercipiatur inter ipsum et a. et stat argumentum. probatur non est da e aliquod tempus ita paruum post a. quin ante finem illius possit incipere postea. igitur pari ratione non est dare tempus ita paruum ante a. quin posi principium illius poterit deliberate incipere an a. probatur in omni instanti in quae vult plene et efficacitur mouere se si ante non mouet se et potest mouere se statim incipit se mouere secundum artem philosophi. 4 methaphi. Sed in omni instanti inter b. a a. potest sic vellese mouere probo quia in omni instanti in quo potest primo plene deliberasse statim esse incipiendum mouere se potest velle incipere mouere se quia alias voluntas non posset se in volendo conformare statim dictumini rationis plene deliberate sed in omni instanti inter b. et. a. posset primo plene deli berasse quod sit statim incipiendum moueri quia in omni tali posset terminari deliberatio et haberi iudici um quod sit statim incipiendum igitur probatur sit ita quod deus precipiat angelo incipere mouere vel velle moue re ante a. et concedat sibi quod quittetur incipiendo mouere se velle mouere se ante a. siue hoc faciat deliberate siue indeliberate. Sed constat quod in om ni instanti post b. vsque ad a. potest casualiter et in deliberate mouere se incipere vel velle mouere se nam ita possum ego igitur.

⁋ Ad primum isto rum credo quod talis peccaret mortaliter nec posset tale velle procedere nisi ex peruersitate nimia vo luntatis tamen hoc dicere non cogit argumentu quia talis non tantum nec fere tantum peccaret sicut si exequeretur in facto sicut longe minus pec caret mortaliter volens vno actu occidere infinti tos quam infinitis actibus exequendo. et cum probatur quod quantum malum intendens tantum malum facis dicitur quod si ly tantum vel quantum connotant ibi eque litatem negandum est. Sed si notant proportionem ad hunc sensum quod ceteris paribus vel proportio naliter se habentibus ille proportionaliter gra uius peccat qui scienter eligit agere peius vel magis malum. Aliter etiam dicitur iuxta prius dicta quod quia in electionibus et intensionibus hu iusmodi stat quasi totaliter pondus meriti vel de meriti ideo si simul obligantur electiones et intem siones prime et contuncte cum executione vel exe cutionibus tunc aggregatum ex omnibus illis electionibus et intentionibus et priuationibus habendorum tantum est demeritum id est tanta pena dignum vel fere sicut aggregatum cum eisdem et executionibus exterioribus et ideo tam male agit quam male agere intendit in principio et in omnibus executionibus simul non est autem hoverum oe prima vniuersali et confusa intentionie cui in futurum multe sunt addende si fiet executio intentorum.

⁋ Ad secundum conceditur absolute loquendo quod quandocunque aliquis alius potest inci pere mouere se etc. secus est si volens differat adhus in principio illius parui temporis incipere sed scienter volens differre quia tunc elabetur illud paruum tempus antequam illi deliberate nolition tunc habite succedat velle incipere et tali conditionali casu posito non stat ceteris paribus quod in aliquo instanti post b. ante a. deliberate velit vl incipiat se mouere secus esset si vellet in b. vel in ciperet deliberate tunc vel prius et non haberet aduertenter pro tunc nolle adhuc incipere.

⁋ Ad tertium concedo quod si in principio illius parui tem poris vel cuiuscunque sibi equalis nolit incipere scienter et deliberate non est in potestate sua si alia sint paria quin labetur illud tempus antequam volet incipere. Sed vlterior consequentia non valet quia cum isto stat quod in tempore composita ex duobus talibus vel ex vno cum dimidio sine quauis alterius parte poterit incipere vel velle incipere.

⁋ Ad quartum negandum est assumptum

⁋ Ad quintum dicendum quod nullus angelus est capax quod sic sibi reueletur distincte de quolibet infinitorum simul nec etiam successiue.

⁋ Ad sextum dicendum est sicut ad tertium.

⁋ Ad septimum conceditur maior si nihil aliud obstet sed ne gatur minor si adhuc in b. nolit deliberate incipere.

⁋ Ad probationem dicitur quod nisi in b. vel ante b. incepit deliberare non poterit naturaliter stantibus conditionibus omnibus cum quibus tempus datum poneretur minimum. etc. in aliquo instanti ante a. plene deliberasse si autem ante b. inceperit concedo totam conclusionem in tentam sed tunc receditur a conditione responsio nis.

⁋ Ad octauum dicendum est quod in illo casu te neretur velle circa hoc deliberate et scienter aptare se ad obuiandum periculo omissionis et ne gligentie quia non est in potestate sua quod a casu es indeliberate agat quod fieri precipitur. Ideo con cedo quod post b. erit in peccato nisi in. b. vel prius inceperit si tamen ante b. egit istud a casu libera tus est ab vlterius agendo si tamen hoc aduerte rit et acceptet in b. vel ante b. d. adhuc posset in casu facere istud post. b. ante a. et si hoc contigerit liberaretur igitur non erit in peccato post. bo vsque ad a. Dicendum quod per hoc non liberaretur a peccato negligentie qua quantum per eum stetisset non fuisset executus sibi impositum et si quit tabitur a facto imposito et ab omni peccato hoc erit de gratia dei mirabili inconsueta qua conditionaret peccatum negligentie siue penitentia vel alia satiffactione deliberata vel qua preseruaret eum noe imputando sibi illam negligantiam ad peccatum vel aliter forte diceretur argumento principali quod casus includit opposita nam si precipit sibi vult eum teneri ad volendum deliberate parere et per consequens vult eum teneri ad cauendum negligentiam circa impletionem sibi pre cepti saltem in illo instanti vel citra illud instans posi quod si tunc vel prius non deliberet non est in potestate sua quod incipiat deliberate velle exequi quod sibi precipitur.

⁋ Ad quartum principa le secundi dubii principalis respondetur bene per gandem quinto quolibeti questione vigesima tertia quod amor dei non dicitur maior vel minor nisi ratio ne sui effectus qui est duplex scilicet eternus et est premium in patria et temporalis eodemmodo eiui dem odii est duplex effectus temporalis et eternus tam quo ad penam sensus quam penam damni et ratione primi effectus scilicet ratione premiul eierni effectus equaliter intensiue diligit peccan tem venialiter et non sic peccantem ceteris pari bus ratione secundi nam quia vni preparat penam temporalem quam non alteri et idem in re tenet sco.

⁋ Ad quintum glosa ista est intelligenda de diuisione alicuius charitatis acquisite vel modo alio preconcesso.

⁋ Ad sextum per idem.

⁋ Ad septimum respondet syrantis quod argumentum non pro bat charitatem diminui secundum substantiam: nec sic oportet vnam virtutem moralem minui alia in uita quia non nec essario simul sic augentur eo quod non augentur essentialiter nisi ex operibus secundo et hicor bene tamen augetur vel minuitur simul accidenta liter scilicet quo ad communiunctionem cum alia et ista bonitas est accidentalis tantum scilicet ratione alicuius circun stantie ex qua potest aliqua bonitas addi in suo ictu. vnde non est aliqua virtus moralis qui potest habere actum melionem quo ad aliquam circunstan tiam ex communiunctione cum quacunque alia virtute sicut patet in exemplo augu. posito quod fortitudo est ma lior cum temperantia quam sine illa. et similiter cum prudentia quia eius actus ex coniunctione cum illa potest melio rari et esset laudabilior quo ad aliquam circunstam tiam vnde quo ad istam bonitatem accidentalem omnes virtutes sunt equales simul cum bonitate essentiali. ita scilicet quantum crescit vna parte tantum crescit alia ex alia quia quantum vna est maior alia essentialiter si vtraque sit tantum alia est magis bona accidentaliter ex coniunctione cum ipsa sic est questio vero quia charitas potest minuid est potest esse minus bona acciden taliter quam prius sed hoc non videtur sufficere ad equalitatem essentialem probandam in personis in diuinis per equalitatem virtutum prout augustinus intemdit Respondetur quod sufficit cum vno vero addito satis noto scilicet quod deus est omnino immutabilis non re ceptiuus alicuius accidentis quod augustinus ante probauerat in quinto li. ex hoc non sequitur quod in deo non sit talis bonitas accidentalis et ideo se quitur quod persone sunt essentialiter equales Sed contra istam responsionem videtur esse in li. 3 di. 106 cap. 2 vbi eandem q. querit et ponit duas opiniones quarum prima est quod alie magis alie minus habeantur ab aliquo sicut in o. patientia in dauide humili tas et .c. post subdit secundam opinionem. d. Alii veri us dicunt omnes virtutes et simul et pares esse in quocunque sunt. Et cum obiicitur quod augustinus di cit in epistola secunda ad hiero in aliquo aliam esse magis virtutem aliam minus et vnam esse et non alteram Respondet quod hoc ea ratione dictum est quia per charitatem magis afficitur in actu vnius virtutis quam alterius et propter differentiam actuum ipsas virtutes ma gis vel minus habere dici potest et aliquem non habere cum tamen simul omes et pariter habeat quantum ac mentis habitum vel essentia cuiuscunque Respondet quod ma. non loquitur nisi de virtutibus supernaturali bus et de istis verum est quod semper sunt in vno animo equa les in essentia. Sed ista responsio non est vera quia predicte virtutes non sunt virtutes naturales morales sicut temperantia fortitudo continentia de qui bus ibidem in textu igitur pro isto inquit syrensis. Notandum est quod ma. loquitur oe virtutibus moralibus quibuscunque infusis et acquisitis inquantum tamen perficiuntur et formantur per charitatem vnde ma. pbi supra allegat illud augustinus in epistola predicta et vt generaliter breuiterque complectar quam habeo de virtute notionem. virtus est charitas qua illud quod diligendum est diligitur hec ibi pta quod omnis virtus est charitas vel dicitur virtus formaliter per charitatem et sic omnes virtutes sunt equales secundum habitum et essentia. scilicet secundum formam ita scilicet quo omnes equaliter informantur charitate in eodem nec hoc repugnat huic quod non sunt equales in sua essentia ratione suarum essentiarum. Sed contra di ctam responsionem licet pulchram posset obiici dupli citer primo ex eo quod non vadit ad auctoritatem men tis augustinus quia ista solutio comparat virtutes diuersas adinuicem secudum equalitate in eodem supposito au get virtutes diuersas vel vnius suppositi ad virtutes alterius suppositi secundum equalitatem talem quia nullus equatur alteri in fortitudine nisi etiam equetur sibi in prudentia ita de aliis et constat quod secum non infert primum quia secundum staret dato quod cuiuslibet fortitudo in contuplo excederet eius pru dentiam vel temperantiam ex quo enim quelibet virtus iuuat ad actum debitum alterius in meliorem actum for titudinis posset ille qui haberet fortitudinem in o. gradibus et prudentiam in sex gradibus quam alius qui haberet fortitudinem sicut prior in 19 gradibus et nullam haberet prudentiam vel haberet prudentiam precise in quinque gradibus. Sed per istam viam in nullo probabitur equalitas virtutum eiusdem suppositi. Item hec responsio ponit virtutum equalitatem solum per concommunicationem: quatenus vna virtus est cir cunstantia alterius et bonitas vtriusque collecta ex essential vnius que est sua propria bonitas et acciden tali que est virtus alia ipsam concommunicans est eadem et nec maior bonitas integrata sit vnius quam integra ta alterius. Sed contra per istum modum non magis equarentur virtutes inter se in eadem quam scientie spe culatiue et qualitates corporales vel quam ipsa menbra corporis consequentia est nota falsitas consequenm tis patet tam per sanctos quam per phsois vnde greg. primo moralium valde singula quelibet virtus destituitur si non vna virtus aliis suffragetur iube est consilium tui robur fortitudinis deest quia quod tractando inuenit carens viribus vsque ad perfectionem operis non perducit et valde fortitudo destituitur nisi per consilium fulciatur quia quo plus se posse conspicit eo virtus sine rationis moderamine deterius impreceps ruit et ita vadit per virtutes alias inductiue. Ex quo patet quod nulla habetur principalium quattuor in gradu saltem virtutis et pari ratione nulla haberi poterit ad perfectum nisi qualibet alia habita ad perfectum igitur oportet quod congregentur et equaliter perficiant suo modo. Item 12 mor. d. quod omnes vertutes in conspectu dei mutua ope se subleuant quia vna virtus sine alia vel nulla est omnino vel distincta vel minima nisi vicissim sua coniunctione fulciam tur et consequenter exemplificat. Ad Idem est phuns d ethicorum cap. vltimo vbi cum dixisset in fine capitul precedentis quando non est possibile bonum esse principiantem fine prudentia nec prudentem fine morali virtute. Addit in principio cap. vtrum quod per hoc sol uetur disputatio An virtutes separentur abinuicem et arguit quod sic non enim idem natus optime ad omnes et respondet hoc enim secundum naturales virtutes con tingit secundum quas dicitur bonus naturaliter secundum morales virtutes non conuenit simul enim prudentie vni existenti omnes inerunt hec ibi Et pari ratione sequitur quod prudentie existenti vni secundum gradum perfectum omnes merunt secundum gradum perfectum. Ali ter igitur videtur mihi dicendum in parte praemo ad formam negando primam consequentiam Ad probationem dicitur quod non plus probat nisi quod charitas minui possit ad istu intellectum quod non ita plene nec ita intensi poterit in bonam operationem in casu aliquo sicu non minueretur virtus moralis fortitudinis vel alia secundo tamen dico quod omnes virtutes principales requisite ad bonum regimen morale hominis conne ctuntur simul formaliter vel in quibusdam principiis virtualibus et ideo ad literam qui parificantur in vna virtutum principalium virtualiter parificantur in aliis quibuscumque principalium sicut exprimit augustinus Sed de charitalibus et habitibus infusis non oportet quod habentes parem charitatem equentur in aliis requisitis virtutibus nisi loquendo de equalitate charitatum extrinseca et intrinseca simul iunctis modo quo loquitur doctor predictus. Et cum arguit doctor iste quod non oportet vnam virtutem moralem minui alia non minuta equaliter quia nec sic necessario simul augentur cum non augeantur essentialiter nisi ex operibus dico quod ymo virtualiter conaugen tur et simul minuuntur necessario. Pro quo scien dum est quod sicut habitum est di. prima primi radix to tius bone et virtuose vite est efficaciter velle dei beneplacitum prosequi et nolle sibi criminaliter displicere.

⁋ Alia radix est scire que oportet facere et questionem dimittere nec sufficit tale scire et velle in vna materia tantum quia licet aliquis vellet et scirei benefacere circa materiam temperantie non occurre tibus aliis impedimentis tamen occurrente per culo mortis desisteret a proposito propter defectum fortitudinis igitur non habet plene radicem primam firmam nec secundam nisi etiam velit et sciat ista pericula debite ferre citius quam malefacere et sic de aliis exem plificari potest et ideo non est prudentia vocanda noticia quid agendum sit circa materiam vnius virtutis solum vel duarum. Sed iste solum est prudens et suus habitus est prudentia qui circa materiam totius vir tuose vite habet noticiam in genere et in speciene cessariam quid sit dicente phoc. 6 et hicor cap. 6 videtur prudentis esse posse bene consiliari circa ipsius bona et conferentia non solum partem puta qualis ad sanitudinem vel fortitudinem sed ad bene viue re totum quicunque autem vult omnino facere et dimittere quae oportet cognitis in omni materia difficultatibus in contrarium quantum sufficit et cognito in omni materia quid oportet facere et quid dimittere talis in omni materia eligit recte et quanto plus fuerit ha bituatus et firmatus in his duabus radicibus tanto virtualiter est pronior ad electionem vel executionem quaelibet necessariam in omni materia pro tempone oportu no crescit autem ista pronitas quotiens virtuose operatur quia nun quam virtuose moraliter loquendo opera tur nisi cum ex amore bene et virtuose viuendi recte eligit et ita exequitur cum autem ex amore virtuose bene faciendi eligit aliquid constat quod confirtmat vel intendit amonem habitualiter virtuose viuendi per istum igitur modum virtutes in quolibet coaugen tur id est virtutum principia necessitantia bene agere in qualibet materia si habentur. Nota quod virtutes inuicem possunt comparari vnomodo secudum perfectio nes suas specificas et essentiales et sic non oporter eas esse equales in eodem in quo sunt eo quod vna essentialiter et specifice est alia perfectior Circa quod aduertendum est quod actus intellectus scilicet cognitiui diffe runt inter se quo ad perfectiones suas essentiales vel specificas que quidem perfectiones attenduntur vel penes nobilitatem obiecti vel penes perfectio nem modi sciendi vnde si cetera sint paria tunc illa noticia seu cognitio nobilior est que est nobilioris obiecti et iterum illa perfectior est qua perfectiori modo idem cognoscitur obiectum vel obiectum omnino simile et illud concordat cum dicto philosophi in primo de anima. Actus vero effectus scilicet virtuosi proportioratei se habent et consequenter actibus intellectus quos presupponunt ad sui causationem et ideo quanto noticia aliqua essentialiter et specifice perfectior estanto actus voluntatis illam immediate presuppo nens ad sui causationem est perfectior itaquoe sicut per vnum actum intellectus perficitur et communiungitur obie cto nobiliori vel nobiliori modo communiungitur et quia habitus generantur ex actibus consequens est vt quanto isti duplices actus predicti sunt nobiliores tanto habitus ex eis generati sunt perfectiores secuno possunt comparari penes intensionem et remissionm ita quod quot gradus habet vnus in sua specietot habea et alter. Circa quod aduertendum est quod virtutes mo rales dupliciter sortiri possunt suas denominationes Unomodo determinate et specifice distincte circa certas materias verbi gratia temperantia circa delectabilia gustus et tactus et fortitudo circa bel lica igitur etc. Aliomodo generaliter verbi gratia sic dicendo dum per temperantiam aliquis abstinet a de lectabilibus et fortiter resistit mouentibus ad prosequendum talia delectabilia et ita exercet ibi opus fortitudinis et etiam quia non omnino mortificat corpus sed recipit sua necessaria et residuum dat deo vel pauperibus sic exercet ibi opus iusticie et sic de similibus posset exemplificari secundum hoc dicitur quod denominando primo modo virtutes non oportet quod habens vnam virtutem moralem acquisitam habeat omnes quia aliquis heremita posset esse habituatus in tenperantia qui nunquam exercuit actum fortitudinis isto modo et hoc etiam patet quia nec oportet virtutes esse equales in eodem intensiue etiam patet quod vt sic non oportet si aliqui sint equales in temperantia quod sint equales in fortitudine vel prudentia nec econverso loquendo autem oe virtutibus secundo modo tunc vere habens vnam habet omnes quia vt sic quelibet cuiuslibet sortitur denominationem quia vera fortitudo temperentia quedam est et iusticia et prudentia et econverso vnde patet quod vt sic in quocunque est vna virtus moralis in aliquo gradu in eodem sunt omnes quelibet in gradu tanto vel equali cum priori patet etiam quod vt sic quicunque fuerint equnles in vna virtute verbi gratia. In fortitudine sint equales in omnibus sicut di cit augustinus sexto de trinitate et allegat ma. li. tertio di. 3d cap. 2 patet etiam quod habens habitum temperantie licet non habeat fortitudinem acquisitam circa materiam propriam tamen adhuc est ita fortis si cut temperatus. Et attendendo radices quas po suit Adam talis non solum circa materiam propriam temperantie vmo etiam circa materiam propriam fortitu dinis et cuiuslibet alterius virtutis bene se habret dum occurreret et circa eam oporteret operari nec oporcet sibi considerare robur corporis et consimiles habituationes naturales vel morales quibus homo promptius et aptius faceret actus exteriores quia staret quod ita fortiter ageret sor. qui cum baculo re moueret equum hostis sicut plato qui decem prosterneret. Ad octauum dicitur quod per multiplicationem venialium posset tolli totus feruor charitatis acqui situs per actus directe contrarios illis venialibus non autem feruor acquirendus circa omnia genera preceptorum.

⁋ Sed illud non videtur verum quia quod libet peccatum veniale facit hominem aliqualiter tepere etiam quo ad omnia opera charitatis pro vt quilibet potest experiri in seipso et sensibiliter apparet de excessu in cibo et potu.

⁋ Aliter Respondeturne gando consequentiam propter hoc quod quandiu manet charitas per eam potest hoc meritorie operari sub aliquo gradu feruoris et ideo nunquam possunt venialia tantum multiplicare et per ea totus feruor toli latur nisi ex eorum multitudine homo tantum assuefiat ad malum quod peccet mortaliter et ita charitatem amittat.

⁋ Tertium dubium non videtur si charitas potest minui per venialia quod propter hoc totaliter non possit tolli sufficeret enim quod si primum veniale tolleret medietatem charitatis totius quod sper equale tolleret medietatem residui et sic consequenter re pondet augustinus li. 3 q 77 Item dato quod tolleret equa le tamen per opera meritoria supererogationis vel precepti que sepe oportet facere vel per alia puta sacramentalia et huiusmodi resti tuitur tantum et plusquam aufferent venialia. Respondeo quod iste sunt vltime euasiones rationales pro via opposita et prima non sufficit quia peccatum veniale non est dignum pena eterna. Sed si pro solo veniali aufferetur gradus aliquis charitas aufferetur beatitudo eterna debita correspondens illi gradui. Item quia nullum peccatum veniale est tantum malum sicut actus meritorius et premium eternum illi debitum est bonum igi tur in illis dure ageret deus cum suis si pro malo modico ita substraheret tantum bonum. Item quia duplex peccatum veniale potest esse eque graue vel primo grauius igitur equali pena dignum vel maiori Etiam secunda euasio non sufficit propter predicta et iterum quia possibile esset quod non daretur sorti maior gratia quam quanta posset partibiliter sic demeritorie aufferri per venialia multiplicabilia antequam augeretur exe qui opus precepti ex charitate. Item deus posset non acceptare actus interi causandos tanquam dignos vita eterna in nouo gradu vel maiori quam prius cum etiam quidam dicunt ita esse de facto et per consequens interim talis posset se facere per sola venialia tota liter de digno in dignum vita eterna quod non vide tur dandum quia tunc si in tali statu decederet puniretur pro solis venialibus pena eterna saltem damni quod non videtur dandum.