Quaestio 4

Trum fruitio realiter ditinguatur a delectatione

quod non quia alias posset stare fruitio dei fine delectatione et per consequens posset stare cum tristicia contria et ita aliquis simul posset esse miser et beatus. Item volun tas per fruitionem vltimate quietatur quod non potest esse nisi per delectationem quia quaicquid hbeat voluntas adhuc quaerit de lectationem si careat ea.

⁋ In contrarium ponitur primus articulus continens plura argumenta quod delectatio non sit fruitio. Probatur fruitio est operatio eo quod frui est amo re inherere alicui propter se sed delectatio est aliquid superueniens operationi. 10. et hico. igitur. Item fruitio est actus libere elicitus a voluntate delectatio autem est passio inpressa ab obiecto quia oritur ex comniunctione potentie cum ob iecto conuenienti.

⁋ Item fruitio habet deum pro obiecto delectatio vero habet visionem et fruitionem pro obiecto igitur probatur volitio est in nfa ptante delectatio non vt patet de primis molibus delectandi quia secundum augustinus non est in nra ptante quibus visis tangamur. Preterea. 10. ethi. ca. 4 perficit autem operationem delectatio non vt habitus qui inest sed vt supeueniens quidam finis sicutin iuuenibus pulchritudo. Preterea ibidem dicitur quod secundum vnum quempri sensum delectatio sit: dicimus enim visiones et auditiones esse delectationes sed nullus appetitus vel volitio est in sensu exteriori vt pro per augu. 2 de li. ar. ca 7 vbi ostendit esse sensum communem et post hoc ostem dit quod tam in homibus quam bestiis est virtus interior qua appetuntur delectabilia et fugiuntur offensiua et illa non est aliquis sensus exterior nec etiam est ratio ¬ cum insit bestis patet igitur quod appetitus non est in sensu exteriori sed in interiori.

⁋ Preterea ponatur quod aliquis ex cogitatione alicuius illecebre delectetur non tamen velit illam sicut ponit augu 12 de tri. ca. 15. et postea velit istam et amet tunc si iste amor sit ista de lectatio quae prefuit sequitur primo quod aliquis peccermortaliter absque omni mutatione alicuius in ipsorse quitur secundo quod ex eodem aliquis potest fieri amor respectu alicuius absque mutatione voluntatis quod negat augustinus quinto de trinitate ca. 17

⁋ Et si diceretur quod ymo mutatur voluntas quando delectatio sua fit amor.

⁋ Contra tunc deus mutaretur et etiam nummus quan do fit praecium quod negat augu. ibidem.

⁋ Preterea posito quod aliquis vehementer appeteret aliquid quod non haberet et hoc absque delectatione sicut est conmuniter quia desiderium sicut dicit commentator 12 metha. commento 24. magis est dolor quam voluptas et quod post adipiscatur illud delectando de ipso tunc si ipsa delectatio sit ipsa volitio que prefuit erit sibi contraria quia illa volitio est dolorosa etiam mirabile videtur quod totum corpus hominis ita alteraretur vehementer propter voluntatem et actum eius et tamen nihil nouum fieret in ea preterea tristicia est causa nolitionis igitur delectatio est causa volitionis sed nihil est causa sui secundem auguent. primo de tri. ca. primo. ergo delectatio non est volitio.

⁋ Pre terea delectatio sequitur cognitionem sicut vmbra corpus 12 metha. commentato 30 igitur magis est cogni tio quam volitio.

⁋ Pro secundo articulo istis non obstan Secundus libus teneo quod fruitio beatifica creature rationalis per articulus. quam formaliter excluditur miseria est delectatio pro batur talis fruitio excludit miseriam igitur formaliter repugnat tristicie igitur est delectatio hic dicitur quod frui tio eo quod est nata esse causa delectationis non stat cum tristicia.

⁋ Contra igitur contrariatur tristicie sed tantum vnum vni est contrarium igitur.

⁋ Dicitur quod fruitio proprie non contrariatur tristicie tamen sibi repugnat nam alique forme substantiales repugnant li cet non proprie contrariantur et similiter alique forme accidentales.

⁋ Contra igitur tristicia non repugnat fruitioni nisi prout est contraria effectui fruitionis sed causa non repugnat contrario sui effectus nisi virtualiter deus autem potest illam virtutem suspende re ab agendo etiam passo presente tam quo ad causatio nem proprii effectus quam quo ad destructionem effectus contrarii igitur potest per potentiam dei talis causa stare in contrario sui effectus.

⁋ Confirmatur quia agens naturale quandoque suspendit actionem alterius destruendo eius effectum et inducendo contrarium. vt patet de igne calefaciente aquam et impedien te frigefactionem eius igitur multo fortius deus. Item exempla de formis non sunt ad propositum quia quod anima sensitiua asini et intellectiua homi tis non. se compatiuntur non est ex earum repugnam tia sed ex hoc quod nullum vnum corpus vel subiectum est naturaliter perfectibile simul vel succes siue in eodem subiecto per ambas similiter est de intellectione et albedine que non sunt receptibiles nec simul nec subiectiue in eodem subiecto sed argumentum procedit de formis repugnantibus re ceptibilibus in eodem.

⁋ Aliter dicitur quod oe potentia dei ab soluta simul stant miseria tristicie et fruitio bea tifica prout sint in Christo sed nec hoc respondet quia argu mentum procedit de tristicia contraria delectationi beatifice que deum habet pro obiecto et si talis est inpossibilis quod nullus forte posset tristari de dei bonitate clare visa tunc saltem procedit argumentum de tristicia que est summa pena damnatorum sed nulla talis fuit in Christo quia sua tristicia erat sensitiua et habuit aliud obiectum scilicet passionem.

⁋ Alia posset esse responsio magis realis quod delectatio beatifi ca non potest habere tristiciam sibi contrariam quia forte nulla tristicia nata est deum habere pro obiecto sine addito sicut habet delectatio beatifica sed actus vitalis contrarum debent habere idem obiectum et etiam idem subiectum non solum specie sed numero quia amor et odium duorum indiuiduor eiusdem speciei bene compatiuntur se in eadem anima.

⁋ Secundo principa liter si fruitio non est delectatio tunc fruitio non re pugnat formaliter tristicie vt patet ex dictis igitur possibile est quod in anima absorpta tristicia subito a deo causetur fruitio beatifica absque hoc quod destruatur illa tristicia ponatur igitur hoc in esse tunc sic nul lum agens creatum inueniens agens indispositum contrarie potest subito suum contrarium corrumpere et effectum suum inducere sed fruitio beatifica est agens creatum igitur tristiciam absorbentem non potest. destrue re subito et delectationem contrariam inducere igitur stabunt simul per aliquod tempus potissima felicitas a summa miseria sed nec in hoc casu est impossibile ad quod deducitur quia contraria bene possent a deo simul fieri in eodem ideo propter istas rationes non teneo conclusionem predictam.

⁋ Ideo aliter arguo il lud est beatitudo seu fruitio beatifica quod naturaliter est ab omnibus hominibus appetibile quia vt dicit augustinus omnes homines naturaliter appetunt beatitudinem vel esse beati sed gaudium vel delectatio sempiterna est huiusmodi igitur.

⁋ Item si fruitio et delectatio distinguerentur ille cui dare tur optio diligeret summam delectationem igitur de lectatio foret eligibilior fruitione beatifica sed hoc est inconueniens igitur non distinguitur ab ea

⁋ Item talis delectatio est actus summe quietatiuus igitur est fruitio.

⁋ Item omnia sufficienti saluantur que oportet saluari ponendo quod sint idem actus igitur.

⁋ Item augu 14 de trinitate ca. 7 dicit quod amor fruens est leticia.

⁋ Item primo detri. cap. 10. plenum gaudium est frui trinitate.

⁋ Item devera innocentia. 1o propositione beata vita est gau dium et delectatio preterea id est ethicor dicitur quod delectatio perficit operationem igitur est finis ac quem fiunt operationes igitur.

⁋ Preterea si non tunc deus posset annichilare delectationem fruitiuam manente delectatione et ita posset aliquis beatifice delectari nihil amando qui adhuc claram dei visionem haberet quod non videtur conueniens.

⁋ Aduersarius non reputaret consequens inconveniens. Item augustius licd ict de trii. ca. 13. oe paruis in fine hoc est plenum gaudium necm quo amplius non est frui deo beati fice ad cuius ymaginem facti sumus.

⁋ Ista tamen conclusio posset teneri secundum duos modos distin ctos. Primus esset quod aliqua cognitio ex obiecto et natura propria talis est quod anima ipsa habita po test statim fine medio in actum amandi qui sit delectatio vel in actum odiendi qui sit tristicia et per na pro isto facit illud commentator 12 metha. commen to 39 quod delectatio sequitur apprehensionem sicut vmbra corpus igitur non oportet interponi ali quam meditationem nec aliquam volitionem nec nolitionem.

⁋ Et iterum tunc nulla delectatio esset primum peccatum si semper presupponeret alium actum appetitus. Item tunc nulla delectatio esset immediate a libera voluntate sed effectus naturalis aliorum effectuum voluntatis scilicet cognitionis et volitionis vel nolitionis. secundum istum modum diceretur visionem dei claram esse talem co gnitionem qua habita potest aliam immediate elice re vel causare cum deo fruitionem que sit gaudium beatificum.

⁋ Secundus modus sustinendi predictam conclusionem esset dicere quod sicut omnis amor ad hoc quod naturaliter causetur presupponit cognitio nem ita omne gaudium vel dolor delectatio vel tri sticia et generalis omnis passio praesupponit actum appetendi vel respuendi seu odium vel amonem primum sicut causam suam partialem cum anima et auctoritates multe hoc sonant que dicunt quod tristamur de his que nobis nolentibus accidunt et similes et secundum istum modum dicendi respondetur in vna alia conclusione post quod tales passiones non sunt effectus liberi voluntatis nisi mediante quod na turaliter sequuntur ad volitiones et amores vel odia presupposita ita quod non est in potestate voluntatis vt tollantur nisi recta aliqua de causis suis.

⁋ Istam responsionem intelligo de illis passionibus que presupponunt actum aliquem appetitiuum primum si non omnes passiones tales sint quod sic presupponant vterque enim modus ponendi apparet mihi pulcher et probabilis sed secundum istum mo dum secundum oportet respondere ad argumenta modi prioris.

⁋ Ad commentatorem dico quod talis delectatio sequatur apprehensionem rei delecta bilis non tamen sine amore vel odio medio nec ad huc est necessaria consecutio quod mediante deliberatione posset anima facere quod ad talem apprehem sionem nec sequitur amor nec delectatio.

⁋ Ad se cundum diceretur concedo consequens et ad ter tium similiter.

⁋ Ad primum dico quod delectatio quae habet operationem pro obiecto est aliquid super ueniens operationi delectatio autem beatifica ha bet immediate deum pro obiecto et est met operatio fruitiua cui tamen bene superuenit maxima de ectatio reflexa sed ista non est beatifica beatitudine essentiali sed potius ista prior que est actus rectus.

⁋ Ad secundum negatur quod talis delectatio est passio impressa ab obiecto.

⁋ Ad tertium pa tet ex prima solutione quod delectatio beatifica solum deum habet pro obiecto licet delectationes reflexe superuenientes bene hebeant pro obiecto visionem et delectationem de quibus beatus valde delectatur delecta tione reflexa sed non recta.

⁋ Ad 4 dicitur quod sicut prime delectationes non sunt in nfa ptante sicut nec prime volitio nes ex quo naturaliter ex cognitionibus primis sunt tante.

⁋ Ad quintum concedo quod delectatio non est ista operatio quam perficit vt finis et tamen est in se operatio quaedam delectabilis.

⁋ Ad sextum dicitur quod sufficit vnus appetitus correspondens quinque sensibus exterioribus et sensui communi in differens reiigitur vel saltem subito a sensu communi qui simul duratione immutatur a sensibili sensus ex terior et. sensus communis sed prior natura et ordine sensus exterior et secundum hoc potest stare tam dictum augustini quam philosophy vel si philosophus velit quod secundum vnumquemque sensum sit delectatio propria et appetitus tunc intelligen dum est dictum augustini de appetitu quo appetere possumus vel fugere obiecta diuersorum sen suum non autem de appetitu qui precise respicit sen sibilia vnius sensus exterioris.

⁋ Ad septimum dicendum quod delectatio de illecebra est complacentia ad obiectum non ad illecebram et vltra concedo quod in casu argumenti delectatio de illecebra cogni ta non est nec efficitur amor primus habitus ad eam dem vel obiectum eius.

⁋ Ad octauum dicitur similiter quod desiderium quo quis defiderat aliquid fine dele ctatione ymo potius cum dolore respectu non habenti nunquam sit delectatio que habetur de eodem desiderato quando obtinetur.

⁋ Ad nonum dicitur quod tristicia non est nec nunquam erit illa nolitio vel odi um cuius est causa sic nec delectatio est nec erit il le amor cuius est causa cum hoc stat quod omnis tristicia sit in se sit amor vel odium vel forte amor vnius et odium alterius et ita suo modo est de delectatione.

⁋ Ad decimum potest diuersimode dici secun dum duos modos prenotatos sustinendi hanc con clusionem vt satis patuit concedendum est autem quod omnis delectatio est quedam cognitio et simili ter omnis tristicia sed non est ista cognitio quae eadem stat successiue cum tristicia precedente ante adeptionem desiderati et post cum delectatione respectu eius iam habiti vt satis patet.

⁋ Sciendum quod vni uersaliter omnis appetitus alicuius rei cognitiue praesentate potentie appetitiue per modum conue nientis vel boni apparentis dici potest delectatio et secundum hoc negandum esset illud quod assu mitur in octauo argumento scilicet quod aliquis potest appetere aliquid nondum habitum absque delectatione ymo dico quod ille appetitus seu volitio est ipsamet delectatio cum qua bene stat dolor seu delectatio tristicia cuius obiectum non est illud desideratum sed potius carentia illius desiderati sic etiam diceretur quod appetitus dyaboli ad puniendum animas est sibi delectatio quamuis aliunde maximam habeat tristiciam et ita omnis fuga mali seu odium mali tristicia est et eius obicetum est hoc esse malum cum quo stat delectatio de hoc quod homo re cedit a malo.

⁋ Ex hoc patet quod potissime fruitio est in se formaliter delectatio non tamen est summe appetibilis subratione qua delectatio sed potisub ratione qua est dilectio summi boni.

⁋ Et ideo si dilectio et delectatio realiter distinguerenturet daretur optio alterius precise sine altero eligenda foret dilectio eo quod hoc esset iustum ad hoc quod ra tionalis creatura tenetur nec haberet curare de delectatione quia sufficienter ymo summe satiaretur in dilectione seu fruitione qua sic contungi tur suo fini propter ipsum finem quo totum suum desiderium satiatur et quietatur etiam si nullum respectum habet ad suum commodum vel ad suam delectationem.

⁋ Ex hoc patet quod alique rationes secuduo adducte pro conclusione dicta non procedunt.

⁋ Sciendum est quod pro eadem conclusione dilectione stante non oportet ponere aliquam delectatio nem reflexam superuenientem fruitioni sed ipsa fruitio est vltimata delectatio de summo bono et etiam est delectatio sui ipsius et visionis eiusdem summi boni licet quibusdam operationibus imperfectis super ueniant bene delectationes quibus confortatus operans perfectius operatur sed hoc non oportet in operatione perfectissima sicut est fruitio nisi diceretur delectationem superuenire fruitioni quia ratio delectationis consecutiue se habet ad ratio ¬ nem fruitionis quia fruitio naturaliter est prius fruitio vel dilectio quam ipsa sit delectatio et etiam na turali concomitantiali non sit impedimentum ad eam sequitur quod ipsa sit delectatio sicut alii dicunt quod relatio est realiter distincta ab ea naturaliter sequatur eam. Et dicitur notanter si non sit impe dimentum quia deus posset facere quod esset dilectio vel fruito que non esset delectatio nec ad eam se queretur delectatio nec hoc videtur inconveniens oe potentia dei absoluta sed tunc fruitio non formaliter esset delectatio nec vniuersaliter omnis appetitus sed solum talis in quo est actualis praece ptio commodi ex contunctione potentie cum obiecto

⁋ Sciendum etiam quod delectatio proprie non est ni si virtutis appetitiue rationalis vel animalis et sic intellectus non delectatur de apprehensis vel de sua apprehensione sed apprehenso conuenienti appetitus concipit desiderium vel amorem illius et ita delectatur et sic delectatio vel est amor seu desiderium alicuius conuenientis sequens ad ap prehensionem eins vel est actus distinctus sequens simul apprehensionem et dile. tionem seu amorem et sic si deus caret angelum qui non esset appetitiuus rationabiliter vel animaliter sed solum intelligens talis in nullo posset delectari.

⁋ Si tamen aliquis accipiat vniuersaliter delectationem pro adeptione naturaliter conuenientis vel illius ad quod tanquam ad finem suum vel tanquam ad bonum vel conueni ens inclinat appetitus siune antimalis siue naturalis vel pro latione in illud tunc sunt etiam delecta tiones intellectuales et naturales. Et secundum hoc baptsatus. anima rationali vel in angelo triplices sunt intel lectiones prime sunt intellectuales et sic omnis in tellectio complexa vel incomplexa siue sit apprehensio ohiecti simpliciter vel per modum veri vel per modum boni est delectatio intellectus quia est communiunctio potentie cum suo obiecto sibi conuenienti. Aut est delectatio que est naturalis motio potentie apprehensiue per modum complacentie in obiectum sibi presentatum sub ratione boni et tales delectationes etiam vocantur prime volitiones naturaliter canate a cognitionibus primis et non sut in nostra potestate prout communiter conceditur.

⁋ Tertia delectatio est libera volitio qua appetitus fer tur in obiectum suum et qua libere dilectiue omniungitur eidem siue substantialiter siue sit absens siue ponens et talis est in nostra potestate et potissime talium est fruitio et sic implicaret contradictionem fruitionem esse. sine delectatione sed qui concederet fruitionem esse si ne delectatione diceret quod delectatio adderet super fruitionem perceptionem commodi prouenientis ipsi potentie ab obiecto.

⁋ Dubium primum si omnis deie ctatio est amor vel odium igitur est cognitio conce ditur quod quedam delectatio est simpliciter apprehensio quedam compositio etiam pro vt talem vel ta lem noticiam naturaliter preexigit nulla tamen est iudicium practicum quo scilicet iudicetur sic esse agendum sicut nec volitio est tale iudicium quia di ctamina practica et electiones secundum philosophum sunt respectu nondum positi tempore vel natura vt ita loquar aliqua tamen bene est iudicium speculatiuum scilicet opinio vel cre¬ dulitas qua opinetur vel credatur de aliquo ita esse vel non esse aliqua tamen bene precedit noticiam practicam sicut et obiectum suum. verbi gratia cum doleo quod offendi deum vel proximum.

⁋ Ex dictis patet quod aliqua delectatio virtuosa potest esse opi nio falsa vt ista qua quis delectatur praecise ex hoc credit persecutorem ecclesie esse mortuum vel con simile et non est ita.

⁋ Contra omnis electio virtuosa est cum ratione recta et ratio recta est vera dico quod est cum ratione practica vera sed bene potest esse cum speculatiua falsa.

⁋ Secundum dubium est quia non vi detur quod omnis delectatio vel amor praesupponit na turaliter cognitionem aliam respectu voliti quia cum contra omne iudicium suum possit voluntas velle aliquid vel nolle videtur quod ipsum velle esse possit prima noticia illius voliti.

⁋ Item voluntas potest auertere intellectionem ab omni actualiter cognito et velle intellectum intelligere ad modum precognitum actu hoc non videtur nisi ipsa volitio sit prima illius obiecti cognitio.

⁋ Ad primum dicitur quod non obstam te quocunque dictumine practico voluntas potest libe re non velle vel nolle se conformare nec tamen potest velle oppositum nisi oppositum apprehendatur et ideo non sequitur quod feratur in incognitum.

⁋ Ad secundum ne gatur consequentia quia adhoc quod voluntas couertat intel lectum ad aliquid cognoscendum requiritur illius ap prehensi propria habitualis forte communis concur rens cum habituali propria vel aliter quod plus apparet ade dicendum est quod intellectus iudicat no esse standum in tali consideratione et voluntas po test conformiter imperare et suspendere intellectum a consideratione illa vel conuertere ad aliud vel actu aliter occurrens vel ex cognitione aliqua ad prius cognitum vel quia vnus habitus fortius inclinat ad actus aliquos quam alius vel alio modo sed secus est circum scripto omni tali iudicio tunc enim solum a casu vel mere naturaliter solum cessaret ab actu prioris obiecti.

⁋ Sciendum quod volitio vel delecta tio etiam est cognitio que est iudicium practicum et hoc probatur ex dictis in primo dubio quod delectatio ta lis est noticia qualem naturaliter preexigit sed aliqua exigit iudicium practicum quo iudicetur sic esse agetur dum vel non.

⁋ Item nota ex solutione primi arge menti secundi dubii patet quod non sequitur ratio est recta igitur voluntas quia ratio potest habere ap parentiam ad vtramque partem contradictionis de aliquo agibili ita quod in particulari habet apparem tiam boni quod a. est agendum et aliam apparentiam quod a. non est agendum sicut sepe fit in conclusionibus specu latiuis et stante vtraque apparentia boni consentit per iudicium practicum illo non obstante volun tas eligit optatam partem quae etiam praesentatur sibi tan quam apparens bonum ab intellectu apprehensum igi tur etc.

⁋ Item sciendum quod secundo argumento non vide tur satiffieri nisi dicatur quod voluntas est per se co gnitiua et sic potest intellectum suspendere a consi deratione quam habet et vertere ipsum ad conside rationem alterius obiecti quod ipsa voluntas tunc ta liter cognoscit quod non prime sibi presentatur per in tellectum quia alias ipsa non verteret intellectum ad hoc obiectum sed intellectus verteret seipsum sufficit autem voluntati praesentatio preuia alterius obiecti vel aliorum habentium naturalem connexio nem cum isto cognito siue ex conformitate siue ex contrarietate etc.

⁋ Tertium dubium vtrum obie ctum sit causa immediata delectationis. Respon det scotus questione vltima prime distinctionis in reportatione parisieniu. quod sic quia sicut obiectum sensibile est causa delectationis in appetitu sensitiuo ita consequenter obiccetum intellectuale cau sat delectationem in appetitu intellectiuo scilicet voluntate igitur. Contra illud arguit okam posito actu primo intellectus vel voluntatis que preexigitur delectationi secundum ordinem natu ralem habetur causa sufficiens delectationis siue obiectum sit siue non sit et etiam stantibus eisdem actibus primis volendi vel cognoscendi amoto obiecto non sequitur minor delectatio quam prius saltem dum modo non remittantur actus primi per ablationem obiecti et destructo tali actu vel actibus vel saltem eis non positis non potest fieri delectatio ergo obiectum nihil facit ad illam delectationem sed isti actus sunt sufficiens eius causa. Ista conclusio deducta contra scotum vide tur ade vera vnde dicit quod ex hoc quod obiecta sunt de lectabilia non habetur euidentia quod causent imme diate delectationem licet aliquando obicetum de lectabile sit causa mediata delectationis concedendum est quod delectatio intellectualis que est ipsa dilectio immediate causatur ab anima et intellectione sicut dilectio sensitiua a sensatione dele tatio autem intellectualis superueniens causatur ab anima et ab intellectione mediante scilicet di lectione. Unde patet quod etiam dilectio non est ab obiecto sed ab anima et intellectione preuia et eodem modo dicitur de delectatione reflexa. Per hoc patet ad formam argumenti scoti quia negandum est antecedens scilicet quod obiectum sensibile sit causa saltem immediata delectationis in appetitu sensitiuo. Contra decimo et hicorum quarto habetur quod semper obiecto delectabili sensato sequitur de lectatio. Item qua ratione delectatio aliqua esset dilectio libere causata a voluntate eadem ratio ¬ ne tristicia esset odium libere causatum a voluntate et tunc voluntas posset non contristare se quod videtur inconueniens. Ad primum dicitur quod philosophus videtur attribuere causalitatem imme diatam delectationis sensationi quae est respectu obiecti delectabilis secundum sensum et non obiecto.

⁋ Ad secum dicitur quod tristicia aliqua libere causatur ab anima s illa quae est contraria delectationi libere causate et conceditur quod tali tristicia voluntas posset se non con tristare quia posset illam tristiciam non causare s non odiendo obiectum tristabile et non sequitur iste li bere contristatur igitur libere vult tristari quia trista ri est actus rectus odiendi obiectum sibi disconueniens sed velle tristari est actus reflexus sicut enim voluntas potest causare dilectionem libere absque hoc quod velit dilectionem sed obiectum tantum ita potest libe re causare tristiciam ferendo se oditiue in obiectum disconveniens licet non velit tristiciam sed nollit tamen quandoque posset velle tristiciam sicut aliqui volunt esse tristes pro peccatis. Est etiam quedam tristicia non libere causata sed necessario sicut et delectatio illi contra ria. vebi gratia cognito infortunio amici necessario sequitur tristicia quae est odium illius infortunii sicut ad cognitionem prosperitatis amici necessario sequitur delectatio quae est dilectio illius prosperitatis ambe etiam sunt tristicie alie et delectationes et amores et odia tam primaria quam secundaria non libere sed necessario causata ab aia. Tristis est inquit Christus anima mea vsque ad mortem videtur enim quod non fuit in potestate anime christi data immediate de illa morte certitudinaliter cognita minime non tristari vel non eam odire odio quod non esset horror mortis. Quartum dubium vtrum fruitio sit actio partialiter ab anima vel totaliter a deo.

⁋ Respondetur quod est partialiter a deo et eodem modo delectatio beatifica vnde patet quod delectatio beatifica immediate est ab obiecto delectabili secus autem est de aliis delectationibus aliorum obiectorum vt patet ex dictis

⁋ Quintum dubium vtrum delectatio beatifica sit actus reflexus Et dicendum est quod si hoc est pos sibile non oportet tamen ita esse et quando sic est adhuc ipsa non est delectatio beatifica ex hoc quod ha bet aliquid aliud a deo pro obiecto. Contra proba tur quod delectatio beatifica non sit actus rectus sed reflexus habens rectum pro obiecto quia omnis amor concupiscentie qui est delectatio et non de siderium fertur immediate super habitionem rei et non super rem concupitam vel amatam amore amicitie visum enim non est immediatum obiectum amoris concupiscentie que est delectatio sed visus qui est actus rectus sed delectatio fruitiua est amor concupiscentie cum sit delectatio proueniens ex di uina habitione que habitio est aliquis actus quo habetur deus puta visio beatifica vel dilectio dei igitur. Preterea delectatio fruitiua succedit desiderio sed desiderium est habitionis diuine respe etu. non respectu dei absolute non enim desideramus deum sed habere deum vel videre ipsum igi tur nec fruitio est delectatio de deo sed de visione dei. Item obiectum dilectionis fruitiue est aliqua perfectio nostra nobis formaliter inherens cum sit delectatio proueniens ex coniunctione conuenientis cum conuenienti ita quod coniunctio et perfectio qua perficitur potentia per sibi conueniens videtur causare delectationem fruitiuam sed deus non est perfectio formaliter nobis inherens nec aliquid aliud est perfectio nostra vltimata quo aliquis actus quo coniungimur immediate deo igitur talis actus vnitiuus beatifice est obiccetum fruitiue delectationis et non deus. Item amor omnis desiderii aut delectationis habet pro tali obiecto significabile per complexum significans aliquid esse conueniens vel disconveniens sicut deum videri vel manifestari vel huiusmodi et deus absolute sumptus non est tale significabile per complexum igitur fruitio non erit delectatio de deo sed de visione dei. Confirmatur quia obiectum complexum gaudum beatifici pen det ex circulatione perpetuationis diuine visionis et fruitionis igitur requirit creaturam pro partiali obiecto.

⁋ Preterea desiderare aliquod bonum deo esset omnino vacuum igitur talis delectatio non videtur esse fruitio sed delectatio de hoc quod aliquis habet deum per visionem vel dilectionem.

⁋ Sed contrarium mihi videtur quod omnis amor per fectissimus est amor amicitie respectu nobilissimi obiecti sed delectatio beatifica est amor perfectis simus quia fruitio vt patet ex conclusione principa li igitur etc. vnde et beatus secundum leges amicitie et virtutis magis gaudet de felicitate dei quam de propria vnde augu. propter te solum beatus non proter illam beatior supple essentialiter et absolute.

⁋ Se cundo sicut habetur in littera per augustinum frui est per amonem inherere alicui propter se igitur solum ec.

⁋ Item res quibus fruendum est sunt pater et filius etspiritus sanctus. Preterea actu visionis est vten dum ex littera igitur non fruendum. Item visio vel de lectatio posset esse nolita secundum rectam rationem lice si deus hoc praeciperet igitur etc. Preterea deside rium visionis istius non est fruitio vie igitur nec delectatio respectu illius est fruitio patrie quia idem est obiectum in omnibus est obiectum vtriusque nam secundum augusti. 14. de trinitate catulo vltimo fruitio vie etiam consistit in imore dei vsque ad contemptum sui. Item in via non tantum desideramus videre deum sed diligimus deum absolute gitur non minus in patria non tantum delectabimur de visione dei sed de deo in se. Antecedens patet quia posito quod nunquam deus esset habendus aliter quam in via adhuc esset sunme diligendus et tunc non esset desiderandus haberi per visionem.

⁋ Ad primum in contrarium negatur minor licet enim talis delectatio sit proueniens ex diuina habitione causaliter partialiter non tamen ista habitio est eius obiectum. Ex hoc vult quod vt patet ex dictis ponenda sit alia delectatio reflexa cuius ista habitio est obiectum tamen credo quod hoc non oporteat quia hic in via posset esse vnus actus dilectionis cuius obiectum principale est deus et obiectum secundarium proximus qui diligitur eodem actu propter deum sic etiam eiusdem actus delectationis beatifice recti et non reflexi obiectum principale est deus secundarium au tem est diuina habitio in qua delectatur beatus propter deum. Ad secundum dicitur quod delectatio concupiscentie succedens desiderio habet idem pro obiecto quod ha bet desiderium sed delectatio amicitie succedit amori absoluto dei in via et non desiderio nisi sic quod est post ipsui sic etiam succedit fidei. Ad tertium patet per idem Ad quartum patet similiteri et confir mationem eius et procedunt de delectatione concu piscentie quae succedit desiderio. Ad quintum dico quod non est vanum delectari in deo et complacere in deo et bonis dei nisi apud illum qui non experitur vel non cre dit se debere complacere in aliquo nisi concupiscentur et non amicabiliter. Sextum dubium an tota beatitudo stet in vno actu qui simul sit dei visio dei fruitio et delectatio beatifica de deo. dicendum est quod si anima beati se habeat actiue ad aliquam partem sue bea titudinis essentialis tunc sunt ibi ad minus due partes distincte scilicet clara dei visio et dei fruitio vel gaudium secundum scilicet modum sustinendi conclusionem principalem. Utrum autem anima actiue se habeat respectu beatitudis sue tractabitur in alia questione hic tamen est notandum si cut tangit quidam doctor et bene quod beatitudo mul tiplicitur sumitur vno modo pro obiecto beatifico et sic lo quitur boetius tertio de consolatione prosa decima probans deum esse summam beatitudinem. Tertio pro visione clara dei de quo Io 17 hec est vita eterna. Tertio pro actuali amore dei clare visi et sic loquitur augustinus in locis innumeris vocans fruitionem dei beatitudinem. Quarto pro dilectione vel gaudio quod oritur ex fruitione dei clare visi et sic lo iuitur augui in libello de vera innocentia propositione i6 90. cum decetu beatitudinem seu vitam beatam etiam gaudium. Quinto et magis proprie accipitur pro toto aggregato ex tribus predictis et omnibus pertinentious ad statum beati quae pertinentia enumerat anselmus de similitu dibus ca.lo 49. Et sicut sunt 7 a dotes pertinentes ad statum corporis scilicet pulchiitudo agilitas fortitudo libertas sanitas voluptas et longeuitas et 7 ad animam scilicet sapientia animus concordia honor po testas securitas et gaudium. Interque habes sapien tiam amicitiam et gaudium de quibus loquitur anselmus inlibro de concordia describens beatitudinem quod beatitudo secundum omnem consensum est sufficientissima competentium commodorum sine omni indigentia. Et boetius describit eam quod est status bonorum omnium aggregatione perfectus et isto modo te neo seu securitas est intrinseca pars beatitudinis sicut sumitur beatitudo maxime proprie secundum eum quia cum omnia talia saltem que pertinent ad essentialem beatitudinem inseparabiliter concomitantur. Ideo auctoritates quamlibet istarum partium essentialium quandoque vocant beatitudinem et vtuntur parte pro toto tamen delectatio est pars vltinia et optima beatitudinis et optima partialis beatitudo et hoc habeo ego dicere quia ista circum scriptis aliis esset quedam plena beatitudo licet non eque plena sicut aggregatum prenotatum nec sit aliqua partium aliarum vt visum est. Et nota quod de lectatio importat operationem omnino perfectam et penitus quietatiuam et sacietatiuam.