Quaestio 4

Quarto circa distinctionem decimam septimam. quero vtrum gratia vel alia forma augmentabilis augmentatur per diminutionem sui ci contrarii.

⁋ Arguitur primo quod non quia si sic tunc contraria possent simul esse in eodem subiecto saltem in gradibus remissis. Ettunc non videretur naturalis repugnantia quin in gradibus intensis cum gradus intensi et remissi sint eiusdem speciei et per consequens non contrariantur adinuicem consequens est contra totam phi osophiam et contra sanctos dicit enim augustinus ench. ca. 17 et ponitur tertio sententiarum di. 30 ca. 6 quod nullus cibus vel potus est simul dulcis et amarus nec aliquid est simul album et nigrum et ita de aliis contrariis.

⁋ Ad oppontum tertio thopicorum dicit philosophs quod illud est albius quod est nigro impermixtius et quinto phisicor quod medium inter contraria comparatum vni extremorum recipit denominationem alterius propter hoc quod in eo est de altero extremo et econuerso.

⁋ Item augustinus in ench. ca. vltimo secum aliam quotationem crescente charitate minuitur cupiditas.

⁋ In ista questione primo videndum est an contrarie qualita tes in gradibus remissis se possunt compati.

⁋ Secun do soluuntur argumenta contraria.

⁋ Tertio ponum tur conclusiones ad questionem.

⁋ Conclusio prima de potentia dei absoluta possunt contraria esse simul in eadem parte subiecti adequate in gradibus intem sis.

⁋ Probatur non est maior repugnantia quod idem sit nigrum et album quam quod idem corpus Christi simul quiescit in vna hostia vel in celo et mouetur in alia et etiam quod per naturam anima intellectiua simul mouetur in vna manu et quiescat in alia.

⁋ Probatur si non hoc potissime videretur propter actiuitatem inuicem corrupti uam vel expulsiuam sed hoc mouere non debet quia in quibusdam contrariis hoc non videmus sicut in albe dine et nigredine et etiam quia deus talem actiuitatem iue est ad corruptionem mutuam posset suspendere Secunda conclusio quod contraria non compatiuntur se natu raliter.

⁋ Probatur non compatiuntur se naturaliter in gradibus intensis igitur nec in remissis antecedens datur ab omnibus et consequentia probatur quia gradus remissus est eiusdem nature cum gradu intenso igitur est eadem ratio repu gnantie vtrobique eo quod contrarium ex natura sua re pugnanter se habet ad suum contrarium et si dicitur quod al bedo repugnat nigredini non quia albedo est sed quia albedo tanta hoc est dictum voluntarium et sine ratione etiam qua ratione gradus intensi non compatiuntur se multo fortius magnus gradus vnius contrarii non pateretur secum paruum alterius cuius oppositum ipsi dicunt Item ponantur contria se compati sub gradibus remissis equalibus et intendantur equaliter vsque ad gradus intensos vel per contraria actiua applicata vel per potem tiam diuinam et facta intensione reliquantur naturis suis vel tunc simul permanent postea et tunc naturaliter se compatiuntur quod est intentum vel vna aget in aliam: et tunc a proportione equalitatis fiet actio quod est inconveniens: nec etiam per illam actionem alterum eorum remittetur sed quantum deperderet tantum acquireret vel sequaretur quod finaliter omnino se destruerent et sic non compaterentur se in gradibus equalibus remissis.

⁋ Item tunc odium dei posset stare in gradu remisso cum amo re dei quod videtur inconveniens.

⁋ Contra arguitur sic sexto phisicor dicitur quod omne quod partim est in termino a quo et partim in termino ad quem igitur si aliquid mouetur ab albedine in nigredinem partim est sub albedine et partie sub nigredine.

⁋ Proba tur sequaretur quod postquam per motum continuum esset destructum vnum contrariorum esset dare primum forme con trarie succedentis per motum introductum. Falsitas pa tet sexto phisicor consequentia tenet quia alias subiectum per aliquam mensuram sub nullo esset contrarior supposita tali actione.

⁋ Item agens naturale non remittit ca liditatem non causando aliquid incompossibile calore et ta le est frigus remissum igitur. Item hoc patet ad sensum quando aquae calesit. Item calores medii componuntur ex extremis igitur. Item per rationes 6 qui primo arguit sic quia quero quando vnio contrior agit in reliquum seu in subiectum quare forma producibilis a tali contrario non introducitur su¬ bito in principio actionis: aut enim hoc prouenit ex im possibilitate istarum formarum per motum introducendam et hoc non est ver etiam per te qui ponis quod oes partes eiusdem forme totalis componunt vnum perfectiorem et bene compatiutur se simul praecipue cum vt tenes sunt eiusdem speciei speralissine aut hoc est propter insuffici entiam actiuitatis agentis et hoc non est verum quia ponamus agens naturale sufficientissimum et perfectissimum et etiam agens imperfectum potest ita introducere effectum sne actiuitati proportionatum sicut perfectum. nec ter tio propter hoc quod subiectum non potest eas simul recipere. qui simul sibi inherent in fine motus ille partes successiue inducibiles: aut ergo propter aliquas di positiones contrarias in passo repugnantes forme in troducende quas dispositiones opatet remitti continue et tunc habetur intentum scilicet quod simul stant in gradibus remissis.

⁋ Item agens naturale non remittit frigus in ali quo nisi propter hoc quod inducit formam incompossibi lem gradibus frigoris et per consequens aliqua pars frigo ris et aliqua caloris possunt se compati. anes probatur quia contraria in sitibus propinquis non repugnant nisi pro pter mutuam actionem et ideo circunscribendo actionem possunt in propinquis sitibus diu se compati sicut et contradictoria vne diu simul conuenit diuersis tam in sitibus pro pinuis quam in eodem situ.

⁋ Et confirmatur hoc de albo et nigro qui in sitibus immediatis se compatiuntur igitur etiam calidum et frigidum in gradibus remissis stabunt simul

⁋ Item vt supra tunc prius totaliter terminaretur corru ptio caloris quam inciperet introductio frigoris et quero de instanti copuianti ista duo tempora aut in illo in tali subiecto est calor vel frigus vel neutrum.

⁋ Item si ex aere generetur ignis quaro in quo instanti corrupa tur aer non in principio corruptionis qualitatum aeris certum est nec in fine quando sunt in maxima remissio ne quia tunc nulla dispositio adhuc ad formam ignis est sitroducta igitur et materia remanebit sine vtraque quod est impossibile vel dispositio ad formam ignis stabit simul cum forma praecedente remissa.

⁋ Item quando materia disponitur ad formam mixti disponitur per multas qualitates elementorum contrarior.

⁋ Ad primum respondet okam quod intelligitur de motu locali.

⁋ Set etiam ver est in motu ad formam cuius parti habet mobile quod mouetur et parti caret illa et sic totalis carentia illius forme vocatur terminus a quo: se tota forma acquisita dicitur terminus ad quem.

⁋ Ad secundum respondet ortata concedo quod est dare primum forme posterioris non vltimum prioris secundu philosophum octauo phisicor. dicit quod est dare primum rei permanentis in esse sed non vltimum sed hoc non sufficit in proposito quia philosophus loquitur in his quae producuntur subito sed acquisitis per motum est hoc impossibile. Ideo aliter dico quod vnum contriorum totaliter corrumpi ae introductionem alterius potest duplicitur intelligi. primo secum extensionem passi et sic non opetet sicut experientia docet.

⁋ Alio modo quae ad eam dem partem subiecti adequate et sic opet quia vt probatum est con traria se non compatiuntur in gradibus quibuscumque natura liter. nec tamen sequitur quod in instanti medio vel in aliquam men sura non esset subiectu sub vno contrior nec sub alio quia propter extensionem partium subieceti non optet ymaginari quod in vno tempore vnum contrariorum totaliter corrunmtatur in toto subiecto vel in aliqua parte diuisibili subiecti et quod in tempore sequenti aliud contrarium introducatur quia tunc forte in instanti medio subiectum sub neutro contrariorum esset sed sic ymagi nandum quod in vno toto tempore continuo corrumpitur successiue vnum et introducitur aliud. Item si deus in vna hora successiue corrumperet vnum contrariorum et in hora sequenti primo successiue introduceret reliquum tunc in instanti medio hoc subiectum sub neutro contrarior esset nec hoc esset i conueniens.

⁋ Et tamen improbat hoc quia tunc mo tus non esset continuus sed interruptus per quie tem mediam.

⁋ Respondetur licet consequens non sit inconveniens tamen consequentia non valet.

⁋ Ad ter tium paret ex dictis quia hoc fit in alia et alia parte subiecti.

⁋ Ad quartum dicitur similiter.

⁋ Ad quintum dicitur quod colores medii sunt eque simplices cum extremis licet ibi dicatur esse compositio et illa intelligi debet per assimilationem etiam quando pictores componunt co lores extremos ibi non fit vera mixtio sed iuxta positio coloris secundum partes minutissimas ita vi ibi appareat esse vnus color recte sicut fit iuxta po sitio partium subiector quibus colores formaliter inhe rent.

⁋ Ad sextum dicendum est quod est propter dispositionem repugnantem in passo et contrariam formaliter vel vir tualiter.

⁋ Uirtualis enim repugnantia sufficit sicut formalis et ideo vertualis sola est in causa successio nis in eadem parte subiecti adequata vt patet in aqua calefactibili et hec est causa quare etiam si deus subito annichilaret frigus aque et approximaretur sibi ignis non subito calefieret aqua quia per propriam for mam substantialem reinclinatur contra calorem vio lenter inducibilem et per consequens patet quod argumentum procedit ab insufficienti quia nullum istor quattuor oportet esse in causa.

⁋ Ad septiur im et ad eius cun firmationem dicitur sicut ad secundum.

⁋ Ad octauum dei quod dispositio ad formam ignis et null a talia acciden tia stant cum forma corrumpenda sicut aqua prius calefit quam de ea generetur ignis.

⁋ Sed ex hoc non se quitur quod contraria stent in eadem parte subiecti et dato quod corrumpendum non posset recipere contraria sicut ignis non potest frigefieri nichilominus per remissionem propriorum accidentium suorum sufficienter disponitur passum et fieret in via et tendentia ad corruptionem et tandem subito vel successiue ab actiuo sufficiente corrumperetur et introduceretur for ma similis illi actiuo.

⁋ Ad nonum dicendum quod dupliciter potest esse via ymaginandi mixtum fieri ex elementis iuxta duplicem viam saluandi colores medios componi ab extremis.

⁋ Unus modus est quod forme elementor remitterentur bene et miscerent postea per diuisionem in partes minutissimas quasi et imperceptibiles a nobis ita quod saluarentur in entitalibus suis licet remissis et paruulis partibus et tunc aliam et aliam proportionem in appositione elementor ab inuicem ita quod plus apponatur oe vno et minus de alio vel econtra potest mixtu aliud et aliud prouenire sicut potest multipliciter talis proportio variari.

⁋ Et si di cas quod tunc non esset mixtio sed iuxtapositio. Item tunc non quelibet pars mixti esset mixta nec aliter vera mixtio saluari potest tamen non est solum iuxtapo sitio sine fractione miscibilium et alteratione in par tes tales paruulas.

⁋ Unde quod mixtio esset solum luxta positio integrorum bene esset inconveniens.

⁋ Et ita sunt intelligende auctoritates si quae hoc innuant.

⁋ Ad secundum dicut aliqui quo philosophus vocat quodlibet elementum remissum corpus mixtum.

⁋ Aliter dicitur quod ipse loquia de qualibet praearte secudum spem quae per se nata est mouere sensum vel conseruare se inesse si per se esset bene diu absque hoc quod cederet incontinens vel de qualibet perte notabili non autem intelligit de qualibet parte secudum materiam seu oe pertibus minoribus quere scotum in quartor quia bene dicit et okam concordat.

⁋ Secunda via mixtionis est elemen torum non remanentium in mixto quam ponit sco. in secundis additionibus secundi libri di. m3 secum concordat okam quaereibi.

⁋ Secundum primam viam patet qualiter non opetet quod in eadem parte adequata inducantur qualitates contrarie sed in partibus iuxta se positis.

⁋ Secundum viam secundam etiam nunquam forme contrie generabuntur in eadem parte sed in casu forma simplex media.

⁋ Ad vltimum patet per idem.

⁋ Se hic est dubitatio quia si calor ignis possit remitti absque frigoris introductione tunc etiam forma ignis remit ti posset et per consequens intendi et tunc ad substantiam esset motus quod est contra philosophum 5 phisi.

⁋ Consequentia prima patet per commentatonem 3 celi commento 67 vbi sic arguit contra auicenam si qualitas potest remitti secudum partem manem te substantia elementi omnino non remissa eadem ratione manere posset substantia elementi amissa tota qualita te et ita posset esse ignis sine caliditate secundum viam conmentatoris conceditur consequens sicut antecedens sed secundum auicenam negatur consequentia prima cum secunda que infertur in proba tione quia est deuenire ad qualitatem ita remissam quod sub ea vel sub remissiori non potest stare forma elemen torum. vnde opinio auicene videtur verior licet enim multe forme substantiales successiue producantur quo ad extensionem partium subiecti non tamen quo ad intensio nem in eadem parte subiecti adequate.

⁋ Sed cum in aliqua parte subiecti cessat dispositio quam requirit vna forma tunc illa forma in illa parte habet non esse et alia forma tunc habet ibi productum esse cuius dispositio successiue producta est per corruptionem disposi tionis alterius forme.

⁋ Prima conclusio tertui articuli. sequens ex dicti quod loquendo de augmentatione forme extem siua sepe augmentatur naturaliter vna forma ad di minutionem sui contrii extensiuam.

⁋ Secunda conclusio quod ad re missionem vel ad destructionem successiuam frigoris in vna parte subiecti secundum extensionem poterit calor crescere intensiue quia praesentia frigoris in situ propinquam impediret productionem caloris intensiuam igitur etiam suecessiua remotio ipsam per accidens remouet notum est eim quod unum conrior impedit actionem alterius sibi approximati into to vel inparte igitur.

⁋ Tertia conclusio quod in eadem parte adequa ta non potest naturaliter crescere vnum contrior ad detrimen tum alterius in eadem.

⁋ Quarta conclusio positis simul contriis formis in eodem subiecto extensis per dinam potem tiam per solam dinutionem vnius illar non cresceret alia secundum essentiam.

⁋ Et iuxta hanc dico similem in omni casu vbi contraria miscerentur per iuxta positionem partium mutuarum et suorum subiector modo superius explicato quia ibi ad solam diminutionem vnius contrior reliquum non cresceret uim naturam veruntamen siml cum hoc dico quod vix per naturam posset ibi remanente mixtione sub ectorum remissio vnius Sorior fieri sine intensione reliqui patet quia fere quodlibet actiuum natum diminuere vnum contrior in sitibus sic propinquis natum esset intendere reliquum.

⁋ Septima conclusio quod in his quattuor casibus ad remissionem vel diminutionem vnius forme contrior secundum existentiam cresceret contria secum istudem patet in experientiis infiniti. vnde patuno lineo ma defacto et non apparente tunc ita albo sicut praius si expo natur ad solem et desiccetur stativ fit albior quam prius erat secundum apparentiam et non secundem existentiam et hoc est propter extractio nem humoris per cuius incorporationem apparuit minus album quam esset.

⁋ Sic etiam si album rarum desaretur appare ret albius. Item si miscerentur adiuicem corpus pedale de cem graduu albedis secundum intensionem et corpus nigrum pedale similiter decem graduum nigredis subiecti et formis non corrupti apperet ibi vnum proueniens ex medio colo re coloratum quantum omnis visus humnanus daret iudicare et si per deum vel naturam destruerentur continue partes nigredinis saluis semper omnibus partibus albedinis continue secundum apparentiam esset illud quod remane ret ab illo dato etiam quod nullum gradum albedinis reci peret nouiter in essendo.

⁋ Iuxta hoc pono octauam conclusionem quod non solum in tali casu ad diminutionem vnius contrarior cresceret reliquum secundum apparentiam sed secundum potentiam vt ita loquar sic scilicet intelli gendo quod haberet efficationem operationem quam prius quia contraria in suis operationibus nata sunt se mu tuo impedire igitur quantum decresceret alter tanto minus impediretur reliquum in agendo.

⁋ Ultimo vi detur mihi dicendum quod in casu vbi contraria per potentiam dei essent in eodem subiecto adequate coextensa quod per nullum agens creatum posset natu raliter ad diminutionem vnius secundum existentiam cre scere reliquum probatur quia qua ratione reliquum contrarium non impediret hoc dimissum sue natura li actiuitati eadem ratione nec alibi.

⁋ Ad argumenta ad primam partem quaestionis concludunt verum secum cursum nature.

⁋ Ad primum in contrariam partem dicendum quod habet intelligi vel per modum pretactum secundum apparentiam sicut oe panno madefa cto vel si secundum existentiam hoc est quia illud quod corrumpit nigredines iuxta positas simul cum hoc intendit albedines in partibus albedinis vel si non est sic de istis contraruns ita est de aliis actiuis inuicem et passiuis.

⁋ Ad secundum satis responsum est prius.

⁋ Ad tertium magis patebit infra.

⁋ Nota circa praedicta aliter posset responderi per conclusiones. quarum prima est quod impossibile est esse aliquas formas quan tecumque intensionis contrarias vel etiam aliquas crea turas quibus formaliter repugnat esse vel stare simul in eodem subiecto vel situ adequate.

⁋ Pro batur quia impossibile est aliquas creaturas ita repugnanter se habere quin deus posset facere eas esse simul stare in eodem situ vel subiecto adequa te mere naturaliter patet in calefactione aque vbi tamen ante totalem corruptionem frigiditatis caliditas et frigiditas simul stant adequate per naturam et illud patet communiter in omni transmutatione natu rali per quam vnum contrariorum corrumpitur et aliud in idem subiectum introducitur.

⁋ Tertia conclusio quod non repugnat formaliter contrariis sic simul stare in gradibus intensis quia repugnantia contrariorum non attenditur penes intensum et re missum sed penes naturas eorum specificas.

⁋ Ex quo patet quod quantum est de per se sicut possunt simul stare sub gradibus remissis ita etiam possunt stare sub gradibus quantumcumque intensis si aliud non obstaret.

⁋ Quarta conclusio quod repugnantia contrariorum attenditur penes hoc quod propriis naturis di missa et debite approximata siue in eodem situ siue periuxtapositionem mutuo inter se sunt actiua et vtrumque est alterius corruptiuum vt patet in qualita tibus actiuis et passiuis vel quia simpliciter repugnat ei simul adequate idem subiccetum denominare vt patet de albedine et nigredine quia licet possint stare simul in eodem non tamen simul potest idem dici album et nigrum quia album est quod habet dominanter albe dinem se informantem tale autem non potest simul di ci nigrum quia tunc simul dominanter haberet nigre dinem quod esse non posset etiam ibi est repugnantia ex hoc quod mutuo se impediunt in actionibus suis mi nus enim albedo potest disgregare visum quando nigredo sibi coniungitur quam si esset sola.

⁋ Quinta conclusio quod licet de per se non plus repugnet con trariis simul siare sub gradibus intensis et remissis per accidens tamen contingit quod sub quibusdam gradibus intensis non possunt simul stare per naturam. prima pars conclusionis patet ex dictis.

⁋ Se cunda probatur quia taliter natura ordinauit de contrariis sibi inuicem succedentibus in eodem sub iecto quod ad vnius introductionem et successiuam inten sionem alterum proportionaliter remittitur et econuerso.

⁋ Ideo in tali actione quandoque il abunt simul sub gradibus mediis vtriusque latitudinis et deinde illud quod prius fuit remissius continue intenditur et alterum continue remittitur et dum vnum contiget summum gradum sue latitudinis alterum erit re missum vsque ad non gradum.

⁋ Et per istam saluari pos sunt debite omens apparentie in transmuta tionibus naturalibus et sine fictione solui possunt obiectio nes.

⁋ Item quod dictum est de mixtione quod fiat per iucta positionem etc. non videtur rationale sed potius videtur dicendum quod corruptis formis elementorum generetur vna forma mixti que determinat sibi qua litates elementares refractas quaelibet sub gradu certo.

⁋ Et si quandoque vltra talem gradum vel citra fit intensio vel remissio alicuius qualitatis vel plurium referendo semper quaelibet ad suum gradum tunc talis forma cessante impedimento qua tum in se est respectu cuiuslibet qualitatis reducet se ad gradum suum.