Quaestio 5

Esito quaeo circa distinctio nem primam secundi et principium etiam quar uti. Utrum supposita gratia baptismali viator per merita sua possit prtingere ad maximam gratiam vie sibi possibilem. In ista quaestione primo repetam positionem et positionis mee prime lectio nis primi libri rationes cum. d. argumentis trium socio rum in contrarium scilicet carmelite. brelcen. et grasconi. Secundo reducam rationes positionis mee contra du os primos socios et incidenter contra. 4. d. quod nullus auget meritum vel gram nisi per opera superogationis et strennuitatis. Tertio ponam contra me media aliqua quae possunt fieri pro isto socio vltimo et media quedam secundi similiter contra me licet ipsemet ad ista responderit et ponam responsionem quam de ea concepi in sua prima lectione. Quarto arguam contra illam responsionem. Quinto respondendo argumentis tertii articuli. Sexto ad argumenta respondebo primorum duor sociorum principalia. Septimo reducam alia argumenta contra me que scripsit contra rationem mee prime lectionis et soluam illa. Octauo respon debo argumentis principalibus articuli primi socii tertii contra me.

Quantum igitur ad primum ipsor tenui in prima lectione quod non. Tum propter decre 7 con tra baghardos cagistulo de hereticis.

⁋ Tum quia creatura quantuncumque diu conseruaretur a deo et mereretur quantum posset mediante gratia nunquam posset tantum mereri qui deus pro omni merito posset dare vlterius premium patrie et vlterionem gratiam vie vel melionem et sufficiens vel per augmentum primum vel per nouum praemium aliter non expediret tali quae ad augmentationem priemum merendi vlterius viue re sed magis mori. Set contra istud argumentum est per soci os diuersos primus arguit sic tu probas quod vltra omnebeatitudinem est alia melioris speciei possibilis per exenplum sicut omni creature substantiali possibili est melior possibilis igitur si sic deus posset facere aliquod corpus quod ita excederet vniuersum corporeum iam factum et ita dominaretur super ipsum quae ad omnem actionem sicut sol iste excedit aerem consequentia tenet cum sol solum finite excedat aerem falsitas probatur quia tunc tale corpus quod sit a. posset transferre mouendo circulariter istud celum ab oriente in occidentem subito sicut aer subito illuminatur a sole. Sed hoc constat esse falsum.

⁋ Item consequens illatum scilicet quod a sta dominetur etc. includit contradictionem quia vbicumque est resistentia per qualitatem contrariam vel alias vbi etus finita non superat resistentiam illam subito sed sic essetsi pro posito de isto vniuerso respectu a igitur non subito pos set super ipset quae ad omnem actionem et cum poterit subito su per ipsum si ita excederet sicut sol aerem istum igitur vtrum quecontradictoriorum sequitur.

⁋ Secundo arguit socius iste sic si omni beatitudine danda posset deus facere in anima sortis beatitudinem in duplo melionem secundum spem retinendo semper quantitatem gradualem vtrobique cum inter primam beatitudinem dandam et ipam animam sit certa proportio secum perfectionem sequitur quod deus poterit in ipsa anima crea re btitudinem ipsa anima perfectionem et pari ratione dicetis ode vertute alia possibili a deo caueri in tali homine ymo poterit tunc dari per deum aliquam vertus in isto homine a quae potest procedere operatio excedens valonem totius hunane natu re etiam poterit hoc mediante ista facere tantum bonum sicut fecit deus creando hominem nec videretur quin pos¬ set deus tunc anime Christi vel alteri anime communicare potentiam faciendi omnia sicut scientiam omnium coner magister di. 14 3 libri.

⁋ Tertio arguebat iste sic quia ego posui quod non est aliqua optima gratia vel beatitudo quam anima possit recipere qui si tunc vltra conseruaretur in stastu vie vt faceret plura bona qualia prius ex cha ritate deus non posset eam pro illis proprio praemio pre miare.

⁋ Contra hoc arguit iste quia vt dicit li. 3 di. 1i3et. Christus tantum meruit in primo instanti sue conceptionis secundum animam sicut post passionem et mortem quantum ad vim merendi.

⁋ Et etiam anima Christi ha buit maximam gratiam vie in conceptione nec creuit sibi charitas per aliquid et postea fecit vel no luit sed hoc non videtur tationale si alius potest pro ficere quantuncumque viueret sine statu quid enim esset in causa quod Christus non profecisset in gratia vel quia ha buisset infinitam vel si finitam tantam ita quod non potuit recipere maionem vel quia in principio meruit quantum mereri potuit et non videtur causa diuersita tis vera et rationalis vera et videtur.

⁋ Ad argu mentum meum Respondet quod secundum quandam antiquam opinionem magnitudo meriti non attenditur vel mul titudine numerali actuum consimilium sed potius ex radice meriti quae est charitas vnde si duo essent equa les in charitate et vnus eorum faceret plura bona facta et alius similia pauciora tamen ex equali charitate qui plura faceret non plus mereretur quam o pautiora ceteris paribus et hinc est quod quia Christus in conceptione ex tanta charitate meruit sicut prius moriendo ideo tantum meruit in principio sicut post nec sequitur quod in vanum laboraret vltra qui pertin geret ad maximum gradum talem in eo receptibilem eeo quod nullum premium sibi ex eo accresceret quia secundum grego in ome pentur. amor non est ociosus operatur enim magna si est si vero operari renuit amor non est et ideo nisi operetur peccaret et per consequens non in vnum operatur quia operando preserunat se a culpa Similiter alius socius Arguit contra me in eisdem principuns sic. Si circunstantia temponis vel iteratio si milium actuum facit ad augmentum meriti ceteris paribus tunc si deus semper conseruaret viatorem aliquem talis posset similia penitus agendo vel actum meritorium continuando semper plus et plus mereri fine termino aliquam finali conse quens est falsum quia tunc vel sequitur quod capacitas talis anime respectu gratie et bea titudinis esset infinita vel quod deus posset augere me ritum istius fine fine procedendo vltra quodlibet dan dum stante eadem finita eius capacitate quorum neu trum videtur verum. Sed huic respondi in prima le ctione mea quod stante eadem finita capacitate posset deus vltra vnam gratiam huic anime collatam maionem vel nobilionem conferre et similiter debeatitudine et quod ita fieret de lege communi si hoc in statu viatoris conser ua retur et sine statu similia opera innouaret. Similiter iste recitat me dixisse quod Christus secundum animam po tuisset oe dei potentia absoluta plus meruisse et deus potuisset plus sibi fecisse de gratia quam fecerit vel gratiam secundum speciem meliorem tantam tamen in sua specie contulisse que non videntur bene sonare ait iste et exemplum inquit posui oe vase quod repletum posset tantum recipere eo iraculo quo duo corpera possunt esse simul in eodem loco adequato vel est fine miraculo posset locus alicuius corporis minus nobilis r ecipere corpus aliquod duplo nobi lius.

⁋ Sed contra istud exemplum arguit primo sico i querendo a. me vnde vas dicatur capax tanti vel pluris vel quia potest tantum corpus recipere et non maius secundum extensionem et hoc manente vase in extemsione sua eadem et si sic tunc precise manente eius intem sione vasis per nullam potentiam potest recipere corpus extensius se vnde si debet istud vas per quancunque potentiam intensius aliquid recipere oportebit augeri eius capacitatem igitur si sic intelligam et si exem plum est ad propositum tunc si anima alicuius repletur charitate deus non potest in illa anima augere charita tem nisi augendo illius anime capacitatem.

⁋ Si vero non sic sed penes multitudinem simul receptibilium debeat attendi anime capacitas maior vel minor ita quod dici debeat tante capacitatis quia potest tantam vel tantam multitudinem per miraculum sed etiam fine miraculo continere si hec sit precisa causa et in preci sis causis posita causa ponitur effectus et econuerso sequitur quod si anima repleta charitate vel vas repletum liquore possit simul plura recipere quam prius quod augebitur eius capacitas et ita non poterit plus recipere quam prius per quancumque potentiam nisi eius capacitas augeatur.

⁋ Adhuc arguit capio inquit duas virtutes vicinas quarum vna sit fortis ad clare videndum solem et alia infirma quasi cecutiens prima habet claram solis visionem

⁋ De secunda quero an possit stante sua infirmitate hre ita claram visionem solis sicut alia et tunc sequitur quod deus posset facere cecum vel cecutientem stante sua cecitate ita clare vi dere sicut habentem oculos clarissi mos Aut secundo diceretur quod virtus illa non poterit stante sua infirmi tate habre visionem ita claram sicut alia sana et quia tunc sua infirmitas est in causa huius impotentie opor tet quod sanetur eius infirmitas ad hoc quod possit habre visionem equalem alteri et per consequens quod sua capacitas augeatur quia infirmitatem illius debilis virtutis sanari est eam fieri capacionem.

⁋ Secundo principaliter arguitur contra illud quod dixi vt imponit de Christo quod ille in principio sue conceptionis habuit summum suum meritum quo ad se et summam suam gratiam quam vnquam quo ad animam et etiam beatitudinem anime et cum hoc simul quod si purus viator conseruaretur in charitate et innoua ret opera bona talis ita diu posset conseruari quod ha beret tantam gratiam creatam vel ita bonam vel meliorem ista que tamquam creata qualitas perficit animam Christi sicut accidens suum subi ectum. Sed contra inquit magnum est tollere Christo quin omnia bona quae fecit interius vo lendo et exterius operando fecerunt ad crementum meri ti sui per se si in vno alio habente tantam charitatem vel gratiam et vlterius bene operante daretur maior gratia vel melior seu pcrfectione speciei concedat ergo inquit contra me prerogationem istam Christo pro suis triginta annis quam aliis viatoribus dato quod per miraculosam conseruationem viuerent vlterius et frequenter ex charitate viatores existentes bene ope rarentur post quam res contingeret merendo ad illum gradum gratie peruenisse quam prerogatiuam sibi non dedi cum dixerim vt recitat quod Christus totu suum meritum quo ad quantitatem meriti pro seipso habuerit secundum ma. et gre in primo instanti sue conceptionis.

⁋ Ter tio principaliter arguit quod incido in illud quod vitare conabar quia nisi detur hoc quod vltra omnem gratiam vel generaliam per modum qualitatis inherentis anime sicut accidens suo subiecto possit sibi deus maius premium vel melius conferre sequitur quod si quis per ueniret ad gratiam cui responderet maximum illud premium si detur status ad maximum deus non posset talem vlterius nouiter et distincte premio premiare quantum iste posset et quotiens meritorie ex habita charitate bene operari quod erat michi inconveniens quia per istam maximam gratiam ita laudabilia vel laudabiliora redduntur noua opera bona equalia prioribus sicut priora similia per gratiam minorem verum est quod hoc argumentum poderaui precise propter decretum A quae damnat pro errore quod aliquis in via possit venire ad maximam gram ita quod vlterius non posset proficere et quia non minus in anima possunt simul reci pi due gratie et per consequens gratia ex illis composita per iraculum quarum vtraque circunscripta reliqua repleret illam quam duo corpora. Et quarto quia omni corpore tante extensionis quod sufficit replere locum datum posset facere deus corpus in duplo melius equalis tamen extensionis queritur igitur non proportionaliter in proposito vel beatitudine tante la titudinis quanta posset repleri ipsa naturaliter capacitas anime. Item alius socius arguit primo con tra illud quod anima repleta est cognitione vna alicuius speciei respectu alicuius obiecti potest ista stante re cipere cognitionem alterius speciei vt si cognosceret rem in proprio genere posset cum tali cognitione ipsam replere aliam rem cognoscere in verbo. Contra ille quae sunt alterius rationis minus compatiuntur se quam illa que sunt eiusdem rationis vnde 7 ethicorum cap. vltimo delectatio expellit omnem tristitiam non solum contrariam sed continentem. Secundo arguit con tra illud quod vas repletum vno corpore potest simul capere aliquod aliud equale et secundum et tertium mi raculose et tertium et non naturaliter.

⁋ Contra nul lum penitus est miraculum ex parte pixidis in alta ri quae continet totum corpus Christi sed solum ex parte contenti igitur similiter in proposito probatur contra id quod di xi quod deus non tantum premiauit animam Christi in principio quantum potuisset. Contra sic deus premiauit istam animam quod verbum fuit illi anime cognitio beatifica et fruitio et beatifica dilectio igitur contulit sibi tam tam ac talem beatitudinem quanta et qualis ipse deus est beatus et maius premium sibi conferre non potuit igitur Antecedens probatur per hoc quod secundum magistrum anima Christi cognoscit omnia que et verbu sed hoc non esset verum nisi verbum esset illi anime cognitio igitur et. Contra illos qui dicunt quod si cetera sint paria non augmentatur gratia vel premium per sola similia opera in qualitate vel quantitate sed per meliora et intensiora velle vel melius circunstantionata et ad hoc mouet eos precise quod Christus non meruit sibi post primum instans cuius non potest assignari ratio alia nisi quod nunquam post habuit meliora vel feruentiora bona vel le quam tunc neque melius circunstantionata meriti. Arguo sic quia tunc sine fructu iteraretur praecise ope ra similia et per consequens tantum expediret homini dormire sicut cetera iterare et tunc inutile esset homini ex equali precise deuotione omni die veneris in pane et aqua ieiunare et etc. de operibus consimilibus et tunc sequitur quod omni homini qui nunquam feruentius operabitur quam iam fecit expediret statim post primum actum tolli de medio tantum sicut mille annis semper vi uere et cotidie sola similia replicare. Sed ista do ctrina esset valde a bonis opibus retractiua nec sufficit respondere quod Impossibile est frequentareomnia opera similia ymo redderentur ex circunstantia aliqua meliora opera sequentia quam priora quia tunc quod ad nullum maximum gradu meriti secundum intensio nem poterit esse status et hoc est intentum meum Item ex hoc sequitur quod si quis staret tota die ante prandium in magna deuotione et contemplatione cir ca deum et deinde parum extractus postea superflue et inutiliter rediret in idipsum quod non videtur con cedendum. Et illud confirmatur quia aut deberetur sibi aliquid pro receptione actus similis priori vel non si nihil patet consequentiam factam esse bonam Si aliquid vel igitur precise temponale et tunc esset precise repetitio in infinitum minoris valoris sibi quod actus primus si eternum hoc est intentum quod actus omnino similis secundus vel tertius est augmentatius premum eternus et per consequens gratie quia premium debitum semper in quo libet proportionatur gratie sue secundum augustinum in ench. prope finem probatur tunc sequitur quod si populo habens gratiam subcentuplam ad gratiam fortis in hoc instanti primo habeat aliquem actum meritorium et sor iam vice centesima causet actum eiusdem spcie in se voluntariepposo contuplo plato plus merebitur quam sor quod est omnino contra rationem cum sortes operetur nunc ex circunstantia centupla meliore et circunstam tia temponis sola sicut nec addit ad valorem actus ita nec substrahit Dicetur forte ad omnia hec quod non frustra operatur talis secunda vice et deinceps actum omnino equalem sed meretur per illud premium eternum idem uod prius sicut fecit Christus qui multiplitius meruit illud quod meruerat prima vice. Sed contra hoc stat quia nichil accessit sibi secunda vice et deinceps er opera similia et ita sequitur quod tantum valeret homini bene viuere in vltima die vite sue sicut a puericia sic vixisset sed hoc valde retardaret peccato res a conuersione forte diceretur quod hec conclusio est doctrina Christi matuem. secundo de illis qui circa horam. vn decima venerant

⁋ Contra secundam glosam ibidem licet sint equales nouissimis primis in hoc quod omnes acceperunt idem celum tamen stella differt a stella a claritate et alibi. In domo patris mei man. et etc. Aliter respondet primus socius quod non frustra iterantur opera similia quia per ea vitatur peccatum. Contra precepta affirmatiua non obligant ad semper gitur licet hec iteratio operum similium non sit vtilis quando homo obligatur ad eam ex precepto tamen erit inutilis quando preceptum non obligat Diceres non sequitur quod hoc tunc per talia opera vitat mala disparata que incideret ex ocio. Sed tunc adhuc sequitur quod dum hoc talis non obligatur actualiter ad executionem preceptorum tantum valeret sibi occupari aliquo ludo ne mens vagetur circa materias pecca torum sicut iterare opera preceptorum vel confilio rum et certe hec non videntur dicenda Et quod allegat iste socius antiquam opinionem prose verum est quod hec opinio tenetur in antissidoren. li. tertio capoo. et cap. 10bem et alii tenent istud sequentes forte eum. Sed alius doctor cui non minus creditur in hac vniuersitate scribit quod non videtur hec opinio esse sana probatur tunc deus esset pronior ad preum dum quam ad premiandum quia nouam executionem mandati nollet premio nouo premiare et tamen eius omissio nem vellet ad distinctum semper demeritum et supplicium imputare. Et per hoc etiam improbatur conclusio cuiusdam magister dicentis quod per sola opera superero gationis meretur quis augmentum premii et gatrieli cet etiam ista sit opinio augustinus li. tertio cap. 17 proba tur ista via tollit omne meritum Christi quia factum suum fuit opus precepti iuxta illud factus est obediens vsque ad mortem. de qua etiam obedientia dicit ma. li. ter tio di. 10 cap 2 vbi dicit meruit igitur Christus a con ceptione per quid per obedientiam et voluntatem perfectam fuit est suum opus opus necessitatis. quia tenebatur taluti corporali proprie preponere salutem totius mundi quem sciuit saluari no posse nisi ipse merere tur probatur tunc deus multum nocuisset hominibus dando precepta quia stantibus preceptis multa botna opera sunt necessitatis que alias essent superero gationis consequens est contra sanctos igitur etc.

⁋ Ad argumentum procedens oe pronitate punien di Respondet idem magister quod per primum peccatum meretur quis tantam penam essentialem sicut per omnia alia sequantia veruntamen pluribus modis et pluribus obligationibus obligat se talis per opera sequentia similia ad illam penam. Contra hoc esset dare audatiam illi qui forni catus est semel iterum fornicandi et qui semel occi dit iterum occidendi. Item hanc conclusionem vitat doctor iste quem sequitur de multitudine bonor operum omnino consimilium sicut patet capi. 104. tertiui libri sui. Item pro peccato veniali post mortale aliquis punietur igitur si non pro mortali simili tunc plus pu niret deus pro veniali sequenti quam pro mortali. Sexto principaliter probo quod in viatore communi habente charitatem continue crescat charitas per continuatio nem et iterationem successiuam operum equalium etiam quantuncunque vita eius protenderetur quia aliquis baptisatus cum primo explet preceptum dei ex libero irbitrio et gratia baptismali mereretur nouum premium igitur crescit charitas quia crementum gratie semper currit proportionaliter ad crementum premil igitur si post hoc opus equale fecerit hoc erit melius circunstantionatum quia procedet a maiori gra tia que est radix meriti igitur etiam tale opus fa cit plus ad augmentum gratie quam premium igitur facto secudo opere tali crescit sua gratia et est maor quam erat gratia a qua processit illud opus secundum igitur pari ratione tertium opus eque intensum factum post augmentum grate erit melius quam secundum et sic in infinitum.

⁋ Forte diceretur quod cetera hec non sunt paria non enim est equalis conatus quia si equaliter conaretur post augmentum prime gratie sicut praius haberet actum intensionem. Si sic dicatur habeo pro positum quod 8. si talis conseruetur in esse miraculose in statu merendi non esset dare summum gratie ad quam posset pertingere quia apponat tantum conatum in secundo sicut in primo et in tertio sicut in secundo et est tunc semper actus sequens erit melior precedenti et per consequens meritorius melioris gratie vel dabitur summa gratia ad quam purus viator posset per tingere quod est contra decretam 7 positam contra heresim beghardorum probatur si quid moueret pro istis sociis hoc potissime foret quod Christus in principio sue conceptionis meruit quantum vnquam sibi mereri post potuit hoc autem non videtur nisi quia habuit actus volendi ita bene circunstantionatos sicut vnquam post Sed istud non debet mouere quia hoc potuit esse ex aliis causis vt pote vel quia vt videtur quibusdam in primo Instanti recepit gratiam et beatitudinem non solum se cundum valorem meriti sui pro tunc habiti sed etiam habendi omnibus diebus vite sue sicut magister li. secundo distinctione quinta in finem dicit de merito ange orum et reputat opinionem meliorem que ponit quod an geli in principio acceperunt premium quod postea mererentur per obsequia nobis cohibita et etc. et ita premium precessit meritum. Alia ratio potuit esse quod nullus comprehensor manet in statu inerendi sibi pro tota vita sua Christus autem in primo Instanti comprehensionis fuit perfecte comprehensor et habuit for te simul in instanti conceptionis sue beatitudinem et meruit eam licet prius origine mereretur eam ha bere quam haberet igitur Christus a principio fuit extra statum viatoris quo ad meritum proprium personale sic non est de aliis viatoribus et per illud soluitur vtri usque soctorum primor argumentum de Christo contra me

⁋ Contra tamen ista posset argui primo pro socio quar to sic nullum opus necessitatis est opus dignum generalia speciali vel augmento gratie igitur solum opus sa pererogationis et strenuitatis antecedens patet per illud Apostoli. prime ad chomitr 9. Si euangelizo non est mihi gloria necessitas enim mihi incumbit supple quia preceptum est mihi euangelizare et subdit. Si enim non euangelizo ve mihi est siantem volens hoc igo mercedem capio Confirmatur quia ratione huius superaddit Apstolus. opus supererogationis non ac cipiendo sumptus ab his quibus euangelizabat vnden et ibidem dicit bonum est mihi magismori quam vt generaliam. meam quis euacuet. Nam et si euangelizauero non est mihi gloria etc. vt prius. Item charitas secundum augustinum meretur augeri vt aucta mereatur perfici et recitatur li. secundo. di. 26 aut igitur mediatibus ope ribus preceptorum ex charitate procedentium vel super erogationis non primum quia vel ex quolibet vel ex nullo primum non sicut arguit iste doctor anti quus cuius iste tenet conclusionem li. tertio cap. tot quia tunc ex multis his operibus multum augetur quod ralsum est quando si hoc esset exterius apparenter signa quia sicut ignis non posset abscondere se ita non posset abscondi charitas. Et si dicis contra eum quod idem est argumentum de operibus upererogationis frequentatis et tamen consequentia videtur ibi defficere in religiosis frequentamtibus ex gratia opera supererogationis. Concedit doctor iste quod per illa opera augetur in eis charitas si eis expedit sed non semper expedit quod forte inde su perbirent Sed hec responsio non est clara quia vtique expedit eis quod crescat premium per illa et stat ratio mea principa lis. Tertio principaliter arguitur contras ocium secundum primo sic ex sola circustantia temponis non auge tur meritum dilectionis igitur nec iteratione actuum penitus equalium ceteris paribus consequientia patet quia non nimus meretur iste qui ceteris paribus continuaret actum dilectionis per tres dies quam ille qui interrumperet actum huiusmodi per totum secundum diem et resumeret illum vel similem tertia die igitur si pri nus ex sola circunstantiva trium dierum non auget sibi meritum dilectionis nec secundus repetendo actum simi lem antecedens probauit quia si sic tunc omnibus aliis paribus existentibus esset magis meritorium diligere deum per duos dies quam per vnum et per tres magis quam per duos et sic in infinitum igitur velle diligere deum per duos dies est magis meritorium quam velle dilige re deum per vnum et sic consequenter igitur si aliquis velit diligere deum per tempus infinitum suum meri tum erit infinitum. Si dicis sicut communiter solet dici quod cum quis vult diligere deum per vnum diem distinctius cognoscit et ferti intellectionem suam super vnum die quam quando vult diligere per duos quia tunc indistinctius cognoscit vterque quam prius vnum tam tum et sic licet tantum crescat meritum suum quia tamen per partes minores semper quam ante ideo non tantum additur ad meritum ratione diei sequentis sicut ra tione precedentis nec ita deuenietur ad meritum infinitum. Contra istud Arguitur sic ponatur igi tur quod aliquis velit meritorie diligere deum vel alio modo meritorie operari per infinitos dies obediendo in hoc deo ex charitate tunc illud velle est sibi meritorium et est meriti alicuius quantitatis pro quanto est precise respectu vnius diei et non plus meretur in isto casu ex hoc quod est respectu vnius diei quam vt est repsectu alterius igitur equaliter igitur merebitur meritum compositu ex infinitis equalibus et per consequens totale meritum erit infinitum.

⁋ Secundo arguitur sic si meritum dilectionis au getur ex sola circunstantia temporis tunc eliciens actum subito precise non posset ex quibuscunque circunstan tus tantum mereri sine circunstantia temporis sicut si eisdem circunstantus adderetur etiam circunstantia temponis ita quod duraret per tempus et tunc sequitur quod me ritum Christi non fuit tantum meritum in primo Instanti conceptionis sicut fuit postea sed consequens illatum est contra beatum grego. et contra magiste. li. 3 di. 13.

⁋ Tertio tunc ex diuturniori dilectione ceteris pa ribus semper augeretur meritum et tunc si in vno In stanti possit elici et ex omni parte temponis additi cre scat meritum et pari ratione ex omni Instanti poste riori et tunc cum in omni tempone sint infinita Instantia ha beretur in fine breuissimi temponis meritum infinitum. Respondetur quod non posset quis mereri in quolibet instanti oe nouo quia ad nouum meritum requiritur noua deliberatio licet igitur in primo instanti possit nouiter mereri quia in tempone immediate precedente pri mum Instans quo elicit actum posset habere deliberationem ita quod pro illo Instanti plene sententiat quia cum sic non posset pro omni sequenti sic nouiter deliberare vel sic nouiter deliberasse Irdeo non sequi tur quod in quolibet instanti infra tempus datum nouiter mereatur. Contra incipiat talis actum habere ex sententia deliberationis quam actum deliberate me ritorie causant et continet etiam sententiam deliberationis per omne Instans dati temponis et tantundem valebit sibi sententia deliberatiumis continuata ad eliciendum actus et continuandum illos sicut valet ad hoc noua deliberatio. Sed si totius nouitur deliberaret haberet per data meritum infinitum igitur et modo. Item quarto arguit sic tunc eliciendo actum dine dilectionis multum intensum per modicum tempons retinens illum non plus meretur quam vnus alius in cen tuplo remissionem causans illum et retinens per tempons prolixum aliquod Consequentia patet quia iste intensus excedit hunc remissum in aliqua certa propor tione ergo si mora faciat ad augmentum ita diu posset ille remissus continuari propter deum quod equiua lebit ratione more illo intenso breuitur intento augeatur enim tempus super tempous quantum ad propositum intensio super intensionem sed consequens est contra phlosoahum d. ethicorum vbi dicit quod situdiosus magis elicet delectari modicum intense vno anno bene viuere quam multum remisse. Quinto arguit tunc viator conseruatus posset pertingere per meritum ex replicatione actuum bonorum consimilium ad quantitatem gratie anime Christi et vltra etiam ad maionem consequens est falsum quia anima Chriti tantam habuit quod nec deus maionem ei conferre potuerit vt supra argutum est per eum contra me.

⁋ Sex to tunc petrus non posset tantum mereri stante celo sicut celo moto quia si omnia quiescerent non remaneret tempus ter. cap. d.25. super gene ca. 7 oe paruis consequens est inconveniens Item hugo. de sacra. li. 2 parte 14 cap 60. dicit vt habitu est prolixe qui. p. li. primo articulo secundo in solutione tertum dubum quiaopus exterius nihil addit ad meritum vltra omnes actus interiores et hoc supra tenui igitur nec tempus Et si obiicias in contrariuqui si in confessione est di scretio habenda de mora et perseuerantia in malo secum ma. li. 4 di. 16 quod non esset verum nisi grauius esset per amnum quam per diem ceteris paribus in peccato re manere probatur si sola circunstantia more non auge ret demeritum sequitur quod vnus peccans per horam precise et statim cessans fine repetitione huius pec cati ita grauiter peccaret sicut vnus alius faciens peccatum per omnia simile nisi quo ad moram ceteris pa ribus continuans illud per totum tempons vite sue contequens falsum. Item qui pluribus rebus sibi a deo concessis abutitur magis peccat ceteris paribus sed qui diutius peccat est huiusmodi abutitur enim tempone vltra ad vsum rerum aliarum probatur quanto quis reddit se magis impotentem ad resurgendum tanto cete ris paribus grauius peccat sed sic est in proposito ite per replicationem actuum similium magis habituatur quis et confirmatur in malo et impotenti igitur ad bene agendum et ad penitendum

⁋ Quinto et illud precipue ponderat contra se si tempons et mora non facerent ad augmentum demeriti sequitur quod aliquis incipiens vnum peccatum mortale multum graue et dimittens illud per tempus et peccansas post eius dimissio nem per alia mortalia minus grauia posset in illis minoribus in penitentia expendere totam residuam vitam suam quia actus peccati grauioris continuatus esset peior quauis minori crimine succedente iniustum enim esset quod minus peccans puniretur grauius et magis peccans leuius Continuatio autem peccati grauioris non aggrauaret demeritum nisi circunstantia temponis augeat demeritum ceteris paribus

⁋ Item tunc non grauius peccaret qui violaret totum sabbatum quam quipartem.

⁋ Item precipiatur a deo duobus equalibus per omia tam in naturali bus quam in gratuitis quod continuent actus bonos vsque ad certum terminum et dimittat vnus cito et alter continuet diu non tamen veniat ad terminum si igitur circunstantia temponis nihil adderet merito vel demerito ceteris paribus sequitur quod isti equaliter de merentur falsitas patet quia ille plus transgressus est qui plus se difformauit precepto.

⁋ Item tunc penitens cui iniugitur penitentia aliquam circunstantionata per certa tempona si aliude actus penitentie fuerit cir cunstantionatus per omnia ista tempa non plus mereretur quam si per vnum diem egisset talem actu ex iniunctione falsitas probatur quia tunc non essent huiusmodi penitem tie per discretum confessorem prolongande Dicetur quod difficilius est facere talem penitentiam diuquam per minus tempouns igitur rationabiliter iniungitur diuturna penitentia. Contra si difficultas crescit ex duratio ne maiori ceteris paribus hoc confitmat probandum Item tunc non habens preceptum de continuando actum bonum inceptum melius esset cessare cito post et incipere vnum alium actum post remissionem quam conti nuare priorem quod non videtur rationabile

⁋ Item diligens meritorie continue per maius tempus vti tur bene meritorie aliqua parte temporis noua et noua. similiter se habet de instantibus quod licet sper ponatur idem in re tamen sunt semper noua ratione igitur continue meretur nouiter sic diligens

⁋ Istis simul et prioribus. q. mediando respondet quod sumen do tempus pro omni mensura vel pro mensura pro pria huius motus vel illius sicut dicit augustinus quinto ve confets quod si staret celum et moueretur rota figuli adhuc esset tempus duplicitur posset intelligi tempus posse facere ad augmentum meriti vel demeriti scilicet per se et directe omnibus aliis pariter se habentibus scilicet difficultate allectio et huiusmodi et isto mo do tenet quod non nec replicatio omnino similium.

⁋ Alio modo quae ad crementu temporis concrescat alia et alia circunstantia faciens per se ad demeritum vel meritum vt pote si difficilius sit facere tale opus vel simile bonum continuando illud vel replicando vel frequentando quam non sit continuare vel non sit fre quentare isto modo facit occasionaliter et per accidens ad augmentum meriti et sic maior difficultas concurrens vel proueniens ex circunstantia temponis adiuncta auget meritum ita alie similes circunstantie aucte in bonum vel in malum ex mora.

⁋ Item dicit quod bonus vsus temponis addit ad meritum et malus vsus temporis ad demeritum sicut bonus vsus vel malus aliarum rerum etiam dato quod nulla circunstantia alia simul crescat. Et tunc ad primum in contra rium respondet quod si quis bene vtatur tempone maiori per hoc crescit eius meritum et qui abutitur gra uius peccat. Sed ex hoc solo quod volitio mala cotinuatur pro circunstantia temporis ceteris paribus non grauius demeretur.

⁋ Et cum Arguitur in contrarium in primo principali quod si ceteris paribus abutens maiori tpe grauius peccaret quam qui minori igitur velle peccare per duos dies esset grauius quam velle peccare per vnum et velle per tres quam per duos et pari ratione velle peccare equaliter per dies in finitos esset in infinitum peius quam velle per vnam solam die peccareRespondetur negando consequentiam quia qui vult peccare mortaliter per vnum diem facit seipsum reum et impotentem pro semper ad benefaciendum et ita reum sicut si voluisset diutius peccare et ideo non grauius peccauit volendo per duos dies peccare quam per vnum solum sic peccare ceteris paribus et hoc quia velle per vnum diem sic peccare ceteris paribus est interpretatiue velle pec care per duos dies quia velle peccare per duos inclu ditur in velle peccare per infinitum tempons et hoc vltimum vult interpretatiue cum vult peccare morta liter per vnum diem hec ille in sententia. Similiter dicit quod velle benefacere per duos dies non est ma gis meritorium quam velle facere consimiliter per plures dies.

⁋ Sed iste responsiones non euadunt in conuenientia superius illatia.

⁋ Item quod addit iste magister de duplici tempore non videtur iuuare ad propo situm eo quod actus nostros mensuramus per tempus consequentie per tempus iuxta illud genets. primo fiant luminaria in firmamento celi et diuidant dien et noctem et sicut in signa et tempora et dies et amnos

⁋ Item illius propriim temporis scilicet motus rote figuli inchoati ab aliquo Instanti temponis communis et cessantur ad tempus quodlibet Instans adequate corresponden ter se habet alicui instanti illius temporis cui coexistit igitur ista duo tempona sunt equalia et per conse quens meritum vel demeritum non est morosius ex vno eorum quam ex reliquo vel econuerso antecedens probatur quia si plura Instantia temporis proprii corresponde rent vni Instanti temponis communis tunc duo contradi ctoria essent simul vera scilicet in eodem Instanti Si vero econtra duo Instantia temporis communis corresponderent vni Instanti temporis proprii quod est motus rote cum inter illa duo Instantia cadet tempus sequitur quod rota figuli et quilibet eius punctus manet in eodem situ adequato per illud tempus eo quod totum correspondet vni mutato esse illius rote quod est Instans motus eius igitur rota per illud temponus secum se et quodlibet sui quiescit et ita interrum pitur eius motus et pari ratione nihil ad moram conti nentie. Item adhuc posset probari preter argumen ta superius quod mora seu circunstantia temponis aggrauat culpam nulla alia circunstantia crescente quia morosa delectatio fit culpa mortalis ex morosita te quae breuiter habita esset solum. ve. per ma. li. 2 di. 10. cap. 6 in fine vbi dicit tunc veniale et morta le non differrent specie. Si peccatum non diuteneatur delectatione cogitationis sed vt statim mulierem tetigit vni auctoritate repellatur veniale est. Si vero diuteneatur in delectatione cogitationis etiam si voluntas perficiendi desit mortale est et pro eo damnabitur simul vir et mulier et totus ho quia et tunc vir sicut debuit melionem cohibuit vnde posset dici consensisse hec ille.

⁋ Et sequenti cap. probat istud per augustinum. 12 de tri probatur quid vocat iste bonum vsum vel malum temporis vel actum bo num aut malum habente vere tempouns pro obiecto sicut cum cogito quod bonum est die dominico ire ad eo clesiam et occupare totum istum dien orationibus et huiusmodi et conformiter et difformiter velle vel hoc est quod iam dictum est vna cum executione conformi ele ctioni habite vel tertio solum est habere opus bonum vel malum contractum per tempous.

⁋ Si tertium tunc omnis bene et meritorie operans per tempus bene vteretur empone et bene operans per maius tempus bene vteretur maiori tempone et econuerso arguitur de male ope rante quod ille abutitur tempore et etc. igitur impossibile esset homini contraire bonum opus meritoriam vel dem eritorium per tempus quim eo ipso ceteris pa ribus cresceret eius meritum vel demeritum et tunc stat ratio mea scilicet quod nullus sit terminus augmentationis meriti si homo conseruaretur et bona opera ex charitate voluntarie continue vel per vices fre quentaret suo modo de male operante et tunc Christus continue auxisset meritum suum quod tamen ipsa negat. Si datur primum tunc non posset stare illud quod dicit illum non grauius peccare qui ceteris paribus vult peccare per duos dies quam qui per vnum tantum quia tunc vnus illorum abutitur maiori tempone quam alter si illud detur non potest dare secundum quia ex quo neutra harum conditionum per se facit secundum eum ad crementum meriti vel demeriti vt iam visum est gitur nec ambe simul iuncte quia si quis habet primam precise scilicet quod vult bene facere per Uagnum tempons vel per infinitum tempus non plus auget meritum suum quam si vellet sic benefacere per vnam solam horam igitur tur si executio temporis siue intus ex voluntate siue extra adueniens faciat quod iste plus mereatur sequitur solius secunde conditionis appositio faceret ad augmentum meriti quod est contra eum suo modo argui tur de merite probatur si omnis bonus vsus temponis pro cedens ex charitate facit ad augmentum meriti et malus vsus ad augmentum demeriti cum christus per 32 annos optime fuerit vsus tempore sicut et aliis creaturis fuisset ibi ad augmentum meriti et hoc negat et bene. Et si detur exceptio de Christo cui ipse potissime arguat de Christo per exemplum quod circum stantia temponis per se loquendo non faciat ad augmentum meriti in aliis sequitur quod suum fundamentum non valet ymo retorquetur contra eum arguendo quod quia bonus vsus temporis in christo non facit ad augmentum meriti igitur nec in aliis et si concedit in aliis illam prerogatiuam dicam sibi sicut ipse dicit contra me quod non neget illam de Christo. Item sicut ipse concedit in aliis hominibus quod maior dif ficultas concurrens circunstantia temporis facit ad augmentum meriti ita dicam sibi prout ipse dicit con tra me quod non neget illam prarogatiuam de Christo in quo fuit maior difficultas patiendi quam in aliquo alio homine. Et confitmatur quia tunc cum fuerit secundum hunanitatem difficilius velle pati et similiter in effectu velle pati quam solum velle pati sequitur quod in executione patiendo auxerit sibi meritum quod est contra ipsmmet et ma. et contra veritatem Probatur con tra illud quod dicit ma. vltio quod ita grauiter peccat qui vult mortaliter peccare per vnum diem si cut si vellet per infinitos dies ceteris paribus consimiliter peccare quia tunc cum deus non sit pronior ad puniendum malum velle huius quam ad premiandum bonum velle sequitur quod tantum premium meretur ille qui vellet vel voueret vno die stare in religione et bene obedire et facere alia que ad religionem per tinent sicut qui ceteris paribus voueret vel vellet similis facere omnibus diebus vite sue consequens est incon ueniens et contra religiosos.

⁋ Item velle tantum semel fornicare includit conditionem attenuantem culpam scilicet propositum penitendi sed velle tenere for nicariam et inanem inffornicatione toto tempore vite sue excludit illam conditionem igitur vnde augusti nus 12 super genesim et allegat magister di. 22 cap. 2

⁋ Adam putauit vtrumque posse fieri et vt vxori morem gereret et per penitentiam veniam haberet minus igitur peccauit qui de penitentia et de dei mina cogitauit.

⁋ Item ad galathm. 6 dicit Apostolus bo num facientes non deficia mus tempone enim suo mete mus non defficientes vbi glosa non debet defficere in operando qui non desinet in metendo si hoc nor imposuerit operi finem nec deus imponet finem re munerationi nec sufficit dicere quod intelligit quod pre mium non finietur tunc prout dicit textus tpe enim suc 2 quia hoc sequitur glosa. d. quantum enim seminamus in operibus tantum metemus in fructibus et quan tum auiditas inquirendi se dilatauerit tantum se aperiet ad premium manus retribuentis hec glosa Dices qui vult semel meritorie benefacere vult siinterpretatiue quia talis non meretur sic volendo nisi esset paratus continuare si sibi preciperetur igitur interpretatiue sper merebitur. Contra per istam causam merebitur tantum quilibet meritorie volens aliquid sicut alius quicumque quia non est deo charus actus alicuius persone nisi ista persona sibi preciperetur esset paratus facere illa que vult alius probatur grauius peccatum est consentire expresse in malum quam in terpretatiue vel arguitiue igitur cum volens pecca re fornicando quandiu vixerit expresse consentiat illuc mortale pro tota vita et solum interpretatiue qui semel prior peccauit grauius et hanc conclusionem non dubito esse veram probatur ista causa reddita quare interpretatiue tantum peccat etc. quia scilicet priuat se gratia non haberet locum oe volentibus peccare venialiter isto modo patet igitur vt mihi videtur quod eius responsiones supradicte non sufficiunt nec sunt vere. Restat igitur respondere ad argumenta pro magistris istis facta in tertio articulo huius questionis. Ad primum negatur quod nullum opus ne cessitatis auget meritum

⁋ Ad probationem dicitur quod apostolus loquitur ibi quando aliquis facit sibi preceptum solum necessitate violentie vel coactionis quia ibidem subditur si autem volens hoc ago mercedem habeo si autem inuitus dispensatio mihi credita est vbi glosa quia si mercedem non habeo alias tamen dispensatio et perficio manifestum est enim quod nemo accipit remunerationem illius rei apud deum quam inuitus facit si autem voluntarius facit dignus est mercede quia consentit deo et quod volun tate fit melius fit autem indeuotus aliquid facit non voluntate sed necessitate facit quia inuitus facit quod sibi preceptum est hec glosa Et est ista respon sio plana quam posui. Item aliter qui facit solum necessitate timoris plene et non amore iustitie non auget sibi meritum vel gloriam et hoc est quod poni tur in textu vere enim mihi est si non euangelizauero vbi glosa. Si euangelizauero tantum ex necessitate ita quod non propter dilectionem dei vel proximi illud faciam et ex libera voluntate non est mihi generalia apud deum et vere de hoc solo non est gloria quia necesse est hoc pro iniunctione necessitas enim precepti mihi incumbit non audeo omittere quia ve erit vnde subdit Ue enim mihi est si non euangelizauero sicut est in iunctum mihi. Si autem nolens id est ex necessitate facio non est mihi gloria: si autem volens hoc ago id est si vo luntas adiungatur necessitati vt ex dilectione predicare habeo vitam eternam hec glosa.

⁋ Tertio modo exponitur dicta auctoritas de necessitate penurie de qua ibidem glosa. si ideo euangelizauero vt ad illud perueniam et finem euangelizari in cibo et potum et vestitu collocauero non est mihi gloria apud deum quia necessitas sustentande huius vite mihi incumbit si non euangelizauero quia fame cruciabor et vnde viuam non habeo si autem volens id it. sine illa necessitate huius vite hoc ago mercedem habeo sempiternam hec glosa.

⁋ Ex quibus patet quod necessitas precepti non auffert ab opere bono augmentum meriti

⁋ Et ista veritas confirmatur per magister li. 2 di. 17 circa finem vbi dicita ligno prohi bitus est homo vt ipsa precepti conseruatio bonum illi esset transgressio mala. etc. Et vt esx inobedien tia pena esse monstretur sicut ex obedientia palma hec ille Et si prima obedientia valet ad palmam igitur et secunda eque bona et eque bene circunstantionata vel melius quia prima obedientia fecit crescere cha ritatem. Sed contra istud potest argui auctoritate ber nardi de precepto et dispensatione prope finem. quolibri inquirentibus vbi vtrum in quibuslicet preceptis quantum obedientia valet tantum inobedientia gra uetRespondet constat nullam non fieri sine gloria et posse non fieri sine culpa ideo quia si fiant digna esse premiis non tamen suppliciis si non fiant nam et non tangere mulierem meriti est non mediocris et nul lius tamen delicti propriam amplectere communiugen istis modis sunt quecunque illi euangelizauero capitu lo congrue possunt qui posset capere capiat

⁋ Et rursus per contrarium quidam negleta quedam offen sam contrahunt sed Impleta gloriam non merentur damnant contemptorem et auctorem non glorificant talia sunt quecunque diuinitus publica lege impo nuntur homibus sine quibus nec saluari queunt hinc illud apud gentilem non feci fructum non pa scens in cruce coruos et in euangelio. Si diligunt eos qui vos diligunt quam mercedem habes et si sa lutauerint fratres vestros etc. Item cum fecerit omnia que precepta sunt vobis dicite quia serui inuti les sumus que facere debemus fecimus ac si dicas Si solum contenti estis preceptis et traditionibus imposite legis et non sponte etiam vos consiliis et suasitionibus mancipatis liberi quid estis a dampno non tantum pro merito gloriosi euasistis penam sed non acquisi stis coronam que nam igitur necessitas cogit parere vos in singulis quae iniuncta fuerunt et formidare vltionem de transgressione et obseruare sperare remuneratio nem ea propter in talibus hec regula generalis tenea tur vt in difficultalibus quidem agendis obedientia gra tior quam grauior preuaricatio indicitur et in facilibus minus quia honorosis contemptus dampnabilior quam actus lau dabilior estimetur hec ille.

⁋ Hec auctoritas videtur continere plene opinione ma. vltimo praenominati. Ad illud respondeo per idem per quod ad auctoritatem apostoli quod si inuite vel solum timore humano vel mun dano et etiam seruili timore praecepta in communi data omnibus hominibus seruo vel quae etiam alium deseruarem omni praecepto sublato si talia seruo non ex amore quia praecepta sunt ab eo quem amo sed quia aliunde ex amore carnis vel cognationis vel humanitatis facio talia non per hoc quod sic facio talia mereor coronam et tamen si habuero actus contrarios vel caruero istis tempore oportuno mereor penam. vnde grego in omelia de apostolis. Sunt nonnulli qui diligunt proximos sed per affectionem cognationis et carnis et posi pauca. hi nimirum et proximos diligunt et tamen illa sublimis dilectionis primia non assequuntur quia amo rem non spiritualiter sed carnaliter impendunt et hoc etiam tangit bernardus in auctoritate preposita.

⁋ Si diligitis eos qui vos diligunt et tamen si ho mo proximos et parentes odiret vel de ipsis non cu raret seu eos iuuaret negligeret tempore oportu no grauiter peccaret teste Apo. prima thi. 5 vbi dicit qui suorum et maxime domesticorum curam non habet fidem negauit et infideli deterior. Item dico de his qui solo timore humano vel mundano pene dimittunt furari vel occidere et hoc est quod ex primit hic bernardus non feci furtum et tamen si quis habuerit actus contrarios constat quod punietur a deo.

⁋ Et huic concordat dictum augustini super psalmum 49. Si propterea non facis furtum quia times nihil fecisti et addit ymo intus fecisti in cor de furti tenere. Sed si fecero talia de quibus dictum est ex charitate mereor palmam quia qui fa cit aliquid ex amore precipientis ita faceret aliud si preciperetur sicut illud et ideo talis non plus omitteret difficilia quam facilia nec preceptum in ali quo diminuit meritum sed auget.

⁋ Hinc est quod be atus franciscus vt scribitur in vita sua solebat cum socio cum quo habuit ire per mundum obedientiam promittere vt ex precepto socii operaretur aliqua meritoria bona que ex obedientia redderentur gratiora. Item arguitur ibidem per augu stinum ench. capitulo 66 vbi dicit quod omnia precepta diuina referuntur ad charitatem de qua di cit apostolus finis precepti est charitas quoam vero ita fit vel timore pene vel alia intentione carnali vt non referatur ad illam charitatem quam diffundit spiritus sanctus in cordibus nostris non fit quemadmo dum fieri oportet quamuis fieri videatur quecuuque igitur mandat deus ex quibus unum est non me chaberis et quecunque non iubentur sed speciali consilio monentur ex quibus vnum est bonum ho mini mulierem non tangere tunc recte fiunt cum referuntur ad diligendum deum et proximum propter deum hec ille. Item glosa super 33 capitulo declinare a malo vitat culpam sed facere bonum meretur palmam subdit est quidam modus de¬ clinandi a malo quo tantum pena vitatur et est quidam quo etiam acquiritur vita.

⁋ Si enim quis nulla occasione prouocatus ad malum declinet a malo opere vitat vtique penam quam incurrisset si illud commisisset.

⁋ Si autem ab inimico visibi li vel inuisibili prouocatus vel lesus malum non reddit vel malo non consentit et a malo declinauit et palmam promeruit hec ille. Item ad hoc facit regula quam in fine auctoritatis prenotate facit bernardus vbi dicit quod quando precipiuntur difficiliora tunc obedientia est magis meritoria quam transgressio demeritoria econuerso vero quan do precipiuntur faciliat hec falsa esset nisi debita impletio precepti foret ad meritum et ista regula probatur per dictum Chrisostomi super matheum dicentis. Mandata moysi in actu facilia sunt vt non occides non adulteraberis: ipsa enim criminis magnitudo voluntatem faciendi repercutit et ideo in remuneratione modica sunt in peccato vero magna mandata autem christi, non irasceris non concupiscas in actu difficilia et ideo in remu neratione magna in peccato autem minima hec il le.

⁋ Ad secundum argumentum positum in tertio articulo dicendum quod tam per opera superogationis quam preceptorum modo debito facta augetur meritum et charitas de primis concedunt ipsi de secundis ego probaui.

⁋ Et iterum probo quia aliter secudum legen communem posset contingere quod deus eque praemiaret illum qui plus meruisset ceteris paribus quia baptisantur duo qui in baptismo recipiant equales gradus charita tis et alter statim moriatur alter autem superuiuat et multa opera meritoria faciat solummodo praecepta sibi ita quod nullum opus supererogationis faciat. Secundo posito quod isti ambo superuiuant et vterque impleat solum praecepta vnus tamen multo frequentius vel diutius reliquo tunc sequitur quod deus inequalitur operantes equaliter premiaret contra scripturam dicentem quod reddet vnicuique secundum opera sua. Tertio quia tunc aliter quod opus supererogationis in infinitum plus va leret facienti ipsum in charitate quam omnia manda ta dei implere et sola ista quod non vietur. Pro batur superogationis posset cadere sub praecepto nec ex hoc redderetur minus.

⁋ Quinto tunc votum per fectionis noceret.

⁋ Item professio in religione esset impeditiua meritorum nouorum.

⁋ Item resistere tentationibus ex charitate est opus remunerabile per ma. ad quod tamen quilibet tenetur ex precepto. Et si dicis quod per opus ex precepto quis me reretur illud ad quod prius fuit acceptatus. Contra pari ratione posset quis de lege communi mereri primam gratiam per opus sequens et si concedat quero postquam plene istam meruit quid merebitur ex tunc per opera. sequentia cum talia sint non minus bona quam precedentia et nisi detur quod augmentum gra tie sequitur idem quod prius in infinitum minus valebant quam praecedentia vel quam vnum paruum opus supererogationis quod non videtur et omnia alia et alia inconvenientia preillata stant contra illud. Item tunc releuans indigentiam pauperis in extrema necessita te non tantum mereretur sicut si hoc faceret alicui qui non esset in extrema necessitate quia primum opus est praecepti. secudum superogationis patet igitur quod ex operibus praeceptor ex charitate factis sine qua etiam non inplentur precepta vt posuit di. 17 primi quod charitas augetur et premium et vlterius conceditur quod ex omni ta li opere et etiam concedo quod hoc apparet per signa exteriora scilicet per opus precepti quod signat quod habetur interius charitas inclinans in executionem eorumdem et hic etiam vlterius soluitur argumentum se cundum.

⁋ Notandum est tamen vt supra quod communiter charitas acquisita crescit cum infusa sed forte non ex equo proper adiutoria sacramentalia respectu infuse gratie augma de et vlterior responsio auctoritatis parum valet.

⁋ Ad tertium eiusdem tertii articuli concedo quod sola circunstantia temponis non auget meritum sicut probaui di. 1. primi liet quod non est in libera ptante elicientis actum meritorium quin continuet per tempus certum illum actum postquam incepit et idem dico detempore in quo homo totaliter distrahil nec attendit quid facit continuans tamen actum bonum sed amor et libera volitio continuata faciunt ad au gmentum meriti et ideo quotiens homo innouat actus bonos similes siue dissimiles vel directos respectu dei vel respectu extriseci scilicet agendor propter de um siue reflexos complacentie respectu eorundem totiens augetur eius charitas sicut credo et quotiens sic se habet contra obiectum quod dilectionem eliceret si non ha beret. Ad formam igitur argumenti negatur prima conna.

⁋ Ad probationem dico quod in illo casu cetera que fa ciunt ad meritum non sunt paria nisi primus istorum habeat plusquam solam circunstantiam temponis seu continuationis. videli cet si sepe vel saltem quando alius resumit talem actum ip se habeat nouum actum volendi suum actum priorem tenere vel mediante noua deliberatione tunc sic di sponatur quod si actum non haberet resumeret illum sicut alius vel nouitur ferretur in illud obiectum et si non haberet prius actum respectu eiusdem tunc posset primus bene esse equalis in merito secundo vel ma ior et tunc habet aliam circunstantiam a circunstantia temponis adiuuantem nec est bene possibile quod aliquis retineat diu actum suum bonum qui aduertat bene etiam volo quod cir cunstantia temponis vt obiecti si cetera sint paria arguit actum esse melionem ac si vnus vellet deum di ligere per instans precise et alter per instans et ad tem pus.

⁋ Secundus haberet actum magis meritori um tum quia magis bonum vult scienter ceteris pari bus igitur plus mereturrtum quia vellet malefa cere per totam vitam suam et ex hoc esset peior alio quo per vnum diem vellet nec sufficit dicere et eam dis vult interpretatiue sicut alter quia prius est expresse velle male quam interpretatiue. Et cum arguitur quia tunc velle diligere deum per duos dies esset ma gis meritorium quam per vnum et sic consequenter igitur tur velle sic diligere per infinitos esset infinite me ritorium negatur consequentia sicut respondetur in argu mento. Et cum arguitur quod tunc volens diligere de um per infinitos dies haberet meritum infinitum quia tunc velle pro quanto esset respectu vnius illorum infinitor dierum esset alicuius certe quantitatis in merito istuo assumptum negatur quia respectu nullius diei est distincte et ideo ex nullo die est meritorius secundum aliquam precisam quantitatem meriti secus autem esset si per impossibile ferretur voluntas mediante aliquo velle actuali disticte super quemlibet diem infinitor sicut solui huiusmodi in tractando septem dubia prime lectionis.

⁋ Ad illud de anima Christi repondendum est sicut de merito Christi et etiam quod ibi assu mitur primo contra illud quia non pono quod sola cir cunstantia temporis augeat meritum.

⁋ Per idem ad tertiam probationem bene tamen volo sicut co cedit responsio ibi posita in argumento quod continuatio actus ex noua deliberatione per talem modum quod sic disponatur voluntas tunc quod ex tali deliberatione exiret nouiter in actum huiusmodi deliberatum dato quod illum non haberet facere posset ad augmentum meriit nec oppositum probat reductio illius argumenti quia continuatio eiusdem deliberationis non sufficeret tali voluntati ad nouiter principiandum talem actum in quolibet instanti illius temponis dato quod non haberetur nec conti nuata deliberatio faceret cogitare de qualibet instanti illius temponis distincte de illo puncto habebo in alia quastione articulum specialem.

⁋ Ad quartum patet satis per predicta qui sola circunstantia temponis non sufficit etc. igitur negatur consequentia auctoritas philosophy loquitur ibi in casu vbi oportet honores aut diuitias proucere gratia amicorum et patrie et pro virtute seruanda et tunc eligibilius est mori et breui tempore bene viuere et virtuose agere quam velle facere turpe. Item ita intense posset quis virtuose viuere multis annis et alius ita intense vno anno quod secundus esset virtuo sior. Diceres in dicto casu mortis posset aliquis eligere superuiuere commitiendo paruum turpe vt postea longiori tempore faceret operationes bonas que in merito excederent voluntariam suf ferentiam mortis. Dicendum quod qui pro amore vite temporalis committeret crimen indisponeret se quantum in ipso est ad nunquam benefaciendum et ideo non sunt facienda mala vt euentant quecumque bona etiam verisimile est quod qui pro amore dei contempne ret in tali casu non solum vitam corporalem verum etiam profectum futurum in remissum meritum acciperet totum cum vsuris de dei gratia speciali cuius honorem et bonum rationabilitur praetulit pro prio commodo in futuris vnde turpissimum est quod de ne cessitate salutis tenetur commodum talem possibile post ponere in tali casu.

⁋ Ad quintum dico quod non habeo conclusionem ad quam deducitur pro impossibili et concedo etiam quod ista anima non habet nec habere posset optimam formam in ea a deo creabilem de sua potentia absoluta ymo nec omnino alia creatura.

⁋ Ad magister dico quod loquitur oe potentia dei ordinata.

⁋ Ad sextum dicendum quod non est contra me nec etiam septimum quia non pono quod sola circunstantia tenporis promoueat siue pluri restat respondere ad argu menta principalia trium sociorum contra me.

⁋ Ad primum concedo quod deus de sua potentia absoluta posset face re aliquod corpus quod in illa proportione excederet totum vniuersum corporeum quod nunc est secundum valorem entitatis super entitatem vniuersi istius corpei sicut sol iste excedit aerem quem subito illuminat vel subito illuminaretst subito sibi approximaretur nec sequitur quod tale sic exce dens posset subito illud vniuersum transimutare locali ter et aliis transmutationibus praecipue cum corpus non possit subito transferri de situ ad situm nisi a sola dei potentia infinita et tunc vlterior deductio non ha bet locum sol enim solum finite excedit aerem in perfectione et sibi concedo sit igitur quod in centuplo et capiatur .c. calidum quod in eadem proportione exce dat. d. frigidum tunc non oportet quod c. subito corrumpat. d. igitur ista consequentia non valet .c. ex cedit. d in illa proportione in qua sol excedit aerem igitur sicut sol subito illuminat aerem ita c. pote rat subito corrumpere. d. cuius causa est quia in medio nulla est resistentia formalis vel virtualis respectu luminis in ipso producendi sicut est formalis contrarietas frigoris ad calorem.

⁋ Ad secundum con ceditur consequentia quia non est dubium qui deus posset facere aliquod accidens duplo extensius et tamen eque intensum cum hac albedie pedali et quadruplo extensius et sic in infinitum igitur vel substantia informata hac albedine pedali extendit secundum perfectionem suam albedinem in finite vel tandem duplando vel quadruplando et sic deiceps albedinem talem extensiue venietur ad aliquam albedinem extensam perfectionem hac substantia prius data duplo enim extensior albedo est duplo perfectior cetaris paribus et sic deiceps vnde augustinus 7 de trinitate ca. 2. de magnis et. 409. oe paruis et recitat hic ma. li. primo di. 10. ca. 10. et. 2xi. vbi dicit in statuis equa libus plus auri est tres simul quam singule. Et iterum in his rebus corporalibus non tantum est vnus ho mo quam tres homines simul et plus aliquid sunt ho mines duo quam vnus homo opetet igitur eum dicere quod substantia et accidens non sunt secundum certam proportionalem perfectionem adiuicem comparabiles et ita respondebitur sibi vel dabit quod procedendo modo praedicto secudum extensionem puenietur ad accidens perfectius prima substatia data et pari ratione non debet hoc habere pro inconuenienti proce dendo proportionaliter intem siue vlteriores sue conse quentie in isto argumento non habent existentiam nec colorem. Sciendum tamen quod solutio ista melior est quam illa qua dicitur quod substantia Faccidens non sunt proprie imperfectio ne comparabiles.

⁋ Ad tertium de gratia anime Christi creata dico quod illa fuit finita nec tamen potuit secundum ordinatam dei potentiam proficere ad maionem sicut dicit magiste. di. 1 3e. libri et di. 10 Sed quae fuerit causa illius respondendo ad argumenta secundi impugnatoris mei explicabo. Ad eius primum respondeo sicut supra et ad eius re ductionem dico quod capacitas vasis attenditur penes quantitatem corporis ipsius naturaliter repletiui sic quod per naturam neutro difformiter se habente secundum rarefactionem vel condempsationem vel figurationem et huiusmodi non poterit per agentia creata secundum communem modum nature et infiuentiam generalem et simul plus vel plura recipere stante tali repletione. Sed certe per eandem capacitatem omnino non augmentatam quae posset per agentia naturalia repleri corpore pedali posset a potentia increata mille milia priori equalia simter capere et idem proportionaliter dico de forma spiritu ali et subiecto perfectionali per eandem quia per eandem ca pacitatem posset anima recipere charitatem mille gra duum et non vltra naturaliter posset a deo recipere mille millies et non tot quin plures de isto etiam vide in id est q. primi in primo latere. 4 folum. Ad aliam formam suam dicitur quod in homine non oportet quod per hoc quod organum oculi infirmum sanatur quod capacitas augeatur saltem principalis receptiui visionis quia anima quae est proxi mum et immediatum receptiuum huius visiois manet an te et post eque capax huius visionis licet propter impo dimenta non semper equalitur capiat. Siganum aute a instrumentum videndi actiue coprincipians visionem et ideo si infirmitas in organo abstulit aliquam partem oculi necessariam ad visionem tunc concedo quod respectu sui tanquam receptiui instrumentalis oportet augeri eius capacitatem sicut et eius entitatem si debet esse ca pax perfecte speciei qualis et quante est capax sanum orga tum et integrum. Si autem ista infirmitas nihil abstulit de integritate huius organi sed est incorporatio alicuius humoris indebiti vel est per qualitatem ali quam superflaam qua actiua naturalia impediuntur in tali organo causare suos effectus requisitos ad v sionem in anima naturaliter causandam tunc dico quod illud organum tante speciei vel luminis est capax sicut organum sanum nec sanare ipsum erit augere eius capacitatem sed est impedimentum amouere loquendo autem de visione biuti responderem tam de anima quam de organo vi¬ dendi proportionaliter sicut iam dixi de solo organo quia talis anima est forma extensa et nata ledi et corrum pi in vna parte substantialiter etiam eius alia parte rema nente substantialiter integra et ita etiam de organo si cut dictum est in homine. Sed contra ista arguit iste ma. sic si hoc esset verum. scilicet quod viatore conseruato vl tra quodlibet tempus finitum dandum ipse posset, augere meritum suum vltra quemcunque gradum finitum dandum et proportionaliter recipere primium sua capacitate non aucta sequitur quod quaelibet creatura rationalis sit tante capacitatis quod deus non posset creare creatum ram maioris capacitatis respectu gratie in presenti et primu in futuro quia si qualibet creatura rationalis est capax maioris gratie sine statu hic in via et maioris meriti sequitur quod in patria erit capax vltra quem cunque gradum dilectionis consequentis visionem bea tificam sine statu quia de potentia sua absoluta non posset deus alio genere priemum equaliter primiarequam visione beatifica sui et dilectione conseqi ente et ita sequitur quod in patria omnes substantie rationa les sunt equalis capacitatis. Respondetur conce dendo consequentiam de capacitate vel potentia vel posssibilitate capiendi obedientiali. Sed non sequitu ioquendo de capacitate naturali actuali quae ad ea que potest capere secundum cursum naturalem et dei potentiam ordinatam singulariter tamen de praemio essentiali beatifico concedo quod est visio dei vel dilectio vel delectatio sed non tot quin plures secundm speciem sunt possibiles dei visiones et beatifice fruitiones et delectationes et hoc non concludit contra illud quod ego dixi quod non semper creatura ra tsbnalis data potest recipere plus et plus primum in ec dem genere et hoc fine speciali miraculo sed benin alio et alio genere.

⁋ Item si capacitas est replebilis sic secundum naturam vt dictum est tunc est deuenire ad gratiam sic replentem animam quod non est capax pluris nisi miraculose sequitur quia quando veniretur ad illam gratiam per ipsam cresceret actus dilectionis ceteris paribus alioqui charitas illa sic maiorata non iuuaret in aliquo ad merendum quod patet falsum igitur cum tam diuin via possit crescere habitus sicut suus actus et econ tra sequitur quod possit capere gratiam maiorem sine statu.

⁋ Respondetur concedendo consequentiam primam sed tamen quacunque gratia data in infinitum deus posset maiorem facere et etiam sine miraculo posset gratia crescere fine statu si tamen partes ille aduenientes posterius non vnirem tur subiecto prioris charitatis maxime date sed solum illi charitati prori.

⁋ Ad probationem nego quod talis charitas non iuuaret ad merendum et concedo quod tam diu crescere poterit habitus sicut actus donec alterum eorum prius altero prioritate originis vel nature ant durationis habuerit con plementum esse et sic est in proposito. exemplum de habitu charitatis acquisite et etiam de aliis habitibus naturaliter possibilibus acquiri mediantibus actibus vnius speciei donec veniatur ad summum gradum mere naturaliter sic causabilem illo summo gradu habito poterit voluntas in meliorem actum id est intensiorem illius spe clei quam vnquam ceteris paribus et tamen per illum intensiorem actum non intenderetur ille habitus prior quia nec poterit ibi nouus gradus ab illo actu et potentia pro duci extra subiectum quia tunc crearetur nec in subiecto illo quia repletum est re illius speciei non condensabili igitur non posset illo stante plus in eo fieri illius speciei mere natura liter ita est in proposito. Item sequitur quod deus non potuit prae miasse Christum tanto praemio quanto fuit capax secundum potentiam absoluta. Falsitas probatur quia illa anima absoluta loqun do esset capax maioris primii.

⁋ Respondetur concedendo conclusione illatam de praemio subiectiuo quod est caliditas creata in anima et etiam de capacitate obedientiali quia sic est infiniti primiim capat scilicet in ordine ad voluntatem agentis primum a quo vltra dmnem datum posset maius accipi potentia obedibili tamen eius capacitas actiua finita est et illa mensuratur secudum magnitudinem illius quo ipsa naturaliter est replebilis. Item vas repletum aliqua corpo re non posset per quancumque potentiam recipe corpus extensius manens extensius secundum omnem diminutionem non amplie tur ipsum vas igitur. Respondetur quod vas corperale sic repletum non potest recipere etc. nisi eius capacitas amplietur vel nisi ipsum in pluribus locis ponatur vel nisi corpus illud extensius simul cum hoc quod nullo vase sicut esse in aliqua loco et ita quod non in illo alio loco et non intra ipsum vas sit extensius extremo quo corpus Christi extendens manus extesius quam species sacramenti sed non manens sub sprebus illis extensius quam ille species extensius quiandom ibi non extenduntur et iuxta primum modum communiter mensuratur vasis capacitas et ex hoc patet solutio argumenti et diffinitu que ex ipso possunt inferri.

⁋ Ad secundum argumentum principale secum mei impugnatoris in quo arguitur. Si alui possent proficere in merito cur non christus cui deus pleniorem gratiam conferre non potuit per gregorium et ma. Respondetur quod nisi ipse loquitur oe potentia dei ordinata absolute plus potuisset sibi contulisse quod deus optima dona possibilia conferre non posset cum nulla sint talia receptibilia per dicta accidentia in creatura autem nec optima factibilia sicut nec corpora maxima facti bilia complenius non potuit illa aia dotari talibus donis quia non conuenit dare pleno plenius nec equali equam lius et sic de aliis quae denominant iudicetur et cum dicit quando sibi debuit negare preuilegium alias possibile. Respondetur primo quod non negabatur sibi sed in principio dabatur sibi totum primium correspondens toti vite sue sufficientur vel vltra vt dictum est supra in alia responsione secundi articuli et exemplificatum ibi de animarum primio prius collato. Aliter dicitur et hoc magis placet mihi quod Christus secundum animam a primo conceptionis fuit perfectus comprehensor quo ad praemia essentialia et non motor quo ad illa et per consequens fuit ex tunc in crimine cum angelis confirmatus licet manse rit secudum carnem passibilis et mortalis et etiam passibi lis secundum animam vt sic mereretur ex tunc nobis et non sibi sicut nec augetur nec anime sancte sibi nunc. Sed nobis merentur. Et huic responsioni concordat illud quod dicit ma. di. 3i 3 ca. vltimo vbi dicit per sic non est ignoscendu in primo fuisse capientem secundum modum patrie non vie eundem 3. ordinem diligendi implesse qui seruatur in prima non in via hec ille. Ad tertium et ad quartum vnde patet ex dictis quae sit dicendum et illa decretame. procedit oe potentia dei ordinata.

⁋ Ad primum articulum tertu socii si assumit vniuersalem nego assumptum quia albedo in lacte compatitur secum naturalitur albedinem alia creatam. Ad ari stotelem dico quod licet non semper delectatio et tristicia habeant inter se contrietatem formalem semper tamen habent etua lem quia sicut delectatio dilatat corita tristicia constri git.

⁋ Ad secundum oe pixide quia assumptum sic intelligendo quod radix huius uraculi non oritur ex pixide sic etiam con cedo quod in proposito non oritur exloco continente vel saltem non opetet quod ex ipso oriatur sed oritur ex hoc quod plura talia corpora non possunt fieri in eodem scitu adeqto simi fine miraculo siue in pixide siue extra pixidem et etiam corpus Christi non est ibi in modo quantitatiuo habens ibi partem extra partem nec occupatiue nec repletiue vel eim minus capit pixis de aliis quia ibi est mo spirituali et diffiniti ue subiectum non circunscriptiue secus est de aqua vel alio corpore quae si pixis repleretur non posset simul fine miraculo ceteris paribus aliud recipere.

⁋ Ad tertium vetum est quod iste socius legendo sententias tenuit animam illam videtur verbum per verbum et frui eo per verbum erat cama ypotheti ce verbo vniri et posuit eam cognoscem verbum et frui eo infinite sicut deus se ipso licet ipse contigentur et deus ipse necessario et multum communiter in hoc sed tunc sequitur quod corpus Christi in triduo non fuisset verbo ypothetice vni tum quia ipse non fruebatur et cum Christo probat dictum suum per ma gistrum li. 3 dicentem quod anima Christi nouit omnia quae verbum dico quod hoc debet intelligi habitualiter ita quod verbum fuerit libi species vel habitus non actualis cognitio nec ex dictis magistri sequitur quod verbum fuerit illi anime cognitio quia ibidem dicit magister di. 10. cap. 2 quod anima Christi non ita clare nec ita perspicue ea capit sicut deus. Item nec est eius sapientia equalis sapientie dei et di. 13e. ca. penul. dicit quod gemina est in Christo sapientia diui na et humana et multa vide ibi smilia. Et nota quod im anima tali beata sunt duo actuscilicet visio et fruitio crea ta et cum hoc lumine generalie animam eleuans et confortans essen tia potentia dmia habet se tanquam species quae anima essentiam eandem lare videt et etiam alia in ipsa relucentia sicut enim spe cies albedinis execeons in potentia visiua formaliter representant albedinem sic essentia diuina intima anime beate seipsam et alia in se relucentia representant et ideo dicit sanctus thomas quod essentia diuina est forma exemplaris.