Quaestio 1

CIrca distinctionem decimamseptimam Queritur primo vtrum cha ritas seu gratia sit viatori necessaria ad salutem

quod non quia rectitudo volun tatis videtur sufficere ad salutem sed gratia seu charitas non est illa rectitudo nec pars illius rectitudinis quia secundum anselmum deus non potest voluntati auferre rectitudinem sed charitatem sepe auferre igitur etc.

⁋ Probatur obserua tio mandatorum dei sufficit ad salutem mathei. 6. si vis ad vitam ingredi serua mandata et alibi hoc fac et viues sed precepta seruare potest homo sine charitate superaddita quia si non tunc nullus pe ccaret non faciendo precepta quia nullus pec cat non faciendo quod facere non potest per bea tum augustinum de duabus animabus.

⁋ Et hieronymus dicitur in explanatione fidei execramur eorum blaphemias qui dicunt deum aliquid impossi bile precepisse.

⁋ Contra nullus potest esse saluus nisi charus et gretus deo sed nullus potest esse cha rus sine charitate et gratus sine gratia sicut nec albus sine albedine igitur.

⁋ Probatur peccatum est malum et infinitum igitur non potest tolli per sola naturalia et si aliud requiritur illud voco gra tiam.

⁋ In ista questione et in omnibus aliis de hac materia suppono quod charitas infusa et gratia de qua queritur idem sunt. Dist inctio de gratia seu cha ritate quod aliquando sumitur pro gratia creata formaliter animam informante.

⁋ Secundo pro increa ta ad vitam eternam animam acceptante⁋ De per ma loquitur decre talis intitulo de summa tri. et fi de cagisur quod sub hiis verbis quantum ad effectum ba ptismi in paruulis reperiuntur doctores quidem theo opiniones habuisse contrarias quibusdam ex ipsis dicentibus per virtutem baptismi paruulis quidem culpam remitti sed gratiam non conferri aliis afferentibus contra quod et culpa ipsis in ba ptismo remittitur ac virtutes et informans gratia infunduntur quo ad habitum et si non pro illo tempore quo vsum nos attendentes generalem ef ficativa mortisx rit i qui per baptisma applicatur pa riter omnibus baptizatis opinionem secundam que dicit tam paruulis quam adultis conferri in baptismo gratiam et virtutem tamquam probabiliorem et dictis sanctorum aut modernorum doctorum iheologo rum magis consonam et concordem sacro approban te consilio duximus eligendam.

⁋ De secunda loquitur io in cantica sua. d. dicens deus charitas est et ad illum tendit se ma. in presenti distinctione.

⁋ Secunda distinctio est de necessitate scilicet simplici ter dicta et secundun quid id est secundum dei potentiam absolutam vel secundum legem statutam et communem.

⁋ Item premitto quod questio non est intelligenda ca the. quando sic nullam haberet veritatem quia salus non est necessaria igitur nihil ad eam est necessarium Antecedens patet quia de potentia dei ordinata potest quis non saluari intelligenda est igitur questio hypoteti ce ita scilicet si debeat pertingi ad salutem vtrum ad hoc gratia necessario requiratur.

⁋ Conclusio prima charitas increata est homini ad salutem ne cessaria probatur nullus potest pertingere ad finalem beatitudinem qui hic vocatur salus fine dei acceptatione et preordinatione et beatitudinis in homine creatione igitur

⁋ Secunda conclusio gra tia creata distincta ab ipsa beatitudine non est ab solute necessaria ad salutem probatur quia nuda substantia anime est finalis beatitudinis sufficiens ipsi us productiuum

⁋ Tertia conclusio nulla gratia creata est ad salutem hominis necessaria secundum communem legem dei probatur conclusio quia est vna vniuersalis cuius qualibet singularis est vera

⁋ Quar ta conclusio nec essario si aliquis saluari debeat de communi lege secundum eandem legen requiritur gratia creata que inforfiat

⁋ Probatur sine tali gratia nullus recte viuem potest nec liber esse potest a ser uitute peccati igitur consequentia tenet cum nulli possit esse salus de communi lege nisi liberetur a ser uitute peccati et viuat recte antecedens patet per augu stinum primo rectratationum capi. d et allegatur a ma. li. secundo. di. 26 ca. secundo.

⁋ Item probatur ra tione actus charitatis et dilectionis naturales non minus relinquunt habitum naturaliter causabilem cui correspondere possit habitus supernaturalis qui possit comprehendere tales actus quam actus fi dei vel spei vel iusticie aut alterius virtutis igitur nisi scriptura obuiet vel euidens ratio quare deum non infunderet habitum supernaturalem correspon dentem actui charitatis acquisite non plus debet hoc negari quam quod det fidem spem et iusticiam super naturalem correspondentes naturaliter acquist tis

⁋ Sed ratio non obuiat ymo magis hoc dictat quia charitas acquisita excellit quenmcumque alium ha bitum ceteris paribus rationabilibus igitur vi detur quod deus ibi debeat dare habitum super naturalem quam in aliis necetiam obuiat auentas nisi magistri que in hoc non tenetur communiter ymoprepon derat auctoritas ecclesie. nec obstat quod multe auctoritates sanctorum quas Ma allegat dicunt quod tu sanctust charitas qua formaliter diligimus deum et prorimum ille enim vero dicunt eo quod efficit actum diligendi partialiter et specialiter quo gimus deum et proximum et sine cuius speciali fecepta tione nullus habitus sufficeret vt meritorie dili geremus deum et proximum sed hoc non excludit charitatem creatam que se habet tamquam aliud com principium.

⁋ Si quis autem saluare velit sentemtiam magistri dicere potest quod ipse loquitur de cha ritate illa sine qua nullus potest esse charus deo ad vitam eternam de quacumque potentia et sine quae etiam oe potentia dei absoluta nullus potest aliquod opus meritorium facere nec deum aut proximum meritorie diligere et ista charitas est diuina acceptatio que appropriate est ss licet tamen proprie et communiter etiam sit tota trinitas et iste conceptus es.

⁋ Set tamen preter illam charitatem increatam dat deus charitatem creatam sine qua etiam de facto nullum acceptat nec vt creditur acceptabit licet absolute sine ea posset et etiam ea posita posset non acceptare habentem de sua potentia absoluta ad beatitudinem.

⁋ Primum dubium contra dicta sit illud quod in primo argumento principali tactum est de rectitudine voluntatis.

⁋ Cuum correspondeo negando maiorem si intelligitur de rectitu dine naturali quia secundum scripturam deus crea uit hominem rectum et tamen secundum magistrum licet homo vel angelus ex puris naturalibus sta re potuerit non tamen proficere vt patet de ange lis di. 3 secundi et de homine di. 20. eiuidem secundi et per consequens rectitudo naturalis non sufficiebat ad merendam vitam eternam: rectitudo gratuita be ne sufficit sed ista includit gratiam et cum probatur quod non quia per ants tertio de li. ar. cap. 8 deus non potest illam rectitudinem auferre voluntati

⁋ Etu ratio sua est quia voluntatem esse rectam non est nisi eam velle istud quod deus vult eam velle. Sed hanc rectitudinem non potest deus aufer re quia si sic aut igitur volens aut nolens non no lens certum est quia tunc deus posset velle volu tatem non velle illud quod vult eam velle ponatur ista in esse et tunc implicantur contradicta ise quod deus vel voluntatem non velle illud quod vult eam velle.

⁋ Sed contra istam sententiam aguteur quia nihil absolutum est libere causabile in voluntate quin deus possit illud libere destruere conseruata voluntate igitur et rectitudinem si ipsa rectitudo sit aliquid receptum in voluntate.

⁋ Ad rationem anselmi dicitur quod deus volens etc. conce ditur quod deus potest velle voluntatem non velle illud quod vult eam velle saltem in sensu diuiso sic quod non velit eam velle a esse vel sic quod velit nunc eam velle. a esse et etiam nunc velit voluntatem cras non velle a. esse. Item hoc de in esse et possi bilis deus non vult voluntatem velle quod vult eam vellequia po natur quod voluntas nihil velit tunc affirmatiua quae contradicit dicte negantiue falsa est igitur negatiua vera est.

⁋ Si dicas quod licet non velit eam modo a liquid velle tamen stat quod velit eam aliquid velle pro futuro et tunc affirmatiua vera est et negatiua sibi contradicens preconcessa falsa.

⁋ Contra si a voluntas quam deus non velit aliquid velle in futurum ymo velit quod ipsa num quam aliquid volet in fu turum et similiter oe presenti tunc stat vtriusque pro positionis concesse possibilitas probatur velle est presentis temporis igitur patet igitur quod propositio ad quan anselmus deducit non implicant contradictionem quia licet bene sequitur deus aufert a ergo vult aufe a. sit a. in voluntate velle illud quod deus vult n velle non tamen sequitur aufert a igitur a est sed potius sequitur igitur a. non est cuius op positum oportet anselmum supponere si ad contra lictionem debeat deducere tammen pro reuerentia sua dicendum est quod ipse tunc habuit pro eodem hanc deus non vult vosuntatem velle quod vult eam velle et istam deus non vult voluntatem velle et vult eam velle vel istam deus vult voluntatem vel le quod vult eam velle.

⁋ Nec tamen ista sequitur exposi tione in esse quod deus auferat rectitudinem volun tatis nisi intelligatur dictum suum sicut ipsemet dicit in libello posterius edito scilicet ve concordia prestine et predesti. et gratie deli. ar. ca. 6 vbi dicit quandom iusticiam qua quis iustus est constat esse rectitudinem voluntatis que rectitudo tantum tunc est in aliquo cum ipse vult quod deus vult eun velle patet igitur quod deus eandem rectitudinem nul li inuito auferre potest nec potest hoc velle sed neque velle potest vt eam habens nollens vlla neces sitate eam deserat hec ille.

⁋ Ex quo patet quod deus non potest rectitudinem voluntatis auferrem inui to vel ipsenolenti eam auferri et hoc totumnintelligen dum est oe potentia dei ordinata et quandiu voluntas persistit in hoc quod vult illud et non aliud nisi quod deus vult eam velle.

⁋ Contra voluntate volente recte cuilibet reddere quod suum est et habente etiam actum reflexum quo appetat et velit omni no actum priorem rectum tenere potest deus actum priorem tenere sine posteriori et tunc nolente voluntate auferetur sibi sua rectitudor probatur re ctitudo non includit gratiam igitur ad dictum in solutione falsum antecedens probatur quia omnis iusti cia est rectitudo voluntatis propter se conseruata et omnis habens hanc rectitudinem iustus est vt pa tet per Anselmum vbi prius. ca. 14.

⁋ Idem igitur est iusticia et rectitudo et iustus et rectus tunc sic omnibus habentibus gratiam promissam est vita eterna vt videtur patere per anteso vbi supra c. 12 Sed non omnibus iustisi promissa est vita eterna vt patet per ansi. vbi supra ca i4. sed tamen illis qui suntr iusti sine omni iniusticia illi enim pro prie et absolute sunt iusti et recti corde est enim a liquid secundum aliquid iustum et secundum ali quid iniustum vt qui castus est et inuidus talibus non promittitur beatitudo iustorum quando sicut vera beatitudo est sine omni indigentia ita nulli datur nisi iusto sine omni iniusticia hec ille igitur Pro batur rectitudo voluntatis potest stare cum peccato mortali igitur non includit gratiam antecedens probatur quia secundum antio idem. 1. ca. voluntas non potest velle rectitudinem nisi habeat rectitudinem et sit recta.

⁋ Sed constat quod homo existens in pec cato mortali velit rectitudinem et iusticiam vtl pa tet de fornicario qui nescit fornicationenm. esse peccitum et tamen diligit deum super omnia et vneult rectitudinem et habet promptam voluntatem bene faciendi licet non habeat scientiam Dicitur forte quod illud dictum quod dicitur de rectitudine includente gratiam intelligendum est de rectitudine que est sine omni iniusticia iuxta prius dicta

⁋ Sed contra hoc est processus anselmi postquam enim premisit in fine cap. 12 quod non vult inoqui de alia geratia quam de il la sine qua nullus saluatumr et post ca 13. diffiniuit iusticiam quod ipsa est rectitudo voluntatis propter se seruata dicit.

⁋ Si igitur possumus ostendem nullam creaturam hanc adipisci hanc rectitudinem posse non per gratiam manifesta erit inter ipsam et li berum arbitrium ad saluandum hominem concordia quam querimus Assumptum autem conse quenter ostenditur sic voluntas non vult recte ni si quia recta est nam sicut visus non est acutus quia videt acute sed idcireo videt acute quia est acutus ita voluntas non est recta quia vult recte sed econtra. Cum autem vult hanc rectitudinem proculdubio recte vult non igitur vult rectitudinem nisi quia recta est idem autem est voluntatem rectam esse et rectitudinem habere palam igitur quia non vult rectitudinem nisi quia rectitudinem habet licet enim possit velle rectitudinem quam nondum habet vt cum vult maiorem habere quam ha beat.

⁋ Dico autem nullam eam posse velle recti tudinem si non habet rectitudinem qua illam velit. Hanc autem rectitudinem non habet a se et habere nequit aut volendo aut non volendo quip pe nullus valet eam adipisci per se quia nequit illam velle nisi illam habeat nec nolendo seu non volendo hoc enim. nullius mens accipit igitur non potest eam creatura habere neque a creatura quia sicut creatura nequit creaturam saluare ita non potest ei gratiam dare per quam debeat saluari sequitur igitur quod nullam rectitudinem habet creatura quam dixi voluntatis nisi per dei gra tiam.

⁋ Deo igitur largiente inuenimus gratiam eius ad saluandum hominem cum libero arbitrio concordare ita vt gratia sola posset hominem saluare nihil de eius libero arbitrio agente sicu fit in infantibus et intelligentibus ipsa sic senper adiuuat liberum arbitrium naturale quod fine ista in tali valet ad salutem dando voluntati rectitudinem quam seruet per liberum arbitrium.

⁋ Iste processus plane habet quod omnis rectitudo voluntatis includit vel requirit iam gratiam descriptam.

⁋ Nam da quod non probatur quin volendo possit quis in volendo possit quis rectitudinem adipisci ad se nam hoc non improbatur nisi per hoc quod nullus potest eam velle nisi habeat.

⁋ Ad primum istorum concedendum est quod actum rectum de quo arguitur posset. deus tollere conseruando reflexum.

⁋ Sed tunc voluntas recta ad huc manet habendo actum reflexum quia sicut di ctum est nullus potest velle rectitudinem nisi habeat rectitudinem quamuis igitur voluntate inuita possit sibi de potentia dei absoluta auferri aliquis actus rectus seu rectitudo aliqua non ta men omnis quia ipsa voluntas habendi quod ab ipsa aufertur ceteris paribus sibi pro iusticia et re ctitudine imputatur.

⁋ Aliter potest dici pro isto argumento et toto isto dubio quod deum auferre posse rectitudinem voluntatis ab ipsa voluntate tripliciter potest intelligi.

⁋ Primo modo sic quod deus possit omnem habitum vel actum iusticie vel rectitudinis acquisitum vel infusum auferre a voluntate que habet vel habuit talem actum vel ha bitum etiam ipsa voluntate remanente et nihil ad talem ablationem agente prime ipsa inuita et renitente et sic conceditur quod hoc deus potest cum quamlibet rem absolutam ab alia distincta deus ab ea potest separare.

⁋ Secundo modo intelligi tur sic quod accipiendo hominem innocentem in puris naturalibus constitutum qui habet rectitudi nem naturalem qui penitus habet se taliter ad deum et in seipso qualiter debet se habere nec in aliquo est obliquus per recessum a lege diuina. Utrum tunc a tali possit auferre suam rectitudinem naturalem sine eo quod ipse voluntarie se diffor met legi diuine et conceditur quod sic quia potest eum annichilare licet tamen hoc non sit proprie aufer re.

⁋ Tertio modo intelligitur sic quod dato homine habente rectitudinem naturalem iuxta modum predictum vel habentem rectitudinem actualem vel habitualem vel vtroque modo iuxta primum modum predictum deus potest precise sine concursu voluntatis illius facere quod ille peccet actualiter se dif formando diuine legi vel quod habitualiter vel quo cumque alio modo difformiter se habeat vel difformis existat diuine legi ipso homine vel voluntate remanente et hoc est impossibile et sic patet quomodo verificari possunt dicta anselmi etc.

⁋ Ad se cundum concedo quod omnis iusticia seu rectitudo simpliciter non secundum quid sicut anselmus di stinguit capitulo nono requirit vel includit gratiam gratuitiuam minor autem dicens quod non om nibus iustis promissa est vita eterna intelligitur de illis qui secudum quid sunt iusti et secundum quid iniusti quales describit ibidem.

⁋ Ad tertium pa tet per idem et hoc quod dicitur quod nullus potest velle rectitudinem nisi habeat rectitudinem. intelligendum est de velle sufficienti quo ita eligitur rectitudo quia rectitudo est. hoc est quia deus vult et rationabile est omnino quod sic fiat.

⁋ Sed contra primam responsionem qua dictum est anselmus ibi capere negatiuam non impossibilem pro affirmatiua impossibili questione inaduertem ter ita quod non intendit aduertenter hanc negatiuam esse impossibilem deus non vult me velle quod vult me velle.

⁋ Sed hanc affirmatiuam deus vult voluntatem velle quod non viilt eam velle.

⁋ Contra dicta propositio est impossibilis etiam secundum dei potentiam absolutam igitur antecedens ex quo infertur scilicet quod deus auterat a voluntate rectitudinem est simpliciter impossibi le quod est contra dicta in responsione vel consequentia sua non valet quia ex possibili non sequi tur impossibile.

⁋ Probatur in principio capituli octauo delibero arbitrio dicit quod totam substantiam quam deus de nichilo facit potest reducere in nihil a voluntate vero habente rectirudinem non valet eam separare.

⁋ Sed prima pars istius dicti non potest intelligi oe potentia dei ordinata igitur nec secunda vel in eadem auctoritate equiuocat oe potentia dei quod non videtur verissimi le.

⁋ Ad primum istorum potest multipliciter responderi primo supponendo quod voluntas de facto velit et optet facere quod deus vult eam velle et hoc sine omni demerito annexo et culpa mortali et tunc potest dici quod si secundum legem nunc ordinatam deus sine illius demerito aufert rectitudinem et gra tiam a tali voluntate et tamen secundum illam le gem velit omnem voluntatem semel rectam sem per rectam esse nisi istam rectitudinem demereatur et ista habet eam et non demereatur eam igitur si deus voluntati sic se habenti tollit rectitudinem igitur vult eam velle quod non vult eam velle vel vult eam habere rectitudinem quam non vult eam habere ista consequentia est bona et antecedens est ita impossibile sicut consequens et sicut dictum est oe voluntate non demerente. ita et i am potest dici respectu voluntatis inuite vel renuentis perdere beatitudinem.

⁋ Aliter potest dici quod voluntas semel recta secundun legem dei tam ordinatam quam absolutam fieri non potest non recta culpabi liter sine suo demerito et hoc siue auferatur sibi forma qualibet prius eam informans siue non.

⁋ Secundo dicitur quod secum anselmum auferre rectitudinem in voluntate est eam facere non velle aliqualiter et tamen deus vult talitr eam vellet sic est impossibile quod deus auferat rectitudinem a volun tate quia impossibile est quod deus auferat a voluntate illud velle quod ipse vult ipsam velle per idem patet ad secundum.

⁋ Item ista negatiua deus non vult voluntatem velle quod vult eam velle potest distingui eo quod potest esse vna propositio et tunc est possibilis vt dictum est vel due propositiones ad hunc sensum aliquid non vult deus voluntatem velle et illud vult voluntatem velle et ista copulatiua est impossibilis.

⁋ Similiter distingui potest ista affirmatiua deus vult voluntatem non velle quod vult eam velle que etiam est possibilis prout est vna proposi tio sicut dictum est impossibilis autem prout est aue.

⁋ Sed contra primam solutionem anselmi deducit ad contradictoria et super ista non potest oe potentia absoluta igitur non sufficit glosa de potentia ordinata.

⁋ Respondetur quod talis contra dictio deducitur eo modo quo dictum est in primo modo predicte solutionis et etiam inaliis mo dis.

⁋ Unde anselmus sic infert si deus tollit rectitudinem a voluntate igitur non vult eam velle quod vult eam. velle cuius illati partem secundam semper ponit et non probat sed tantum primam partem quam non est possibile simul esse veram cum secunda oportet igitur quod secunda pars supponatur esse vera ex lege diuina quia de potentia absoluta deus potest velle voluntatem nihil velle sicut potest eam annichilare.

⁋ Et tunc vlterius est notandum quod voluntatem velle quod deus vult eam velle est eam velle conformiter preceptis sicut dicitur quod deus vult omnes homines saluos fieri quia dedit precepta quibus omnes obligauit et ex quorum impletione homo saluatur et sic etiam deus vult semper voluntatem sic velle et semper acceptat quando conformiter vult preceptis et reprobat quando contrarium facit homo et sic intelligitur etiam illud anselmi rectitudo volun tatis est velle quod deus vult eam velle sicut debet et tenetur sibi cooperari ad hoc quantum in se est.

⁋ Secundum dubium principale sit illud quod tam gitur in secundo argumento principali de obser uantia mandatorum dei. Dicendum est quod non om nia mandata possunt de lege communi ad intentionem mandantis seruari fine gratia. vnde augustinus in libro de heresibus dicit hoc pertinere ad errorem pelagianorum vt credant sine gratia ho minem posse facere omnia mandata dei. Item ad hoc est Magister libro secundo distinctione vicesimasexta primo dicit pelagianorum heresis etc.

⁋ Sed contra hanc responsionem arguit scotus si deus precipiebat seu precipiens intendebat quemlibet obligare ad seruandum precepta ex charitate igitur quicunque faciens opus precepti non ex charitate peccat mortaliter et hoc de precepto ne gatiuo ad quod tenetur semper et pro semper ita quod si teneatur ad illud ex charitate quando illud leruat non ex charitate mortaliter peccat.

⁋ Et similiter de precepto affirmatiuo ad quod tenetur pro aliquando si non seruat ex charitate peccat mortaliter consequens videtur falsum quia tunc quicunque occidisset vel peccatum mortale commisisset si postea non occidat quia deus precepit non occidere peccat mortaliter vel si seruat preceptum quod deus precepit peccat mortaliter et hoc non videtur aliud quam peruertere omnes qui semel commiserunt peccatum mortale vt nul lum bonum opus ex gratia faciant ad quod alias tamen tenentur. preterea existens in charitate potest facere aliquod opus precepti non tunc motus ex charitate sed ex pietate et mansuetudi ne naturali vel ex aliquo alio non ferendo tunc actualiter intentionem suam in finem vltimam gitur si intentio mandantis scilicet dei sic quod sua mandata ex charitate impleantur in tali casu im pletio illa operis precepti non esset sibi meritoria.

⁋ Ad primum concedo quod faciens opus prece pti non ex charitate quando teneretur exequi opus istud ex charitate peccat mortaliter non quia facit opus precepti sed quia non ex charitate facit illud et etiam quia tunc teneretur ha pere charitatem et non habet mulio minus tamen peccat tunc non ex charitate faciendo opus quam si opus non faceret. obligatur enim protunc ad tria scilicet ad habendum charitatem ad operandum tale opus et ad operandum ipsum ex cha ritate si tamen sciat horam pro qua obligatur sic operari ex precepto et si aliquid eorum ad que pro illa hora obligatur facit minus intanto pec cat quam si nihil faceret ceteris paribus et hoc etiam concedo tam de negatiuis quam de affirmatiuis pro actibus voluntatis conformibus preceptis pis vel illis obligor enim ex precepto de non furando non solum ad non furandum vnquam verumetiam ad aliquando velle non furari et illum actum pro tunc et non semper tenerer ex charitate elicere vel eum habere nec sequitur quod post conmissum peccatum mortale si non occidat aliquis peccat mortaliter quia ex hoc quod non occidit nunquam peccat sicut nec ex alia parte ex hoc quod facit opus preceptum sed in hoc peccat quia non ex charitate detestatur vel respuit homicidium vel non ex charitate vult non occidere et hoc tenetur quo tiens recolere obligatur dei precepta et in singulari forte seu distincte tenetur velle pro loco vel tempore quo ad quedam vel pro semper quo ad aliqua obedire vel alias quando deus nouit et tunc patet quod non sequitur illud absurdum quod infertur. scilicet quod post vnum peccatum commissum non esset opus bonum ex genere faciendum quia iam patet quod nisi illud faceret quando tenetur grauius peccaret facere etiam quod non tenetur est valde expediens et ad gratiam dissonans sicut opus supererogationis.

⁋ Ad secundum conceditur quod impletio operis exterioris non ex charitate non et esset sibi meritoria si fieret pro hora pro qua teneretur agere illud opus ex charitate ymo pro illa hora peccaret.

⁋ Sed pro multis aliis horis credo quod meritorium esset sibi quia per gratiam redditur ista persona grata deo quod omne bonum ex genere et motu bono secundum instinctum nature sibi factum a tali preest sibi meri torium dummodo non tunc teneretur illud facere ex charitante non tamen ita meritorium sicut si ex charitate fieret.

⁋ Sed contra istud videtur esse dictum augustini in omelia de apostolis vbi cum descripsisset modum charitatis dicit enim veraciter charitatem habet qui et amicum diligit et deum et inimicum propter deum addit nam sunt nonnulli qui diligunt proximos sed per affectionem cognationis et carius quibus tamen in hac dilectione sacra eloquia non contradicunt sed aliud est quod sponte impenditur nature aliud quod preceptis dominicis debetur ex charitate obedientie hii ni mium et proximum diligunt et tamen ista sublimis dilectionis premia non assequuntur quia amoren suum non spiritualiter sed carnaliter impendunt hec ille. Igitur opera facta ex motu pietatis natu ralis vel affectionis carnalis non sunt meritoria nec etiam ipsis peccatur quia peccatis tam veni alibus quam mortalibus sacra eloquia contradicunt Dicendum mihi videtur quod nulla talia sunt mer toria vite eterne ex hoc solo quod talia sunt sed tantum ex hoc quod fiunt a persona deo chara bene moraliter: quod dico pro actibus indifferentibus li citis vel pro actibus indeliberate elicitis sicut est fricatio barbe vel huiusmodi ex hoc inquam sunt me ritorii licet non ita meritorii sicut si mediante cha ritate elicerentur. probatur contra responsionem istam. ad primum principale potest argui quia se cundum augustinum de doctrina christiana prece pta dei sunt de lege nature igitur ex solis natura libus impleri possunt. Dicendum quod non possunt me ritorie impleri fine gratia possunt tamen opera exteriora preceptorum pro maiori parte impleri ex naturalibus fine gratia informante et sic forte intelliginaugustinus etiam actus intensiores na turaliter causabiles causentur si saltem quidam vt est iste qui esset dei feruens amor super omnia et aliorum propter ipsum estimo quod semper in habente noticiam necessariam ad salutem eo ipso de us infundat gratiam nec aliter esse potest de ista lege statuta.

⁋ Tertium dubium sit istud quod tam gitur in argumento primo principali ad oppositam partem questionis quod contradictio est aliquem esse gratum sine gratia vel earum fine veritate. Dicendum est quod nulla penitus est repugnantia quod aliquis sit gratus deo et charus sine charitate si bi formaliter inherente sed quod fine gratia et charitate acceptante.

⁋ Quartum dubium sit istud quod tangitur in secundo argumento quod peccatum mortale est infinitum. Dicendum quod licet pec catum mortale sit malum infinitum ex hoc quod sit contra preceptum boni infiniti vel in contem. ptum boni infiniti et ita sit offensa rei infinite quod aliqui vocant esse infinituim secundum extrinsecam denominationem ab obiecto tamen secundum ma gnitudinem intrinsecam entitatis actus peccati non est infinitum ymo forte purum nihil est sicui de peccato mortali pure omissionis et tali mode infinitis quilibet actus diligendi deum super om nia et quilibet habitus ad talem inclinans dici posset infinitus isto etiam modo nunc diligo de um infinite licet actu finito quia prefero eum in amore meo incomparabiliter vitra omne aliuo bonum existens vel possibile.

⁋ Ad formam tamen dicendum quod peccatum taliter infinitum deleri po test per gratiam infinitam que est dei acceptatio

⁋ Contra istam responsionem probatur quod peccatum mortale temporale sit intensiue infinitum quia per istud infinities venitur contra preceptum dei quia infinita instantia ibi sunt. dicendum quod non infinities nouiter et libere vel nouiter imputatur.

⁋ Quintum dubium videtur quod gratia non sit ne cessaria ad salutem sed potius impeditiua nan si habens gratiam mortaliter peccet postea gra¬ uius peccat quam si gratiam non habuisset nec haberetur gratia igitur est causa quare peccatum fit grauius. Respondetur negando consequentiam icilicet quod gratia est causa etiam etc. sed ipsemet non vtens gratia cum posset et deberet ex hoc quod ea non vtitur et quod eam perdit grauius peccat tamen gra tia est bene causa per accidens seu occasionalis etc. Item videtur probabiliter posse dici quod preha bens gratiam non grauius peccaret quam qui non prehabuerit ceteris paribus quia iste qui non habet eam tenetur eam habere sicut alius et quod non habet sibi imputatur ad peccatum nec excusat eum in aliquo vt videtur sed aggrauat. Et similiter diceretur de sciente et ignorante ex hoc scilicet quod scientia quam vnus habet et qua alter caret necessaria sit ad salutem sicut est scientia preceptor rum dei tunc enim qui ignorat eque teneretur sci re et punietur tam quia ignorat quam quia male ope ratur.

⁋ Sed contra ignorantia dummodo non sit affectata excusat a tanto licet non a toto et eadem ratione in proposito de carentia charitatis. Assum ptum probatur per illud Apostoli misericordiam consecutus sum quia ignorans feci et in euangelio dimitte illis quia nesciunt quid faciunt igitur si talis scilicet simile peccatum committat cum sciente minus peccat.

⁋ Respondetur quod ceteris paribus ignorans ignorantia scientie vel fidei quam homo obligatur habere non excusatur ma ledicto nec talis ignorantia attenuat suum pecca tum propter causam supradictam.

⁋ Sed instantia procedit de ignorantia non affectata et vbi tam tum ignoranter peccatur sicut patet in Apostolo qui mere ignoranter peccauit omnino credens se benefacere ita quod ignorantia fuit in causal et non malitia.

⁋ Sed ignorans sic quod etiam si haberet scientiam nichilominus peccaret talis vt estimo nullatenus per ignorantiam excusatur. vnde etiam talis ignorantia prouenit ex malitia et vt sic est affectata explicite vel implicite.

⁋ Sextum dubium est de cornelio qui vt videtur fuit in statu salutis ante habitam gratiam quia actus vel habetur quod orationes eius et elemofine deo erant accepte antequam haberet fidem. et per consequens antequam haberet charitatem infusam que preexigit vel coexigit fidem oe potentia dei ordinata. Dicendum vel quod non erat in statu salutis eo quod sibi deficerent fides et scientia ad salutem necessaria meruit tamen ve congruo fidem et notitiam necessariam sibi a deo infundi vel dato sicut verisimilius est quod fuerit in statu salutis ante petri aduentum tunc habuit gratiam et fidem infusam sed non acquisitam nec explicitam proprie circa trinitatem personarum et verbi in arnatio nem licet habuerit fidem vnius dei et hec pars secundum sanctos est vera quia gregorius in omelia super epistolam ad galathas vult quod per opera bona prouenit ad fidem explicitam et non econuerso hanc esse sententiam tenet gregorius super ezechielem et hec est via scoti super primum sententiarum.

⁋ Septimum dubium est de lege dei ordinata circa salutem dixi enim gratiam inherentem non esse necessariam ad salutem nisi necessitate secundum quid que necessitas est solum legis dei institute.

⁋ Contra lex illa est eterna igi tur est absolute necessaria antecedens patet quia lex a deo instituta non potest poni a deo primo ex tempore ordinari fine mutatione dei. consequentia patet quia ex opposito consequentis infertur opprositum antecedentis vt patet ex deductione phi losophi primo celi et. 12 methaphisice.

⁋ Respondetur quod de vi sermonis antecedens est verum et consequens similiter quia lex non est nisi deus. qui sic ondinauit quod sic foret tamen ad intellectum arguentis eundo qui videtur intelligere antecedens ad hunc sensum lex ista est eterna. sic ab eterno deus ordinauit. concedo antecedens et nego consequen tiam nec ex opposito consequentis tunc sequitur oppositum antecedentis quia non sequitur talis lex non est absolute necessaria id est non necessario sed libere et consequenter sic deus ordinauit igitur non est eterna vel necesse est eam aliquando non fuisse id est necesse est deum aliquando non sic ordi nasse.

⁋ Ad aristotelem dicendum est quod sua deductio procedit de eterno et absolute necessario.

⁋ Ad primum intellectum antecedentis et conse quentis prime consequentie non autem ad secun dum intellectum datum quia secundum eum et commentatorem suum consequentia ista non valet materia prima abeterno fuit imposita ad hanc formam loquendo oe potentia ante actum et reducibili naturaliter ad actum per causas natura les igitur hoc stante necessario est in potentia ad hanc formam quia quando recipit vel hanc formam habet tunc secundum vianm aristotelis nunquam prius poterit eam recipere igitur tunc non est in potentia ad eam tamen quia aristoteles et commen tator intendunt improbare quod impossibile est aliquid eternum esse corruptibile del posse non esse vel aliud oe nouo factum et corruptibile perpetue posse conseruari christianus autem faciliter respondet sibi quod neutrum includin repugnantiam habendo respectum ad dei potentiam libere acti uani ad extra.

⁋ Ad octauum videtur quod gratia in formans sit absolute necessaria quia hec propositio sor. est gratus deo verificatur pro rebus sed ad eius veritatem non sufficiunt sortes et deus quia ambobus existentibus dicta propositio potest esse falsa igitur requiritur aliqaua res tertia et ista est gratiam quia quecunque res alia detur idem arguitur sicut prius de deo. et sorte.

⁋ Respondetur quod dicta propositio implicat vnam de fufuro et de pendet eius veritas ex futuritione alicuius rei nondum existentis et non significat precise res pre sentes quia significat sortem et deum et quod ipse dabit sorti beatitudinem eternam nisi nouiter deme reatur habere illam et sine illo tertio sortes non esset gratus deo per illum qualitatem que dici tur gratratia plusquam per fidem vel per naturam suam.

⁋ Secundo dico quod dato quod nullam rem pro futuro dandam significaret sedisolum qualiter se haberet et sel habent tales res inter se vel in ordine ad aliud adhuc non oporteret quod quibusdam rebus positis eo ipso propositio esset vera sicut patet de istis homo creatur homo conseruatur a deo hoc dependet a tali actiuo et ita dei multis aliis cuiuns oppositum videtur supponere argumentum.

⁋ Nonum dubium contra conclusio nem quartam que si esset vera sequeretur quod nul la gratia deo nota et a deo creabilis esset necessaria ad salutem conceditur consequens cum quo stat quod necesse est si de lege communi aliquis saluabitur quod habeat gratiam.

⁋ Contra igitur nullam habendo gratiam poterit ve communi lege saluari concedo consequens exponendo gerundium quia dum sortes nullam habet gratiamm potest saluari quiapotest habere gratiam ista tamen est impossibilis fortes nullam habendo gratiam de communi lege saluatur seu saluabitur.

⁋ Decimum dubium est 19 dubii propter quid ve communi lege ad salutem requiritumr gratia quia si requiritur hoc erit vt per eam filium regni separentur a filiis gehenne sed ad hoc non sufficit quia gratia stat cum peccato mortali quod probatur quia ab habente gratiam non tol litur gratia nisi propter demeritum actuale igitur ille prius demeretur quam gratia ab eo tollatur pro quomodo scilicet priori simul esset gratia scilicet et peccatum. Respondetur quod peccans mortaliter prius natura tollit gratiam quam ponat actum peccati licet simul tempore sicut ignis generans ignen ex aere prius naturaliter corrumpit formam aeris quam introducat formam ignis sequitur enim for ma ignis producitur igitur forma aeris si immediate preexistebat in issa materia corrumpitur et non econtra igitur prius natura hoc corrummpitur quam illa producitur ex diffinitione prius natura in quinto methaphisice.

⁋ Similiter hic sequitur de gratia et peccato de lege dei ordinata iste peccat mor taliter igitur non habet gratiam et non econuer so igitur prius natura cessat gratia quam existat actus culpe cum isto tamen stat quod positio culpe causalitate prior est sublatione gratie sunt tamen simul tempore et igitur non sequitur quod pro illo prori stabunt simul quia illud prius non est prius in quo sed ipsummet demeritum.

⁋ Sciendum est tamen quod nec de lege ordinata nec absolute sequitur iste peccat mortaliter igitur sibi aufertur gratia sed bene sequitur econuerso de lege ordinata isti nunc aufertur gratia vel iste nunc primo perdit gratiam igitur peccat mortaliter.

⁋ Et ideo sicut mortaliter peccare est prius causalitate ablatione gra tie ita etiam est prius natura secundum legem or dinatam Item si comparentur adinuicem non ha bere gratiam et esse in peccato mortali actuali vel originali tuinc ista se habent coequene et neu trum est prius alio etiam secundum legem ordinatam si antem comparantur adinuicem non habere gratiam et peccare mortaliter tunc verum est illud quod hic prius dicebatur.

⁋ Undecimum oubium contra dicta possibile est quod aliquis salue tur qui tamen non credit esse charitatem creatam formaliter in anima vt si aliquis baptizatus circa hoc haberet errorem inuincibilem igitur ta lis potest saluari fine gratia.

⁋ Respondetur negando consequentiam quia licet error quidam sit opinari quod homines saluentur fine gratia infor mante non autem apparet error damnatus quia ecclesia eligit aliam partem tanquam probabiliorem ideo non apparet quod sic errans sit propter hoc in statu dannationis licet scienter in hoc rebetti ans ecclesie docendo contrarium peccat mortaliter.

⁋ Contra etiam damnat sicut heresim opre. pelagii qui negauit charitatem lhabentem etc. probatur quid dicis de vetula obediente doctrine heretici credentein hoc obedire ecclesie.

⁋ Ad primum dicendum quod pelagius errauit in mstis negauit enim paruulos indigere gratia redemptoris vel habere peccatum et hominem posse mere naturalit omnen vit are peccatum sine gratia absolute et in hoc errauit hereticaliter quia absolute negauit dei gratiam requiri ad salutem et non quia non posuit gratiam inherentem solum ymo raro vel nunquam in aliquo auctore exprimitur de gratia informante vsque ad decretalem 7 alias opinio ma di. 17 primi fuisset erronea quod non dicitur licet ipse ibi non teneatur.

⁋ Ad secundum dico quod vetula talis in aliis pie operans excusabilis e apti deum per seductionem inuincibilem donec aliter informetur.

⁋ Sed dices ponamus aliquem non baptizatum sequentem rectam rationem in omni bus sicut fecit cornelius habentem errorem inuin cibilem circa multos articulos fidei propter defectum doctorum saluabitur ne talis.

⁋ Respondet scotus in prologo articulo primo et ego assen tio quod talis saluetur quia deus infunderet fidem qualem saltem paruulis et etiam gratiam suam de lege tamen communi mittit talibus instructo res sicut ad cornelium misit petrum propter hoc dico vnum generale quod vbique ponitur via ad salutem preter communem modum ibi pono haberi gratiam et fidem infusam consimiliter licet de dei omnipotentia absoluta aliter fieri potuisset.

⁋ Diceres excusat ne a peccato quelibet ignoran tia inuincibilis. dico quod excusat non habentes vsum liberi arbitrii et conantes quantum est in eis beneface re et deum habere et sperantes saluari et abstine re a peccato mortali actuali ignorantia enim vicibilis non excusat a toto modo si enim talis ignoram tia est causa peccati saltem per accidens eo modo quo absentia naute est cauia periclitationis nauis et si non sit affectata excusat a tanto etiam re spectu illorum que non scire tenetur sed si fuerit affectata per se et directe non excusat sed peccatum aggrauat.

⁋ Si vero fuerit non sic per se et di recte volita et affectata sed tamen indirecte volita ita quod voluntas libenter vellet scire sed non laborat circa hoc vttenetur quia nimis permittit se occupari circa impertinentia et tunc talis igno rantia peccatum est attenuat tamen aliud peccatum quod ex ignorantia tali fit pro quanto facit illud peccatum non esse voluntarium simpliciter.

⁋ Duodecimum dubium an homo conceptus non per propagationem sed aliter fine peccato originali indi geret gratia ad salutem. Respondetur quod non indi geret gratia ad purgandum peccatum originale sed ad perficiendum et forte etiam ad cauendum peccata actuana prout in tertio in materia de fo mite latius dicetur sicut enim hoc prius mereri non potuit ex puris naturalibus fine gratia sic nec iste posset de lege communi.

⁋ Decimumtertium est contra illud quod dictum est viatorem non posse seruare mandata diuina fine gratia diceres ali quio potest saltem sine charitate implere preceptum de dilectione dei et proximi et si sic moriatur saluabitur igitur saluabitur sine gratia.

⁋ Re spondetur quod nec istud preceptum ad mentem man dantis seruari potest sine charitate nec mirum cum apostolus dicat ad roma. 13. plenitudo legis est dilectio et matuem 22 in his duobus mandatis vniuersa lex pendet et prophete et augustinus ille tenet quicquid latet et quicquid patet in sermone diuino qui charitatem tenet in opere breuiter qui cunque diligit deum et proximum sicut tenetur vir tualiter ammouet omne impedimentum salutis si potest vtpote omnem ignorantiam et voluntatem malefaciendi et filiam et ita facit libere quod in se est et ita habet gratiam.

⁋ Decimum quartum dubium videtur quod magnitudo peccati malitie pec cati mortalis sit intensiue infinita quia suppono quod actus sit temporalis cum igitur pro quolibet instanti istius temporis alio et alio et etiam pro qualibet parte aggrauetur peccatum intensiue sequitur quod iuxta multitudinem partium et instan tium temporis est intensio malitie talis actus etc.

⁋ Respondetur quod non pro quolibet instanti quo continuatur actus peccati aggrauatur peccatum intensiue sed pro quolibet instanti pro quo posset et te neretur nouiter detestari peccatum et non facit et talia non sunt simul supra nisi pauca.