Quaestio 5

VLtimo circa praedictas distinctiones. Quero vtrum impossibile sit plures deos esse.

Quod non 1t corinth. 8 "Si quidem sunt dii multi et domini multi".

Item pater et filius et spiritus sanctus sunt plures. aut igitur plu res dii et propositum. aut plures non dii.

¶ Contra. primo quia pater esset non deus et filius non deus et spunssan ctus non deus.

¶ Secundo. pater est deus et filius / est deus et iste deus demonstrato patre non est ille deus demonstrato fi lio. quia iste pater non est ille filius. igitur.

¶ Contra psalmus. Magnus dominus et laudabilis nimis. etc. Et iterum: Magnus es tu et faciens mirabilia: tu es deus solus Et iterum in alio. praeo. Quoniam quis deus preter dominum: aut quis deus preter deum nostrum.

¶ Confirmatur. Arist. 12. me tha. probat quod non potest primum ens plurificari numero quia non habet materiam.

¶ Notandum iuxta rationem nomins dei positam in precedenti questione. intellectus questio nis est iste. an impossibile sit esse plura essentialiter distin cta / quorum quodlibet sit ens primum perfectissimum incausatum effectiue et finaliter. Quo ad veritatem absolutam de vnitate dei. conclusio est certa quod est vnicus de et non plures Deutero. 6. Audi israel dominus deus tuus vnus est. et resumitur achristo. Math. 12. et Deuterono. 32. Uidete quod ego sum solus et non sit alius deus pre ter me. Et in simbolo. deus pater deus filius / deus spuns sanctus. non tamen tres di sed vnus est deus. Et infra. tres deos dicere / aut dominos catholica religione prohibemur. Sed quia plures secte hominum colunt vel con luerunt pluralitatem deorum philosophi et antiqui morales lo quuntur frequenter de deo nomine plurali. ideo videndum. an ratione naturali possit sufficienter vnitas dei pro bari. et pluralitas deorum reprobari. Circa quod dicunt aliqui quod hoc potest naturaliter demonstrari. Alii ve ro dicunt hoc non posse sufficienter probari. et respondent nihil accipiendo in lumine naturali nisi sit adeo euidens vt oppositum non sit probabile. Sed in proposito accipio probationem sufficientem non solum euidentem de monstrationem cui non potest obuiari loquendo probabiliter. Nam pauce conclusiones isto modo probantur a philosophis in scientiis. sed etiam probationem magis apparentem et magis probabilem et rationalem in luine naturalique sit probatio vel defensio oppositi. Et sic respondendo ad quesitum sit

Prima conclusio In lumine naturali tamquam probabilius et rationabilius po nendum est vnicum deum esse. non plures. probatur Illud magis est ponendum quod magis consonat vnitati / et connexioni. et consequenter bono vniuersi. Sed vt dicitur. 12. metha. Qui ponunt prima principia multa. inconnexam vniuersi substantiam faciunt. Entia vero non volunt male disponi nec bonum pluralitas principa tuum vnus ergo princeps.

¶ Preterea. illud non est po nendum quod destruit ordinem vniuersi. quia in hoc consistit bonum vniuersi. 12. metha. Sed pluralitas deo rum est huiusmodi. probo. sint .a. et .b. duo dii / et due essentie simpliciter prime. tunc. a. nullum ordinem essentialem habet ad. b. nec econtra. quia non habet ordinem dependentie nec eminentie nec causalitatis cuiuscumque. Si nunc in entibus primis eternis et nobilissimis non est ordo. igi tur non magis inconueniens est negare ordinem in ceteris.

¶ Confirmatur. vnius vniuersi vnus est ordo vnius ordinis vnum est primum. igitur vnius vniuersi vnum est primum.

¶ Confirmatur. ascendendo secundum ordinem essen tialem proceditur ad paucitatem. igitur tandem statur fi naliter ad vnitatem.

¶ Preterea. sint .a. et b. duo dii i aut .a. sufficit vt sit princeps vniuersi. et sit prima cau sa et vltimus finis vniuersi / aut non. Si primum. igitur frustra ponitur .b. si autem in natura non sit ponenda pluralitas sine necessitate maxime in entibus eternis et principalibus. Si secundum. Contra. tum quia esset ens imper fectum et diminutum cum non sufficeret terminnare depen dentiam entium secundorum et esse finis propter quem. et gratia cuius essent. Tum quia pari ratione duo non sufficerent nec tria. et sic sine statu.

¶ Confirmatur. aut illorum deorum primitas et causalitas et principatus est respectu eorundem posteriorum et causatorum / aut non: sed respectu diuersorum. Si primum. igitur vt prius. aut alter superfluit / aut vterque est diminutus et insufficiens. Si secundum igitur non vnum vniuersum. sed duo: quia duo prima et duo ordines entium et entia huius ordinis et illius non ordinabuntur inuicem nec ad idem primum.

¶ Confirmatur. maxime videretur propter bona et mala / vt scilicet mala non reducerentur in deum summum bonum: sed in alterum. principium summum malum iuxta opinionem Manichec rum Sed hoc non valet primo. quia illud esset ens ne cesse esse et independens et incausabile. igitur spirituale et intelligibile et actus purus et summe simplex quae sunt conditiones nobilissime et in primo gradu. igitur non est summum malum naturaliter. immo esset summum ens et su premum ens.

¶ Secundo. quia deus summum bonum potest bene ordinare mala / et eis bene. vti vel ea permittere non minus quam permittere illud summum malum / quod est rationabilius quam ponere alterum deum summe malum qui solum et quantum potest nititur in malum quod nec vincit nec vincitur a summo bono. Secunda conclusio In lumine naturali sufficienter ostenditur pluralitas deorum non esse possibilis. hoc probant aliqui ex infinitate divine perfectionis vel potentie vel bonitatis vel intellectus et voluntatis vel ex omnipotentia sed hoc est probare magis notum per minus notum. ideo aliter persuadetur sic. sint .a. et .b. duo dii vt supra. aut igitur .a. et b. duo dii sunt substantie eiusdem spe ciei specialissime / aut alterius. Si primum. igitur alter superfluit. quia quicquid possunt duo indiuidua eius dem rationis posset alterum si esset perfectum. Et quia non esset per se impossibilis infinitas deorum. quiddi tas enim specifica plurificabilis numeraliter et indiui lua suppositaliter et essentialiter distincta est quantum est de se plurificabilis in infinita nec est ratio quare determinatur ad certum numerum. Si enim non est repugnam tia esse duos soles. pari ratione nec tres. Si secundum vi detur quod altera sit nobilior essentialiter altera in quid ditate et essentialibus proprietatibus. illam autem que est pre eminens dico deum non alteram.

¶ Preterea. aut .a. itelligit .b. distincte intuitiue et perfecte. aut non. Si se cundum. igitur .a. est intellectus imperfectus. quia quod dam intelligibile summe perfectum et summe nobili tans et felicitans intelligentem non intelligitur ab .a. aut non nisi imperfecte. et cum .b. intelligat seipsum perfe cte sequitur quod b. in intellectione cuiusdam obiecti per fectissimi et nobilissimi excedit a. et ipsi a. deest aliqua prfectio simpliciter. Si primum. igitur .a. non minus per ficitur et nobilitatur et beatificatur secundum intellectum in obiecto extrinseco quam in seipso. igitur non sufficienter in seipso. Item. aut .a. per suam essentiam intelligit .b. ita quod essentia ipsius .a. est ipsi .a. sufficiens medium et ra tio repraesentatiua ipsius b. aut non. sed a. accipit ab ipso b. cognitionem ipsius. b. Si primum. igitur .a. est obiectum perfectius quam .b. aut .a. non cognoscit .b. nisi inperfecte. Nullum enim obiectum videtur per suam essentiam esse sufficiens ratio cognoscendi formaliter perfecte aliquod obiectum nisi contineat ipsum eminenter. Si se cundum. igitur .a. secundum intellectum perficitur per ipsum b. et dependet ab eo vt a priori quo ad perfectionem intellectus. ita quod neuter erit formaliter perfectus secundum intellectum.

¶ Preterea. aut .a. diligit .b. quantum .a. vel. b diligit seipsum vel non. Si primum. Contra. tum quia .a. ha bet naturaliter magis diligere suum esse quam esse alterius omnino distincti et extrinseci a quo non dependet et cuius ni hil est et ad quem nullum habet per se ordinem. Tum quia .a. beatificaretur in quodam obiecto extrinseco et vltimate perficeretur in ipso et per ipsum. igitur esset inferius eo Tum quia beatificaretur eque perfecte et vltimate in duo bus obiectis disparatis vt in finibus vltimis quorum altero circumscripto nihil minus esset beatus. Si secundum igitur .a. non diligit .b. sicut et quantum .b. est diligibile. quia b. est summum bonum et summe diligibile nec erit ratio quare diligatur secundum talem vel talem gradum citra summum.

¶ Confirmatur. aut .a. fruitur .b. aut vtitur .b. quia si nul lum voluntatis actum habet circa. b. esset imperfectum Si primum. igitur beatificatur in illo vt in fine vltimo et ordinat seipsum et omne aliud ad. b. Si secundum. igi tur inordinate diligit .b. quia .b. non est obiectum vsibile et referibile / vel ordinabile ad aliud vt in finem. et quia econtra esset de .b. respectu .a. igitur etc.

¶ An eiusdem causati possint esse due Bubiuum cause totales in eode genere cause Quod non. quia non posset improbari pluralitas deorum / et primarum causarum.

¶ Secundo. idem bis causaretur. quia duplici causatione quarum quelibet esset totalis et sufficiens et sic altera superflueret. et pari ratione aliquid prius pro ductum posset nouiter produci productione sufficien ti.

¶ Tertio. sequitur quod aliquid per se causaretur ab aliquo. quo non causante et quo remoto / et nullo aliqu apposito / loco eius et supplente vicem eius. nichilominus causaretur et consequeter aliquid dependeret essential ab aliquo: quo circumscripto nichilominus esset quod videtur impossibile. quia sic perit via arguendi et cogno scendi causalitatem et dependentiam alicuius ab aliquo

¶ Confirmatur .a. in tali genere cause terminat tota liter et sufficienter dependentiam ipsius .c. igitur .c. non indiget alio secundum idem genus cause. igitur non per se dependet ab alio in eodem genere cause. quod enim per se dependet ab aliquo indiget eo. igitur .a. non sufficien ter terminat eius dependentiam.

¶ Contra. sit .b. stum pa nata comburi ab .a. igne circumscripto omni alio igne nata esset etiam sufficienter comburi ab. e. alio igne circumscripto .a. igitur illius combustionis nate sunt esse due cause quarum quelibet est totalis.

¶ Confirmatur si duo actiua equalia ponerentur a deo in eodem situ causarent in passo illum effectum quem alterum per se causaret si subiectum foret in pura priuatione. quia quodlibet actiuum causaret effectum in gradu sibi equali Se cundo. quod eiusdem possunt esse due cause totales tam effectiue quam finales. quia aliquis potest velle ire ad forum tam causa emendi quam causa videndi amicum et quolibet causa per se sufficeret aliis circumscriptis. et ita quodlibet vel nullum velle est totalis causa effectiua illius vie et quilibet finis predictus est totalis et sufficiens causa finalis illius vie. Tertio. quod due cause quarumquelibet per se esset totalis et sufficiens non plus causant quam alter a so la. probatur. sit .a. luminosum et .b. opacum faciens .c. vmi bram in luine ipsius .a. Tunc si .b. opacum consumeretur continue per horam. c. ymbra consumeretur continue tota liter per hora et si .b. opaco permanente .a. luminosum continue per horam sic augmentaretur vel sic per horam conti nue moueretur donec esset perpendiculariter super. b. opacum. adhuc. c. vmbra consumeretur continue totaliter per horam. et si iste due vel tres cause simul concurrant scilicet consumptio ipsius .b. opaci et appropinquatio vel augmentatio ipsius .a. luminosi per horam non consume tur. c. ymbra citra finem hore.

¶ Quarto. non magis impossibile est eiusdem causati esse duas causas totales quam eiusdem causati esse duas causas. quarum vna sit totalis / et altera partialis in eodem genere cause. patet quia idem inconueniens inferretur. scilicet quod aliquid per se cau saretur ab aliquo quo circumscripto nichilominus cau saretur sed illud assumptum est possibile probo. quia idem effectus potest produci a deo et creatura qui sufficien ter esset a deo solo causante circumscripta causa parti culari. vt si deus statuat quod si in tempore. 8. approxi metur ignis ipsi .b. stupedeus concausabit igni ad com burendum .b. et si ignis tunc non approximetur. nihilolominus deus comburet b. tunc praesente igne tempore. 8go. essent illius combustionis due per se cause effectiue qua rum altera circumscripta nichilominus poneretur effe ctus per aliam non variatam nec factam perfectiorem. alioquin esset formalis mutatio et varietas ex parte dei

¶ Respondeo. causa totalis ipsius .b. causati potest vno modo dici causa qua sola i tali genere causandi po sita poneretur / vel poni posset .b. causatum et qua non posita non poneretur nec poni posset et sic eiusdem causati non possunt esse simul due cause totales nec possibile est esse duo entia quorum quodlibet natum sit esse totalis causa eiusdem causati in eodem genere cau se.

¶ Secundo modo. potest dici causa a qua sola depen det .b. causatum in tali genere causandi. et sic est impos sibile esse eiusdem causati simul plures causas totales. patet ex significatione terminorum. et sic deus non est causa totalis illius effectus ad quem concurrit cum causa particulari. sed hic sensus non concludit quin possi bile sit esse duo entia quorum quodlibet diuisim posset esse totalis causa eiusdem causati. Tertio modo. causan totalis alicuius causati diceretur causa qua posita po neretur vel poni possit tale causatum circumscripta omn alia in tali ordine causandi. et sic est dubium. an possibile sit idem causatum causari actu simul a duabus cau sis secundis particularibus totalibus in eodem genere cat se. loquendo enim de causa totali vt continet et aggre gat omnes causas per se ordinatas ad talem effectum non est possibile eiusdem esse plures causas totales totaliter distinctas in genere causalitatis effectiue vel finalis. quia deus est causa requisita etiam est. an isto tertio modo possit Bubiunt bile sit esse duo entia secunda quorum quodlibet esset seorsum sufficiens et totalis causa par ticularis eiusdem causati numero. Et dicunt aliqui quod non est hoc possibile naturaliter. scilicet quod idem calor vel radius qui producitur ab hoc igne vel sole possit natu raliter produci ab alio actiuo eiusdem rationis si tunc fuisset presens eidem passiuo: sed causasset alium effectum eiusdem rationis. probatur. quia alicui actiuo naturali re pugnat producere idem causatum quod natum esset produci ab alio actiuo eiusdem rationis in idem passiuum. igitur et cuilibet pari ratione. antecedens probatur. quia .a. visibile causat nunc .b. visionem in isto visu. Aliud autem visibile eiusdem rationis non esset natum produoere .b. visionem. probo quia b. visio est propria distincta et indiuidualis cogni tio ipsius .a. tamtum. vnum autem visibile presens visui non est natum causare visionem propriam alterius visibilis absentis vel corrupti. quia pari ratione cuiuslibet.

¶ In oppositum. quia secundum doctrinam sanctorum. et videtur haberi ex dictis Ansel. primo. Cur deus homo. ca. 18. Si adam non peccasset illi soli qui nunc sunt electi fuissent iidem nati. et non illi qui nunc sunt reprobi. Sed nunc sunt multi electi qui sunt geniti a parentibus reprobis. et go iidem fuissent tunc geniti ex aliis parentibus.

¶ Respon deo. in lumine naturali videtur potius ponenda negatiua pars. Omnes enim cause per se ordinate tam particulares quam vniuersales nunc concurrentes colle ctiue et coniunctiv secundum philosophos ponerentur determina te ad hoc indiuiduum numero causandum pro nunc. Sed secundum veritatem potest probabiliter concedi pars affirma tiua. probo.

¶ Quero enim vnde hoc actiuum naturale praesens nunc huic passiuo determinatur ad hunc effectum numero Si a prima causa. igitur deus libere poterat determinare ad alium effectum et concurrere. Si a seipso. Contra quia cum nihil intelligat et indifferenter se habeat ad in finita similia non videtur determinari nisi per primum agens. et quia deus non posset nunc concurrere soli ad aliud lumen quam ad illud numero ad quod nunc concurrit. quia sol non esset natus causare nunc nisi illud idem numero. Ratio in oppositum non valet. quia non est simile de effectibus qui sunt determinata et propria repstin tatio sue cause et obiecti cogniti vel voliti et de aliis effectibus: qui post causationem in facto esse non habent magis ordinem et respectum ad hoc actiuum quam ad quodcunque aliud eiusdem rationis. Tenendo autem partem nega tiuam ad rationem in contrarium dicitur quod non fuissent geniti iidem nati secundum corpara licet anime fuissent eedem. Sed an sit possibile esse nunc actu simul duas causas per ticulares totales. sic quod quacumque illarum remota ceteris paribus. altera nihilominus sufficeret ad ponendum effectum. potest dici quod loquendo de causis per se et in mediatis non est possibile naturaliter quod idem effectus nu mero poneretur equalis et equaliter: sed poneretur perfe ctior effectus vel in minori mensura. quia alia erit proportio potentie actiue ad passiuam.

¶ Et cum arguitur de eunte ad forum propter duas causas. non tamen eunti velocius quam si esset vna illarum tantum. Dicunt aliqui quod to lis habet duo velle et non causatur idem imperium mot ab ambobus simul quod causaretur ab altero tantum / aut quo causatur ab huiusmodi imperio non est per se aliquis effe ctus. quia non est nisi transtatio et alia et alia positio mo bilis in vario situ. potest dici quod ille motus euntis ad fo rum non causatur per se et immediate a volitione emen di vel videndi. sed a volitione eundi et siue ille priores volitiones intenderentur siue remitterentur non ex hoc remitteretur vel intenderetur proportionabiliter motus nisi secundum differentiam volitionis que est respectu motus. Et si huiusmodi motus causaretur per se et immediate ab illis volitionibus vehementior esset motus ab illis pluribus quam ab vna illarum tantum ceteris paribus nisi vo luntas per aliud velle impediret et temperaret. Dices ex illis pluribus volitionibus respectu emendi et videndi causabitur perfectior volitio eundi. igitur perfectior motus exterior.

¶ Respondeo. conceditur si volun tas esset causa naturalis: sed quamuis sint plures volitiones praecedentes volitionem eundi. tamen voluntas exsua libertate temperat et determinat volitionem eundi. secundum tantum vel tantum gradum velocitatis. ideo sequitur velocitas motus exterioris secundum quam voluntas determinat se ad maiorem vel minorem velocitatem exteriorem obiectiuam.

¶ Ad aliud de consumptione ymbre per horam dicendum quod non vniformiter nec vniformi velocitate consumeretur vmbra. si altera illarum causarum tantum concurre ret sicut dum concurrtet due. patet quia quando concurrunt due tunc in quo libet instanti hore illius plus est ablatum de ymbra quam si non con currisset nisi vna licet non prius esset totaliter consumpta si con currunt due quam si concurreret vna. Ron istorum est. dum enim concurrunt due fit in principio hore velocior consumptio ymbre quam si altera tantum causa adesset. sed circa finem ho re fit tardior consumptio quam fieret eadem parte temporis si non foret nisi altera causa. quia circa principium hore ille due cause se adiuuant et est minus de impedimento et re sistentia. sed postmodum a certo instante incipit maior re sistentia quam pro eodem tempore foret si a principio fuisset tantum altera causa. vnde proprie non sunt ibi due cause effectiue eiusdem effectus: sed duo modi auferendi resistentiam et impe dimentum ex interpositione opaci inter luiosum et dya phanum determinatum.

¶ Ad quartum. si intelligitur de causis secundis. negatur minor. si accipiatur de causa prima. ne gatur maior. quamuis igitur possibie sit eiusdem causati esse duas causas totales particulares in eodem ordine et genere cause particularis. non tamen est sic possibile de duabus primis causis. quia non est sic super fluum de causis particularibus. licet enim .a. causa particularis effectima sufficiat in tali genere cause producere .c. sine .b. causa particulari. et econuerso .b. sine .a. non ex hoc sequitur a. vel .b. esse superfllue in vniuerso. si enim .a et. b sunt alterius rationis .a. potest in aliquod in quod non potest. b. et a. requiritur ad ali quod causabile ad quod non requiritur .b. Item .a. et. b. simil iuncta in terdum possunt in aliquem effectum in que non posset .a. tantum vel b. tantum. vel possunt in aliquem effectum perfectiorem. Item .a. et .b. non sunt nec influunt vbique et per consequens a. per sui praesentiam potest ali cubi in aliquem effectum in quem non potest .b. propter sui absen tiam. ideo non superfluit in vniuerso esse .a. et b. sed non sic de duabus primis causis totalibus. si enim .a. et .b. eque sunt primo causae vniuersales et totales. igitur .a. non potest in aliquem effe ctum in quem non equae posset. b. per sui praesentiam et influentiam et econ tra. Item aut .a. et. b. simul concurrentia possunt in aliquem effectum in quem non potest alterum tantum sine altero vel in effectum perfectiorem aut non. Si secundum igitur omnino superfluum et irrationale est pomnere vtrumque ex quo ambo simul concurrentia nihil omnio possunt plusquam alterum solum. Si primum igitur cum vtrumque ponitur causa pri ma et vniuersalis sequitur quod nullus effectus eque perfectus produ cetur ab altera sola sicut ab ambobus simili. igitur neutra est causa totalis et sufficiens sed vtraque est diminuta et insufficiens quia in ratione prime causalitatis se habent in causando sicut duo homines in trahendo nauem conuenientius igitur est ponere vnicum primum in ratione prime causalitatis sufficiens quam po nere duo prima propter vtriusque imperfectionem.