Quaestio 2

¶ Sequitur secunda questio. di. 45. SEcundo quero utrum in lumine rationum naturalium probabilius sit ponere vniuersum regi a deo libertate contingentie quam naturali necessi tate:

quod sic: quia apud omnem gentem probabilius est quod deus est colendus et honorandus et adorandus et timendus et diligite dus. Contra: quia non est probabilius ipsum intelligere on nia singularia distincte secundum Aristotelem. 12. Meta.

¶ Hic supponitur deum regere mundum libere libertate contingentie. de quo tamen inquiretur in fequentibus. Se nunc queritur que pars sit tanquam probabilior ponenda a philosopho stante precise in lumine rationum natura lium: licet neutra pars sit euidenter et efficaciter probata. veritas partis affirmatiue non Prima ergo solum fide tenenda est: sed etiam in lumine naturali potest probabiliter poni et sustineri. Ad hoc faciunt rationes posite in praecedenti quaestione: ad quas licet sit probabiliter responsum: tamen responsiones non sunt adeo euidentes quin remaneant probabiles rationes. Item ad hoc faciunt rationes quibus supra dist. 35. arguitur deum intellige re distincte singularia extra se.

¶ Preterea prae sic persuaderi vniuersi rector et princeps talis quale dignum est regere et principari regit libere: sed deus est huiusmodi. Inconueniens enim est vniuersum esse sine rectore et pricipe. 12. Meta. igitur. maior probatur quia si non agit nec regit libere sed mere necessitate naturali aut igitur distincte intelligit ea quorum est recto: et princeps aut non: si secundum non videtur dignum quod regat immo nec ve re et proprie dicendus est regere magisquam sol vel saturnus vel aliud inanimatum: quia non proprie ordinat et disponit ea quae non intelligit distincte secundum enim principia mo ralis philosophie et secundum philosophum septimo po liticorum. c 1st et octauo ille cuius secundum naturam est regere et principari aliis debet esse pre aliis preditus pruden tia et industria et solertia et prouidentia quae respiciunt singularia ordinanda et disponenda et secundum Ari. illi qui non habent huiusmodi prudentiam et industriam et prouidentia tamen habent potentiam executiuam eorum quae secundum sapientiam ordinanda sunt tales secundum naturam sunt serui et magis habent seruire quam dominari et ita deus magis assimulatur homini forti corpori habenti potentiam exequendi cum noticia confusa et imperfecta quam homini sa pienti et prudenti. Si detur primum scilicet quod distincte cognoscat singularia igitur regit non mere necessitate naturali quod si ita esset adhuc videtur indignus principa ri. probo: quia secundum Ari. septimo politicorum .c. quinto quanto homo magis recedit a perfecta libertate actionibus suis et magis accedit ad naturalem necessitatem tanto secun dum naturam minus dignus est principari et minus habet do minium actionum suarum vt ho qui magis sequitur impetum et instinctum passionum naturalium in cogitando et appetendo et eligendo.

¶ Ex quo potest sic argui si primus rector agit et regit mere necessitate naturali sequitur quod quanto homo magis agit vel agitur naturali necessitate et quanto secundum animum minus participat de libertate indifferentie non cognoscendo distincte et in particulari singularia et circunstantias singulares: sed tantum confuse et in generali tanto magis esset dignus regimine et principatu. probo: quia secundum hoc magis assimularetur primo / et perfectissimo rectori / et regimini eius / et magis imitatur ipsum consequens est falsum: quia tales magis accedunt ad vitam bestialem et agrestem propter quam etiam causam iuuenes sunt minus digni principatu.

¶ Preterea rector vniuersi regit rationabiliter et sapienter et iuste et laudabiliter: igitur libere et non mere necessitate natu rali. consequentia probatur qualiter enim merito commen dandus esset tanquam regens sapienter et iuste et disponens et ordinans si se habeat ad hec qua sunt in vniuerso tam naturali necessitate quam sol vel quam oculus bruti ad ea que brutum agit vel quam intellectus et appetitus frenetici vel somniantis / vel illusi qui quantum agant interdum quod materialiter iustum est non tamen iuste et sapienter et lau dabiliter.

¶ Preterea homo protempore finito principa retur et regeret principaliori / et potiori modo respectu eorum que subsunt eius dominio quam deus pro eodem tem pore respectu eorum quorum est princeps: quia homo sic sapienter et prudenter et iuste regit illa quae cognoscit distincte illa dictando vere et conformiter volendo dictamini rationis cum perfecta libertate.

¶ Prete rea inconueniens est vniuersum agi casu vel equiualen ter casui: igitur agi a deo mere necessitate naturali con sequentia probatur: quia si res aguntur necessitate natu rali videntur agi equiualenter casui: quia si quis dicat quod multa contingunt regulariter et vniformiter pro semper vel frequenter et quod agentia intendunt certos fines non minus videtur quod multa contingerent vt senper vel frequenter et quedam contingerent vt raro quamuis illi fines non intenderentur ab aliquo rectore cognoscente: et eadem et equaliter contingerent vt si omnes homines / alicuius ciuitatis essent freneti ci et naturalibus passionibus agerentur illa ciuitas diceretur regi equiualenter casu licet alia intenderet et licet aliqua vt frequenter contingerent et casus esset: si ibi aliquid iustum fieret et simile esset regimen vniuersi in respectu ad primum rectorem regiminl gregis ferarum vel gruum / vel apum habentium regem et ducem immo rector vniuersi in regnando magis elongaretur a li bertate contingentie et cognitione distincta et practi co dictamine agibilium / et regibilium quam rex gregis ani malium.

¶ Preterea primus princeps tanquam summum bonum est super omnia diligendus et timendus et colen dus / et adorandus secundum dictamen recte rationis naturalis apud omnes gentes etiam secundum Aristo tele m: igitur non agit mere necessitate naturali vt su pra arguitur distin. 35.

¶ Has rationes adduco non tanquam efficaciter concludentes sic esse in lumine na turali: sed tanquam persuasiones probabiles ad sustinendum probabiliter in lumine naturali catholicam veritatem.

¶ Sed supposito quod in lumine naturali vtraque pars possit probabiliter sustineri quaeritur que in lumine naturali sit probabilius et rationabilius ponenda vide tur quod pars affirmatiua per rationes precedentis quaestionis. arguitur primo: quia caelum posIn oppositum set simpliciter quiescere et cessare omnis actio superior et inferior et omnis mo tus et tempus quod non habet dicere philosophus.

¶ Item posset caelum tardius et velotius et irregulari ter et difformiter moueri cum interpolantibus quieto

¶ Item deus posset libere desinere caelum conseruare: et terminare dependentiam: igitur posset caelum adnichilare et consequenter omina preter ipsum in nichilum redigere: et per consequens eadem iterum reparare et creare cum esset infinite potentie et libere quod non habet ponere purus philosophus.

¶ Item philosophus haberet concedere quacumque miracula ponimus in fide posse fieri a deo: si enim deus est infinite potentie et libere non est incredibile deum illuminare cecum vel resuscitare mortuum. etc.

¶ Item sequitur quod deus scit et iudicat / et vult .a. fore cras et cum hoc sit possibile quod deus ordi net et velit .a. non fore cras: aut igitur eadem intellectio ne et volitione sciret et ordinaret hoc et oppositum aut alia: et alia. Si secundum igitur mutatio in deo. Si primum contra: quia tunc esset dicendum quod deus eadem scientia et volitione primo scit a fore: et postea .a. non fore: sed esse et postea nec fore nec esse sed fuisse: et quod po test numquam iudicasse et voluisse .a. fore: et sic philoso phus vtens pure lumine naturali incurreret fere om nes difficultates quas habemus de diuina prescientia et prouidentia respectu futurorum et fere maiores difficultates quas incurrit fidelis de divina scientia et de reuelationibus et contingentia futurorum et de infallibili tate et in mutabilitate divine scientie.

¶ Item deus co gnosceret distincte singula inferiora quod non est ponendum in lumine naturali vt ostensum est di. 35. et Ari. libello de mum do. c. 11. dicit quod non est bonum nec honestum deum per se operari ea quae sunt in tera: quia est ducibus hominum vt princip bus exercitus vel ciuitatis non conuenit instistere huiusmodi operibus vt supellectilem portare vel aliquid vilius facere et ea quae sunt mancipiorum exercere non conuenit magno regi mul to magis autem indecens est deo eum circa singula insistere et disponere. honestius autem et conuenientius est ipsum re sidere in suprema regione et voluere caelum et per vin progres siuam per vniuersum orbem etiam terrenis fieri causam salutem

¶ Respondeo pars negatiua videtur probabilius ponen da sequendo apices rationum procedentium ex per se notis aut ex sequentibus probabilius ad per se nota vel ratio num procedentium ex notis per experientiam communiter habitas in genere humano et ex hiis que contingunt ex communi cursu et ordine causarum naturalium. diceretur igitur quod deus habet noticiam omnium quidditatum specificarum et noticiam corporum celestium et totius ordins et dispositionis illorum et a deo per intellectum et voluntatem causaliter sunt huiusmodi corpora celestia et eorum ordo ad certum finem et sicut in intel lectu diuino est ars et sapientia omnium quantum conuenit ad nobilissimum et perfectissimum rectorem. ita in eius voluntate sunt ordinationes quasi leges vniversales et rect / et iustissime quales dictaret homo sapiens si sibi intellectua liter proponerentur: et secundum illas leges necesse est vni uersum regi et licet in singularibus inferioribus sint par accidens multe inordinationes / tamen omnes inordinatioes reducuntur ad aliquod bonum et aliqualem reordinationem per alias leges necessarias ordinatissimas: quo modo dicimus in lumine fidei deum mala et inordinata redu cere ad aliquem reordinationem: et eis bnen vti. Deus igitur immediate ordinat ea quae sunt in superioribus et consequentr et mediate ordinat ea quae sunt in inferioribus mediantibus corporibus et intelligentiis celestibus et mediantibus ydeis sui intellectus et legibus sue voluntatis quae dicuntur pluraliter per equiualem tiam et per virtualem et eminentem continentiam. De modo quo deus regit et vniuersum ordinat loquitur Aristo. li bello de mundo. c. 10. et. 12. dicens quod sicut maiores et principes non insistunt disponendo vel operando circa singula principatus sui: sed per quedam precepta dispo nunt singula mediantibus aliis qui hic exercent sic hic erat diuinissimum in quiete et simplici motu / primo omnimo das perficere formas non propter impotentiam: sed quia hoc non conuenit diuinissimo et sicut quidam artifices in quibusdam instrumentis mota vna corda vel aliquo vno multa consequentr mouentur et variis motibus et varia exen cent et operantur: patet in horologio sic diuina natura primo quandam vim praestat mobili primo quod mouet motu simplici et consequentr mediante illo vis diuina per vni uersum orbem transit: vt sequantur varie actiones et di sparati effectus et interdum contrarii: tamen omnia exeun ex vno principio.

¶ Item aliud exemplum ibidem sicut si quis ex aliquo vase simul eiceret diuersa corpera quo um alterum esset spericum / alterum quadratum: et alterum oblongum. etc. vnumquodque moueretur secundum proprian figuram vel sicut si quis in gremio simul habens anima gressibile / et animal volatile / et animal aquatile et simul ea exponat excuciendo gremium tunc vnumquodque ad proprium motum procedet sic ad motum simplicem prim nobilis fiunt consequenter exitus diuersorum planetarum quorum alter tardius / alter velocius mouetur.

¶ Item ibi dem aliud exemplum. sicut in chorea inchoante choraula id est ductore choree concinit tota chorea virorum quandoque et mulierum variis vocibus acutis et grauior pus vnam armoniam concinentibus sic se habet res et in deo qui cuncta disponit: nam secundum supernam infusionem a choraula mouentur stelle totumque celum.

¶ Item aliud exemplum ibidem cum enim belli sonuerit bucina in exer citu tunc audito clamgore hic quidem sumit clipeum: ab us coxalia / vel cassidem / vel baltheum adaptat: alter fre nat equum: alter ascendit bigam. etc. sic et de vniuerse sapiendum est. nam ab vno inuisibili et occulto ente omni bus excitatis fiunt propria sicut et anima per quam viu mus et edes et vrbes habemus inuisibile ens videtur por omnia sua opera anima etiam suo actu imperatiuo mouet omnes potencias ad sua propria officia.

¶ Item. c. 12. quod in naui quidam nauta in currum vero auriga in choreis autem choraula in ciuitate vero lex in agmine ve ro dux hoc deus in mundo / nisi quod in eis quidam principa tus laboriosus mobilisque et curiosus. huic vero le uis et illaboriosus et semotus ab omni corporali infirmitate. nam inuisus immobilis cuncta mouet et circun fert quo vult et vt vult et sicut lex immobilis disponit omnia et secundum eam singula ad singula sibi conuenientia officia et opera exeunt sic et in maiori ciuitate: scilicet mundo lex deus est nullam recipiens corruptionem aut transpositionem: maior autem et certior eis quae scripte sunt qua regitur totus decor celi et terre diuisus per propria semina: et secundum proprias naturas.

¶ Ad rationes pro prima conclusione licet sint quedam probabiles par suasiones veritatis catholice: tamen innitendo apicibus rationum naturalium magis probabilius apud philosor phos diceretur quod ille rationes procedunt de rectore de uiabili et transmutabili: et obliquabili a rectitudine rationis et immediate exereente singularia transmutabilia et corruptibilia: et imperfecte cognoscente.

¶ Ad ra tionem in principio quaestionis dictum est di. 35. q. 3.