Quaestio 1

¶ Sequitur octaua distinctio. CIrca distinctionem octauam. in qua magister agit de simplicitate et immutabilitate diuine essentie. Quero vtrum ratione naturali sufficienter proba ri possit deum esse substantiam sim plicem et inextensam.

Quod non. quia talem substantiam non potest habere intellectus noster in prospectu obiectiue. probo. quia secundum philosophum. 3. de anima circa medium. intellectus noster nihilintelligit nisi speculando fantasmata: sed fantasma nil repraesentat nisi sub ratione extensi. quia fantasma est mo tus factus a sensu. igitur.

¶ Contra. sufficienter proba tur deum esse substantiam nobilissimam. patet supra. igitur esse substantiam incorpoream. quia substantia primo diuidii in corporeum et in icorporeum et substantia incorporea prefertur corporali.

¶ Notandum. spesiuns aliquando sumitur pro vento et flatu aeris. aliquando autem accipitur vt a medicis pro quodam corpore subtilissimo per quod fit pulsus in homine seu pro quadam virtute vitali vel animali ortum ha bente a corde vel a cerebro per quem fit motus et sensus et pulsus et anhelitus. aliquando etiam accipitur pro anima vt anima bruti dicitur sempus et per consequens substantia spiritualis Sed sposctns istis modis est res extensa habens parten situ distinctas. quarum vna est extra aliam. ideo ponitur in questione. an deus sit substantia spumalis et inextem sa partem negatiuam questionis videntur sensisse multo secte sub celo que dicunt solem / vel saturnum / vel ioui esse deum vel deos.

¶ Item Saducei. de quibus. actuum 23o. dicunt neque angelum / neque spiritum esse.

¶ Item Anselmus de incarnatione verbi. cap. 9. Dialectici mo derni / nihil esse credunt nisi quod ymaginationibus comprehendere possunt nec peutant esse aliquid in quo partes nulle sint.

¶ Item Cassianus. 10. et vlti. collu prime partis que est secunda collatio abbatis ysaac referi quod fere ab vniuerso genere monachorum per prouinciam egyi pti commorantium. hic error suscipiebatur. scilicet. quod deus o potens humane figure compoaitione formatus sit. Dicit enim scriptura quod homo ad ymaginem dei factus sit et epulam Theophili potestificis / reprobantis hunc errorem cum gra ui amaritudine receperunt. inter quos quidem pater anti quus famose sanctitatis nomine Seraphin cum magna difficultate / ab hoc errore reuo catus est post quam reuo cationem erat in oronibus mente confusus eo quod ymagina deitatis quam in oratione sibi praeponere consueuerat abo leri de suo corde sentiret et cum fletu amaro dicebat Deu me tulerunt a me deum meum et nunc quem adorem ignoro.

¶ Item. partem questionis negatiuam videntur sensisse Pytagorici. vt tangitur. 12. metha. circa medium. posuerunt enim optimum et nobilissimum non in principio esse: sed in composito ex principiis: sed secundum ver tatem tenendum est quod circumscribendo humanitatem assum ptam a filio dei deus est substantia spumalis incorporea et inextensa per negationem partium situ distantium. pro batur per Aug 1 de trini. dicit enim errorem esse ponere deum esse corpus.

¶ Item. 15. de tri. c. 4. et. 5. incorporalia preferuntur corporalibus.

¶ Item Ansel. mono. 15. et. 17. et Richar. 2 de trini. cap. 2. et 2. 4. Item deus est vbique nullum corpus est vbique

¶ Preterea. se cundum philosophriam humanam sic dicendum est. patet ex. g8od phisi. primum mouens necesse est esse impartibile nec ha bere inagnitudinem. etiam. 12. metha. ostensum est inquis quoniam non couenit hanc substantiam habere vllam magnitudinem: sed est sine parte et indiuisibilis.

¶ Sed vi¬ dendum est. an hoc possit sufficienter probari in luse naturali et gratia huius primo videndum quo modo hoc probatur per Arist. et eius commentatorem. secundo qualiter hoc possit aliis rationibus probari

¶ Quantum ad primum Arist probat primum mouens esse virtutem incorporcam et inextem sam ex via motus tripliciter. Primo ex infinita po tentia primi motoris. Secundo. ex perpetuitate motus ce lestis. Et tertio ex immobilitate primi motoris. Quo ad primum arguitur sic. 8. phi. si virtus primi motoris est corporea et extensa. aut igitur est magnitudine in finita / aut finita. non primum quia talis magnitudo non est. nec secundum / quia in magnitudine finita non est virtus infinita extensa. Talis enim virtus est maior secundum ex tensionem et secundum efficaciam causandi in maiori parte et per consequens fi est infinita erit in magnitudine infinita quod autem primi motoris virtus sit infinita. probauit prius per hoc quod mouet tempore infinito: sed sic arguendo pro batur ignotum per magis ignotum. minus enim potest suf ficienter probari in lumine naturali virtutem primi mo toris esse formaliter infinitam in perfectione / et vigore quam ipsam esse inextensam et incorpoream. quod autem ex perpetuitate motus non arguatur talis infinitas in primo motore videbitur dist. 42. Secundo. alia via: scilicet ex perpetuitate motus celestis arguitur secundum Arist. 8. phisi. sic nulla virtus corporea et extensa mouet tempore in finito ex se: sed virtus primi motoris mouet ex se tempore in finito. igitur. maior probatur. quia si .a. virtus extensa mo ueret .b. tempore infinito. igitur c. certa pars ipsius. a. mo uebit .b. vel aliquam partem eius vel mobile sibi proportionatum in tempore minori et non in tempore infinito. potentia enim totius est potentia maior quam potentia par tis. potentia autem maior potest mouere tempere longiori / et quia que erit proportio motoris ad motorem eadem erit temporis ad tempus. igitur c. pars certa ipsius a. motoris mouebit tantum tempore finito. igitur equalis pars mouebit equali tempore finito. igitur cum a. contineat tantum partes tales finitas sequitur quod totum tempus quo a mouebit erit fi nitum hanc deductionem approbat commentator in de substantia orbis tractatu secundo. Et addit quod sicut motus celi non esset infinitus nisi esset a virtu te non in corpore. ita corpus celeste. quia est finitum non esset permanentie infinite nisi virtus que largitur ei motum eter num largiatur ei in sua substantia permanentiam eter nam: sed hec deductio procedit ex aliquibus que in lu mine naturali non solum non sunt euidentia. immo quorum opposita sunt probabiliora quam ipsa. scilicet quod si .a. vir tus extensa motiua mouet tempore infinito c certa pars eius mouebit tantum tempore finito.

¶ Contra. virtus mo tiua incorruptibilis et inalterabilis si mouet tempore aliquo pari ratione potest mouere tempore infinito. patet quia est infatigabilis. et ita quocunque tempore finito dato in quo mouerit. ita potens est iterum mouere in fine illius tem poris sicut in principio sed quelibet pars ipsius .a. est virtus incorruptibilis. quia ex quo .a. est incorruptibi le non componitur ex corruptibilibus. igitur.

¶ Confimatur. sicut sol natus est illuminare perpetuo. ita est medietas solis. igitur si per possibile vel impossibile esse diuisa posset perpetuo illuinare. licet non tam ex tense et intense sicut totus sol.

¶ Confirmatur. virtus motiua subdupla vel subtripla ad .a. potest equali tem pore mouere sicut .a. igitur et si medietas ipsius .a. seor sum existens posset mouere sequitur quod posset mouere equa li tempore cum .a. antecedens probatur. quia vnus planeta vel stel la est minoris potentie et efficacie quam alter. et tamen omnes agere possunt tempore infinito. Item pars totius passiui incorruptibilis potest pati et recipere et transmu¬ tari tempore infinito sicut et totum passiuum. igitur pari ratione de actiuo vel motiuo incorruptibili. antecedens patet de portione materie que est in hoc lapide vel eius medie tate. Item. commentator de substantia orbis. tractatu. 3o. ponit quod virtus finita in se et in vigore et in vel locitate potest esse in corpore et in velocitate similiter et in finita secundum tempus / nec sequitur quod si in corpore celesti sit finita virtus propria actione vt in ipso sit virtus fini ta in tempore. ideo aliter arguitur ex perpetuitate motus in lumine naturali motum celi esse ab aliquo mo tore incorporeo. et sumitur argumentatio hec ex irmethaphisice: commento. 41. et dictis commenta toris. Arguitur sic. nullus motus perpetuus et specialiter necessario perpetuus fit praecise a motore possi bili quiescere et cessare a motu: sed omne corporeum natum est quiescere et a motu cessare. igitur nullus mo tus necessario perpetuus fit praecise a motore corporeo: sed motus celi in lumine naturali ponendus est per petuus et simpliciter absolute non posse cessare. igitur ma ior nota. quia ex opposito praedicati sequitur oppositum subiecti. minor probatur. Omne enim corpus quantum est ex se natum est quiescere et moueri. probo. tum quia motus et quies sunt priuatiue opposita circa corpus mobile igitur idem subiectum est ex se possibile ad vtrumque oppositorum priuatiue. Tum quia natura est principium motus et quietis. 2. phisi. Tum quia omne quod mouetur ab alio mouetur. 7. phisi. igitur ex se est in potentia ad motum non ex se in actu. igitur ex se natum est quiescere Tum quia omne quod mouetur ad aliquam perfectionem vel dispo sitionem quam non habet actu sed tantum in potentia natum est de se quiescere sub illa in actu habita: sed omne corpus motum est in potentia ad aliquam dispositionem vel situm. igitur.

¶ Confirmatur. quod est de se possibi le non esse non perpetuatur simpliciter necessario in esse ni si virtute alicuius cause in qua nulla esset potentia ad non esse illius: sed motus celi est de se possibile non esse et non ex se necesse esse. igitur non perpetuatur nocessario nisi virtute alicuius cause in qua nulla est potentia ad non esse illius. igitur non perpetuatur necessario nisi virtute alicuius cause in corpeore. minor probatur. quia cum motus sit ab alio nec sit ens ni si in actu permixto potentie nec est ex se necesse esse. et quia pars motus est eiusdem rationis cum toto. quelibet autem pars motus est possibilis simpliciter non esse et aliquando totaliter est in esse de futuro / vel in esse de praeterito. igitur motus celi non perpetuatur simpliciter et absolute necessa rio nisi abaliquo motore in quo nulla est potentia ad quietem vel cessationem motus et in quo nulla est poten tia / neque essentialiter / neque accidentaliter ad non mouere: sed nullum tale est corpus. dicit ibidem commentator / commen to. 41. quod hec fuit intentio Arist. cum dicit. Omnis po tentia in corpore est finita. et possibile est vt actio ei sit finita et cesset. ideo eternitas eius est propter moto rem in quo nulla est potentia ad aliquem modum transmutationis / neque essentialis / neque accidentalis. ideo ta lis entitas necesse est vt sit a virtute omnino incorporea. Et addit commentator quod hoc fuit clausum antiquis sapientibus et quod iste locus fuit lapsus sapientum: sed hec deductio licet videatur probabilior in lumine naturali quam precedens nec videatur esse deductio illa quam facit Aristo. sed videatur alia addita. Dico tamen quod per hanc non sufficienter probatur imaterialitas primi primo quia fundatur in hoc quod motus celi simpliciter et ab solute necessario perpetuatur ex hoc quod primus motor mouet mere naturaliter. et quod deus agit ad extra mera necessitate naturali quod est falsum. et in lumine natu¬ rali multis est probabile. Oppositum igitur non est euf dens argumentatio. Item hec deductio in lumine na turali accipit falsum et dubium. scilicet quod omnis virtus cor porea motiua vel actiua est ex se possibilis non mouere vel non agere.

¶ Contra. virtus que mouet et agit mere necessitate naturali non potest ex se mouere et non mouere: sed si potest interdum non mouere hoc prouenit aliunde / vel quia potest impediri impedimento superante eius potentiam. vel quia in mouendo dependet a superi ori virtute in cuius potentia est agere et non agere. sed aliqua virtus corporea est motiua et actiua mere ne cessitate naturali. patet de virtute solis illuminatiua orbium propinquorum. nec potest ibi esse impedimentum vincens eius virtutem. igitur non potest ex se non agere ni si ratione alterius superioris potentie libere. non apparet igitur ratio quare virtus incorporea et inextensa non sit in potentia ad mouere et non mouere: sed semper necessario in actu et quod hoc repugnet virtuti corporee et extense cum naturalis necessitas causandi magis vi deatur conuenire cause actiue corporali quam spatimali. et cum libertas contingentie magis videatur conuenire virtute spirituali quam corporali diceretur. igitur ad illam deductionem quod quamuis caelum non necessario mouea tur quate nus est corpus mobile et subiectum passiuum respectu motus nec quiescere repugnat sibi ex ratione corporis mobilis. tamen ex propria ratione et propria natura talis corporis / et quatenus habet virtutem naturalem motiuam inexistentem formaliter vel semper presentem mo bili et insuperabilem ab aliquo impedimento / vel ab ali qua contraria virtute necessario mouetur. Item. sicut celum dicitur esse in potentia ad moueri secundum hanc pertem motus vel illam. ita consequeter motor est in potentia ad moueri secundum hanc partem motus / et ad motionem actiuam seu causationem huius partis. igitur si hoc non obstante ponis ipsum mouere perpetuo necessario. itadiceretur de virtute corporea. Et ideo si queratur. quid concludat deductio Arist. 8. phisi. superius recitata potest dici quod non concludit sufficienter virtutem. primi motoris esse incorpoream et inextensam simpliciter sed tantum videtur probare quod non sit virtus extensa mate rialis generabilis et corruptibilis sicut mouentia phi sica inferiora. talis enim virtus si est finita in corpore finito non potest moueri motu continuo perpetuo et vni formi. probo. quia aliqua pars eius mouebit tantum tem pore finito / et non tanto tempore quanto totum cuius est pars. quia tale mouens est alterabile et passibile a contrariis resistiuis et corruptiuis. et per consequens fatigabile et diminuibile propter contra actiones mutuas. et per consequens minus durabit quam maior virtus. vt paruus ignis quam magnus. cum igitur sit proportio partis ad totu in effi cacia virtutis motiue et actiue. sequitur quod erit pro portio temporis quo potest minor potentia agere et durare ad tepus quo maior potentia eiusdem rationis finita potest sic mouendo et in agendo durare. et per consequens virtus materialis et passibilis et alterabilis non potest mouere motu infinito nisi sit infinita. hoc autem est inpossibile. quia vel esset in magnitudine finita vel infini ta. quorum vtrumque reprobatur vt supra sic. igitur potest ac cipi deductio Arist. et isto modo videtur exponere Aristo. commentator intractatu. 3o. de substatia orbis.

¶ Tertio ex immobilitate primi motoris arguitur inextensio primi motoris per hunc modum. omne quantum corporeum est mobile. sed primum ens et etiam primum mouens est immobile. ergo non est quantum et corporeum. maior patet. quia esse mobile videtur esse passio corporis vt per se primi subiecti. minor probatur Omne quod mouetur ab alio mouetur. sed primus mouens vel primum ens non mouetur ab alio. igitur non mouetur. maior probatur in principio. 7. phisi. Omne quod quiescit ad qui etem alterius mouetur ab alio: sed omne mobile quiescit ad quietem alterius. igitur omne mobile dum mouetur: mouetur ab alio. Et vltra probat conclusio negatiua quod nullum mobile mouetur a seipso primo sic. nihil quod mouetur a seipsoquiescit ad quia tem alterius: sed omne mobile quiescit ad quiete ab terius. igitur nullum mobile mouetur a seipso. igitur minor probatur. quia necesse est si cuiuscumque mobili pars quiescit totum quiescere. probo. Omne quod mouetur est quantum diuisibile sit. igitur. a. b. mobile cu ius .b. medietas vel aliqua pars quiescat / aut igitur quiescente .b. mouetur a b / aut non: sed quiescit. Si secundum propositum. Si primum. igitur .a .b. mouetur. et .b. eius pars non mouetur. igitur non mouetur per seipsum primo sed per partem. et tameun a principio ponebatur ab ad uersario moueri a seipso primo. maiorem autem / scilice nullum quod mouetur a seipso primo quiescit ad qui etem alterius. non probat Arist. sed sic potest probari illud quod mouetur a seipso primo non quiescit ad quietem alicuius sibi intrinseci. igitur multo minus ad quia tem alterius extrinseci. antecedens probatur. si a. mobile mo uetur a seipso primo / aut .b. eius parte quiescente to tum quiescit aut non. Si secundum propositum. Si primum: igitur .a .b. totum quiescit. et pars eius mouetur. igitur totum mouetur per partem. igitur non primo a seipso quod est propositum. Aliter autem confirmatur maior ab aliquibus sic eo modo natum est mobile quiescere quonatum est moueri. 5. phisi. sed illud quod a seipso mouetur pri mo non est natum moueri per partem vel per motum pat tis. igitur non est natum quiescere ad quietem partis. Aliter probatur maior sic. quod conuenit alicui toti primo ratione totius / non primo ratione partis non remouetur ab eo propter hoc quod remouetur ab aliquo quod non est ipsum licet sit aliquid eius vt si triangulus habe primo tres non remoueretur ab eo habere tres. licet remoueatur ab angulo vel a parte eius. Arist. igitur pro bat quod nihil mouetur a seipso primo / vt ly primo notat causalitatem precisam. et sic exponit rationem Arist magister Io. sco. lib. ius. senten. dist. 2. q. 10. Et iux:¬ ta hoc resumitur ratio Aristo. sic. nihil quod mouetur. seipso primo: quiescit ad quietem partis causaliter: sed omne mobile quiescit ad quietem partis causaliter. igitur tur. maior patet. quia motus partis non est illi toti causa motus. et ita totum non mouetur primo ad motum par tis causaliter. igitur nec quiescit propter quietem particausaliter. quia quod est alicui causa motus per sui praesentiam est ei causa quietis per suam absentiam. minor probatur. quia sicut pars est causa totius et naturaliter prior toto. ita est quies partis naturaliter prior quiete totius et causa quietis totius et motus partis est prior mo tu totius et causa eius. probatur iterum. quia totum quiesce re habet duas causas veritatis. vna causa. quia mot nulli parti inest. alia causa. quia motus a quadam par te eius remouetur. igitur partem quiescere est vna cau sa quare totum quiescat. igitur omne mobile quiescit ad quietem partis causaliter.

¶ Ad videndum qualiter hec ratio Aristo. posita in principio. 7. phisi. quam commen tator et multi alii vocant demonstrationem valeat. Non tandum primo. quod cum dicitur totum aliquod moueri vel mouere. ly totum potest teneri cathegorematice quomodo di citur quod tota domus est quadrata vel valet centum libras alio modo sincathegorematice et quasi signum distributiuum pro partibus integralibus: sicut omnis vel nullus pro partibus subiectis. Notandum secundo quod aliquid dicitur primo tale dupliciter. vno modo vt ly primo est determinatio logica et est terminus secunde intentionis et specificat praedicationem quo modo dicitur quod risibile praedicatur primo de homine non de sorte et sic non est ad propositum. quia nullum mobile sic singulare mouetur sic primo siue a se siue abalio moueatur. Alio modo vt ly primo est terminus primi intentionis et est determinatio phisica. vel metha. et notat modum essendi et sic aliquod totum dicitur esse primo tale dupliciter. vno modo vt ly primo opponitur ei quod est secundum partem precise. et sic accipitur. 5. phisi. c. 1. illud dicitur moueri primo quod mouetur secundum quamlibet sui par tem. et econtra illud dicitur moueri non primo cuius vna pars mouetur et alia non mouetur. sic etiam dicitur. 8o phifi. quod aliquid dicitur moueri in aliquo tempore primo quod in qualibet parte illius temporis mouetur. Et per oppositum quid dicitur moueri in aliquo tempore non primo quia in quadam parte illius temporis praecise mouetur / et in alia non mouetur et correspondenter aliquod fotum dicitur primo mouere. quia non mouet eo quod quedam pars eius precise sit mouens et alia sit non mouens. Secundo modo dicitur aliquod totum esse primo tale. vt ly primo opponatur ei quod est esse tale secundum partem vel partes siue praecise siue non praecise et sic dicitur aliquod totum esse primo tale quando ipsum est huiusmodi et nulla eius pars est huiusmodi vt hic triangulus dicitur primo habere tres vel esse figura trium angulorum vel hec figura esse circulus vel domus dicitur primo valere. c. lic vel b. vel a. bipedale esse primo equale illi alteri bipedali. et isto modo nullum mobile mouetur primo siue moueatur a se siue ab alio. quia moueri est passio quasi homogenea que eiusdem ratio nis conuenit toti et parti. Ulterius magis in specia li ad propositum descendendo aliquod totum moueri primmo a seipso vel mouere primo seipsum intelligitur mul tipliciter. vno modo quia mouet se et non per partem praecise. puta non quia quedam pars eius integralis sit mouens et altera eius pars sit non mouens: sed nota immo totum sic mo uet seipsum quod quelibet pars integralis mouet / et quelibet pars mouetur et nulla pars mouet totum: sed to tum mouet seipsum et quelibet pars integralis mouet seipsam et sic graue dicitur ab aliquibus mouere se ipsum primo et per oppositum. si animal sic mouetur quod pars dextera moueat sinistram et consequeter moueat totum ia ani mal non diceretur mouere seipsum primo. Alio modo dicitur totum mouere primo seipsum. quia non per hoc quod vna pars integralis sit mouens et altera mota non mouens nec est quia vna pars eius essentialis sit principium quo mouen di actiue et altera sit principium quo mouendi passiue sed sic mouet se quod nulla pars eius siue essentialis / siue integralis est principium quo mouet et altera principium quo mouetur magis quam econtra. et sic animal non dis retur mouere seipsum primo. quia anima est principium quo mouet et corpus est principium quo mouetur. sic etiam diceretur quod graue non mouet se primo. quia grauitas vel forma eius esset principium quo mouetur. licet enim sit simpliciter et proprie mouens et materia sit principium quo mouetur. Alio modo aliquid potest dici mouere se primo quia in mouendo se non dependet a priori motore totalis distincto. Alio modo. quia mouet se non per hoc quod prius moueat alterum totale distinctum et consequeter ad motum illius alterius sequatur motus ipsius vt nauta mouendo na uem mouet se conequenter. et sic secundum aliquos graue mouet se. quia primo mouet medium diuidendo ipsum. et consequenter ad diuisionem medii sequitur motus grauis Ad propositum si aduersarius diceret quod primum ens sic mouetur primo a seipso. quia non per hoc quod ipsum primo moueat al terum totaliter distinctum: nec per hoc quod moueatur vel dependeat ab alio motore priori totaliter distincto: nec per hoc quod vna pars eius integralis sit mouens / et alte ra mota non mouens: sed est corpus mouens seipsum circa centrum / sicut grgaue mouet se ad centrum et leue a centro / siue in eo sit distinguere primum motiuum quo per motum partis essentialis formalis et primum mobile: quae siue in eo non sit distinguere talia principia: sed sua substantia corporea idem sit motima et mobilis. Si inquam aduersarius in luine naturali sic diceret. Non videtur ratio aristo. sufficienter hoc improbare. cum enim primo dicitur in minori quod omne mobile quiescit ad quietem partis si intelligitur quod cuiuscumque mobilis si aliqua pars quiescat. etiam ceteris partibus motis totum dicatur simpliciter et absolute quiescere: non tantum secundum quid sic. Minor videtur manifeste falsa: et videtur equiualere vni conditionali peccanti per fallaciam secundum quid et simpliciter: quia non sequitur ethyops non est albus: ergo non est albus secundum dentes: nec sequitur / ethyops non est niger secundum dentes: ergo non est niger. ita non sequitur .a. corpus mouetur: igitur .c. eius pars mouetur: nec sequitur. a. mobule quis scit secundum .c. partem: igitur. a. mobile simpliciter quiescit

¶ Ad probationem minoris: dicendum quod .c. parte ipsius .a. quiescente contingit quod. a. simpliciter et absolute mouetur: si ma ior pars quam eius medietas secundum quodliet sui mouetur et cum vltra infertur: igitur .a. mouetur secundum partem: igitur non primo a seipso.

¶ Respondeo conceditur quod tunc .a. non mouetur primo: sed secundum partem: sed non sequitur quando omnes partes mouentur quin moueatur a seipso primo. Nec etiam sequitur quin pars mota mouetur a se primo. Unde per idem arguitur quod nullum mobile mouetur primo siue a se / siue ab alie quia si parte eius quiescente mouetur igitur non primo mo uetur. Notandum tamen quod si corpus mobile sit continuum firmum et solidum ita vt partes infra totum non possit varie situari: nec possint rarefieri vel condensari tunc vna parte eius quiescente localiter necesse est omnes quie scere siue natum sit moueri a se siue ab alio iuxta dictum philosopho o. metha. ca. de vno. continuum est cuius motus est vnus et sic poneretur de primo mobili: secus est de corpore rarefactibili / et condensabili.

¶ Ad primam probationem maioris negatur antecedens: quia si sit solidum vna parte eius quiescen te localiter omnes quiescunt: et immobilitas vnius partis im pedit interdum alias partes moueri siue a se / siue ab alio. Si etiam non sit firmum et solidum: si plusquam eius medietas quiescat aliqua eius parte mota totum dicetur simpliciter / et absolute quiescens ad quietem cuiusdam partis et dicetur motum secundum quid: quia secundum partem minorem mo diate.

¶ Ad probationem antecedentis dicendum quod ab mobile natum moueri a seipso primo quiescet simpliciter et absolu te: et mouebitur secundum quid si plusquam eius medietas quiescit licet residus moueatur. Et cum infertur quod mouetur secundum partem: igitur non a seipso. primo conceditur quod tunc in illo ca su non mouetur totum primo nec a se / nec ab alio: sed non sequitur: quin sit natum moueri a seipso: et quin primo mo ueatur a seipso: quandao circunscripto impedimento totum mo uetur. nec sequitur quin illa pars quae sola mouetur: mouea tur primo a seipsa. tamen loquendo de primo mobili diceretur quod conditio seu hypotesis est impossibilis scilicet quod pars eius quiescat et alie moueantur. Ad secundam probationem maioris. conceditur maior quo ad multa. Si enim natum est moueri ta li sepere motus natum est quiescere tli smperce quietis oppositioita et cortesente: si est natum est interdum moueri totaliter: interdum moueri secundum partem: ita natum est interdum quiescere totaliter interdum secundum per tem: sed minor sic negatur. tale. enim potest interdum sic moueri: quod altera eius pars mouetur: et altera no. vt si pars aque calide reducat seipsam ad frigiditatem et altera non se reducat propter in pedimentum praesens. Maior tamen non est vera quo ad consequentiam quia tis et motus respectu totius ex motu / et quiete partis quia ad hoc quod totum sumendo cathegoricem moueatur simpliciter / et absolute / requiritur quod maior pars quam medie tas totaliter moueatur sed ad hoc quod totum dicatur absolute quiescere: sufficit quod medietas eius quiescat: quia quiescere est non moueri. Et ad verificationem talis negationis de toto sufficit verificatio negationis de medietate totaliter

¶ Ad tertiam probationem maioris: vide tur probare quod nihil mouetur primo siue a se siue ab alio: vt ly primo est determinatio logica / vel vt ly primo opponitur ei quod est secundum partem siue praecise siue non praecise: quo verum est quod hoc totum est primo quantitatis bipe dalis adequate: sed hoc non est ad propositu. Constat enim quod nihil sic mouetur primo: et ex hoc etiam non deuenire tur ad primum mouens omnino immobile.

¶ Item posset dici quod aliquod totum mouetur a seipso primo: quia nulla pars eius mouet totum: licet qualibet pars eius moueat seip sam: et ita illud praedicatum negatur de qualibet parte et non de to to: si tamen moueri remouetur totaliter a quadam parte contingit quod mouere seipsum tollatur a toto: sicut valere centum affirmatur de tota domo: et negatur de parte. sed si valere aliquid negaretur a quadam parte valere .c. negaretur de toto.

¶ Ad formam vlterius additam negatur maior: siue ly causaliter notet causalitatem effectiuam: siue causalitatem matalem integralium partium. Minoraunt est falsa si ly causaliter notet causalitatem effectiuam / et motiuam. Si vero notet causalitatem matualem partium integralium nihil ad prapositum: quia cum dicitur aliquid moueri a se: notatur causalitas effectiua motus. non videtur igitur ratio aristo. de monstratiua ad probandum immaterialitatem primi entis ex immobilitate: quia non demonstrat sufficienter immobi litatem. Unde rationem aristo. difficilius est defendere / et su stinere arguendo: quam euadere probabiliter respondendo quod non est signum rationis demonstratiue. Multi vero labora uerunt vt sustinerent hanc rationem: et ostenderent qualiter valet: eo quod reputant eam demonstrationem: quam forte si alius quam aristo. fecisset: non sic ponderarent: qualiter autem et quid concludat videbitur con ei culus: est videre an circa finem quesis. Secundud qarui aliter posset in luine naturali sufficienter probari primum ens esse spauimale et inex tensum. Et ad hoc primo potest argui ex primitate et indepen pentia et incausalitate primi entis: sic ente simpliciter primo. nihil est naturaliter prius omni enti corporeo est aliquid naturaliter / et simpliciter prius igitur nullum ens corporeum est simpliciter primum: sed deus est simpliciter primum: aut igitur nullum est ens simpliciter primum: aut ipsum est incorporeum. Minor probatur quia omne ens corporeum componitur ex partibus quae sunt naturali ter priores toto.

¶ Preterea. ens simpliciter primum non est causatum et dependens essentialiter ab aliis tamquam causis prioribus omne ens corporeum et extensum est causatum / et essentialiter dependens ex aliquibus tamquam ex causis naturaliter prioribus: quia est composi tum ex principiis componentibus quae sunt causae secundum aristo. 5. metha.

¶ Confirmatur. primm effectiuum est incausatum et independens effective / et primum finitiuum est incantum / et independens fina liter: igitur simpliciter prinm secundum entitatem est simplicite incanatum et independens in entitate

¶ Confirmatur. primum ens esset maxime et ex pluribus causatum et dependens: quam aliquod aliud ens: quia si est corpus dabet poni maximum corpus.

¶ Preterea. primm ens scilicet deus est incausatum a causis ext rin secis. patet in superioribus igitur et a causis intrinsecis: et per consequents non compositur ex partibus integnalibus. consequentia probatur: quia causari et depen dere a causis intrinsecis et partibus malibus et integnalibus est im perfectior / et ignobilior modus causationis et dependentie: quam causari et dependere a causais extrinsecis scilicet effectima et finaliprobo: quia causari / et dependere a causis imperfectioribus et ignobilioribus est modus dependentie ignobilior sed dependere a partibus integnalibus / et materiali bus / et quantitatiuis est dependere a causis ignobilioribus: quia causare effectiue vel finaliter non arguit per se imperfectionem in causa: sed causare per modum partis materialis et integralis arguit imperfectionem in tali causa: talis enim causa est imperfectior effectu et est gratia compositi.

¶ Deinde ex primi entis vnitate arguitur sic nulla essentia / seu nam de se multiplicabilis in plura indiuidua est deitas: omnis nam corporea et extensa est de se multiplicabilis in plura immo in infinita indiuidua essen tialiter distincta / siue equelia siue inequalia: igitur maior patet ex qua stione praecedenti. Minor probatur: quia talis nam est diuisibilis in duas medietates: quarum qualibet est subiectaliter / et totaliter distin cta ab alia etiam situ / et etiam quaelibet est eiusdem spei cum ab tera / et cum toto: sicut qualibet pars aque est aqua: et consequeter de medietate medietatis.

¶ Ex quo vltra sequitur quod erunt infiniti dii essentialiter / et totaliter / et situ distincti: quorum quicumque dato erit dare in duplo imperfectiorem deum et quorum quanto aliquis est prior / et independentior: tanto est imperfectior: quorum etiam deorum vnus erit gratia alterius: vt cause finalis.

¶ Ex quo sequitur vltra quod non erit aliquis gradus entis ita imperfectus: quin sit dare aliquid formliter in deo imperfectius: immo quin sit dare aliquem deum imperfectiorem et eiusdem rationis cum deo perfectissimo: quia cum omne quantum sit diuisibile in infinitum et omni ente finito dato in iposito est in infinitum dare in illo ens imperfectius

¶ Confirmatur. Uel esset corpus homogeneum vel etherogeneum. si primum / stat ratio praecedens. si secundum / igitur ibi est dare partem nobiliorem alterius rationis ab omni alio ente: et illam dico deum Aut igitur est substantia inextensa: et sic propositum / aut extensa / et sic coposititur ex aliquibus eiusdem rationis: et stat ratio praedicta. omne etiam extensum etherogeneum compositur ex aliquibus homo geneis: alioquin contineret infinitas quidditates specie di stinctas.

¶ Deinde ad idem arguitur ex primi entis actualitate et nobilitate sic conditio entis nobilior conuenit primo enti: sed esse ens spirituale videtur conditio nobilior: nec includit contradictionem.

¶ Preterea Primum ens est intellectiuum / et volitiuum: sed nam pure corporea et extensa non est intellectiua: igitur.

¶ Preterea. primum ens non est ex se in potentia ad aliquam perfectionem quam non habet actu: et quo sibi deest: nec est ex se in potentia ad priuationem alicuius perfectionis quae sibi insit: sed omne enim corporeum est econtra: igitur. Maior patet: quia non habet perfectiones modo potentie. 12. met. et quia hoc est imperfectiois et nunc esset perfectius vel imperfectius quam prius. Minor probatur: quia omne corpus est mobile: igitur est in potentia ad aliquem motum saltem. partialem et ad perfectionem seu dispositionem acquisibile vt terminam illius motus: et quia motus est actus entis in potentia et entis imperfecti. 3o. phisi.

¶ Preterea. Ominis subiectia corpo rea nata est affici / et inforari accidentibus vt quantitate et quilitatibus variis etiam eiusdem rationis cum quibusdam accidentibus corruptibilibus. patet de quantitate et luine. Omne autem sub iectum affectum accidentibus natum est quantum est ex se affici quocumque accidente eiusdem rationis: et est ex se indifferenter in potentia subiectiua / et in formali ad hoc vel ad ilud accidens eiusdem rationis. et quia vna pars eius est quantum est ex se in potentia ad accidentia alterius partis: et per se ei non repugnat informari illis. Ex quo arguitur quod omne corpus est ex se mutabile secundum accidens absolutum.

¶ Preterea. per aitionem qua tangitur. 8. phisi. circa medium: et. 12. meth. ca. e et commento. 35. Cotingit dare mobile mouens: et est da re mobile non mouens: ergo est dare mouens non mobile: et per consequens incorporeum. consequentia probatur: quia si aliqua congregantur per accidens / et alterum per se reparitur pari ratione: et alte rum vt de ydromelle. Si vero instetur de substantia et accidente non valet: tum quia nulla substantia est totaliter sine accidente ni si sit incorporea / et inextensa. tum quia cum magis depen¬ dens / et minus dependens interdum congregantur in eodem si magis dependens potest repiri per se diuisim multo ma gis illud quod est minus dependens: et si illud quod dependet reperitur per se: multo magis illud a quo dependet potest repe riri per se: sed moueri est per se magis dependens quam mouere: immo dependet a mouere. Si igitur potest reperiri moueri in aliquo absque hoc quod sit motiuum: multo magis repe ritur esse motiuum: quod non erit mobile. Econtra autem de accidente et substantia: quia accidens est ignobilius / et dependens.

¶ Confirmatur. In motu alterationis ita est quod est deuenire ad alteras inalterabile vt caelum: ergo et in motu locali erit deuenire ad mouens non mobile localiter.

¶ Dein de ex necesitate primi entis arguitur sic. Nulla nam corporea et extensa est ex se formaliter necesse esse: sed primum ens est per se et ex se formaliter necesse esse: quia est incausabile effective: igitur Maior probatur: quia omne quantum ex se / et per se est diuisibile: et per consequens diuisionis susceptibile: quia esse diuisibile est per se prima vel passio quantitatis. 5. metha. igitur non per se ei repu gnat diuidi: igitur non esse quia esse et vnitas totius destruit diuisis partibus.

¶ Confirmatur. Nulla nam est ex se foraliter nesse esse: cuius propria accidentia et proprie dispositiones sunt ex se possibiles non esse: quia ad non esse suarum pro priarum dispositionum sequitur ipsum non esse. sed si primum ens sit substantia corporea et extensa eius pro pria accidentia / et proprie dispositoes sunt possibiles non esse ex se: quia eius quantitas est possibilis non esse: quia eiusdem rationis cum quantitate corporum inferiorum et consequenter alia accidentia eius ster ex se possibilia non esse: quia quantitas est primum et quosi subiectum aliorum accidentium.

¶ Confirmatur. quantitas multiplicabi lis ex se in plura indiuidua / in nullo est per se formaliter necesse esse quia talis est ex se multiplicabilis in infinita: igitur eius infi nita indiuidua necesio essent: sed omnis nam corporea est plurificabilis in plura indiuidua essentialiter et totaliter distincta: quia eius due medietates sunt duo indiuidua eiusdem quiddi tatis specifice. hec ratio principalis si valet videtur probare quod substantia celi vel solis non est in lumine naturali ponenda ex se et per se formaliter necesse esse: et huic confonant verba commentato riis in de substantia orbis tractatu 2o. vbi dicit quod caelum quia est cor pus finitum indiget virtute non tantum mouente ipsum in loco sequi largiente ei iesse / et in sua substantia permanentiam eternam: sicut motum eternum: ita. enim esset de finitate permanentie sue substantie sicut de finitate actionis et tractatu. 4. dicit quod motor celi est causa continuationis aeterne: et nisi ille esset destrueretur motus et caelum: sed videtur dicere oppositum tractatu 3o: quia redarguit Auicem. ponentem corpus cele ste esse necessarium non ex se: sed ab alio scilicet a virtute separata: et. 12. metha. commen. 41. positioit quod caelum habet potentiam ad vbi non in substantia: quia nihil est non necessarium ex se et necessarium ab alio nisi motus.

¶ Deinde arguitur ab aliquibus ad idem Motus celi eternus habet aliquam per se causam finalem: sed non ali quam naturam corpoream: igitur spiritualem. maior patet quia nec est finis vltimus omnium: nec est fru stra: et quia habet causam effectiuam. Minor probatur primo: quia finis per se motus aeterni est aliquid semper in actu vniformi et inua riabili. Si enim ille finis est difformis et variabilis: et in potentia ad aliter et aliter haberi / et acquiri: sequitur quod ille motus esset frustra: quia ad habendum quod nec habetur nec habebitur vel habitu deperdetur: sequitur et quod ille motus non esset vniformis: ed difformis secundum quod difformiter se habebit ad finem. patet de motu grauis et leuis: qui variatur: et sit difformis secundum quod a iliter et aliter appropiquet fini.

¶ Confirmatur: quia finis per se motus celi non est vbi vel situs iste vel situs ille: quia ille habito non recederet nisi violenter: nec finis per se est generatio et corruptio inferiorum: quia hec sunt causata et posteriora ac ignobiliora per se: igitur finis videtur es se spirituale inuariabile quod est causa finalis per modum amati et desiderati vt declarat commentator. 12. met. commen. 36. super id t ca. mouet autem sicut appetibile

¶ Respondeo. Licet hec veritas non sit euidenter demodo strata contra proteruientem etiam probabiliter loquentem: dicere tur enim quod primo enti non repugnat habere prius tali prioritate quali pars componens dicitur prior composito. nam talis prioritas arguit imperfectionem in eo quod est sic prius: et arguit maiorem nobilitatem in eo quod est sic causatum / et dependens. Et hec fuit opinio pythagoricorum et leusip pi de quibus dicitur. 12o. metha. quod ipsi putant optimum et no bilissimum esse non in principio sed bonum et perfectum esse in constituto ex principiis: quia plantarum / et animalium sunt prin cipia. dico tamen quod tanquam probabilius in lumine naturali tenen dum est prim ens esse substantiam spiritualem incorpoream et inextensam. Ex quo patet error sectarum colentium planetam aliquem tanquam deum. via autem probabilior videtur esse ex dei vnitate et independentia / et incausalitate primi entis simpliciter et ad hoc potest reduci ratio aristo. posita in. 7. phisico.

¶ Pro quae notandum quod primum mouens alicuius potest dici tripliciter. primo vt supra quia est mouens non eo quod aliquaeius pars sit mouens et alia non. 2o. quod est proprium et immedia tum vltimo moto / vel ipsi motui: ita quod inter ipsum et mobi le non est motor medius posterior / et motor remotissimus dicitur vltimus secundum hunc modum dicitur. 7o. phisi. quod primum mouens simul est cum eo quod mouetur: et infra dicitur quod in visu et gustu et odoratum / et in omnibus sensibus primum mouens est cum ipso sensu: proportionaliter isti modi loquendi deus dicitur vltimus finis et srmpiries specialissima: vel indiuiduum dicitur primum in ordine praedicamentali: et genus generalissimum dicitur vlti mum: et sic proceditur ascendendo. 3o modo primum mouens dicitur illud quod in mouendo non dependet a superiori et priori motore: nec est resolubile in priorem motorem: et sic vltimus finis dicitur primum efficiens / et vltimum mouens. 2o modo praedicto dicitur primum mouens isto I3o modo: et sic accepit Ari sto. primum mouens. 7. et. 8. phi. qui cum inquirit qualiter deuenitur ad primum mouens: iuxta est hunc modum dicit aristo 7. phi. quod in omni alteratione simul est vltmum alterans et primum quod alteratur: et sic accipitur primitas secundum processum descensus. Ad propositum arist. probat quod nihil mouetur a seipso primo isto 3o modo: quia omne quod mouetur quamuis moue at sei praemum mouetur ab alio: sic quod necesse est vt in mouendo dependeat ab alio motore priori distincto et non potest ess mouens primum I3o modo: et per consequens oportet deuenire ad aliquod primum mouens immobile. probatur igitur conclusio sic. primum monens est omnino independens in mouendo a motore priori distincto a quae per se dependeat in mouendo: sed nullum mouens corporeum et extensum est sic independens in mouen do. igitur nullum mouens corporeum est simpliciter primm mouens Maior probatur: quia sic ens simpliciter primm vt non habet ens priet superius: et est in entitate omnino independens a priori essen tialiter sic simpliciter primum mouens non dependet in mouendo a priori motore naturaliter. Minor probatur: quia omne copus dependet per se / et essentialiter a partibus intrinsecis tamquam principiis constitutiuis naturaliter prioribus: sic etiam eius motio totalis siue actiua siue passiua habet partiales motiones naturaliter priores: et per consequens in essendo / et in mouendo est de pendens a priori.

¶ Confirmatur. Si nullum est mouens nisi corporeum: sequitur quod nihil est primm mouens simpliciter: quia si a. corpus totum mouet seipsum: igitur prius naturaliter medietas mouet seipsam: et independenter a toto: non econtra: igitur a. non erat simpliciter primum mouens

¶ Consimiliter arguitur deu medietate reipectu sue medietatis. Iuxta hoc formaretur sic ratio arist. nullum quod mouetur primo a seipso quies cit propter cessationem et quietem alterius: sed omne corpus mobile quiescit / vel natum est quiescere propter quietem alterius: igitur. Maior patet intelligendo quod non quiescit a motione actu ua / vel passiua propter hoc quod aliud prius cesset a motione actiua / vel passiua: quia tunc in mouendo dependeret a priori motore: et ita non esset primum mouens simpliciter. Mi nor patet: quia omne corpus mobile habet partes vt principia con stitutiua a quibus esentialiter et intrinsece dependet et quadam eius parte cessante mouere vel moueri totum dicitur cessare a motione simpliciter / vel secundum quid / et propter cessationem par tis tamquam cause prioris in essendo / et mouendo.

¶ Ex his patet quod quamuis idem posset mouere se ipsum sic quod totum moueat totum: et quolibet pars integnalis moueat: et moueatur a seipsa: cum hoc tamen stat quod omne quod mouetur ab alio mo uetur et ab alio vt parte integuali: quia si mouetur non est primum monens: sed exigit aliud mouens prius et superius / et omnino independens in mouendo a motore naturaliter priori: et per consequens non est corpus.

¶ Ad rationem in principio quaestionis. Illud non est vniversaliter verum de cognitis per discursum argumentatuum: et quorum primo non habemus conceptus proprios simplices sed compositos / vel causatos ex conceptibus communibus.