Quaestio 1

Irca distinctionem trigesimam quintam in qua magister tractat de diuina scientia et pro uidentia / quaro Utrum secundum lumen rationis naturalis ponendum sit deum formaliter intelligere aliud ab ipso.

Quod non: quia vel intellige Sret quidam: et quodam non. aut omnia intelligeret. non primum: quia non videtur ratio quare intelligeret hec et non ista cum omnia ab ipso dependerent. non secundum: quia vt dicitur. 12. methaphisice ca. 14. Inconueniens est deum meditari de quibusdam.

¶ Con tra. quia intelligere est conditio nobilitatis: ergo plura intel ligere est maioris nobilitatis. Notandum secundum commentatorem. 12. methaphisice: commento 51. Scire quid deus intelligat: est conditio nobilissima omnium quae sunt de deo. et est desiderata ab omnibus naturaliter: et chaldei valde perscrutati sunt de ea: idcirco circa diuinum intelligere insistendum est

¶ Prima conclusio. In lumine naturali tanquam probabilius / et rationabilius tenendum est denm formaliter esse intellligentem. Probatur conclusio. Entis conditio nobilissima est deo non deneganda: sed viuere vita intellectiua est conditio entis nobilissima: igitur. Maior patet: quia deus est ens nobi lissimum. aut ergo nulla spatialis conditio reperta in creaturis est ei attribuenda: ex eo quod apparet esse conditio nobilitatis: aut ei attribuenda est conditio maxime nobili tatis. Minor patet. naturali enin iudicio rationis praeferimus omne viuum vita intellectuali: non sic viuo secundum quod huiusmodi. hec est ratio Augustini. 3. de trinitate. ca. 4. et Ansel. monologi. 15. et Aristotur. 12. methaphisice ca pi. 14. dicit quod intelligere videtur apparentium diuinssimum Et subdit: si deus non intelligit quid vtique erit insigne in eo 1 qua est eius nobilitas: ymo si intelligit tantum habitualiter se habebit ad modum dormientis: igitur eius no bilitas exigit vt sit semper actu intelligens. et prius. c. 8. di xerat quod dispon qualis existit peruo tempore in nobis scilicet spe culatio intellectualis semper conuenit in actu primo en ti. Nam huiusmodi dispositio videtur delectabilissimum et opti mum et magis diuinum omnium rerum qua sunt in nobis. Deo igitur in existit vita optima / et sempiterna. et decimo et hicorum. ca. 10. et. 12. probat quod felicitas consistit in vita in tellectuali: quia ipsa est optimum et diuinissimum eorum quae sunt in nobis.

¶ Preterea. Deus est beatus: ergo viuens vi ta intellectuali. Antecedens patet decimo ethicorum ca. 13. deos maxime suspicati sumus beatos / et felices esse.

¶ Preterea. quomo esset summum bonum Secunda conclusio. Sequendo rationem naturalem tanquam rationa bilius et probabilius ponendum est formaliter deum in¬ telligere aliud ab ipso et non praecise seipsum. probatur Illud non est deo attribuendum quod derogat et praeiudicat perfectioni et nobilitati primi entis: sed primum / ens non intelligere formaliter nisi seipsum praecise et abso lute est huiusmodi: igitur. patet minor. nesciret enim an aliud praes ipsum esset vel esse posset: sicut enim intelligere est conditio perfectionis et nobilitatis: ita intelligere aliquid aliud a se. magis enim perficitur et nobilitatur intellectus noster intel ligendo se et alia quam si praecise intelligeret seipsum absolu te.

¶ Confirmatur minor per aristotelem. 3. methaphisice inter medium / et finem vbi contra Empedoclem ponentem simile simili cognosci: et ponentem amiciciam / et litem seu odium esse principia generationis et cor ruptionis arguitur: quia ex hoc sequitur deum qui est felicissimus esse minus prudentem aliis. Non enim cognosceret omnia principia: quia non cognosceret odium / et litem quia hec non sunt in ipso: ergo secundum Aristo. deus esset minus prudens vel sapiens: si nichil praeter se solum ab solute cognosceret: idem ponit commentator ibidem commento. 15.

¶ Preterea. deus intelligit formaliter se esse nobilissimum omnium entium et esse principium et causam aliqd rum seu efficientem / seu finalem: igitur intelligit alia antecedens patet. quae enim esset nobilitas eius si nesciret se esse causam et finem omnium: et quo ad intelligere se habe ret tanquam si non esset causa: ymo hoc esset diminutio in homine. consequentia patet: quia non potest cognosci formaliter aliquid esse causa: nisi respectu causati: et in habitudine ad aliud: deus autem non est causa et principium respectu sui: sed aliorum.

¶ Ad hoc argumentum respondet commentator. 12. methaphisice commento. 51. dicens quod Themistius at guit deum intelligere omnia: quia intelligit se esse princi pium omnium. Et dicit commentator quod hoc est argumentum hominis ignorantis demonstrationes Arist Respondet igitur quod deus in hoc dicitur scire omnia: et non dicitur nescire omnia alia. quia deus scit seipsum quai est causa esse aliorum sicut qui scit calorem ignis non dicitur nescire naturam calo ris existentis in ceteris calidis: sicut et qui scit naturam caloris secundum quod calet. similiter et primum ens scit naturam entis in eo quod est ens simpliciter quod est ipsum: ideo scientia di citur equiuoce de sua scientia / et nostra. sua enim scientia est causa entis: ens autem est causa scientie nostre.

¶ Contra. Aut deus cognosest formaliter non solum illud absolutum quod est nobilissimum principium / et causa aliorum sed est formaliter cognoscit ipsum esse nobilissimum principium et causa aliorum. aut non intelligit hec formaliter: sed primum tantum. Si detur primum habetur proposi tum quod formaliter intelligit aliud a se: quia contradictio est intellectum intelligere formaliter .a. esse principium alterius quin intelligat alterum vt alterum. Si secundum: ergo non est perfecte beatus nec perfecte intelligit seipsum: quia ipsi est finis et causa aliorum. et hoc non intelligit: nec intellige re potest ordinem aliorum. et sequitur quod nescit conditiones nobilissimas suiipsius: quas tamen nos scimus et nescit aliquem ordinem aliorum ad seipsum. vel ipsius ad alia siue in essendo / siue in causando: ideo ratio Themi stii videtur probabilior quam dicta commentatoris in oppositum

¶ Preterea. deus est vniuersi princeps et rector diginissimus ergo formaliter intelligit ad se. Ans patet per Aristotelem et commentatorem. 12. methaphisice et per alios philosophos. consequentia probatur: quia non latet ipsum quod sit rector et princeps vni uersi: nec ignoret suum principatum. Que enim nobili tas esset ei principari / et dominari si hec nesciret / nec scire posset: ymo nec seipsum perfecte vel sufficienter cognosceret et se haberet secundum intellectum et volunta tem / ac si non esset princeps: et sicut paruulus homo qui cum sit princeps et dominus humano iudicio se habet ta men tanquam non dominus. vel sicut homo adultus cui ad uenit dominium alicuius rei per mortem alterius: et hoc ignorat actu vel habitu.

¶ Secundo. Quod si non intelligit alia nec suum principatum sequitur quod indignus est principari et dominari: si enim minus intelligens / et minus potens intelligere ea quae spectant ad principatum et dominium est minus potens principari et dominari: ergo qui nichil intelligit nec imtelligere potest de his que spectant ad aliquem princi patum / et regimen illius est omnino indignus prinncipari Unde Arist. 3. thopicorum. Nemo eligit iuuenes duces eo quod non constat eos ipsos esse prudentes. et. 5. ethi. c. 11. Non sinimus hominem principari sed rationem. et primo politicorum ca. 1. Qui potest mente praeuidere talis est principans nam et dominans natura. et. 3o polyticorum caps0o. Qui iubet principari intellectum: iubet principari deum et leges: qui autem iubet principari hominem: iubet prin cipari bestiam.

¶ Confirmatur. Sequitur quod homo quanto mi nus intelligit et actu et habitu ea quae spectant ad aliquem prin cipatum et eius regimen: tanto magis esset dignus pri cipatu. probo: quia tanto magis in hoc assimilaretur sum mo et perfectissimo principi: et in hoc magis imitaretur ipsum

¶ Item quomo verum est quod sit summe bonus et iustus / et sapiens: si nichil intelligit de illis quae subsunt suo prin cipatui: eum dicatur in prologo methaphisice quod sapien tem non ordinari: sed ordinare oportet. Si vero nihil aliud a se intelligit: quo dicitur alia sapienter ordinare.

¶ Item. deus habet aliquo modo curam / et sollicitudi nem eorum qua fiunt saltem in communi: vt in sequentibus ostendetur per commentatorem. 12. methaphisice commento 37. et. 52.

¶ Preterea. Deus formaliter cognoscit se esse alicuius potentie et virtutis: igitur formaliter intelligit suam potentiam / et virturem existendi ad aliud: ergo intelligit aliud.

¶ Confirmatur. Cognoscit se terminare dependem tiam aliquorum / vel alicuius et obiectum beatificum ali cuius: ergo intelligit aliquid aliud dependere ab ipso et beatificari in ipso.

¶ Preterea. Omne per se agens vel efficiens / et producens aut est cognoscens aliud a se puta actionem et effectum / et finem. aut est reducibi le et resolubile ad aliquod per se agens vel efficiens superius cognoscens: sed deus est per se cansa agens vel efficiens vt probatum est superius: et non est resolubile in ef siciens superius: igitur. Maior probatur: quia omne per se agens et efficiens intendit finem / et agit propter finem et dirigit media in finem: ergo vel cognoscit finem intentum vel reducitur ad superius cognoscens finem intentum: nec intendit finem nisi ratione superioris dirigentis et ordinantis in finem cognitum / et amatum. Dirigere enim et ordina re et intendere per accidens et improprie reducitur ad aliquod ordinatiuum et directiuum per se et proprie. Proprie autem et per se ordinare / et dirigere et intendere non conuenit nisi cognoscenti ea quae ordinantur.

¶ Confirmatur ex dictis con mentatoris. Agens causans per suam scientiam cognoscit id cuius est causa per suam scientiam: sed deus est per suam scientiam causa alicuius alterius per commentato torem. 12o. methaphisice commento. 51. Scientia enim deius est causa entis. et commento. 30o. dicit. vita et scientia dicuntur proprie de deo.

¶ Confirmatur. deus cogno scit ea quorum est principium per modum artis seu artifi¬¬ cis. sed deus per suum intelligere est causa aliorum per modum artis secundum commentatorem. 12. metha. commento. 19. vbi dicit quod animalia per putrefactionem genita sunt virtute caloris geniti secundum conuenientem mensuram a sole et stellis / et ista mensura prouenit ab arte diuina intellectuali quae est similis forme artis principalis sub qua sunt artes plures: et secundum hoc est intelligendum quod nam facit aliquid ordinate et perfecte quamuis non intel e ligat quasi esset rememorata ex virtutibus agentibus nobilioribus quae sunt intelligentie: et in fine commenti dicit quod omnes forme / et omnes proportiones sunt in potentia in materia prima: et sunt in actu in primo motore: et assimi latur aliquo modo esse eius quod fit in anima artificis.

¶ Preterea. Mouens aliquod mobile per intellectum et voluntatem cognoscit illud mobile: sed primum ens est huiusmodi: quia secundum aristotelem. 12. methaphisice. et secundum commentatorem in pluribus locis. Prima substantia / et prima intelligentia est primus motor qui inuestigatur a philosophis per viam motus.

¶ Preterea. alie intelligites tie secunde intelligunt aliquid aliud ab ipsis tam superius quam inferius: igitur prima intelligit aliquid aliud ab ipsaConsequentia patet: quia multe rationes partis aduerse eque concludunt de aliis intelligentiis. Antecedens probatur: quia alie intelligentie intelligunt / et amant primam. Prima enim mouet alias per modum amati et desiderati quaelibet et. Secunda intelligentia intelligit celum quod mouet et motum eius. inconueniens enim est quod intelligentia appropriata orbi solis. vel saturni non cognoscat determinate illud quod mouet per intellectum: nec virtutes illius plane te quem mouet. homines enim astronomi plus cognoscerent de celestibus quam intelligentie: ymo asinus cognoscens intuitiue solem et stellas maiorem cognitionem haberet determinate de stellis quam intelligentie.

¶ Preterea. numerus stellarum est cognoscibilis ex nam rei: et an sint pares: sed non ab intellectu humano: igitur a superiori / et si ab intelligentia secunda / pari ratione a prima. Per rationes sumptibiles ex diCContru. ctis philosophi. 12. methaphi. ca. 4. et ex dictis commentatoris ibidem commento 51. primo sic sequitur quod sua substantia non est sua intellectio. probatur conse quentia: quia in nobis cognitio est aliud a substantia intellectus: cuius causa videtur: quia ibi aliquid est inte ligens. et aliud est obiectum intellectiuum. Consequens est falsum quia diuinus intellectus transmutaretur et pateretur ab alie tale enim intelligere est quoddam pati.

¶ Secundo se quitur quod deus perficeretur et nobilitaretur ab alio et per aliud consequens est falsum: quia non esset ens nobilissimum cum perfectio sibi inesset ab alio et per aliud. quod enim perf citur per aliud in hoc est inferius illo. Consequentia probatur: quia intellectus perficitur per intelligibile et ab intelligibili saltem extrinsece. Bene enim est sibi per hoc quod intel ligit illud intelligibile. igitur intellectum est perfectio intelligibilitatis: saltem causaliter et extrinsece.

¶ Confirmatur. se quitur quod deus secundum suam omnipotentiam et optimam per fectionem esset dependens ab alio / et indigens alio probo: quia intellectio dependet a per se obiecto et essentia liter refertur ad illud et non econtra secundum philosophum. 5. me thaphisice ca. ad aliquid. et in praedicamenti scibile prius est scientia / et scibile sublatum simul aufert scientiam non autem econtra.

¶ Tertio. Aut intelligeret aliud superius et dignius se: et hoc non: quia tale non est: aut aliud inferius et ignobilius: et hoc non: quia hoc esset in no bilitare / et vilificare intellectum dei. pari enim ratione in telligeret vilia. Inconueniens est enim intellectum nobi lissimum semper meditari de vilibus: quaedam enim vilia dignius est non videre quam videre.

¶ Confirmatur. conue nientius foret intellectui nostro quaedam vilia numquam meditari quam semper illa meditari: et sensui nostro conuenientius est quaedam vilia non sentire quam sentire vires nostras est exe cutiuas exerceri et occupari in quibusdam vilibus est vilificatio illarum: igitur multo magis intellectum diuinum semper et perpetuo occupari et exerceri in vilibus. quanto enim potentia cognitiua est superior et nobilior: tanto minus conueniens et decens est ipsam continue occupari et exerceri in vilibus. Intellectus autem diuinus plus secundum nobilitatem distat ab aliis quam intellectus noster ab obis ctis inferioribus ipso.

¶ Quarto. Impossibile est deum assimilari entibus vilibus et indignis: igitur intellige re illa. Consequentia probatur: quia intellectus per intellectio nem assimilatur obiecto intellecto. intellectio enim est na turalis similitudo obiecti. ideo tertio de anima dicitur quod anima sit quodam modo omnia: quia sensibilia per sensum / et intelligi bilia per intellectum. Unde et tanta similitudo est inter cogn tionem et eius obiectum vt res dicitur esse in anima eo quod eius co gnitio sit in anima: et species domus in mente artificis dicatur domus. 7. methaphi. Et quanto cognitio foret perfectior: tanto foret expressior assimilatio potentie ad obiectum.

¶ Confirmatur. voluntas dei non amat inferiora et vilia: igitur nec intelligit illa. Intellectus enim eius non minus est nobilis quam voluntas. anen probatur: quia indecens et inconueniens est deum transformari in entia vilia: sed amor transformat / et quasi transfigurat amantem in amatum: et facit quasi vnum cum amato ecundum Agusti. 8 de trini. ca. 10. et lib. 4. confes. ca. 5 Et secundum Hugonem de arra sponse. vnde ita adiuuat et transformat: vt secundum Bernardum de dispensatione praece pti. ca. 24. et secundum Gregorium lib. mora. Spostuns presen tior est vbi amat: quam vbi animat. quanto autem amor est perfectior: tanto est transformatio maior: ergo cum deus pert amaret: sequitur quod pert transmutaretur.

¶ Quinto. sequitur quod deus beatificaretur in en te secundo et in cognitione et amore entis secundi. Consequens est falsum: quia nichil beatificatur in ente inferiori se: nec homo etiam beatificatur in ente se cundo: et quia deus frueretur inferiori se. consequenta patet quia beatificatur in cognitione / et speculatione sui: sed speculatio sui est speculatio aliorum: igitur beatificatur in peculatione aliorum. Dices quod non / quatenus est aliorum sed quatenus est sui.

¶ Contra. aut speculatio intellectualis diuina quatenus est aliorum est eque perfectaet nobilis: sicut quatenus est speculatio essentie sue: aut minus. Si primum: igitur non minus est beatifica: quate nus est aliorum. quam quatenus est sue essentie: et stat ratio praecedens. Si secundum. igitur speculationem diuinam esse aliorum est circumstantia imperficiens et innobilitans: igitur non est ponenda in deo.

¶ Sexto. hoc videretur quia est princeps / et principium aliorum. sed hoc non valet: quia ad perfectionem / et nobilitatem principis / vel domini non requiritur quod cognoscat ea quae subsunt eius dominio quia ad nobilitatem principis non requiritur nec pertinet quod sciat quot agnorum / et ouium ipse sit dominus et finis: et quot homines / et quot bestie communicant / et participant de bo nis suis: aut quod festuce sunt in straminibus lecti: nec quot tegule in tectis suis quorum est dominus.

¶ Septimo. si intelligit alia: aut igitur in vniversali aut in particulari. non primmum: quia sic cognoscere res est cognoscere imperfecteconfuse et indistincte. et sic intelligens est in potentia ad intelligendum perfectius et distinctius. sciens enim in vell non scit particularia nisi in potentia Non secundum: quia non est ratio quare magis cognoscat hoc singulare quam illud: igitur cognosceret infinita distincte in particu lari: quod licet sit verum secundum fidem. non tamen videtur ponendum in lumine naturali: quia talia infinita sub nulla ccientia vel arte determinantur sed relinquuntur. Hec ratio sumitur ex commento. 51. lib. 12. methaphisice.

¶ Octauo. Aut intelligit alia per essentiam suam / et in essentia sua tanquam primario obiecto cognito / aut non sed intelligit alia in seipsis et perseipsa. Si secundum. videntur stare rationes commentatoris quod scilicet deus perficitur aliis a se: et quod suum intelligere est dependens ab aliis. Si primum. contra: quia vna res non apparet intelle ctui eo quod alia res apparet: nisi propter similitudinem et conuenientiam: nec vnum obiectum apparet formaliter in aliquae alio obiecto cogito: nisi propter similitudinem spatalem a lioquin quodliet apparet in quolibet et per quodliet: sed diuine essentie ad alia non est similitudo: ymo summa dissimulitudo nec potest esse maior dissimilitudo entis ab ente

¶ Nono. nichil extra deum est obiectum terminans in tellectionem diuinam: ergo deus non intelligit aliquid extra se / vel aliquid aliud a se: antecedens probatur circunscripto omni alio ente ab essentia diuina nichil circumscribitur ab intelligere diuino sed circunscripto illo ad quod obiectiue terminatur diuina intellectio circunscribitur aliquid ab intelligere diuino: igitur nullum ens aliud ab essentia diuina est obiectiue terminans intellectionem diuinam. Maior patet: quia circunscripto omni alio ente deus nichilominus est perfectissimus: ergo nichilominus est perfectissime intelligens. Minor probatur quia circunscribendo / et substrahendo ab actu obiectum ad quod terminetur: circunscribitur intellectio respectu illius: et iam non est cognitio illius quia non potest esse cogni tio / quae nullius obiecti terminatiue sit 7negatur consequentia: quia secundum commentatorem d primum37. commento: et. 52. deus habet aliquo modo artem et sollicitudinem de aliis: et intelligit quidditates in communi: et tamen secundum ipsum intellectio dei est sua substantia Similiter alie intelligentie intelligunt et amant aliud a se scilicet primam intelligentiam secundum ipsum commento. 36. et tamen sua intellectio est sua substantia: quia sunt intrans mutabiles secundum commentatorem / et philosophum. Ad probationem consequentie. Illud non est causa distinctionis inter intellectum / et intellectionem: ymo videtur impartinens quod intellectus noster ita intelligit seipsum intellectione distin cta: sicut intelligendo alia: et secunda intelligentia ita intelligit primam intelligentiam vel orbem quem mouet intellectione eadem sibi vel distincta a se: sicut intelligen do seipsam. Illud igitur quod commentator frequenter alle gat pro causa distinctionis inter intellectum et intelligentem scilicet distinctionem intelligentis ab intellecto falsum est: sed causa est: quia intellectus noster est ens secundum imperfectum et dininutum et perfectibile et transmutabile secundum cognitionem et per consequens ens potentiale. Iit enim de non intelligente hoc obiectum intelligens hoc obiectum / et econtra: et de minus perfecte intelligente magis intelligens perfecte

¶ Ad secundum. negatur consequentia. Ad probationem. Illud non est verum de intellectu / qui non accipit suam scientia a rebus causaliter nec mediate / nec immediate / sed potius ea sua scientia est causa entis intellecti. Nec etiam illud esi verum de intellectu qui non est in potentia ad cognitionem nec transmutabilis secundum illam: nec est natus pati vel per fici ab alio.

¶ Ad confirmationem. negatur consequentia. per idem enim arguitur quod secunda intelligentia non intelligit orben quemouet / nec motum eius / nec finem secundarium propter quem mouet scilicet ad largiendum esse inferioribus. Ad probationem consequentie. illud est verum de intellectu accipiente causaliter noticiam a rebus mediate / vel immediate et qui ex se nullam noticiam habet: nec essentialiter intelligit seipsum tanquam obiectum primarium in quo et propter quod sufficienter intelligat alia: sicut est de intellectu nostro: econtra de intellectu diuino secundum arist. 12. methaphi. Intellectus enim diuinus est primo suliipsius. sen sus autem et opinio et meditatio in nobis non est suiit sius nisi in accessorio id est nisi per accidens et secundario.

¶ Ad tertium datur prima pars. Ad improbationem. intellectus non vilescit / nec innobilitatur ex eo quod intelligit ens inferius se. Intellectus enim noster non vile¬ scit nec imperficitur speculando actus suos et inquirendo de habitibus / et accidentibus anime cognitiuis / et appetitiuis: li cet sint entia imperfectiora intellectu quae sunt accidentia. in tellectus etiam noster non vilescit accipiendo scientiam de mathematicis vel corporibus celestibus vel de rebus naturalibus licet causaliter et dependenter accipiat huiusmodi sci entiam a rebus inferioribus: igitur multomagis non ignobilitatur intellectus diuinus intelligendo alia indepenter et incambiliter. Similiter sensus non ignobilitatur: si videt aliud obiectum inferius sensu. Similiter non videtur rationabile quod intelligentia secunda non intelligat orbem. et planetam: cui appropriatur vt motor: quod igitur interdum no conuenit nobis meditari quaedam vilia et ignobilia / et quod qudam non videre est melius: vel minus malum: quam videre. hoc non est ex eo quod generaliter cognoscere infe rius se ignobilitet intellectum. Sed primo quia intellectus noster per hoc impeditur a speculatione perfectiori et circa alia obiecta nobiliora.

¶ Secundo. quia sic intelligens interdum afficitur / et deducitur ad inordinate / vel minus recte exercendum vel eligendum et volendum circa huiusmodi vilia vel complacendum minus ordinate et delectandum in huiusmodi vilibus.

¶ Tertio. quia inde sequum tur interdum quaedam alterationes in anima et corpore / et quodam ineptitudines ad verum et bonum: sicut quadam audire / et videre est interde quibusde occasio / et causa vicii: et impedinum tum boni. aliis autem non sic est quodam videre et cognosce re: nec maculat visum: et tamen ea tangere vel odorare fa dat et indisponit sensum odoratus et tactus: sic est homo meditando circa quaedam afficitur immediate et angelus circa illa cogitando non inordinate afficitur: quod igitur in no bis quaedam non videre melius est quam videre hoc non prouenit absolute ex imperfectione obiecti sed ex imperfectione / et infirmitate et defectibilitate nostri intellectus.

¶ Quarto. quia anima accipit noticiam dependenter / et causaliter ab huiusmodi rebus mediate vel immediate.

¶ Ad comfirmationem patet ex dictis. Ad quartum. accipiendo proprie assimilationem pro conuenientia et communicatio ne in accidentibus et dispositionibus eiusdem speciei vel generis: negatur consequentia. accipiendo autem large assimula tionem pro exemplari et obiectiua repraesentatione et ex hibitione: quo ars dicitur similitudo quaedam rei artificialis negatur antecedens. Ominia enim scibilia sunt in mente diuina: et quod factum est: prius erat vita in christo. Ioh. 1.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens: diligit enim opera sua eo mo do quo conuenit ea diligi ab ipso Sapien. 11. Ad pro bationem. capiendo proprie transformationem pro acceptione alicuius qualitatis vel dispositionis forma liter afficientis: per quam anima naturaliter tendit in alterum et quo est ipsi anime principium naturaliter inclinatiuum et motiuum in illud: sic amor noster causatus a rebus mediante noticia solet transformare animam in amatum. non autem amor talis quo deus amat suum causatum. Alio modo large et improprie et transsumptiue pro quodam modo volendi et complacendi: et sic conceditur deum transformari in omne amatum ab ipso secundum modum sue volitionis.

¶ Ad quintum negetur simpliciter prima pars antecedem tis. et secunda est negatur loquendo per se: licet sit vera lo quendo per accidens: quia beatificatur in illa cognitione que est cognitio entis secundi.

¶ Ad improbationem rationis ibi posite: dicendum quod speculatio diuina non est minus perfecta in seformaliter quatenus est specu latio entis secundi quam quatenus est speculatio dei: quia eadem est cuicunque comparetur sed quatenus est speculatio entis secundi est speculatio entis minus perfectis quam sit illud ens respectu cuius dicitur esse cum dicitur esse speculatio dei: nec vltra sequitur quod sit beatifica secundum quod est speculatio enm tis secundi: quia hoc importaret quod beatificaret obiecti ue in ente secundo. concedo quod beatificatur in specu latione qua est speculatio entis secundi. Dices. Intellectio diuina aut quatenus est respectu entis secun di est beatifica: et sic habetur propositum. aut non bea tifica. igitur est imperfecta vt sic: igitur secundum hanc conditionem non conuenit deo.

¶ Respondeo. neutra est danda vt in vtraque parte affirmatur modus. Est enim beatifi ca et non est non beatifica: sed non quatenus est entis se cundi est beatifica: ita vt sit negatio modi tantum: sicut ho mo est bipes: et non est verum quod secundum quod est animal sit bipes: vel secundum quod est animal sit non bipes. vnde per idem at quod eodom actu non potest a nobis diligi deus et creatura vel fi nis et ens ad finem.

¶ Ad sextum negatur secunda pars Ad probationem dicendum quod quamuis ad perfectionem et nobilitatem principis et domini non requiratur quod distincte et in particulari cognoscat quodlibet cuius est dominus loquendo de perfectione nata conuenire principi humano tamen requiritur quod cognoscat aliquo modo qua spectant ad prin cipatum: qua enim esset nobilitas hominis principis in eo quod esset princeps si non cognosceret nec cognoscere posset se esse principem aliorum. sed in hoc se haberet vt demens vel infans. Cum autem dicis quod non requiritur scire quot sunt palee in lecto suo: ita dico quod nul la vel pauca nobilitas esset hominis habentis sub se multas ciuitates / et prouincias: et nec vnam posset cognoscere: ymo in hoc non videtur differentia eius quo ad perfectionem formalem. ab eo enim qui est princeps vnius ville tantum. Dico igitur quod requiritur scire aliquo modo quae spectant ad suum principatum. Et si prinnceps sciret perfecte distincte quae et quot qualia: et qualiter spe ctant ad suum principatum: et hoc non adduceretur ab alia perfectione maiori nata sibi conuenire: multo perfectius se haberet: quam si quidem in vniversali et imperfecte tantum cognosceret.

¶ Ad septimum dicendum quod nec in vniuersali nec in particulari sicut nos sed quodam modo qui proportionatur quo ad aliqua scientie vniverali in nobis circunscripta imperfectione / et quo ad aliquid assimilatur noticie particulari in nobis circunscriben do conditiones imperfectionis de quo magis in questione sequenti.

¶ Ad octauum dicendum quod in essen tia sua et per essentiam suam formaliter et independen ter.

¶ Ad improbationem. Illud est verum si aliquid apparet per alterum causaliter et discursiue: non autem si per alterum tanquam per primarium obiectum: quod est forma liter cognitio aliorum.

¶ Ad nonum. propter illud argumen tum / et quodam alia quae tangentur in sequentibus dicunt aliqui quod deus etiam loquendo in lumine fidei nichil intelligit extra se terminatiue: ita quod nichil aliud a deo vt distinctum adeo est obiectiue terminans intellectio nem dei: sed sola essentia dei. Alia vero dicuntur intel ligi non terminatiue sed denominatiue: eo quod diuina essentia est intellecta in qua omnia intelliguntur. declarant illud. cum enim intellectus noster rosam intelligit: rosa accipit quoddam esse respectiuum inten tionale quod obiectiue terminatiue intelligitur: sed rosa realiter existens intelligitur tantum denominatione. Et si illud esse rose intentionale foret esse verum reale: tunc esset proprissiuum exemplum pro essentia diuina. hec etiam opinio posset in alio exemplo declarari: cum quis intuetur speculum et ibi apparet ymago alicuius rei existentis post tergum respicientis: tunc illa ymago di citur videri obiectiue terminatiue: sed res cuius est non videtur nisi denominatiue: quia dicitur videri visa yma gine eius. Iuxta hunc modum dicitur quod deus nichil intel ligit extra se etiam secundum fidem. Et ad hoc videtur Au¬ gusti. 83. q. q. 46. Deus non quidquam extra se positum in tuebatur vt secundum illud constitueret id quod constituebat: nam hec opinari sacrilegium est.

¶ Contra. ob iectum intelligibile apprehensum veraciter et realiter et for maliter per aliquam cognitionem est obiectiue terminans illam cognitionem: sed aliquid extra deum est huiusmodi respectu intellectionis diuine: igitur. Minor patet: quia deus vere et formaliter apprehendit actus nostros distincte Maior probatur hoc enim intelligitur per terminare ob iectiue cognitionem esse obiectum formaliter apprehensum per huiusmodi cognitionem non enim intelligitur aliquid termi nare cognitionem per modum termini et effectus producti: quo dicitur aliquid terminare motum vel mutationem sed esse terminum cognitionis est esse obiectum cognitionis et esse obiectum cognitionis est formaliter esse apprehensum per cognitionem. Eo igitur modo terminat obiectiue: quo modo apprehen ditur siue primario et immediate / siue secundario et mediate.

¶ Item quaero de essentia diuina quam dicis cogno sci terminatiue. aut ipsa est formaliter repraesentatio crea turarum: aut non. Si primum igitur est formaliter cognitio creaturarum quia non aliunde est repraesentatio nisi quia cognitio: si igitur creature sunt obiecta formaliter cognita per cognitionem diuinam igitur cognitio diuina terminatur obiectiue ad illas mediate. Si secundum. igitur non sunt appre hense a deo: nec formaliter nec denominatiue ex eo quod diuina essentia sit cognita.

¶ Item. Illud cognoscitur terminatiue quod secundum illud quod est essentialiter dignosci tur intuitiue: sed res exrra deum sunt huiusmodi

¶ Item quod est terminus productionis secundum artem / et appetitum est terminus cognitionis in artifice. Ad idem enim terminatur ars / et scientia practica per modum obiecti ad quod terminatur ars per modum effectus per se intenti.

¶ Item. quod obiectiue terminatiue diligitur cognosci tur obiectiue terminatiue: sed creatura est huiusmodi: igitur deus enim magis diligit se quam creaturam. et vnam creaturam magis quam aliam: et ad aliud: et maius bonum.

¶ Item. quod oditur nullo alio odito est obiectum terminatiuum odii: aliquid aliud a deo est huiusmodi: quia ip se deus non oditur a se: igitur aliquid aliud a deo est ob iectum terminatiuum odii: igitur et cognoscitur obiectiue et terminatiue.

¶ Item. aut cognosci denomi natione vocas cognosci tanquam obiectum mediatum et se cundarium et sic verum est creaturas cognosci a deo denominatiue: nec euaduntur difficultates incidentes circa intelligere diuinum. aut cognosci denomi natine. Uocas dici cognitum per denominationem extrinsecam et ab extrinseco. et sic omne obiectum dici tur cognosci denominatiue a cognitione qua non est illud obiectum: et sic per nullam cognitionem nostram siue sensitiuam / siue intellectiuam cognoscitur aliquid nisi denominatiue: nisi forte ipsa cognitio dum cognoscitur seipsa. Illud etiam esse prospectum et inten tionale nouiter productum erit cognitum non terminatum: sed denominative: quia actus cognoscendi est vna res distincta ab huiusmodi esse ficto et per eam producto Aut cognosci denominatiue vocas cognosci non formaliter et proprie. sed ideo dici agnitum: quia aliud est cognitum quod est causa huius. vel similitudo eius vt videns ymaginem equi dicitur videre equum sensibi liter: et tunc deus non cognosceret formaliter creaturas magis quam videns solem est ex hoc videns vermen quem nunquam alias alter vidit. vel ex eo quod videns ymaginem equi dicitur videre formaliter et veraciter equum supposito quod nunquam fuerit sibi praesens alius equus. Eo dem modo potest inquiri quid vocas cognosci termi natiue aut ipsum terminare dependentiam cogni¬ tionem: et tunc deus non cognosceretur a deo termina tiue quia obiectum non habet dependentiam ad cognitionem nec a nobis intelligerentur terminatiue. ea quae cognoscimus abstractiue / aut cognosci terminative vocas cognosciper modum obiecti primarii. et sic non euaderentur difficultates de diuino intelligere. Aut vocas esse obiectum formaliter repraesentatum per apprehensionem: et sic deus formaliter cognscit actus nostros. Idem igitur est cognosci termi natiue et cognosci denominatiue: et omne cognitum dicitur denominatiue cognitum per cognitionem: sicut omne dilectum per dilectionem: et quicquid per huiusmodi verba intelligat opinio predicta sufficit quod verum sit deum intelligere alia a sem sicut verum est nos videre / et cognoscere / et diligere res ex tra nos existentes: vel ea quae non sunt. vel qua sunt absentia: dicta ergo illius opinionis aut sunt falsa: aut eo mo do quo sunt vera non euitant difficultates de intellige re diuino.

¶ Ad argumentum igitur negatur antecedens. Ad probationem. Circumscribere omne aliud ab essentia diuina po test esse secundum realem existentiam vel secundum intelligentiam. primo modo conceditur maior: et negatur minor: quia est in nobis annichilato obiecto potest stare cognitio abstractia. Secundo modo negatur maior: quia si nichil aliud a deo intelligitur: sequitur per consequentiam necessariam quod intelligere di uinum non est / sicut secundum te circumscripto / quod aliud a deo cogscitur denominatiue a deo sequitur quod diuinum intellige re non est.

¶ Notandum tamen quod deum nichil extra se intelli gere potest habere plures sensus: vnus est quod deus non intelligit formaliter aliquod obiectum intelligibile quod sit formaliter extra deum per distinctionem id est quod realiter existit distin ctum a deo: et sic illud est falsum: et sic quaerunt philoso phi et doctores. Alius sensus est quod deus habet inse sufficien ter vnde intelligat quidquid intelligit circumscripto omni alio ente: nec intelligit aliquid aliud ab ipso a quo suum intelligere dependeat / vel quo indigeat vel quod exigat siue per modum cause producentis / siue per modum terminantis dependentiam siue per modum exemplaris dirigentis: et sic est verum. Et iuxta hunc sensum potest dici quod nos sentimus singularia extra nos: sed intelligimus intra nos cum intelligimus vniuersaliter et abstractiue quia nostra sen tire naturaliter dependet a sensibili extra et ipsum exigit et eo indiget tanquam principio causante / vel conseruante vel tanquam obiecto dependentiam cognitionis terminante: sed non sic de cognitione vniuersali vel abstractiua. vnde. 2 de anima dicitur quod anima non sentit cum vult: quia sensibilia sum extra nos: sed intelligimus cum volumus: quia vniversalia sunt uodam modo in anima. Iuxta etiam hunc sensum dice retur quod artificem peritum non necesse est id operandi inspicere aliquid extra se: quia non indiget exteriori exem plari directiuo: sed habet in se sufficientem scinam. Unde immediate agat: sed necesse est discipulo respicere aliquid extra se per modum exemplaris directiui. Di scipulus enim ad faciendam ymaginem vel literam aspicit exemplar datum a magistro: et sic intelligitur dictum Augu. stini supra allegatum. Alius sensus est quod deus non se um in se: sed etiam ex se et per se non per aliquod accidens sibi additum: sed per essentiam suam vt obiectum pri marium intelligit quicquid intelligit: ita quod sua essentia test sibi ratio cognitiua: omnis intelligibilis quod intelligit et sic est verum.

¶ Ad argumentum in principio quaestionis dicendum quod omnia licet non eodem modo. Ad improbationem. non est inconueniens meditari de illis eodem modo quo meditatur deus: et sic de presenti questione