Quaestio 1

circa quinto et vltimo easdem distinctiones Que ro vtrum omne quod erit et non est ideo sit determinate futurum quia deus determinate scit et vul illud fore.

Quod non: quia sequere tur quod eius quod nihil est esset: siam in actu praesenti causa vera realis positima: quia scire et velle diuinum sunt in actu. contra: quia secundum magistrum distinctione 45. diuina voluntas est causa omnis que naturaliter fiunt et eque facta siue futura sunt.

¶ Notandum quod respectu futuri quod nondum est non sit in praesenti causalitas realis et actualis: tamen questio est conueniens. et hanc quaestio nem facit magister in hac distinctione. 38. et ad questio nem sunt auctoritates sanctorum que sunt ypothetice causales de futuro et praescientia dei / vt infra patebit Consimiliter a sanctis doctoribus quaeritur conuenien ter / an ideo deus ab eterno quosdam predestinaueritue ad gloriam et quosdam reprobauerit ad penam. quia quidam bene quidam male erant vsuri libero arbitrio: vt pre uidit deus.

¶ Item secundum Ari. secundo posteriorum circa medium contingit assignare causam / et propter quid non solum in facto esse: sed etiam in fieri nec etiam solum secundum esse: sed etiam secundum fuisse et fore vt de ecu psi lune et interpositione terre. Quod etiam de presen ti formentur ypothetice causales vere licet in re si gnificata non correspondeat vera et realis causali tas: patet quia ideo ysocheles habet tres quia triangulhabet tres et ideo homo est sensibilis: quia omne animal est sensi bile. Sufficit igitur interdum ad veritatem talium causalium ypo ticarum quod in rebus significatis sit causalitas vel de pre senti vel de praeterito vel de futuro: aut secundum actu aut secundum potentiam: aut secundum proportionem et equiualentiam. Ita quod si abstractis concretorum ex qui bus formentur huiusmodi propositiones corresponderet diuer sitas positiuorum in re extra tunc in re esset talis priori tas et causalitas correspondens tali prpothetice sed quamuis propter identitatem in re vel propter defectum existentie actualis positiue non sit realiter / prioritas talis et causalitas talis in significato tamen remanet ordo prioritatis et causalitatis inter propositiones. Et ad hunc intellectum potest adduci illud dictum scoti qua lem ordinem haberent aliqua si distinguerentur realiter talem ordinem habent formaliter vbi distinguuntur for maliter quod potest sic intelligi: quia propositiones enum ciantes diuersa predicata de eodem subiecto vel idem praedicatum de diuersis subiectis habent talem ordinem secundum cognitionem et argumentationem qualem haberent si abstractis illorum predicatorum vel subiectorum corresponderet distinctio in re / est igitur quastio conueniens.

¶ Primo igitur comparabitur .a. fore ad di uinum scire et velle. a. fore penes propter quid et quia

¶ Secundo comparandum est diuinu scire .a. fore ad de um velle .a. fore et in vtroque articulo ponentur conclu siones: non per modum assertionis sed probabilis inquisitionis eroprima con

¶ Quo ad primmum artitulu cusoNullum futurum causabile per se effectiue ideo deus vult fore: quia illud scit futurum: sed potius econ uerso: ideo est futurum: quia deus aliquo modo vult illud fore. Probatur: si .a. est: ideo est: quia deus vult .a. est se: igitur si .a. erit: ideo erit: quia deus volet .a. esse: igitur ideo erit: quia deus vult ipsum fore. Prima consequentia patet: quia eadem est ratio et propter quid respectu eius dem secundum fieri / et esse et fuisse et fore secundo posteriorum Secunda consequentia probatur: quia sicut deum velle. a. esse in actu praesenti ad. a. esse: ita deum velle .a. fore ad .a. fo re. Et quia secundum idem velle omnino immutatum deus prius vult .a. fore: et postea volet. a. esse: et secundum idem velle producetur .a. in esse.

¶ Item. ideo .a. est producendum quia deus est producturus .a. igitur. ideo .a. est futurum quia deus vult .a. fore. Antecedens probatur: quia dum .a producitur et capit esse: ideo producitur et capit esse quia deus producit et dat esse: igitur ideo producetur et ca piet esse: quia deus dabit seu daturus est esse. Consequen tia patet: quia deum velle .a. fore est deum esse productu rum .a. sicut deum velle .a. esse in actu presenti est de um esse producentem .a.

¶ Preterea. quod non est ex se determinate futurum: sed aliquo modo determinatur ad fore per voluntatem diuinam ideo est futu rum: quia deus vult impsum fore .a. est huiusmodi: igitur Minor probatur quo ad primam partem: quia .a. ex si est indifferens ad fore vel non fore cum sit contingens ad vtrumlibet: et quia .a. necessario eueniret: si ex se formaliter determinaretur ad fore ante omnem respectum ad determinationem alterius cause et non ex determ natione alicuius cause libere. Secunda pars mino ris probatur: quia si determinatur ad fore per solam cau sam naturalem: sequitur quod necessario est futurum. Si vero per causam liberam primam / habetur propositum. Si per causam liberam secundam / adhuc habetur propositum. tum / quia non minus dependet a voluntate prima: quam creata Et deus ab eterno voluit illud fore. voluntas auto creata ex tempore illud fore: igitur voluntas diuina prius peterminat illud ad fore quam voluntas creata. tum / quia voluntas creata licet libere agat. tamen non potest libe re se determinare ad producendum tunc hunc effe ctum. numero magis quam alium omnino similem equae possibi lem.

¶ Confirmatur. sint .a. et .b. duo possibilia eius dem rationis: sed .a. sit futurum / et naturarm .b. tunc sic Si aliqua eiusdem rationis sint ex se omnino indiffi renter equae possibilia fore / vel non fore: aut neutrum erit futurum / aut vtrumque: nisi alterum determinetur per aliquam causam liberam vel naturalem: quia non erit ra tio quare hoc / et non illud magis quam econtra. sed .a. et .b. sunt huiusmodi hec: et determinatio non est primo per ali quam causam naturalem: quia .a. necessario eueniret: et quod illa non potest seipsam determinare: primo ad alterum indiffe renter equae possibilium: nec primo per voluntatem creatam: vt probatum est: igitur.

¶ Preterea. ea que sunt fa tura a solo deo immediate ideo sunt futura: quia de vult illa fore. igitur et futura a deo simul et causis secundis Antecedens patet: quia non sunt ex se futura / nec ex alio quam ex determinatione diuine voluntatis. Consequentia probatur: quia dens per suum velle concurrit effectiue per se ad esse aliorum. licet mediante causa secunda: et non vt causa totalis: igitur. saltem loquendo de propter quid par tiali: ideo illa sunt futura: quia deus sic vult illa fore

¶ Preterea. cui futurum est ban esse: ideo futurum est ei bane esse: quia deus vult bene ei fore: igitur cui futurum est esse. etc. Antecedens probatur: quia ideo iste est futur saluandus et electus et praedestinatus: quia deus volust et elegit eum gratis: et quia duobus omnino equaliter et indifferenter se habentibus deus sua voluntate vocais vnum per gratiam baptismalem vel specialem aut miraculosam inspirationem / et excitationem / et alterum non sicut creditor ex solo beneplacito potest vni debitori dimittere debitum / et ab altero exigere secundum au gustinum lib. de predestinatione sanctorum. Et in epi stola ad Sixtum. et lib. de dono perseuerantie.

¶ Preterea. quiad potest esse futurum: ideo potest esse futur rum: quia deus potest velle illud fore: igitur quod est fu turum ideo est futurum: quia deus vult illud fore Antece dens patet: quia ideo est possibile produci: quia deus est productiuus ipsius. Consequentia probatur: quia sicut posse esse futurum ad deum posse velle: sic esse futurum ad velle.

¶ Preterea probatur pars negatiua conclusionis quia conuenienter assignaretur causa quare deus voluit crea re mundum. quia conuenienter assignaretur propter quid ex par te mundi futuri: quod est contra augustinum. 83. q. qu. 28 qui querit quare voluerit deus mundum creare causam querit voluntatis dei. nichil autem maius volunta te dei: non ergo eius causa quaerenda est. non ideo mala futura sunt Contra arguitur. futura: quia deus vul illa esse futura. ergo pari ratione de aliis futuris. Consequentia probatur: quia eque sunt determinate futura et eque contingentia sicut alia. Et quia posset argui vt supra. quod aliter euenirent de necessitate.

¶ Confirmatur. Sit .b. nomen alicuius actus positiui futuri: qui erit trangressiuus praecepti et .b. sit nomen positiui quod est per se causa dile effectiue non malicie consequentis: tunc sic. b. actus non ideo est futurus: quia deus vult .b. fore: igitur pari ratione de aliis: quia .b. non minus est positiuum par se causabile a deo quam alia. Antecedens probatur: quia ideo homo esset transgressor futurus: quia deus vellet ipsum esse transgressurum seu fore trangressorem: quia ideo ho mo esset acturus huiusmodi actus et habiturus illos: quia de us vellet hec. est enim transgressor homo in agendo et habendo .b. negatur consequentia: quia deus Ad primum non vult mala culpe fore: quia non sunt ab eo causaliter: nec tales defectus insunt actui quatenus est a deo. nec tamen huiusmodi mala sunt ex se formaliter determinate futura / vel necessaria: sed sunt quidam defectus / et priuationes concomitantes vel sequen tes quedam positiua quae contingenter et libere sunt ab alio futura.

¶ Contra. non sunt ex se determinate futura igitur determinantur ad fore per aliquam causam non naturalem ergo liberam. non autem praecise per voluntatem liberam creatam. Probatio: quia ab eterno sunt determinata ad fore. voluntas autem creata non est ab eterno: igitur non per eam ab eterno determinantur ad fore.

¶ Responsio. a nula causa sunt ab eterno determinata ad fore sic quod aliqua causa determinauerit illa fore: sed sic quod abeterno determinatum est quasdam causas liberas crea tas fore: et sue libertati relinqui: et ad hoc consequitur vel concomitatur quadam mala fore.

¶ Ad confirmationem. Licet antecedens negatiuum sit verum loquendo de velle appro bationis vel complacentie. vel de velle concessionis et li centie. vel de velle bumplaciti antecedentis. tamen loquendo de velle generalis influentie negatur antecedens. Eo enim modo quo verum est deum libere dare esse huic entitati positiue et eam conseruare quando est. sic verum est deum eam velle esse quando est: et fore velle quando futurum est: quantum ad rea itatem positiuam per se causabilem. Ad probationem ne gatur consequentia. deus enim non vult hominem transgredi: nec vult actum transgressiuum esse. Et generaliter neganda est propositio significans velle dei transire formali ter supra maliciam / et in qua terminus malicie deter minat velle diuinum per modum obiecti: quia talis pro positio denotaret deum esse causam mali: et quod defectus culpe conueniret actui quaetenus est a deo. ideo loquendo etiam de velle generalis influentie falsum est deum velle actum malum. Nullum suturum ideo Secumda conclusio. deus scit fore: quia in lud sit futurum. Probatur: sic est de velle diuino: igitur pari ratione de scire diuino Eque enim videtur inconueniens: quod futurum sit ratio / et propter quid respectu scientie divine sicut respectu velle di uini: et quod habeat aliquam prioritatem: et quod sit mensura respectu diuine noticie et iudicii diuini.

¶ Confirmatur per magistrum in hac distinctione. 38. capi. 4 vbi determinat quod hec pars est neganda: ideo res sciri vel presciri a deo: quia future vel facte sunt. Ideo .a. est futurum: quia Cextia conclusio. deus scit .a. fore. Sit a. nomen proprium et absolutum creature future per si causbilis effectiue. probatur: creature quae sunt: ideo sunt: quia deus scit illas esse: igitur similiter de tore. Antecedenet consequentia patent supra: et secundum Augustinum. 11. ciui. caps. 21. Deus non aliter nouit fienda quam facta.

¶ Item august. 15. trini. ca. 13. non enim nesciuit deus futura quae creaturus erat: quia igitur sciuit creauit: non quia creauit sciuit: nec aliter sciuit creata quam creanda

¶ Preterea. ita est de actibus nostris liberis. Pro baiur per angustinum. 5. ciui. 10. Uoluntates nostr tantum valent: quantum eas deus valere voluerit / atqui praesciuit: et ideo quicquid valent certissime valent: et quod future sunt: ideo omnino future: quia valituras aique fu turas ille presciuit: cuius prescientia falli non potest

¶ Item huius sententie est magister distinctione praesenti capite quarto. vbi ponit quod diuina noticia cum peneplacito et dispositione est causa quare bona futura sunt: quia ea prescit tanquam sua / et tanquam ea que ipse facturus est.

¶ Pretetera. Effectus causarum naturalium futuri ideo sunt futuri: quia alique causen sunt illos causature in quibus continentur virtualiter igitur quia prima causa est causatura illos quia cause secun de subordinantur prime cause in cansando. et quia or do causarum naturalium preordinatus et institutus est a deo.

¶ Preterea. si non / hoc videretur propter mala futura: sed hoc non valet. quia magister in praesenti distinctione. Et Anselmus de concor. cap. quinto soluit quomodo scientia dei est causa rerum: et tamen non est causa malorum. Malum enim non est aliquid per se causabile: et non est nisi priuatio iusticie debite. vnde pari ratio ne negandum esset scientiam dei esse causam essendi his que sunt in actu presenti. primo Contra istas conclusiones per or genem super epistolam ad romanos. Et allegatur dist praesenti: capite tertio. non propterea aliquid erit. quia illud scit deus futurum: sed quia est futurum ideo scitur at deo antequam fiat. Iudas enim proditor factus est: et hoc ita futurum prophete praedixerunt: non ergo quia prophe te praedixerunt ideo prodidit iudas: sed quia futurus erat proditor ea que ille ex sui propositi nequitia gesturus erat praedixere prophete. Si dicitur vt respondet magister quod origenes intelligitur de causa sine qua non / vt sit sesus quod futurum est ideo scitur a deo antequam fiat: quia futurum est 1 scitur a deo: et neque sciretur nisi futurum esset. aut si dicatur quod origenes loquitur de causa con sequendi non de causa eendi. Contra. quia eque esset verum econuerso quod ideo .a. est futurum: quia deus scit. a. fore: quod tamen negat Origenes secundo su per illud hieremie. 26. Noli subtrahere verbum etc. glosa hiero. non quia deus scit futurum aliquid idcirco futurum est: sed quia futurum est ideo deus nouit qui prescius futurorum est: et innuit ibi glosa quod per hoc saluatur li bertas arbitrii nostri.

¶ Confirmatur. videtur quod scire diuinum non sit propter quid: sed tantum signum futurorum: quia magister in hac distinctione tricesima octa ua: capite. 4. dicit quod si futura referantur ad diuinam scientiam: vt est noticia. sic scientia dei non est causa futurorum: nisi causa sine qua non.

¶ Tertio. quod prius naturaliter aut naturali intelligentia est futu rum quam deus scit ipsum esse futurum non ideo est futurum quia deus scit ipsum fore sed potius econuerso. prius enim habet rationem cause respectu posterioris non econuerso: sed ordine nature seu naturalis intelligenti prius est .a. futurum quam deus sit sciens .a. esse futurum: igitur. Minor probatur primo: quia .a. est futurum. primo determinationem diuine voluntatis: igitur eum determinatio diuine voluntatis secundum naturalis intelligentie ordinem praesupponatur scientie illius determi nationis: sequitur quod prius est .a. futurum quam sciatur esse futurum.

¶ Secundo .a. fore intelligi potest absque hoc quod intelligatur deum scire .a. fore non econuerso: igitur .a. fore est prius secundum ordinem naturalis intelligentie. consequentia probatur: quia sicut illud est prius alio naturaliter quod po test esse sine illo non econtra. ita illud est prius aliquo secundum naturalem intelligentiam: quod potest intellligi sine illo non econtra.

¶ Tertio. extrema secundum rationes absolutas secundum ordinem naturalis intelligentie presupponuntur relationi alterius ad alterum: igitur deum esse ve re prescium .a. futuri praesupponit .a. esse futurum. Antecedens patet: sicut cognitio relatiua praesupponit cognitionem absolutam extremi ad quod est relatio. Conse quentia probatur: quia secundum magistrum primo libro sene distinctione. 35. capite tertio. Prescientia / et praescius dicuntur relatiue ad futura / et respectu futurorum.

¶ Quarto probatur minor: quia quicquid presupponitur/ et preintelligitur vni eorum qua sunt simul nam / et natura li intelligentia praesupponitur / et praeintelligitur alteri: sed deum esse prescium .a. futuri: et .a. futurum esse prescitum a deo cum sint correlatiua sunt simul natura / et naturali intelligentia: et .a. esse futurum preintelligitur secundum ordinem naturalis intelligentie huic quod est .a. futurum esse prescitum a deo / sicut ordine na turalis intelligentie prius est aliquid in se / et ad se: quam ad aliud. vnde secundum Augustinum. 7. trini. 2o. Omne quod relatiue dicitur est aliquid excepto relatiuo.

¶ A guitur per idem. quod non ideo .a. est futurum: quia deus vult .a. esse futurum: quia prius intelligitur .a. esse futurum: quam quod .a. esse futurum sit volitum a deo.

¶ Quan to principaliter propter futuritionem ipsius .a. conuenit deo praescire et esse praescium: igitur ideo deus scit .a. fore: qui a est futurum non econtra. Consequentia patet: quia se cundo phisicorum ly propter dicit causam non minus / quam ly quia. Antecedens probatur per magistrum distinctione. 35. capite primo .d. quod scientia dei propter varios status rerum diuersa sortitur nomina: vt dicitur prescientia et preuidentia / et dispositio quae tantum sunt respectu futurorum. et ca pite tertio dicit quod si nulla essent futura: scientia detir non diceretur praescientia: nec ipse diceretur praescius. vtrum que enim dicitur propter futura.

¶ Confirmatur. ideo deus de sinit esse prescius ipsius .a. quia .a. desinit esse futurum: igitur ideo est prescius ipsius .a. quia .a. est futurum. Consequentia patet quia si affirmatio est causa affirmationis et negatio negationis. Antecedens probatur: quia cum .a. de sinet esse futurum per actualem presentiam vel praeteri tionem ipsius .a. tunc desinit deus esse praescius / et ei scientia esse praescientia respectu. a. Sed hec desitio et nouitas non est primo in deo: quia ex parte dei esset mu tatio. Sed illa desitio est propter mutationem vel noui tatem in creatura.

¶ Quinto. Contradictionis de fu turo contingenti non ideo vna pars est determinate vera / et alia determinate falsa: quia deus scit vnam parte determinate veram: et alteram esse falsam: igitur non ideo etc. Antecedens probatur: quia quamuis deus non intelligeret futura ex se: vt posuerunt multi philosophi. tamen adhuc cuiuslibet contradictionis altera pars esset vera / et al tera falsa per primum principium / et per maximas logicales.

¶ Confirmatur. non ideo immutabiliter verum est a. esse futurum: quia deus immutabiliter praescit .a. esse futurum: igitur non ideo simpliciter est futurum: quia deus simpliciter praescit .a. fore. Antecedens probatur primo: qui siue deus intelligat siue non intelligat futura extra se. et circumscribendo intelligere diuinum respectu fi turorum: adhuc per se notum est veritatem de futuro esse immutabilem ante euentum rei ex propria ratione fu turi. Contradictio enim est quod hodie sit verum .a. cras fore: et quod heri fuerit falsum. Accipio enim esse verum immutabiliter per negationem successionis et transitus de veritate in falsitatem vel econtra.

¶ Secundo. quia verum de malo futuro eque est immutabiliter verum sicut verum de bono futuro. et tamen sortem esse pec caturum non ideo immutabiliter est verum: quia deus immutabiliter ab eterno sciat sortem esse peccatu rum vt infra patebit.

¶ Sexto. quod de nouo positum non foret de nouo causa et ratio quare .a. est modo futu rum illud ab aeterno positum: non est ratio ab eterno qua re ab aeterno .a. est futurum. sed si per possibile vel impossibile deus inciperet cognoscere .a. esse futurum: ad huc .a. non inciperet esse futurum: quia contradictio et repugnantia est quod modo sit futurum quin heri esset futurum: licet nullus sciret sicut si .b. esset futurum a voluntate sortis vt a causa totali: adhuc .b. non inciperet esse futurum: si sortes inciperet cognoscere aut velle. b. fore.

¶ Confirmatur. Non ideo .c. est preteritum: quia deus scit .c. fuisse: igitur non ideo erat fu turum etc. Antecedens probatur. tum / quia circunscri pto intelligere quocumque respectu praeteriti adhuc ne cesse est preteritum esse praeteritum. tum / quia praeteritio nis non est causa quaerenda vel assignanda: cum omnino nichil sit nec possit esse aliquid. tum / quia deus non ha det ad extra necessario habitudinem causalem.

¶ Septimo .b. peccatum futurum ideo prescitur a deo fore: quia est futurum: igitur pari ratone de aliis flo enim minus inconueniens est mala futura esse causam pre scientie diuine: quam bona futura. Antecedens probatur primo. aut deus scit. b. malum esse futurum per hoc et ex hoc quod .b. est futurum: et propositum. aut per determina tionem diuine voluntatis: et hoc non: quia diuina voluntas on praedeterminat / nec praeordinat peccata fore et fieri aut per ipsum intellectum diuinum per se et primo. et hoc non: quia quicquid diuinus intellectus intelligit ex se non per determinationem liberam diuine voluntatis / vel alterius cause libere intelligit illud mere naturalit et necessario: quia prima ratio omnis contingentie est libertas et determinatio diuine voluntatis.

¶ Secundo hec consequentia tenet / Sortes est peccaturus: et .b. peccatum est futurum. igitur deus presciuit hoc: igitur ibi est locus dyalecticus tenens virtute alicuius habistudinis necessarie. sed ibi non est habitudo necessaria: nisi cause et causati: igitur aut .b. fore est causa quare deus hoc scit: aut econuerso scilicet praescientia diuina est causa futuri peccati: quod est falsum: sicut nec voluntas dei est causa futuri peccati: igitur nec intellectus: quia vtrumque est deus: et quia intellectus non est causa alicuius ad extra nisi mediante velle diuino.

¶ Tertio. Cum hec duo sint conuertibiliter necessario connexa scilicet .b esse futurum: et deum prescire .a. fore / aut alterum est ratio et propter quid respectu alterius: aut se haben ad aliquod tertium vt ad causam / et propter quid vtrius que: quia aut vnum est prius altero: aut ambo sunt poste riora respectu cuiusdam tertii prioris.

¶ Octauo principaliter. Non ideo b. peccatum est futurum: nec ideo sortes est peccaturus: quia deus ab eterno hoc praesciuit: igitur. Similiter de bono / vel quo cumque ente futuro. Antecedens patet infra. Consequentia probatur primo: quia .b. eque est determinate futu rum / et eque contingens: nec magis est ex se futurum quam alia.

¶ Secundo. Eorum que sunt eiusdem rationis et continentur in eisdem causis secundum numerum vel secundum speciem si vnum est ex se futurum ab eterno non per determinationem diuine voluntatis. nec per praescientiam diuini intellectus: pari ratione nec reliquum. Sed .a. actio bona futura: et .b. actio mala futu ra sunt effectus eiusdem rationis: quia actuum eius dem rationis vnus est licitus / vel preceptus vni et alius illicitus et prohibitus alteri vel eidem in diuer sis temporibus / vel licitus in gradu remissiori / et duratione minori: et illicitus pro intensiori et maiori.

¶ Nono. Si negetur quod ideo deus scit .a. fore. quia .a. est futurum: hoc videretur quoniam creatura futura quae nichil est: esset causa scientie diuine: quod videtur deroga re dignitati / et primitati divine scientie. Patet: quia propter hoc specialiter videtur magister illam negare: in praesenti. d. sed hoc non valet. Probatio. tum quia veritas talium ypotheticarum causalium non vniuersaliter exigit realem causalitatem in significato. patet supra: tum / quia deus ab eterno ideo quosdam reprobairit / et deputauit ad penam quia erant peccaturi: et in finali im penitentia morituri Ex quo arguitur quod non magis est impossibile / vel inconueniens entia futura esse rationem et propter quid respectu divine scientie quam futu ra peccata esse rationem determinationis cuiusud diuine voluntatis.

¶ Decimo. Si ideo .a. est futurum: quia dus scit et vult a. fore: hoc videtur quia deus per suam scientiam / et voluntatem est causa eorum que fiunt: sed hoc non valet Probatio: quia anima nostra est causa libera aliquorum suorum actuum: quos etiam interdum praedeterminate et praeordinat: tamen. b. actus noster futurus / non ideo est futurus: quia anima preordinat et praeuidet licet .b. actus quando est ideo sit: quia anima causat illum. Assumn ptum probatur: quia ante huiusmodi determinationem no stram transeunte etiam tali determinatione ita est b. futurum: sicut stante illa determinatione nostra: eti am et si .b. non esset causaliter futurum nisi per voluntatem sortis adhuc .b. esset futurum ante determinationem voluntatis sortis Potest dici quod ly quia non notat ibi Ad primum. causalitatem essendi huiusmodius vel etiam consequendi / vel inferendi tanquam a priori sed quasi causalitatem dicendi: et sic denominandi. Scientia enim denominatiue dicitur prescientia: quia est scien tia futuri: et hoc praedicabile est impositum ex eo quod aliquid erat futurum sed ex hoc non sequitur quod deus sit presciens .a. fore: quia .a. est futurum: sicut nec sequi tur quod deus sciat .a. fore antequam .a. sit: quia .a. erit: nec eti am sequitur quod noticia dei ideo sit praescientia: quia .a. erit: sicut nec sequitur quod quia .a. erit ideo deus sciuit .a. fo re antequam .a. sit. Aliquid enim est causa talis impositionis et denominationis: quod non est causa quare ita est: sicut esse significatur per propositionem: et sicut requiri tere et sufficit ad veritatem talis praedicationis: alioquin propositiones essent sibiinuicem causales. vt ideo .a. praeponere tur ipsi .b. quia .b. postponeretur ipsi .a. et econtra Et ideo .a. caperet esse: quia aliquid aliud daret esse et econtra. et ita in multis correlatiuis. Aliquid igiest causa talis impositionis et denominatio nis: quod non est causa sic essendi in re: sicut requiritur / et sufficit ad veritatem talis praedicationis: sicut etiam aliquid est causa propter quid hec est vera deus est: quod non est causa quare deus sit. Aliter potest dici quod Orige nes loquitur de malis futuris: et non intelligit quod hec singularis Iudas est traditurus christum: sit causalis respectu huius / deus scit quod Iudas sit traditurus christum: sed intendit quod hec singularis / iudas est traditurus christum est sumptibilis sub quadam vniuersali et cum qua dam vniuersali quae potest assignari causalis: respectu huius / deus praesciuit hoc: ita quod quodam vniuersalis cir ista singulari esset conueniens responsio ad interre gationem factam quare deus praesciuit iudam esse tra diturum. potest enim conuenientur responderi quia de us presciuit omne futurum et iudam prodere christum erat futurum quomodo diceretur quod ideo deus dat esse ips b. existenti: quia .b. est ens secundum: quod sic reducitur ad veritatem: quia deus ideo dat esse ipsi .b. existenti: quia dat esse omni enti secundo existenti .b. autem modus est huuiusmodi: igitur. Si vero vellet quis sustinere responsionem magistri ad improbationem quamuis econ uerso potest vere ita dici loquendo de causa sine qua non et de futuris positiuis per se causabilibus absque ma licia: tamen non est oportunum / nec conueniens sic dici spccialiter in futuris malis de quibus specialiter loquitur Origenes: dicendo nanque quod ideo iudas erat traditurus christum: quia deus ab eterno presciebat: vi deretur quibusdam quod diuina prescientia ineuitabili ter et causaliter necessitaret homines ad peccandum Ori genes igitur dicendo quod ideo deus scit .b. peccatum fo re: quia .b. est futurum: non econtra intendit negare praeordinationem diuinam ad .b. fore: et intendit denota re prohibitionem oppositam cum permissione influen tie gnalis: et quasi cu permixtione inuoluntarii et diplicentie et reprobationis: vt si tu non possis obtind re .a. nisi me principaliter agente: et hoc tibi ego dissuadeo. Tu autem non vis quiescere: et ego nolo tibi efficaciter resistere: tunc potest / et solet dici quoniam ego volo / et facio: quia tu vis / et facis non econtra.

¶ Ad secundum principale / sicut ad primum.

¶ Ad confirma tionem. Magister non intendit quin noticia diuina sit vere propter quid / sicut et velle diuinum: sed intendit quod non est propter quid circumscribendo vellediuinum: quia re spectu eorum scire diuinum est tantum signum et non cau sa: respectu quorum non concomitatur velle causale vt respectu malorum non dicitur diuina scientia cau salis.

¶ Ad tertium. Illud videtur reddere conclu sionem dubiam: potest tamen negari minor. Ad pri mam probationem diceretur quod determinatio divine voluntatis / et ratio diuini intellectus / seu iudicium reintelliguntur futuritioni determinate ipsius b. quia b. non est determinate futurum nisi per diuinam di terminationem rectam et rationabilem. Determina tio autem recta et rationabilis implicat rationem. per fectum igitur / et vltimatum determinatiuum est determinatio diuine voluntatis cum ratione et iudicio diui ni intellectus. Si enim ratio diuini intellectus inteligeretur tanquam posterior futuritione determinata ipsius .b. tunc .b. fore videretur determinatum sine ra tione / vel non ex ratione.

¶ Consimiliter .b. esse pates tialiter in actu non determinatur per diuinum vel le praecise tanquam prius scientia diuina qua sciat .a. esse sed deum velle et scire .a. esse intelligitur tanquam prius causaliter quam existentia actualis ipsius .b. Ad secundam probationem per idem arguitur quod .a. esse est prius quam deum velle / et pordinare .a. esse. Potest igitur dici quod prioritas secundum naturalem intelligentiam non est prio ritas essendi rerum extra: sed est prioritas conceptu um / vel obiectorum non secundum esse reale / sed vt tali / et ta li conceptu cognitorum. Dicere igitur quod .a. fore est prius secundum naturalem intelligentiam quam deum scire .a. fore: non est aliud quam conceptus quo concipimus. hoc sic est priori conceptu quo sic concipimus illud. sed ex hoc non sequitur quod hoc in re sit prius natura / vel causalitate quam illud in re.

¶ Aliter potest dici quod hoc esse prius secundum naturalem intelligentiam quam illud potest accipi du pliciter vno modo quia conceptus quo taliter con cipitur hoc: est prior natura conceptu quo taliter comn cipitur illud scilicet de conceptibus correspondent bus talibus terminis: et sic conceditur quod .a. fore est prius secundum naturalem intelligentiam: nec sequiturqued sit prius naturaliter in re vel causaliter vel exigitiue Alio modo quod intellectus intelligens res ordinate eo modo quo ex se nate essent intelligi ab intellectu disposito / et inteilligens ordinem rerum: sicut se habet ex natura rei: iudicaret hoc esse prius illo: et sic negatur consequentia. Probatio autem procedit in primo sensu. Ad tertiam probationem et quartam patet per idem.

¶ Ad quartum principale. Si per conueni re deo intelligitur tale predicabile esse impositum / et deo attributum propter futurum cognitum: conceditur antecedens / et negatur consequentia: vt patet ex di ctis ad primum. Si vero per conuenire intelligitur deum in re esse huiusmodi: cuius esse significatur per talem praedicationem: et cuiusmodi esse requiritur / et sufficit ad veritatem illius praedicationis: negatur antecedens. primo modo est propositio de actu signato. secundo modo de actu exercito / vel ei equiualens. vnde ita diceretur quod ideo deus dat presentialiter esse sorti: quia sortes nouiter est: et ideo dabit / quia sortes capiet: et ideo dedit quia sortes accepit. huiusmodi enim verbum attribuitur deo secundum varias differentias temporis propter va riationem rerum temporalium.

¶ Ad confirmationem per idem. Si enim sunt propositiones mere de actu exercito negetur antecedens.

¶ Ad quintum negatur antecedens. Ad probationem. assumptum implicat con tradictionem: et infert etiam oppositum eius quod ibidem infertur.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. Ad primam probationem. concedo quod verum de futu ro esse immutabiliter verum potest ostendi non soum per rationem sumptam ex dei immutabilitate sed ex propria ratione futuri. Sed non ex hoc sequitur quin ideo sit immutabiliter verum. etc. Ad secundam probationem non infert propositum.

¶ Ad sextum. Si maior intelligatur de positoe nouitatis per ypothe sim possibilem / non valet discursus. Si per ypothe sim impossibilem / negetur maior. Minor etiam potest negari quo ad hoc quod illa prpothesis non inferret. a. esse nouiter futurum: quia inferret hoc / et eius oppo¬ situm.

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. Ideo enim a. est preteritum: quia deus sciuit .b. esse: et scit .b. non esse. Et ad probationes patet ex supra dictis.

¶ Ad septimum. Licet consequentia non valeat: quia deur non est causa peccati: sicut est causa aliorum entium po sitiuorum per se causabilium: et quia dei voluntas non preordinat nec praedeterminat quod mala fiant: negetur tamen antecedens. Ad primam probationem potest dicit quod .b. peccatum commissionis / vel omissionis deus scit ab eterno esse futurum non per ordinationes et determina tiones diuine voluntatis: quibus deus ordinet / et dei minet. b. malum fieri: sed tanquam sequelam concomi tantem varias determinationes quibus bene / et ordina te deus quaedam vult / et quodam non vult. et variis modis di uersa ordinat: sicut enim non vniformiter dicuntur om nia procedere a deo: sed quaedam immediate per creationequaedam autem tanquam effectus naturali necessitate consequen tes ex quibusdam causis secundis secundum ordinem / et cur sum a deo predispositum et institutum. quadam autem a voluntate creata: et horum quaedam mala / et quodam bona: quadam indifferentia: sic non omnia vniformiter di cuntur esse volita a deo et determinata / vel ordinata: sed quaedam dicuntur volita / et determinata voluntati efficaci / quadam voluntate beneplaciti antecedentis vl ea quae precipit vel consulit licet non fiant. quantum enim. ex se antecedenter vellet et approbaret illa fieri: et ist deus dicitur velle voluntate signi: quadam autem dicitur vel le voluntate beneplaciti antecedentis / et consequentis. vt bona quae fiunt: quedam autem voluntate concessionis et licentie: quaedam autem solum modo voluntate gene ralis influentie et non substractionis influentie sicu dictum est supra. distinctione vigesimasecunda. quaestionem secunda. Corrundenter non vniformiter dicitur deus praecognoscere futura omnia: tamen omnia cognoscit mediantibu determinationibus diuine voluntatis / et negationib etiam quarundam determinationum ex quibus simul sum ptis cognoscitur / et scitur peccata esse. potest autem sic di clarari. Deus ab eterno vidit quod sua voluntas determinauit sortem fore pro tali tempore. Uoluit etiam ce tas leges dari sorti: secundum quas sortes teneretur facere / a / actum / et cauere .b. pro tempore. d. voluit etiam voluns tatem sortis sue libertati relinqui: et generalem influen tiam esse sibi paratam et expositam / siue ad actus bo nos / siue malos / siue indifferentes: et hec omnia vi det diuinus intellectus. non autem videt quod voluntas deter minet / et velit simpliciter / et absolute coagere sorti al a. pro tempore. d. nec videt voluntatem conseruaturam a. pro. d. tempore: nec sortem diligi pro .a. actione in. di tempore: et tamen scit quod non stat ex parte diuine volunt tis: quin generalis influentia sit sorti exposita / et obl ta. Ex quibus sequitur et scitur quod sortes omittet .a. tamen l bere et contingenter vlterius videt .b. actum esse pre hibitum sorti pro tempore. d. videt: nichilominus volun tatem diuinam aliqualiter velle concurrere ad positi uum .b. actus: et conseruaturam .b. in esse pro. d. tempore / non voluntate beneplaciti antecedentis / nec volun tate praeceptiua / vel consultiua / nec velle approbatio nis / et complacentie / nec velle concessionis et licentis sed velle permissionis / et generalis influentie solum cum admixtione inuoluntarii et displicentie / et reprobatio nis: sicut enim verum est deum agere: et velle agere ad actum b. positiuum dum est in actu praesenti: ita verum est quod ab aeterno sic voluit: et cum eisdem modificabilibus. Ex quo sequitur sortem committere .b. tamen libere et contingenter: quia intellectus diuinus videt voluntatem diu nam non necessitare voluntatem creatam ad commit tendum vel non agendum: ymo voluntatem diuinam quantum est ex se magis ad agendum paratam precepta et ad non agendum prohibita. Ex his patet quod intellectus diuinus praescit mala futura non per determinationes diuine voluntatis quibus determinet mala esse et fieri: ymo quia bus praedeterminauit / et praeordinauit ordinatione preceptoria / vel prohibitoria oppositum: non tamen praescit mala futura absque omni determinatione voluntatis circa futura / nec ante omnem determinationem diui ne voluntatis / nec abstrahendo ab omi determinatio ne voluntatis divine circa bona / et mala futura. Sed hoc nouit mediantibus variis determinabilibus / et negationibus diuersarum determinationum: ita vt omnia futura cognoscantur per determinationes diuine volun tatis proprie / vel improprie directe vel indirecte Aut ad huiusmodi determinationes diuine voContra iuntatis sequitur per consequentiam necessariam b. peccatum fore. aut non necessario sequitur. Si primum igitur peccata fieri determinantur a diuina voluntate et necessario sequitur ex ordinationibus diuinis: quia ordi nans / et determinans antecedentia interpretatiue et im plicite ordinat ea quae necessario sequuntur: igitur nullum est peccatum: ymo omnis actio est conformis diuine ordinationi. Si secundum / igitur intellectus diuinus per hu iusmodi determinationes non scit certitudinaliter et euidenter .b. esse futurum: quia consequens non sci tur per antecedens quod stat eum opposito illius conse quentis.

¶ Respondeo. Non sequitur necessario et quibuscumque determinationibus secundum quas deus simpliciter et absolute et proprie velit / et praeordinauerit aliqua et voluntate / et ordinatione praeceptiua / vel consultiua vel prohibitiua / vel dispositima antecedentr. tamen .b. peccatum fore: sequitur per consequentiam necessariam ad varias determinationes et ad negationes diuersarum deter minationum secundum quas varie dicitur deus velle vel nolle vel non velle iuxta modum supra dictum Ideo nec sequitur peccata fieri / preordinari a deo: nec sequitur deum nescire certitudinaliter futura mala si alicui non pla cet sic dicere: et si non placet concedere quod deus concurrat per se effectiue ad actus positiuos voluntatem nostre: nec per se conseruat et manutenet eos in esse: tunc diceretur quod deus tales effectus voluntatis nostre prohibitos / et consequenter deformitates eorum / et de fectus / et priuationes scit: non quia futuri sunt: nec econtra: sed per suam intelligentiam infinitam quam nichilatet nec presens / neque praeteritum / neque futurum: et cuomne intelligibile totius aeternitatis est presens: nec sequitur quod necessario sciat huiusmodi futura: quia scit vnumquodque verum eo modo quo est verum ideo videt tales effectus futuros libere a voluntate creata futura.

¶ Ad secundam probationem antecedentis. Non omnis consequentia necessaria reducitur in se et directe ad locos dyalecticos assignatos per illum actorem logicum: licet possit reduci saltem indirecte In proposito autem diceretur quod illa cosequentia reducitur indirecte / et mediate ad locum a causato / et causa non quod dei scientia sit causa mali futuri: sed quia deus est causa prima etiam voluntatis create: et est ta lis causa: quod eius intellectum nichil potest latere. nec potest falli circa veritates in entibus secundis / et effectibus causarum secundarum.

¶ Ad tertiam probationem. Sufficit quod alterum reducatur in quandam causam que causa reducitur in causam primam: quia pecca tum reducitur in voluntatem creatam quae est a deo / et cui dantur certe leges a domino cui subiicitur.

¶ Ad octauum principale negatur consequentia. Et ad primam probationem. Non infertur propositum licet etiam. b peccatum non sit ex se futurum ante omnem determinationem diuine voluntatis: aut circumscripi ta omni determinatione diuine voluntatis: nec etiam proprie loquendo per determinationem diuine voluntatis qua deus determinauerit illud fore: tamen est futurum presuppositis quibusdam determinationi pus diuine voluntatis / et presupposita futuritio ne quorundam per diuinam voluntatem.

¶ Ad se cundam. Si illa sunt eiusdem rationis quo ad reali tatem materialem et phisicam: tamen in genere mo ris sunt formallter alterius rationis: ymo generis non oportet quod vnum sit futurum ex determinatione diuine voluntatis: sicut alterum. licet neutrum sit ex se praecise futurum: sed vnum est determinatum ab solute a deo non solum secundum illud quod est ma terialiter / et phisice: sed etiam secundum quod talis et taliter elici endus a voluntate creata: et non solum secundum velle generalis influentie: sed etiam secundum velle preceptionis antecedentis / et approbationis / et compla centie consequentis: non autem sic de altero. et pro portionaliter potest reperiri in dominio humano.

¶ Ad nonum. negatur maior. Non solum enim propter illud / sed quia cum .a. erit in actu presenti ideo erit: quia deus sciet et volet .a. esse: et sicut .a. esse quam do est non determinat diuinum intellectum ad sciendum. a. esse: consimiliter de fore.

¶ Ad decimum. ne gatur minor. Ad probationem. Non est simile: quia voluntatem nostram velle. b. fore non est ratio efficax / et infallibiliter inferens .b. fore: nec sufficiens ad hoc.

Quarta conclusio. Non ideo peccata sunt futura: quia deus praescit illa esse futura. Probatur: quia sequitur quod ideo pecca tum est futurum: quia deus vult peccatum fore: et quod ideo sortes est peccaturus: quia deus vult sortem esse peccaturum. Consequens est falsum: quia dei voluntas esset causa peccati: et determinaret causaliter volun tatem creatam ad peccandum. Consequentia probatur quia non minus inconueniens est diuinum intelligere esse causam / vel rationem et propter quid malorum fu turorum quam velle diuinum. Cum enim vtrumque sit deo infert deum esse causam peccati. Et quia intellectus diuinus non est ratio et propter quid respectu alicu ius extra se: nisi mediante velle diuino

¶ Confirmatur. Cum sortes peccat non ideo peccat quia deus sciat / et iudicet ipsum peccare: quia deus et set causa peccati: igitur similiter de futuro: quae enim sunt futura quia a deo sciuntur fore dum sunt actu presen tia ideo sunt: quia a deo sciuntur esse.

¶ Item. pro hac conclusione videntur reducibiles autortoritates origenis et hiero.

¶ Item ad idem est Anselmus de con cordia. capite quinto. vbi inquirit cum deus praesciat om nia futura. Utrum scientia eius sit causa rerum / vel econtra: et determinat quod est causa rerum: sed non male rum vt mala sunt: et ad idem est magister in presenti distinctione.

¶ Contra. Illud est causa et ratio qua re .b. peccatum est futurum: et quare sortes est peccaturus quod est causa quare verum est .b. esse futurum. et a quo verum est .b. esse futurum: deus est huiusmodi: igitur. Ma ior patet: tum / quia .b. esse futurum / et esse verum .b. fore sunt idem: vel equipollent conuertibiliter. tum / quia vnum quodque sicut se habet ad esse: ita ad veritatem secundo methaphisice. Minor probatur: quia secundum Augustinum 83. q. q. 1. Omne verum est a prima veritate verum Prima autem veritas deus est: et quia sicut prima bonitas est causa omnis alterius bonitatis pari ra tione de veritate. Secundo. Mala futura esse est posterius diuina scientia et determinatione diuine voluntatis: igitur ideo sunt futura: quia deus scit / et vult. Consequentia patet: quia prius videtur dicere propter quid respectu posterioris: et conuenientur responderi ad questionem factam propter quid de posteriori. et antecedens probatur primo quia bona sunt prius vel non posterius futura quam mala: quia mala non sunt futura nisi propter bona que inde sequunturi vel eliciuntur mediante diuina dispositione: nec ali ter a deo permitterentur bona: igitur preintelliguntur futura malis futuris: sicut finis his que sunt ad finem. Si igitur bona sunt futura posterius divine scientie et determinationi causaliter: sequitur quod et nala.

¶ Secundo probatur antecedens: quia sortem fore preintelligitur huic quod est sortem fore peccaturum. Si igitur sortem fore sit posterius diuina sci entia / et determinatione: sequitur quod et fore peccatum rum et econtra. Si sortem esse peccaturum sit futurum non per scientiam diuini intellectus: nec per determinationem diuine voluntatis: pari ratione sortem esse / vel fore

¶ Tertio principaliter .b. peccatum ideo est futurum quia deus vult illud fore: igitur. Et quia deus scit illud fore. Antecedens probatur primo: quia .b. peccatum non est ex se futurum: nec per intellectum di uinum abstrahendo a determinatione diuine voluntatis: quia esset necessario futurum: nec a voluntate creata: quia .b. est futurum antequam voluntas crea ta esset: aut aliquid determinaret: nec per aliam na turalem causam: igitur per voluntatem diuinam.

¶ Secundo: quia diunus intellectus non cognoscit .b. fore nisi per determinationem diuine voluntatis quam videt: alioquin posset omne futurum videre: sicut .b. non per determinationem diuine voluntatis.

¶ Tertio. Ab illa causa habet .b. esse futurum: a qua habet contingentiam sue futuritionis et quod sit contingenter futurum: sed hoc habet a deo. Probo: quia prima causa omnis contingentie est prima libertas: et quia ab eterno habet contingentiam: a causa eterna libere et contingenter determinante

¶ Confirmatur. Ab illius cause determinatione ha det .a. ab eterno determinate esse futurum .a. cuius cause potentia habet ab eterno esse possibile: quod enim dat potentiam ad actum dat: aut dare potest actum.

¶ Quarto principaliter. Actus indifferens futurus ideo est futurus: quia deus scit / et vult: igitur et malus. Antecedens patet: alioquin nullus effecus cause secunde ideo erit: quia deus sciat et velit illum fore. Consequentia probatur: quia idem actus nume to futurus erit indifferens pro prima parte alicuius temporis: et malus pro secunda: quia potest concedi pro prima / non pro secunda. Duratio autem effectus stantibus causis sine mutatione non variat causalitatem nec ordinationem causalitatis /

¶ Ad idem. possunt reduci multa media posita ditinctione vigesimasecunda / questione tertia. vbi ar guitur quod deus est causa mali vt malum et quod vult ma la fieri: et questione vltima dictum est supra. distinctio. Ad primum. vigesimasecunda: questione tertia respondendo ad quartam contra secundam conclusionem.

¶ Ad secundum negatur consequentia. Ad probationem. Non vniuersaliter prius assignatur conuenienter ratio / et propter quid respectu posterioris specialiter secundum quamlibet formam enunciandi: alioquin defectus in effectu imputandus esset cuilibet cause concurrenti: et quia non conuenienter dicitur quod ideo sortes peccat / et damnatur quia pater gignit naturaliter filium: prius tamen po test aliquo modo allegari in assignando propter quid respectu posterioris: vt ideo sortes est peccaturus quia libere est difformiter diuine voluntati commissu rus / vel obmissurus. negatur antecedens. Ad pro ed textiumuationem primam. concedo quod non est ex se futurum per exclusionem alterius futuritionis tanquam prioris / et presupposite / et causais: quia presupponitur quod voluntas creabilis sit fu tura / et sue libertati relinquenda et certe leges ei tradende. etc. B. etiam peccatum proprie loquendo non est futurum per determinationem / vel a de terminatione diuine voluntatis tanquam determinet t preordinet illud fieri: nec est tamen futurum absque omni determinatione diuine voluntatis / et cum cirtum scriptione / et exclusione determinationis divine cuiuscumque: ymo eiusdem futuritio presuponit varias determinationes diuine voluntatis. Non igitur abet prorie loquendo esse futurum ab eterno ab aliqua causa eterna: nisi remote / et indirecte: et potest dici quod habet esse futurum a voluntate creanda futura: a qua habebit esse presentialiter in actu. Ad secundam probationem patet supra. Ad terti am potest negari minor. non enim habet contingentiam a deo futuritionis: sicut nec futuritionem nisi remote et per accidens / et indirecte: et non sicut a causa preordinante / et predeterminante / et predispo nente illud fieri: sed sicut a causa determinante creauram rationalem et liberam esse: et dante eidem cet tas leges. etc. Potest autem dici quod habet contingen tiam sue futuritionis a voluntate creanda futura: que erit contingenter causa illius peccati imputabiliter. Quod autem deus dicitur prima ratio omnis contingentie hoc est verum respectu per se causa bilium non respectu defectuum / nisi per accidens: vt dictum est.

¶ Ad confirmationem. Habere esse posi sibile a deo potest intelligi proprie / et directe: quia possibile produci a deo: et sic negatur minor. Alio modo remote et per accidens et indirecte: quia a deo est possibile esse illud a quo erit peccatum: scilicet voluntas humana. et sic negatur maior. Negatur consequentia. Ad proI dd quatrumbationem. Sicut actus ille primo est bonus / vel indifferens: postea malus: et primo non deuians a ratione / et secundo deuians. Ita possibile est quod primo sit simpliciter volitus / et dilectus et postea non. Et consequenter quod prius posset causaliter attribui simpliciter alicui volitioni / et postea non. erit comparare Secundus artitulus deum scire .a. so re ad deum velle. a. fore. Et videndum an diuinus intellectus ideo sciat .a. creaturam determinate esse futuram: quia voluntas diuina determinat .a. fore an non: sed econuerso sit .a. nomen proprium / et ab solutum alicuius nature per se causabilis a deo. et hic non queritur an diuina volitio sit in re simpliciter causa divine cognitionis an econtra: nec hoc re quiritur ad veritatem talis ppothetice causalis: vt in superioribus patet. Sic enim querunt doctores an ideo quosdam reprobauit: quia presciuit demeri ta eorum futura. Solet etiam dici quod ideo vult istum punire: quia scit ipsum peccasse: et ideo vult istum vocare: et gratiam conferre: quia predestinauit eum et elegit ad finalem beatitudinem. Item. Si vtraque negatur propter negationem causalitatis corres spondentis in re: tunc negandum est quod deus vult in ferre penam isti quia peccauit: denotaretur enim secundum te quod peccatum haberet causalitatem respectu velle diuini. Una igitur istarum est causalis respectu alterius. et conuenienter respondetur ad questionem factam per propter quid de altera: non econuerso: quia non est circulus in huiusmodi assi gnationibus causalibus. Eo igitur modo quo in talibus conuenit fieri ypotheticas causales queritur que istarum sit vera. Et arguitur primo quod ideo diuinus intellectus scit .a. fore: quia diuina voluntas determinat et vult .a. fore: quia aut intellectus diuinus naturaliter scit et necessario iudicat .a. fore: aut hoc scit / et iudicat libere et contingenter. Si primum gitur diuina voluntas necessario vult .a. fore: quia non potest discordare a ratione / et dictamine intellectus diuini: igitur .a. necessario eueniet Si secun dum: igitur hoc scit per determinationem et ex determinatione diuine voluntatis: quia prima ratio liber tatis / et contingentie circa futura est diuina voluntas: et eius operatio / et determinatio nec deo conue nit aliquid operari ad intra vel ad extra libere: nisi ratione voluntatis. Circumscribendo / vel preue Confirmatur. niendo omnem determina tionem voluntatis circa .a. fore / et sumendo diuinum intellectum vt priorem secundum naturalem iutelligentiam omni determinatione libera voluntatis ciraca futura: et abstrahendo ab huiusmodi determinatione voluntatis / aut intellectus diuinus intelligit et dictat dictamine iudicatiuo / et assertimo .a. fore: aut .a. non fore: autem neutrum / aut vtrumque. non quartum / quia falsum iu dicaret. Si tertium / habetur propositum quod .a. non habet determinate esse futurum: nec intellectus di ninus hoc asserit: nisi ex determinatione diuine voluntatis. Si secundum / igitur falsum iudicat. Si primum / igitur .a. necessario eueniet: quia omne intelligere diuinum vt preuium determinationi voluntatis / et circunscripto respectu ad determinationem diuine voluntatis est mere naturale et necessarium: quia nulla libertas contingentie conuenit deo: nisi per liber tatem voluntatis. Et omnis habitudo intellectus diuini ad obiecta intelligibilia est mere na turalis abstrahendo ab omni operatione voluntatis.

¶ Preterea. Intellectus diuinus eo modo cognoscit .a. fore: quomodo .a. fore representatur inessentia diuina: sed non representatur nisi per determinationem: et ex determinatione diuine voluntatis. Probo: quia aut .a. fore representatur in essentia diuina naturaliter / et necessitate naturali: et hoc non: quia .a. necessario eueniret: aut libere / et contingenter. igitur per operationem et determinationem diui ne voluntatis.

¶ Confirmatur: quia non minus li bere et contingenter representatur intellectui diuino .a. fore. quam intellectui beato videnti in verbo .a. fo re: sed ex eo representat verbum libere et contingen ter beato .a. fore: quia representaturei per determina tionem voluntariam dei: igitur.

¶ Preterea. aut di uinus intellectus non magis per determinationem diuine voluntatis cognoscit determinate futura contingentia quam intelligat quidditates simplici intuiti ua noticia: aut magis ex determinatione diuine volun tatis. Si secundum / propositum. Si primum / igi tur non minus necessario cognoscit hec determina te fore: quam necessario ab eterno intueatur quiddita tes simplices: quia non videtur quod magis libere / et contingenter intelligat hec / quam illa: nisi propter respe ctum ad determinationem volunttatis

¶ Preterea. Intellectus non solum apprehensiuus / sed etiam iudicatiuus alicuius eiusdem intell gibilis non magis libere / et contingenter est iudica tiuus quam apprehensiuus illius: si non est iudicatiuus illius magis per determinationem voluntatis / quam ap prehensiuus. Sed huiusmodi complexe significa bilis .a. fore intellectus diuinus est libere / et contin genter iudicatiuus: et est naturali necessitate appre hensiuus illius: quia loquendo de actu diuini intel lectus: vt est pure apprehensiuus: et inspectiuus non est aliquod obiectiue intelligibile siue futurum / siue non futurum: quin necessario deus hoc intelligat: alioquin posset ipsum latere aliquod obiectum intel ligibile: igitur magis est iudicatiuus ex determinatione voluntatis / quam apprehensiuus.

¶ Preterea. Intellectus diuinus necessario scit et iudicat totum esse maius sua parte / vel hominem non esse asinum / et esse creabilem / et contingenter / e libere scit / et iudicat .a. fore: igitur non eque / sed ma gis cognoscit alterum per determinationem liberam voluntatis / quam alterum. Non enim videtur ratio quam re hoc necessario / et illud contingenter / si eque non per determinationem voluntatis. Si dicitur quod alia ratio est scilicet quod hoc est verum necessarium / et illud verum contingens.

¶ Contra. Tunc ideo dicimus sin tellectus sciret contingenter .a. fore: quia .a. esset futurum contingenter quod est falsum: quia tunc dum a. esset: ideo deus sciret .a. esse: quia .a. esset. et vltra haberetur propositum quia .a. est contingenter fututum per determinationem diuine voluntatis: igitur si ideo diuinus intellectus scit contingenter .a. fore quia .a. est contingenter futurum: sequitur quod intellectus ideoscit contingenter a. fore: quia voluntas contingenter determinat .a. fore.

¶ Preterea. Intellectus diuinus per illud cognoscit .a. esse determinate / et contingenter futurum: per quod primo .a est determinate et contingenter futurum. Sed .a. est determinate et contingenter futurum per liberam. de terminationem diuiue voluntatis. Probo: quia quantum est ex se est indifferens ad esse / vel non esse: cum sit contingens ad vtrumlibet: et quia .a. et .b. sunt producibilia eiusdem rationis eque quantum est ex se possibilia: igitur vnum non est magis determinate futurum quam reliquum: nisi per aliquod libere determinans.

¶ Confirmatur. Complexum non per se ex suis terminis verum: nec ex significatis suorum ten minorum necessario verum: sed quantum est ex se in differens / et indeterminatum ad veritatem et falsi tatem non fit determinate et contingenter verum: ni si per aliquam causam libere et contingenter determinantem illud ad veritatem. Nec etiam scitur eu denter et ineuitabiliter seu infallibiliter esse verum nisi per respectum ad aliquod infallibiliter determinans illud ad veritatem: sed hoc complexum .a. esse futurum est huiusmodi. Quod autem ab eterno / et contingenter et infallibiliter determinat illud ad ve ritatem est voluntas diuina: cui primo secundum se conuenit libertas contingentie et rectitudo.

¶ Preterea. Oblatis diuino intellectui duabus per tibus contradictionis quarum quelibet est et apparet indifferenter eque possibilis esse vera non cogno scitur vna determinate esse vera et altera falsa magis quam econtra: nisi per aliquam determinationem li beram et contingentem. vel per determinationem ne cessariam et naturalem. Sed determinatio libera / et contingens primo conuenit voluntati vt voluntas Intellectus autem diuinus non determinatur ad co gnoscendum alteram partem determinate per aliquod necessario determinans: nec per aliquid extra se: quia eius intellectus vilesceret: nec ab eterno determina tur per causas secundas futuras que nichil erant: quia hoc etiam derogat perfectioni diuini intellectus. Et quia cause secunde non sunt determinate ex se ad producendum hoc singulare magis quam illud: igitur.

¶ Preterea. Oblatis diuino intellectui duobus producibilibus eque et indifferenter quantum est ex se possibilibus fore intellectus diuinus non euidenter iudicat hoc fore magis quam illud: nisi secundum aliquam determinationem liberam et nisi per respectum ad causam determinantem hoc ad fore magis quam illud. Sed ab eterno offeruntur diuino intellectur omnia possibilia tam futura quam non futura. et hec non sunt nec apparent ex se magis possibilia esse quam illa igitur

¶ Confirmatur per exemplar eque naturali ter representans possibilia non futura sicut possibi lia futura non scitur determinate que illorum possi bilium sint futura: et que non futura: nisi mediante aliquo libere determinante hoc ad fore: et non illud: sed essentia diuina est exemplar eque naturaliter representans omnia intelligibilia obiectiue tam futura quam non futura: igitur per huiusmodi exemplar non se tur determinate quod hec sint futura et non illa magis quam econtra: nisi secundum aliquod libere determinans.

¶ Ex his patet quod deus non intelligit determinate futura contingentia per yedeas abstrahendo a determinatione libera voluntatis: quia huiusmodi ydes mere naturaliter representant omnia possibilia tam non futura quam futura. Ex his etiam videtur quod non sufficit dicere intellectum diuinum scire determina te futura contingentia per hoc quod totus fluxus tem poris preteriti / presentis / et futuri est presens eternitati / et diuino intuitui: et ideo deus videt omnia re spectu cuiuscunque partis temporis secundum et se fuisse vel fore. hoc inquam non sufficit: quia si prese tialiter videt: et si presentialiter sibi exhibetur .a. fore in tali parte temporis: et non exhibetur ei quod .b. erit: hoc est ex aliquo determinatiuo libere vel natu raliter cum .b. possit esse in eadem parte temporis quantum est ex se / et .a. non esse. primo. sed Ir In oppositum arguitur quiur quod intellectus diuinus intelligit per discursum. Probo quia intellectus primo offert voluntati intelligibilia: et secundo voluntas determinat: et tertio intelle ctus iudicat et assentit ex eo quod voluntas sic determi nat: nec obstat quod ista sunt simul duratione: quia in no bis discursus sillogisticus potest esse simul duratio ne habendo conclusionem cum premissis.

¶ Secundo sequitur quod voluntas diuina vellet et deter minaret de futuris contingentibus non rationabiliter: ymo sine ratione quantum est ex i psa formali dei minatione: quia non per rationem et dictamen rationis determinaretur de futuris. non enim ideo determi naret .a. fore: quia ratio intellectiua dictaret .a. futurum et dictamen rationis esset secundum ordinem natu ralis intelligentie quasi posterius illa determi natione voluntatis: igitur accidit illi determinatio ni respectus ad rectam rationem intellectus. Ex quo sequitur quod diuina determinatio quantum est de par se / et ex formali ratione determinationis minus est rationabilis quam humana que est ex ratione determinationis et per dictamen rationis. Ex quo vltra sequitur quod diuinam determinatio non esset recta per se / sed per accidens quia determinatio recta presupponit rationem rectam: et est recta ex eo quod est secundum rationem rectam et recte rationi conformis.

¶ Tertio. sequitur quod diuinus intellectus regulare tur / et rectificaretur per determinationem diuine vo luntatis. Consequentia probatur: quia ideo iudicium / et dictamen intellectus esset verum / et rectum: quia determinatio voluntatis est recta non econtra Consequens est falsum. Tum / quia hoc est imperfi ctionis in intellectu diuino. Tum / quia intellectus non minus per se et ex se formaliter est rectus / et vel rus quam voluntas recta. Sicut enim diuinum velle est prima causa / et ratio / seu prima regula / et ratio boni tatis: ita diuinum intelligere est regula prima / et ratio veritatis Confirmatur. modus cognoscendi et volendi perfectior et remotior ab imperfectione debet deo attribui secundum Aristotelem duodeci mo methaphisice interdum appetimus: et placet no nobis: quia videtur bonum secundum iudicium intellectus. aliquando autem econtra. Inudicamus / et videtur esse bonum / quia placet et quia appetimus illud Et hic secundus modus est imperfectior. est enim modus intemperatorum. dictamen enim rationis et iudicium intellectus debet precedere vt illi consequen ter conformetur appetitus.

¶ Quarto. Sequiturquod intellectus diuinus ideo scit .a. esse futurum quia .a est futurum. Consequens est falsum. patet in primo at ticulo. Consequenria probatur: quia .a. esset determinate futurum per determinationem diuine volun tatis que preintelligeretur scientie intellectus: qua scit .a. fore. Intellectus enim hoc sciret ex eo quod videret determinationem voluntatis: igitur huic sci entie presupponitur determinatio voluntatis iam facta defuturitione ipsius .a. et de altera parte contradictionis: igitur secundum ordinem naturalis intelli gentie prius est .a. determinate fore quam intellectum di uinum scire .a. fore. Simul enim sunt naturalis intelligentie ordine voluntatem determinare .a. fore et .a. fore determinatum esse a voluntate

¶ Quinto. Cum .a. est in actu presenti: non ideo deus scit .a. esse: quia voluntas vult .a. esse: nec intel lectus videt .a. esse per hoc quod voluntas vult .a: esse: igitur pre portionabiliter de futuro. Antecedens probatur quia a. secundum ordinem naturalis intelligentie esset per velle dininum priusquam per intellectum sciretur esse: igitur non ideo .a. esset: quia deus sciret .a. esse sed potius econtra: cuius oppositum probatur supra.

¶ Sexto. Cum intellectus diuinus offert voluntati vtramque partem contradictionis secundum puram apprehensionem naturalem. vt hec presen tatio naturalis preintelligitur determinationi libe re voluntatis. Quero aut intellectus offert vnam tanquam veram / et alteram tanquam falsam: et habetur pro positum quod vna est vera et altera falsa. non per deter minationem diuine voluntatis. aut intellectus offervtranque vt veram: aut vtranque vt falsam. Et patet quod non: quia ex veritate vnius sequitur falsitas alterius. et econtra. aut offert vt neutram veram / et neutram falsam: et hoc non. tum / quia talis represen tatio esset falsa et repugnans primo principio. tum / quia hanc non esse veram infert hanc esse falsam / et hanc non esse falsam infert hanc esse veram.

¶ Septimo. Intellectus diuinus scit mala futura non per determinationem diuine voluntatis: igitur et alia siue bona / siue indifferentia. Antecedens patet: quia voluntas diuina non determinat nec ordinat mala fieri. Consequentia probatur: tum quia mala non sunt magis ex se scibilia quam bona vel alia. tum / quia deus non aliter intelligit mala fieri futur ra quam bona: sicut nec aliter intelligit futura quam preterita secundum Augustinum. tum / quia rationes in oppositum eque viderentur de malis: sicut de bonis tum quia si dicitur cognoscere mala per infinitatem sue intelligentie quam nichil latet. Consimiliter dicere:¬ tur de aliis futuris.

¶ Octauo. Diuinus intellectus non ninus est po tens et sufficiens scire quam voluntas velle et determinare sed voluntas vult non per determinationem intellectus: igitur nec econtra.

¶ Nono Intellectis diuinus non minus ex se est iudicatiuus / et dictatiuus quam apprehensiuus / sed non per determinationem di uine voluntatis apprehendit vtramque partem contra dictionis: quia offerteas voluntati: igitur.

¶ Decimo. Intellectus diuinus non est ex se minus potens et sufficiens scire vera contingentia quam vera necessaria: quia si scire ex se formaliter vera necessa ria est perfectionis: et scire hoc per determinationem. alterius foret imperfectionis et quod intellectus non foret praema ratio sciendi huiusmodi vera: ergo simile de coningentibus veris.

¶ Undecimo. Non minus potens et sufficiens est cognoscere futurum esse quod futurum est quam praeteritum esse quod preteritum est: sed hec cognoscit non per determinationem diuine voluntatis: quia praeterita sunt necessario preterita. Nec eorum praeteritio subest libertati voluntatis: igitur cum secundum Augustinum deus non aliter intelligat praeterita quam futura: sequitur quod non per determinationem diuine voluntatis cognocat futura.

¶ Duodecimo. Non scit actus humanos futuros per determinationem diuine voluntatis: igitu nec alios effectus. Antecedens probatur: tum / quia deus reliquit voluntatem humanam sue libertati et indiffe rentie. Si autem determinaret .a. fore iam determinaret voluntatem ad producendum .a. tum / quia non ordinat nec determinat de actibus malis: igitur nes de aliis eque sub nostra libertate indifferentie existentibus. tum / quia nec de indifferentibus. Si enim predeterminaret / et praeordinaret illos fieri: igitur iam essent boni / et non indiffe rentes: quia conformes diuine voluntatis ordinationi.

¶ Decimotertio. Sequitur quod intellecus diui nus non haberet noticiam certam et euidentem de vo ritate determinata futuri contingentis. probo primo intellectus non certificatur euidenter de effectu fu turo per illam determinationem: que potest non esse: yrmo nunquam fuisse determinatio qua etiam posita rema neret voluntas eque indifferens / et eque libera liber tate contradictionis: sicut ea non posita / et sicut si non esset voluntas determinata: sic est de determinatio ne diuine voluntatis: igitur.

¶ Secundo. quamuis voluntas nostra foret determinata ad agendum .a. pro futuro et intellectus noster illam determinationem videret adhuc intellectus noster per huiusmodi determinationem non habebit certitudinem euidentem de futuritione illius rei. quia non obstante huiusmodus determinatione voluntas remanet equa libera ad agendum et non agendum et eque inditerens ad oppositita: sicut si non foret hu iusmodi determinatio: magister cum voluntas diuina non ob stante sua determinatione sit non minus libera libertate contradictionis / et indifferentie quam voluntas nostra: sequi tur quod per huiusmodi determinationem non certificatur euidem ter intellectus diuinus de .a. futuro.

¶ Tertio. si intelle ctus creatus per reuelationem vel aliter videret determi nationem diuine voluntatis super aliquo futuro non ex hoc heret certitudinem euidentem et infallibilem. probo: quia adhuc posset aliter euenire stante quod ille intellectus sic intellexit: igitur nec diuinus intellectus habet certitudinem per hoc quod videat huiusmodi determinationem: quia illa determiminatio non erit minus potens certificare intellectum creatum super vno futuro: quam intellectum diuinum super infinit puoe

¶ Qnarto spatialiter. non certificabitur de futuritione actus nostri liberi: quia effectus futurus a duabus causis libe ris: quarum vna non necessitat alteram: et quarum cum de terminatione vnius stat indeterminatio alterius non scitur euidenter per solam determinationem alterius cause: sic est de .a. futuro actu meo: igitur intellectus di uinus non sciet euidenter .a. fore per solam determina tionem diuine voluntatis: et non nisi per determinationem vtriusque voluntatis: et ita iutellectus diuinus vilesceret: quia acciperet certitudinem ex determinatio ne per determinationem nostre voluntatis. Maior probatur: quia si .b. effectus dependet a voluntate mea / et tua et si mea voluntas non necessitat tuam: nec econtra: et cum determinatione mee voluntatis stat indeterminatio tue voluntatis: vel econtra. non potest aliquis intellectus esse certus de .b. futuro per solam determinationem alterius voluntatis. Patet: quia cum determinatione vnius voluntatis stat indeterminatio effectus: quia indetermi natio alterius voluntatis infert indeterminationem effectus. Si enim determinatum est effectum fore: igitur deuterminatum est quamlibet eius causam esse producturam Minor probatur: quia diuina voluntas non necessitat volun tatem nostram nec econtra: et cum determinatione diuine vo luntatis: stat indeterminatio voluntatis nostre ex quo diuina determinatio non necessitat voluntatem nostram: sed eam reliquit libertati indifferentie ad vtrumlibet. Si enim determinationem diuine voluntatis sequitur necessario de terminatio voluntatis nostre: sequitur quod voluntas nostra agit equali et consimili necessitate: sicut causae naturales. voluntate enim diuina determinata ad. d. calorem futurum ex igne: sequi ter necessario ignem producere. d. et ea non determinata non potest sequi.

¶ Quartodecimo principaliter. Frustra positeitur diuinus intellectus scire futura non ex se formaliter et primo sed per illam determinationem qua circumscripta et respectu ad quam circumscripto potest saluari sufficienter intellectum di uinum scire futura: sic est quia omne intelligibile / et tota eternitas / et totus fluxus temporis est intellectui diuino praesens intui tiue propter immensitatem sue intelligentie: ergo per immensitatem sue in telligentie videt intuitive omnia praeterita / praesentia / et futura cir cumscripto respectu ad determinationem voluntatis.

¶ Con firmatur. si intellectui creato per reuelationem fiat praesens aliquod futurum: sicut sibi naturaliter est presens aliquod praesens vel praeteritum: tunc cognosceret illud esse futurum sine respectu ad determinationem voluntatis: igitur multo ma gquid intellectu diuino cui in infinitum perfectiori modo est praesens omne verum / et omne intelligibie.

¶ Confirmatur. si diuina voluntas non concurrat per se effectiue ad effectus causarum secundarum / sicut probabiliter ponitur a multis / tunc diuina voluntas non determinabit se producturam tale futurum: igitur determinatio diu ne voluntatis non esset tunc ratio intelligendi tale futurum: et tamen intellectus diuinus tunc cognosceret futura.

¶ Responsio. quamuis loquendo proprie / et stricte de propatione causali neutra pars articuli sit concedenda: vt si notetur causalitas in re simpliciter / vel dependentia / vel prioritas et ordo naturalis: tamen loquendo de propatione causali large quomodo solet in proposito de diuinis interdum accipi: potest concedi conclusio primarum rationum specialiter de futuris a solo deo immediate Probatur. propositis enim intellectui oppositis / vel plu ribus intellectus non dictat hoc esse agendum / et illud non esse agendum: nisi quia placet: vel quia vnum ex se formaliter est agendum / et alterum non agendum: aut propter aliam rationem et aliquod propter quid antecedenter ex parte huius non ex parte illius: si in proposito detur primum: habetur propositum. si secundum / contra illud esset necessario futurum: quia ex se formaliter determinaret si bi fore non per determinationem diuine voluntatis / vel intellectus: sed prius. Si secundum / contra: quia vt prius non esset futurum per determinationem diuine voluntatis: sed praestelligere tur futurum. et quia non est aliquod propter quid antecedens: sed omnimoda indifferentia / et equelitas huius / et illius ad fore / vel non fore.

¶ Confirmatur. Si in potestate voluniatis mee sit eligere .a vel .b. sub disiunctione et nulla ratio sit antecedentur motiua in tellectus ad eligendum hoc magis quam illud: numquam intellectus dictabit hoc magis esse eligendum quam illud: nisi quia placet eligetur hoc reliquaendo illud: igitur similiter in proposito. si igitur in deo determinatio voluntatis / et iudicium intellectus essent actus distincti: tunc determinatio voluntatis de .a. fore praecederet iu dicium intellectus respectu eiusdem siue vt causa iudicii / siue vt effectus prior. nunc autem quia non est realis prioritas / vel causali tas propter identitatem. Si tamtum ibi ponatur ordo rationis / et nauralt intelligentie: et consequentr vna huiusmodi propositionum dicatur causalis re pectu alterius secundum similitudinem et virtualem equalentiam magis videtur dicendum quod ideo intellectus scit .a. fore: quia voluntas determinat et sibi placet quam econtra. Si autem dicatur /ssupposito quod potentia intellectiua sit ex se formaliter libera respectu sue operationis proprie: non solum per actualem operationem volendi antecedentur determinantem / tunc intellectus diuinus ex se for maliter quatenus intellectus eque libere dictabit hoc / et non oppositum. sicut voluntas libere dictabit hoc non oppo itu.

¶ Responsio. Si ita foret: tunc aut dicendum quod neutra esset causalis. aut dicendum quod quamuis intellectus secundum se / et ex se formaliter sit liber sicut voluntas: adhuc numquam dictat et iudicat hoc magis quam illud: nisi vel quia placet / vel propter aliquod medium: et propter quid quisi antecedentur motiuum. vel quia hoc ob ictum est ex sua nam et propria ratione forali huiusmodi determinate.

¶ Item: intellectus non est liber respectu primorum actuum: sed solum respectu actuum quarum iam praehaet habitum ex similibus actibus. si autem pars prima videtur probabilior respectu futurorum a solo deo mediate: igitur pari ratione de futuris naturali necessitate pro uenientibus ex causais secundis a deo immediate productis: quia de is determinans antecedentia determinat huiusmodi consequentia. Ultel rius pari ratione videtur dicendum de actibus liberis: qui ideo sunt futuri quia deus scit et vult illos esse futuros. sed de actibus malis qui non sunt futuri: quia deus sciat et velit illos fore Non est dicendum quod ideo deus sciat ilios fore: quia velit illos fore.

¶ Notamd tamen quod sicut superius dictum est. dis. 22. q. 5. in propositione causali lpy quia non semper denoenst ordinem et habitudinem causati ad causam: sed interdum causarum in causando / vel effectuum in causari secundum hoc igitur cum dicitur intellectus diuinus ideo scire .a. for uia voluntas vult .a. fore. hec causalis potest reduci secundum similitudinem et proportionem ad causales in quibus ly quia notat habitudi nem causarum inuicem in causando vt secundum ordinem et pluralitatem rationis diuina determinatio / et diuina scia intelligantur quasi duo principia respectu futurorum et determi natio voluntatis preintelligatur iudicio intelletua li quomodo ratio causalitatis finalis in deo secundum ordinem rationis diceretur prior ratione causalitatis effectiue / vel econtra. Posset etiam reduci secundum similitudinem et equi ualentiam ad causales: quibus correspondet ordo cause et causati: quia si in deo distinguerentur iudici um et volitio: iudicium causaretur a volitionem igitur conclusionem priorum Sustinendo rationum large / et improprie lo quendo de propositione causali.

¶ Ad primum. in oppositum negatur consequentia: quia ibi non est di stinctio actuum: nec est ibi realiter ordo priorum / et posteriorum / nec notioris / et ignotioris.

¶ Ad secundum. Peridem arguitur de electione voluntatis create respectu duorum equalium / et om nino indifferentium. negatur igitur consequentia. Li cet enim tali volitioni non presupponatur ratio dictans hoc magis / quam illud: quia nec est possibilis talis ratio: tamen talis voluntas conuenienter dici tur velle recte et rationabiliter: quia non difformiter: ymo conformiter recte rationi. Et quia voluntas diuina est ex se recta / et prima regula rectitudinis ideo non presupponit regulam priorem qua regule tur sicut voluntas nostra.

¶ Ad tertium. accipiendo proprie / et simpliciter re gulari / et regulabile: negatur consequentia. Requiritur enim distinctio inter regulam / et regulatum / et regulabile non est ex se rectum vel dependet ab alio ad hoc vt sit rectum.

¶ Ad confirmationem. Alle secundus modus dicit imperfectionem in voluntate regulabili et obliqua bili que non est prima ratio / et regula rectitudinis sud rum actuum.

¶ Ad quartum negatur consequentia. Ad probationem dictum est in primo articulo. Licet enim sit ordo / et prioritas secundum ratio nem inter determinationem diuiune voluntatis / et ludicium diuini intellectus respectu .a. futuri: tamen hec intelliguntur quasi priora et causaliter pre supposita determinate et complete futuritioni ipsius .a. Determinata enim / et perfecta futuritio ipsius .a. presupponit determinationem diuinam rectan et rationabilem / que est recta ratio intellectus diuini vel eam implicat. Sicut igitur copula / et concur sus vnitiuus / et ordinatus causarum presupponitur effectui: ita ex parte dei concursus vnitiuus determinationis et dictaminis quasi principiorum concausan tium / vel quasi integrum principium causale propter quod .a. est futurum: sicut cum .a. est actualiter: ideo est et capit esse: quia deus scit et vult non quod .a. esse sit medium inter diuinum velle / et diuinum intelligere tan quam posterius isto et prius illo.

¶ Ad quintum. negatur antecedens. Ad probatio nem / patet ex dictis.

¶ Ad sextum. Loquendo absolute / et de vi verbi diuinus intellectus nunquam in eternitate offert: nec offerre potest voluntati vtramque partem contradictio nis. quin offerat vnam vt veram / et alteram vt falsam: quia non offert / nec offerre potest: quin volun tas velit vnam esse veram / et alteram falsam. Ideo data prima parte non habetur propositum: quia non sic prius offertur vtraque pars: quin voluntas velit vnam. tamen loquendo de diuinis large / et impropie et in quadam similitudine ad intellectum et volunta tem creatam in casu quo voluntati proponentur duo equalia sub disiunctione potest dici presentationem huiusmodi preintelligendo determinationi voluntatis quod intellectus diuinus offert illas partes volun tati non vt alteram determinate veram / et alteram vt falsam: nec vtramque veram nec vtramque falsam: sed absolute abstrahendo a veritate et falsitate huius vel illius determinate quomodo foret de anima nostra in simili casu: nec tamen offert formaliter / et positiue vt neutram veram / vel vt neutram falsam: ita quod sit formaliter representatio negationis: puta quod intelle ctus diuinus offerendo dicat neutra pars est vera: vel neutra est falla. Sed potest dici quod offert negatiue vel priuatiue. vt neutram veram / et vt neutram falsam: quia non offert veritatem nec falsitatem sor maliter: ita quod sit negatio oblationis veritatis vel fal sitatis: ideo oblatio non est falsa. Ad septimum patet ex dictis in primo articulo. Deus enim non scit mala futura per determinationem sue voluntatis respectu malorum et per determinationem qua determinat mala fieri / et fore: tamen intelligit ea mediantibus quibusdam determinationibus / et mediante scientia quorundam futurorum scitorum per determinationem diuine voluntatis cum negatione prescientie respectu quorundam possibilium: et ita non cognoscit illa nisi super positis quibusdam determinationibus diuine volun tatis. Si antecedens intelligitur quod non per determinationem qua determinantur esse fatura: negatur consequentia: quia illorum vt malorum deus non est causa: nec ea simpliciter vult. Si vero antecedens intelligitur quod nullo modo per aliquas determinationes: negatur antecedens. I cid octauum. discursus nonpa let: sed committitur fallacia non causa vt causa. negatur discursus: quia naturaAd nonumiter apprehendit: sed contingenter iudicat: licet vtrumque conueniat intellectui vt intellectus est. I Discursus non valet: quia conAd decimum mititur non causa vt causaQuod enim diuinus intellectus non scit .a. esse futurum nisi per determinationem liberam voluntatis hoc non est propter defectum / et insufficientiam potentie: sed propter contingentiam / et indifferentiam pos sibilis obiectiue: quod non est determinate futurum: nisi per primam partem liberam seu voluntatem liberam per idem. potest etiam di Ad bndecimumi ci quod per determinationem voluntatis aliquo modo scit .a. fuisse: quia .a. fuisse presupponit. a. aliquando esse et aliquando fuisse fu turum. Ad duodecimum negatur ante cedens.

¶ Ad primam probationem. Si .a. sit actus indifferens: tunc deus ab eterno determinauit voluntatem producere a determinatione que est secundum velle generalis influentie / et concessionis / seu licentie. Et licet ab eterno determinatum esset volunta tem esse producturam ipsum .a. tamen voluntas re linquebatur libere potestati ad non producendum. Si vero .a. sit actus bonus: tunc deus determina uit voluntatem esse producturam .a. non solum de terminatione generalis influentie: sed etiam determinatione preceptiua / vel consultiua. Nec hoc obtat indifferentie libertatis. Si vero .a. sit actus pro hibitus sic absolute loquendo negandum est deum determinasse simpliciter .a. sore: vel determinasse vo luntatem creatam esse producturam .a. Tamen sicut dum .a. est in esse presenti / et permanenti voluntas diuina habet aliquem actum / et aliquam causalitatem respectu po sitiui per se causabilis in .a. et quod est bonum naturale ita non est inconueniens habere deum aliquem actum voluntatis respectu: a. futuri.

¶ Ad secundam probationem negatur consequen tia. Ad tertiam probationem. Actus illi non erun boni moraliter / vel meritorie: sicut nec effectus ca sarum naturalium quia licet sint conformes divine ordinationi dispositorie / et concessorie: non tamen diuine ordinationi preceptiue vel consultiue et approbatiue / et acceptatiue huiusmodi tanquam ordinabilis ad primum. Ad decimumtertium. negatur consequentia. Ad primam probationem negatur maior: ex quo huiusmodi potentia determinans est determinata de in esse et de actu / et licet sit adhuc indsterens de possibili. Ex quo etiam ad huiusmodi determinationem sequitur per consequentiam necessariam illud fore.

¶ Ad secundam probationem. non est si mile. Ad voluntatem enim nostram velle .a. esse: non sequitur necessario / et euidenter. igitur .a. erit.

¶ Ad tertiam probaret quod deus non habet certitudinem infallibilem de futuro contingenti. Quicquid igitur sit de antecedente negatur consequentia: quia intellectus diuinus non potest falli: nec est possibile quod dictet oppositum determinationi divine: et potest nunquam iudicasse fore: sicut voluntas potest nunquam vo luisse huiusmodi fore: et sicut .a. potest nunquam fuisse futurum: non sic autem de intellectu creatocum determinatione diuine vo Ad quartam luntatis respectu futuri stare in determinationem nostre voluntatis respectu eiusdem potest intelligi dupliciter. Uno modo: quia non est deteterminate verum quod voluntas nostra causa bit talem actum: et sic negatur minor. Alio modo quia non habet velle secundum quod formaliter velitis et deterinnauit se talem effectum pro futuro produce re. Aut quia potest indifferenter illum effectum pro ducere: et potest illum non producere: vt intelligatur indeterminatio de possibili et secundum potentiam et sic negatur maior.

¶ Ex quo ille intellectus scit quod ad deum velle .a. fore ex talibus causis sequitur infrustrabiliter .a. esse fu turum a talibus causis. Nec ex hoc sequitur quod volun tas nostra agat naturali necessitate / sicut ignis: quia habet ex se formaliter vnde antecedenter possit age re / vel non agere presuppositis / et presentibus omnibus causaliter prerequisitis actioni. non sic ignis Ad decimum quartum. Negatur minor.

¶ Ad probationem. Licet omnia intelligibilia sint naturaliter praesentia diuino intellectui quatenus pure est apprehensiuus: tamen ad hoc. vt .a. esse futurum sit presens diuino intellectui vt est iudicatiuus assentiendo vel dissentiendo quod .a. erit / et quod .b. non erit exigitur determinatio potentie libere.

¶ Ad confirmationem. Per illud probaretur quod de us posset scire certitudinaliter .a. fore ab ipso immediate quamuis nullum actum voluntatis haberet ciraca illud: quia intellectus creatus hoc potest. negatur igitur consequentia: nec est simile. Intellectus enim creatus potest scire / et iudicare .a. fore per no ticiam ab alio sibi infusam. Tamen veritas talis sci entie presupponit .a. esse determinate futurum pro tali tempore: hoc presupponit determinationem liperam alicuius cause scilicet prime. ideo presuppo nitur quod prima causa certificans intellectum creatum scit illud futurum non sine actu voluntatis. Non Ad aliam contirmationem. vide tur quin deus mediate / vel immediate conseruet huiusmodi actum positiuum: dum est in actu: et quin terminet dependentiam ipsius. igitur aliquo modo vult manutenere illum. igitur ab eterno voluit cum eisdem modificationibus

Notandum autem quod rationenes pro prima conclusione alique videntur probare quod mala euenirent de necessitate: nisi essent futura per determinationem diuine voluntatis: ideo non valent ad probandum hoc: sed solum probant quod intellectus diuinus non scit mala esse futura ante omnem determinationem volunta tis et nisi presupponendo et preintelligendo alias de terminationes libere voluntatis.

¶ Ad argumentum in principio questionis negatur consequentia. Patet ex dictis: et sic de questione.