Quaestio 1

¶ Sequitur distinctio. 48 CIrca distinctionem quadragesimamoctauam in qua nagister tractat de rectitudini voluntatis create per conformita tem ad diuinam / et quomodo voluntas creata interdum vult male idem deus vult / quaro. Utrum omne bonum aliud a deo sit contingentur bonum ex ordinatione libera diuine voluntatis.

Quod non / quia aliquod est malum non contigenter ex ordinatione libera diuine voluntatis: quia secundum augustinum primo de libero arbitrio / capite quarto. aliquod est ma lum non quia prohibetur sed ideo prohibetur: quia est malum: igitur similiter de bono.

¶ Contra. sicut prima entitas ad alias entitates / sic prima bonitas ad alias bonitates. Sed prima entitas est causa contingens et libera omnium aliarum entitatum: et propter quam vnumquodque ens est tale ens: igitur ram de bono.

¶ Secundo Primo distiuguendu ad quistum.

¶ De primo bonum dicitur dupliciter: scilicet bonum in se / et abso lute / et bonum alteri. Hec distinctio habetur septimo ethicorum capite decimoquarto. primo modo omne ens est bonum: quia bonum / et ens conuertuntur. primo ethicorum Et secundum augustinum omne quod est inquantum est bonum est bono sic sumpto non contrariatur malum per se / et proprie: et ratio boni sic sumpti non videtur ratio obiectiue appetibilis et allectiui: sed esse appetibile videtur per modum passionis consequi rationem boni forma lem. Ideo enim .a. est appetibile: quia bonum: et est magis appetibile: quam .b. quia magis bonum. ratio huius bo ni sic sumpti videtur esse in hoc quod res habet forma liter aliquem gradum perfectionis. et non videtur dici omnino vniuoce de ente simpliciter perfecto: quod est bonum per essentiam. et de ente secundum quid perfecto: quod est bonum secundum participationem / et mutationem boni per essentiam: iuxta illud Marci decimo. Nemo est bonus nisi solus deus.

¶ Bonum autem alicui alteri est quadruplex: scilicet bonum naturale / vtile delectabile / honestum. Et l cet hec bonitates / vel earum alique sint interdum idem subiecto materialiter: sunt tamen rationes distincte et interdum separantur subiecto.

¶ Bonum naturale alteri dicitur aliquid spectans ad illius alterius inte gritatem substantialem: vt homini bonum est habere vnum oculum vel aurem. Dicitur etiam illud quod est generatiuum vel conseruatiuum eius / vel contra rii impeditiuum. Dicitur etiam de eo quod facit ad i fectionem secundariam et ad bene esse illius: et est ilapte conueniens. Et licet multa huiusmodi possint reduci ad bonum vtile: quia disponunt ad finem: tamen aliam rationem boni videntur habere: quia quaedam talium amaremus: etiam si vite et fini non essent necessaria vel vtilia. patet primo methaphi. malum huid bonitati oppositum est priuatio eorum que spectant ad secundariam perfectionem rei: et ad bene esse / et pu chritudinem / et integritatem illius.

¶ Bonum vtile d citur eo quod valet ad aliquod bonum acquirendum: et confert rei ad acquirendum finem: et tali bono vtili vtem dum est: quia referendum in aliud: et hoc proprie et stricte conuenit soli enti rationali secundum Augustinum. 83. quod q. 32. Solius enim rationalis creature est proprie referre id quo vtendum est ad illud quo fruendum est.

¶ Hoc bonum etiam dicitur bonum commodi: malum oppo situm huic bono dicitur quod est alicui damnum vel no ciuum vel finis impeditiuum disconueniens.

¶ Bonum delectabile est illud quo potentia vitalis formaliter delectatur siue per modum operationis actualis / siue prer modum passionis consequentis operationem. malum huid oppositum dicitur illud quod est afflictiuum vel dele ctationis impeditiuum et priuatiuum.

¶ Bonum ho nestum et iustum non conuenit proprie inanimatis: neque brutis secundum Anselmum de veritate. capite duode cimo. Et hoc est triplex scilicet bonum ex genere bonum morale / bonum supernaturale / vel theologicum / et chy ritatiuum: quod est bonum simpliciter / et meritorium

¶ Bonum ex genere est actio voluntaria et libera con ueniens operanti ex natura actus et obiecti: et est perfec tibilis et apta determinari per circunstantias mora les conuenientes et conformales prudentie. Unde nec includit circunstantiam deformen: vt mentir nec est omnino indifferens ad bonum et ad malum mo rale simpliciter: sicut leuare festucam: sed iam habe aliquid de genere boni moralis: et iam includit alique rectitudinem et aliquas circunstantias determinatas puta conueniens obiectum et conueniens genus act ita quod est bonum morale et honestum secundum quid et diminute et inchoatiue: vt subuenire indigenti et compati idem. Et dicitur bonitas ex genere: quia sicut genus est quasi potentiale respectu specierum et de terminabile per differentias: sic hec bonitas est quasmaterialis et potentialis respectu biumonitatis moralis simpliciter et quasi formalis per vlteriores circunstan tias debitas. potest tamen viciari per circunstantia consequenter additam.

¶ Malum ex genere dicitu actio libera disconueniens operanti ex natura actus et obiecti: et iam viciatur per aliquam circunstantiam vt auferre alienum et nocere innocenti: tamen sicut bonum ex genere potest quandoque vitiari per adiun ctionem accidentalis circunstantie: vt intentionis sic actio que dicitur mala ex genere potest in casu per adiunctionem alicuius determinationis corrigi: et quosi contra maliciam trahi. vt occidere proximum dicitur ma lum ex genere cum sit etiam prohibitum in decalo go. Tamen occidere hominem ignorantia inuincibili vel auctoritate legis non est malum. tale tamen age re sibi relictum circunscripta huiusmodi circunstantia videtur malum. quia talis actus est respectu materie indebite.

¶ Notandum aliquod bonum ex gen re potest dici tripliciter. aut illud quod est genus bo norum. vt virtus et iusticia dicitur bonum ex genere

¶ Aut quod per nullam circunstantiam potest fieri malum. vt diligere deum ex charitate et secundum charitatem. aut actio conueniens respectu materie et obiecti agentis: vt dare elemosinam indigenti: et ex opposito malum ex genere potest dici tripliciter aut quod est genus malorum. vt iniusticia: aut quod per nullam circunstantiam potest benefieri. vt mantiri: adue lari. aut actus disconueniens voluntati quantum ex natura obiecti et talis actus. vnde obiectum mate riale dicitur quasi genus subiecntum ex quo actus talis trahit deformitatem.

¶ Bonitas moralis dicitur tripli citer. primo / conuenientia / seu conformitas libere actio nis / vel cessationis vel habitus ad rectam rationem dictantem de circunstantiis / et fugibilis prout nobi innotescit in lumine naturali rationum naturalium seu differentia integritas eorum / que secundum rectam ra tionem naturalem debent inesse voluntati in sua actio ne / vel cessatione / vel habitu: et accipio rationem na turalem pro prudentia morali: vt ea vsi sunt philosophi: et hoc modo vsi sunt philosophi gentiles boni tate morali: vel vita scilicet pro viuere conformiter dictamini doctrine moralis humanitus et naturaliter acquisite et hoc modo contingit actionem bonam moralem esse sim pliciter vitiosam: quia contingit illam habere circunstantiam specialiter lege dei prohibitam. quadam autem spectantia ad actiones humanas falsa / et heretica sunt: qua tamen magis apparentia sunt in lumine naturali quam eius op positum. Alio modo dicitur conformitas actionis vel vite ad rectam rationem dictantem de circunstantiis specialibus absque falsitate contraria veritati catho lice / et absque speciali circumstantia respectu talis actio nis specialiter prohibita. Et intelligo de ratione recta naturaliter acquisibili circunscribendo legem spe cialem a deo reuelatam et traditam. et hoc modo bonitas naturalis est communis ad actiones bonas simpliciter: et meritorias vite eterne: et ad quascunque ad tiones in homine peccatore vel infideli. Licet enim in tali sit quedam circunstantia lege dei prohibita scilicet priuatio charitatis Tamen hec circunstantia non est specialis circunstantia respectu talis actionis secundum speciem / vel genus prohibita specialiter: yrmo est circunstantia generalis que requiritur ad actiones supernatanles et et naturales: quia tenetur semper esse in charitate. Infidelis autem potest habere dictamen absque falsitate: vt quod .a. est agendum propter iusticiam et ordinationem iusticie seruandam: et propter bonum reipu. et propter obseruantiam iuris naturalis quod est ius diuinum. et quia recta ratio hoc dictat. aut etiam pro pter deum vt rectorem omnium absque inclusione falsi: vel circunstantie specialiter prohibite in tali actione: et hoc modo nulla actio vitiosa bona est moraliter bonitas. igitur moralis perficit bonitatem ex genere: et ad istam est illa potentialis: sicut ista est in potentia ad bonitatem meritoriam et charitatiuam.

¶ Malicia moralis opposi ta est carentia circunstantie debite et secundum dictamen ratio nis requisite: vel appositio circumstantie disconuenientis quam ratio dictat debere non inesse.

¶ Bonitas supernaturalis / seu theologica. vel chari tatiua que est biusmoditas simpliciter / et in viatore est meri toria glorie: dicitur conformitas voluntatis ad rectam rationem plene dictantem de circumstantiis requisitis se cundum fidem catholicam et legem dei nobis traditam vel dicitur conformitas create voluntatis in agendo vel viuendo ad diuinam voluntatem vt praeceptiuam vel persuasiuam / et approbatiuam. et hec bonitas est perfec tiua legis / vel bominitatis moralis: et addit ad illam sicut ratio recta comprehendens circumstantias debitas secum dum fidem catholicam addit ad dictamen recte ratio nis secundum legem et ius nature: et sicut ius diuinum secundum eatholicam veritatem addit ad ius naturale. Malicia opposita est malicia culpe / et iniusticie / que est carentia circunstantie debite vel appositio indebite contra legem dei preceptiuam / vel consultiuam.

¶ Notandum quod bonitas / et rectitudo quam habuit Adam ante casum erat minor quam bonitas supernaturalis / et gratuita via toris praesentis: quia propter talem viator est dignus vita eterna / et conceptus per gratiam gratum facientem: erat tamen maior quam bonitas pure moralis in via non solum quia meliora erant naturalia: sed etiam: quia intellectus et voluntas adiuuabantur quibusdam donis supernaturalibus: et quia tanta bonitas non stabat cum pectato mortali: et sic illa bonitas posset reduci ad istan vel ad bonitatem moralem: et sic ergo patet de primo. an omne bonum aliud a deo Queritur ergo siue bonum in se / siue bonum alteri sit bonum ex libera ordinatione diuine volun tatis: et sic consequenter quod ipse possit esse. vel alteri in esse / et non esse taliter bonum. Primo igitur videtur de bonitatibus aliis a supernaturali et meritoria / seu chari tatiua / et gratuita.

¶ Secundo specialiter de ista quo ad primum.

Prima conclusio. Omne bonum creatum siue in se absolute siue alicui alteri bonum. ideo est sic bonum: quia diuina vo luntas libere vult / et ordinat ipsum tale bonum. Pro batur primo de bono in se absolute: quia omne creatum ideo habet formaliter talem gradum perfectionis. quia deus libere dat ei talem entitatem quo ad bonum alitui. Patet idem: quia a quo per se et principaliter habet vnumquodque quod sit ens tale: ab eo habet quod sit natum esse conueniens primo alteri.

¶ Consimiliter de bono vti i et delectabili de bono etiam iusti ex genere. a dei enim oluntate et ordinatione est quod talis actus sit ei conneniens operanti ex natura actus talis obiecti.

¶ De bono etiam inorali probatur idem: quia ideo est sic bonum: quia conforme prudentie / et rationi recte morali secundum ius naturale: sed talis ratio ideo est recta: quia diuinus intellectus / et voluntas sic dictat / et ordinat et approbat. Et ideo ita est in re sicut ratio naturalis dictat de eligibili / et fugibili: quia deus dictat ita esse in re cum sit prima regula omnis alterius rectitudinis et huius bonitatis deus est causa effectiua / et finalis et quasi formalis / et exemplaris / et regulatiua / et men suratiua.

Secunda conclusio. Illud quod in se et absolute est bo num non potest esse non bonum huiusmodi bonitate. Patet: quia non potest esse non tale. Illud quod est bonum Textia conclusio. naturale alteri non po test ei conuenire: quin sit ei bonum naturale. Proba tur. quia esse taliter bonum conuenit ei tanquam per se pas sio scilicet esse naturaliter perfectiuum talis entitatis vel esse naturaliter perfectibile tali entitate: ergo repu gnat quod sit maior / vel melior perfectio naturalis.

¶ Confirinatur: quia aliter esset possibile de quolet vt esset finis vltimus / et summum bonum cuiuslibet: vel quod esset summa miseria cuiusibet: et quod videre deum / et frui deo cum delectatione / et securitate non esset summum bonum hominis ymo nec bonum hominis et quod summa tristicia in anima est summus cruciatus in corpore eternaliter non esset malum natu rale homini. et quod videre festucam esset summa beatitu do hominis magis quam videre deum: et frui eo. Correspo denter potest dici de bono delectabili. Bonum vero delectabile potest dici quod delectat formaliter / et in trinsece: vel quod delectat causaliter / vel materialiter et extrinsece puta effectiue vel obiectiue. Primo mo do non potest inesse potentie vitali quin delectet. Secundo autem modo licet possit esse presens potentie / et non delectare: quia impeditur: tamen natum est secundum aptitudinem circunscripto omni impedimento: et posito actu in anima delectare. Correspondenter de bono vtili et commodo: licet enim possit esse non vtile actu / et non conferre actu ad acquisitionem finis. Tamen cir cunscripto impedimento natum est quantum est ex se esse medium coueniens ad aliqualiter attingendum talem finem. Consimiliter de bono ex genere. licet pos it viciari per concomitantiam circunstantie indebite vt est intentionatis peruersitas vel disconuenientia loci et temporis. vel quia potest pro tempore prohiberi tamen circunscripto accidentaliter in factiuo non potest nesse operanti: quin sit ei bonum secundum quid vel secundum aptitudinem.

¶ Quarta conclusio. omne ens finitum creature rationali bonum bonitate morali non maiori potest inesse creature rationali: et non esse ei sic bonum: et accipio biomonita tem moralem vt supra scilicet sicut vsi sunt philosophi in philosophia morali. Probatur primo: quia po test causari totaliter ab ipso solo deo in homine: igitur non erit tunc homini bonum morale. Nullus enim actus facit hominem moraliter bonum. si respectu il lius non se habet libere / et actiue secundum Anselmum de casu dyaboli capite decimoquarto.

¶ Item. deus potest annichilare omnem actionem intellectus conseruando quicquid est in voluntate: igitur non erit actio vel operatio virtuosa moraliter: ymo nec operatio a proposito.

¶ Preterea. Talis actus potest elici a dormiente / et somniante / vel ebrioso / vel furioso / vel subrepto et inaduertentur sine deliberatione vel ex pas sione antecedente: vel contra conscientiam pro tunc. Si autem nullus actus est sic essentialiter bonus: igitur nec habitus ex husmiusmodi actibus generatus. vel generabilis: quia non est magis essentialier bonus: cum etiam maneat in homine qui sit nouiter malus.

¶ Preterea. potest esse difformis praecepto diuino dictamini recte rationis: igitur non est bonus moraliter perfecte. Antecedens probatur: quia deus potest praecipere sorti: et eligere talem actum cum determinata circumstantia et conditione: quam potest sortes omittere: ita tali loco et tempore: vel tanta intentione et du ratione praecise.

¶ Item. Potest deus illum sorti prohibere pro tali loco et tempore. vel praecipere alium ad tum incompossibilem elici toto conatum.

¶ Preterea alique circunstantie requisite ad beatitudinem mora lem actus non necessario concomitatur huiusmodi actum. potest enim fieri non vbi: vel quando: vel sicut: vel qua re oportet: circunstantie enim sunt extrinsece actui.

¶ Dices. Aliquis actus potest omnes circunstantias ad bonitatem moralem requisitas habere pro obiector ideo non possunt deesse illi actui anime inexistenti

¶ Contra hoc non impedit propositum: quia oportet quod si locus et tempus etc. non solum sint obiecta actus: sed etiam quod sint conditiones actus / et operantis: puta quod actus eliciatur conuenienti loco / et tempore / et fine / et gra dum etc. et quod causetur a voluntate libera scientur et ex de liberatione et prudentia inexistente operanti. has autem conditiones non necesse est ine sse actui quicquid habe at pro obiecto.

¶ Preterea. talis actus secundum naturalem eni titatem / et eque intensus potest in vno tempore vel homini esse magis bonus quam in alio: etiam non ex se essentialiter et necessario habet huiusmodi bonitatem. sit. b nomen alicuius virtutis moralis: vt Contru. iusticie. Tunc sic. impossibile est .b. inesse sorti quin sit virtus moralis: igitur quin sit bonum ei morale Antecedens probatur multipliciter. Primo. quia habitus causati ex actibus virtuosis conformibus recte rationi / et in clinatiuus in actus morales virtuosos conformes pru dentie morali est virtuosus moraliter: sed .b. necessari est huiusmodi. probo: impossibile est enim quin fuerit causa tus ex actibus huiusmodi: quia hoc iam transiit in preteri tum vt supponitur: est etiam essentialiter inclinatiuus in act similes illis ex quibus genitus est: quia inclinat per mo dum nature: et ex natura sua ei conuenit per modum per se passionis quod sit ita inclinatiuus et habilitatiuus

¶ Secundo probatur antecedens: sicut virtus intellectualis ad virtutem / sic virtus moralis ad bonitatem: sed aliquae virtus intellectualis est essentialiter / et necessario vera: et habet veritatem ex natura habitus / et obiecti: igitur

¶ Tertio. Omnis species habet / vel habere potest aliquod per se indiuiduum de quo per se et essentialiter praedicatur: igitur et virtus moralis: igitur aliquis singularis habitus est per se et essentialiter virtus moralis.

¶ Quarto. B. non potest fieri habitus vitiosus vel non virtuosus: ergo est essentialiter et necessario virtuosus. Antecedens probatur tum / quia indiuiduum non transit de specie in speciem: igitur nec habitus de vritute in vicium / vel non virtutem. tum / quia secundum august. 2. de libero arbi. cap. 31. virtutes vt iu sticia / prudentia / fortitudo / temparantia / sunt summa bona: nec istis aliquis male vtitur: quia recta ratione male vti nemo potest. tum / quia .b. non fiet habitus vitiosus vel non virtuosus per hoc quod sit in dormiente / vel fre netico: nec per hoc quod causetur totaliter a deo: quia habitus supernaturaliter infusi qui sunt virtuosi sunt in illis.

¶ Secundo principaliter .b. actus bonus moraliter aut est per se et ex natura sua bonus moraliter: et propositi aut propter aliud sibi coniunctum puta .c. tunc .c. non est malum / nec indifferens cum .b. sit bonum propter ipsum: aut igitur .c. est ex se essentialiter bonum / et virtuosum mo raliter et propositum. aut propter aliud / et processus in infinitum.

¶ Confirmatur: sicut omne verum per accidens reducitur ad aliquod verum per se / et prius. pari ratio ne de bono

¶ Confirmatur. Actio non ex sesed accidentaliter / et consequenter bona / et ex se indifferenad bonum / et non bonum non fit simpliciter / et determina te bona / nisi per alium actum / et habitum ex se et intrinsece bonum: quia si per aliud ex se indisterens ad bonum / et non bonum: igitur non magis est hoc determinate bonum per illud quam econtra: nichil autem est moraliter bonum: nisi procedat a voluntate creata.

¶ Confirmatur. actus hominis exterior: quia est tantum bonus propter aliud / et denomnina tione extrinseca et accidentali: ideo oporet praecedere ali um actum interiorem. primo / et principaliter bonum: igitur si iste sit tantum bonus propter aliud / et denominationem extrinseca accidentali: sequitur quod oportet dare alium ac tum priorem / et principalius bonum. vnde actus int rior non esset magis per se / et intrinsece bonus / et vira tuosus quam operatio exterior: quia vterque consequenter et per accidens.

¶ Confirmatur: si .b. actus voluntatis sit bo nus accidentaliter / et denominatione extrinseca ex aliquos cui coniungitur: maxime videtur: quod ex ratione recta cu vt regule conformatur sed hoc non: quia actus voluntatis foret bonus / et virtuosus ex eo quod est pure natu rale: nec est in potestate voluntatis scilicet veritas dictamins intellectualis: et voluntas esset recta et homo rectus a rectitudine intellectus. primo et propter rectitudinem intellectus: primo igitur intellectus esset laudabilis / et vir tuosus.

¶ Tertio principaliter. sequitur quod stando in lu mine naturali omnes actus creature rationalis sunt indifi ferentes: et nullus esset per se ex natura rei bonus vel malus. Consequens est contra communem doctrinam: sunt enim quidam actus indifferentes: sed non omnes: et quia periret ius naturale: si nichil esset iustum ex naturarei: sed ex libera / et voluntaria ordinatione extrinse ca. consequenta patet: quia nullus actus / vel habitus est in no bis naturaliter acquisibilis quin possit esse rectus et non rectus: et ita iuuare iustum et dignum non magis ex natura rei esset bonum / et rectum quam iuuare malum et indignum.

¶ Quarto. quod est demonstrabile de aliquae vt passio conuenit ei non contingenter: sed esse eligi bile vel fugibile moraliter est demonstrabile de aliqua actione humana. Probo: quia stando precise in lumine na turali non habito respectu ad diuinum intelligere et velle philosophia moralis ex ceteris principiis de monstrat hoc esse eligibile: et hoc esse melius / et eligi bilius illo: et procedit per media necessaria sumpti ex rationibus / et naturis rerum.

¶ Confirmatur. vni cuique animali sunt aliqua per se / et ex natura rei appeti bilia / et prosequibilia conuenientia sue nature: ergo non minus animali rationali vt rationale est.

¶ Quinto. Aliquod dictamen prudentie moralis et consilii practici de eligibili / et fugibili est essentia liter / et necessario rectum ex natura actus / et obiecti ergo electio / et actio voluntatis illi conformis est ne cessario bona moraliter. Antecedens patet: quia veri tas principiorum moralium non subiacet libertati vo luntatis: vt quod voluntas debet viuere conformiter rationi recte / et diuine voluntati: et quod deus est diligen dus debite etc. Consequentia probatur: tum / quia si cut verum ad intellectum: ita bonum ad voluntatem tum / quia si regula sit recta: regulatum illi conformatum est rectum. Contradictio igitur videtur quod iudicium dictans sic esse volendum / sit rectum et quod voluntas volens conformiter non velit recte

¶ Sexto actioconformis recto dictamin est bomona moraliter: sed aliqua electio est actio conformis ne cessario recto dictamin. Probo: pura electio qua voluntas eliciet esse volendum / et viuendum conformi ter recte tationi: et vt debet / et confor miter volunta ti diuiue. sit igitur. b. huiusmodi electio: tunc impossibile est voluutatem habendo .b. non recte velle secundum.b. probo: quia si vo luntas in habendo .b. non recte vult: igitur non est rectum et bonum voluntatem velle conformiter recte rationi / et diuine voluntati: igitur nec verum est dicta men dictans sic esse volendum / et viuendum: igitur non est bonum / nec rectum conformari: sed difformari illis quod est contradictio.

¶ Confirmatur. si voluntas in habendo .b. non recte nec bene vult: igitur in habet do .b. non vult conformiter recte rationi et diuine vo luntati. igitur per .b. non vult viuere recte et conformiter rationi: quod est oppositum casusantecedens. Ad pri Ad primum. negatur mam improbato nem. Licet causatus fuit ex actibus virtuosis / et ex his sequatur quod fuit virtuosus aliquando non tamen sequi tur quod necessario sit nunc virtuosus: quia potest esse in furioso priuato vsu rationis et liberi arbitrii simpli citer immo in moraliter malo. sicut enim habitus vitio sus non statim totaliter deletur secundum suam natu ralem realitatem in homine nouiter iustificato et conue so: ita econtra .b. habitus secundum aliquem gradum stat in homine agente vitiose vel proponente agere contrarie illi habitui: et cum dicitur quod inclinat in similes.

¶ Dicen dum quod licet inclinet quantum est ex se in similes secundi naturalem realitatem actuum non tamen est necessario inclinans in similes quo ad moralem bonitatem vel ma litiam: quia possibile est vt actus similes secundum enim titatem phisicam non sint modo virtuosi.

¶ Esto etiam quod natus esset quantum est ex se inclinare et adiuuare volun tatem ad similes actus moraliter si voluntas vellet bo ne agere non tamen est virtus: quia voluntas est modo viti sa et deprauata per alios actus vel impeditur impedi mento repugnante simpliciter bonitati morali vt fu rie permansiue.

¶ Ad secundam probationem non est simile: quia veritas conuenit enunciationi ex conformita te ad sic esse in re sicut significatur ideo si impossibile est aliter esse in re impossibile est enunciationem illam non esse veram: sed bonitas conuenit actioni vel habitui volun tatis non ex hoc solum quod est circa tale obiectum: sed ex hoc quod conformatur diuine voluntati praecipienti vel per suadenti et approbanti vel recto dictamini practico de actione et singularibus circunstantiis dictanti

¶ Ad tertiam conceditur quod omne praedicabile quod est species potest dici per se et in quid de aliquo subiecto in feriori per modum indiuidui: et ita est de virtute: sed con tingit quod nulla res est vel potest esse quin de illa sub pro prio et quidditatiuo conceptu demonstrata dicatur comtingenter illud praedicabile sicut de hoc praedicabili simi le vel creans vel agens.

¶ Ad quartam probationem negatur antecedens. Ad primam probationem conceditur quod subiectum nullum per se contentum per modum indiudui in linea predicamentali sub predicato specifico potest esse alterius speciei essentialis: sed possibile est quod de eadem seu pro eadem re singulari verificetur nunc contingenter aliquod predicabile specifice accidentale et postea non verificetur sed predicabile oppositum si cut idem transit de recto ad curuum et de simili ad dissimile.

¶ Ad aliam probationem potest dici quod virtute manente virtute nemo male vtitur agendo conformiter illi et non agendo difformiter illi nec alteri vit tuti: sed quia contingit .b. esse secundum suam naturalem realitatem et non esse virtutem ideo contingit sortem vti. b. non virtuose contingit etiam sortem agere non omnino conformiter ipsi .b. sed tantum secundum quid: verbi gatia sortes habituatus ad actus temperantie virtuo sos post modum animo deprauatus adhuc sub hype thest agit actus temperantie: sed non virtuose et ad istos inclinatur et facilitatur magis ex habitutemperantie pre acquisite ex actibus virtuosis. vel potest dici quod virtutibus moralibus formatis per charitatem et subseruientibus charitati nemo male vtitur. vnde Augu. ibidem dicit quod virtutes sunt bona quibus re cte viuitur et quibus vita recta et honesta constat.

¶ Ad aliam probationem patet supra quod contingit i fieri non virtutem ex aliis causis potest vlterius dici quo b. non desinit simpliciter esse virtus ex eo quod est in dor miente quia somnus est passio naturaliter et regulriter adueniens et conueniens humane nature ad bo num nature fatigabilis et recedens de ebrioso: au potest dici quod saltem secundum quid desinit .b. esse vir tus: quia est impedimentum vitiosum vel innaturale et disconueniens nature de furia autem permansiua adhuo potest magis idem dici. si vero sit incurabilis et perpe tua videtur quod. b. simpliciter non est virtus nec est si mile de charitate infusa: quia ex ordinatione divina fal cit etiam infantem baptisatum iustum et virtuosum.

¶ Ad secundum dicendum quod .b. non est moraliter bonum per se essentialiter ex gratia talis actus respectu talis ob iecti: sed quia conformatur secundum certas circunstantias dictamini intellectus et ordinationi diuine volun tatis et recte rationi inexistenti operanti et hoc contingit illi actui non necessario: quia possibile est rectan rationem dictare alio tempore alias circunstantias vel possi bile est eundem actum vel similem variari secundum aliam circunstantiam et conceditur quod aliquid propter quod .b. dicitur moraliter bonum est bonum moraliter vel boni tate eminentiori scilicet voluntas diuina. contingit etiam quod aliquid per conformitatem ad quod dicitur .b. bonum moraliter non est proprie bonum nec malum moraliter neque proprie indifferens et potentiale ad vtrumque: sed est rectum rectitudine iudicatiua et dictatiua de agi bili eligibili vel fugibili.

¶ Ad confirmationem licet consequens posset concedi ratione boni increati: negatur tamen consequentia: quia album vel simile / vel equale per accidens non oportet reduci ad tale per se ad antecedens patet ex dictis

¶ Ad tertium principale. negatur consequentia: quia deus instituit ius naturale et certas leges secundum quas multi actus regulariter sunt boni simpliciter quidem boni ex genere: sed referendo ad potentiam dei absolutam conceditur consequens.

¶ Ad quartum negatur minor vt esset ad propositum de nullo enim actu singulari sub conceptu absoluto demonstratur esse bonum moraliter: sed de subiecto non absoluto quod contingenter diceretur de hoc actu singulari demonstrato per pronomen vel per conceptum proprium quidditatiuum.

¶ Ad confirma tionem conceditur consequens de aliquibus bonis: scilicet de bonis naturalibus sed vltra hoc habet homo bona iusti et honesti: sed hoc non habet sicut inanimata vel irrationa bilia quae habent bona sibi naturalia.

¶ Ad quintum si antecedens intelligatur de dictamine singulari mere cathegori co completo et vltimato de elicitione talis actus secundum substantiam negatur antecedens immo tale contingit esse non rectum vel non verum in intellectu humano vel esse non tale iudicium vt in intellectu diuino. si vero antecedens in telligatur de dictamine vniversali vel non mere cathegor co et vltimate determinatiuo de eligendo talem entitatem absolutam actus: sed implicite conditionali et de eligendo actum sub talibus conditionibus / vt quod deus est super omnis diligendus quando et vbi et sicut oportet vel obediendum est deo vel viuendum est bene. negatur consequentia sumendo consequens in sensu diuisionis: quia contingit .b. actum conformari tali iudiclo et interdum non conformari.

¶ Ad primam probationem consequentie patet supra.

¶ Ad secundam as sumptum est verum: sed non probat propositum: quia illud quod est regulabile per huiusmodi regulam potest idem numero secundum absolutam entitatem regulari actualiter et com formiter illi.

¶ Ad sextum negatur minor. ad probatio nem dicendum quod si .b. sit nomen absolute significans illam enti tatem secundum id quod est realiter possibile est .b. actum inesse voluntati et non esse bonum moraliter et contingit voluntatem in agendo .b. non conformiter operari dictamini recte rationis inexistentis operanti et dictantis sufficienter ad hoc vt sit bonitas moralis. ad improbationem consequentia negatur.

¶ Ad confirmatio nem conceditur prima consequentia: et negatur secunda si ly recte et conformiter determinent ly viuere et non determi¬ nent ly vult et si sit conditio obiecti non actus in antecedete autem est conditio actus.

¶ Secundus artu culus de bonitate iusti et honesti supernaturali seu the ologica et charitatiua et gratuita quae communiter poni tur in viatore meritoria vite eterne: et ponitur maior bonitate morali prout bonitas moralis accipitur in phina morali humanitus adinuenta et vt bonitate mo rali vsi sunt philosophi: et vt est minor bonitate existentis in gratia quam ponunt catholici: et secundum quam homo dicitur bonus sim pliciter. de huiusmodi bonitate

Prima conclusio bonitas iusti / et hones sti maioris bonitate mo rali ratio formalis non per se est ratio meritorii vel vitea eterne: sed est ratio prior: ita quod prius secundum naturalem intelligentiam est actum esse bonum tali bonitate quam esse meritorium gratie vel vite eterne. probatur: quia contingit huius bonitatem reperiri sine ratione meritorii vt in actibus bonorum in patria.

¶ Item sine contradictio ne possibile est deum dare precepta alicui creature ra tionali cui quamuis obseruet illa non dabit vitam eternam quia de rigore districto iusticie nulli quantumcumque bono tenetur dare in fine vitam eternam.

¶ Item pone quod sortes et plato equaliter banen vixerint vsque ad mortem implen do precepta sibi data: ita vt fuerint equaliter boni possibile erit deum dare in fine isti beatitudinem et non dare illi: igitur actus illius fuerunt tanta bonitate bonum et tamen non eque meritorii actu et formaliter vite eter ne: quia deus istum non acceptauit nec ordinauit ad hoc

¶ Preterea intellectus potest iudicare talem bonitatem esse eligibile et oppositum esse fugibile absque respectu ad premium vlterius vel ad punitionem consequente igitur talis bonitas non per se et essentialiter consistiin ratione meritorii. antecedens probatur primo per .b. de dili gendo deo. deus non sine praemio diligitur deus et si absque intuitu praemii sit diligendus. secundo per Aug. 21. ci. c. 15. dicentem si quod absit tanti boni / scilicet eterne mercedis spe cies nulla esset adhuc male debuimus in vitiorum conflictionis malitia remanere quam vitiorum in nos damns tionem non eis resistendo permittere.

¶ Preterea pri us secundum naturalem intelligentiam est hunc actum esse malum et vitiosum malitia opposita quam esse demeritorium punitionis et quam deputari ad penam vlteriorem: igitur simili de bonitate opposita respectu praemii vlterioris. consequentia probatur: quia actus bonus non magis est per se merito rius praemii quam malus sit demeritorius pene. antecedens probatur tum: quia ideo a deo deputatur ad penam: quia est mala et ide ad maiorem penam: quia magis mala. Tum: quia in remissione culpe tollitur totaliter malitia culpe: et tamen non totaliter aufertur demeritum et reatus pene et obliga tio ad penam: sed commutatur maior in minorem: quia eter na in temporalem. similiter in remissione culpe venialis remanet deputatio ad penam temporalem non autem in remissione culpe fit commutatio maioris culpe in mi norem culpam.

¶ Preterea bonitas moralis non est formaliter acceptatio vel ordinatio ad premium vlteri virtuosus enim agit bonum gratia boni: igitur pari ratio ne de bonitate maiori supernaturali:

¶ Confirmatur uia secundum magistrum. li. 2. di. 2 4. ho in statu innocentie erat rectus et poterat aliquando viuere: non tamen proficere in merito vite eterne per sola dona tunc ad cepta et idem dicit de angelis ibidem. et di. 3. c. 5. illa aut tem bonitas licet possit reduci ad moralem: tamen est gra dus bonitatis perfectior bonitate morali quam posuerunt philosophi quae est naturaliter acquisibilis nec exigit adiutorium supernaturale / nec respicit praecepta et monitiones diuine voluntatis data specialiter vl¬ tra tione ius nature.

¶ Preterea bonitas actionis et seruicii respectu domini temporalis non per se et forma liter est acceptatio illius ad premium a domino: igitur simi liter in proposito. antecedens patet: quia princeps talem actum iam preteritum potest nouiter acceptare ad premium vel ad maius premium. conclusionem illud secundum quod

¶ Contra formaliter .b. est bonum magis et quo circunscripto .b. foret minus bonum non est extra bonitatem ipsius. b. nec posterius bonitate huiusmodi sed esse meritorium bonitatis et acceptari a deo ad beatitudinem est huiusmodi. probo: quia tam habitus quam actus charitatis est magis diligibilis et eligibilis ex hoc quam si non foret huiusmodi ergo.

¶ Respondeo .b. non est secundum hoc formaliter magis bonum secundum bonitatem iusti et honesti licet ex hoc dicatur magis bonum bonitate vtilis vel delectabilis.

¶ Item esto quod illud foret circunstantia augens bonitatem tamen illa circumscripta habetur bonitas simpliciter iusti et maior bonitate morali quam ponunt philosophi.

Secunda conclusio qua omne quod est viato ri bonum iust sim pliciter et meritorii ideo est ei sic bonum quia diuina voluntas libere vult et ordinat illud esse taliter bonum et eo formaliter est sic bonum quo est conforme divine voluntati vt praeceptiue vel persuasiue et consultiue vel approbanti et complacenti et acceptanti. probatur: quia omnis bonitas et rectitudo secundaria et posterior ideo est talis rectitudo: quia est conformis prime et summe rectitudini: quia est regulabilis primo per illam et illa est prima regula et mensura omnis alterius rectitudinis vnde: 10. metha. in vnoquoque genere est dare primum quod est maxime tale et mensura aliorum.

¶ Confirmatur aut ordinatio divine voluntatis cum dictamine intelle ctus diuini est prima regula ratio et mensura rectitudi nis et iusticie actuum nostrorum aut non sed recta ratio in intellectu creato: aut quodlibet istorum est eque primo regula rectitudinis in voluntate nostra: aut huius nulla est prima regula nec causa prior. si primum pro positum. si secundum contra: quia velle et iudicare diuinum essent magis dirigibilia et regulabilia per intellectum humanum quam econtra cum tamen intellectus noster sit de fectibilis et per consequens regulabilis per intellectum indefectibilem. si tertium contra: quia sicut non sunt. 2. prima entia ita. 2. prime cause et regule bonitatis et quia recti tudo creata non magis esset regulabilis et mensurabilis per increatam quam econtra. si quartum contra: quia voluntas nostra est defectibilis: igitur regulabilis et dirigibilis per regulam priorem propter conformitatem ad quem dicatur recta et propter difformitatem non rectam.

¶ Preterea Ansel. proso. ii. id solum iustum est quod vis et iniustum quod non vis. et primo cur deus homo .e 8. sufficere nobis debet ad rationem voluntatis dei cum aliquid facit licet non videamus cur velit: vo luntas namque dei numquam est irrationabilis.

¶ Item Hu primo de sacra. parte. 4 c. 1 prima omnium rerum causa est voluntas creatoris quae est ex semetipsa iusta nec enim idcirco iuste voluit: quia futurum iustum fuit quod vouit: sed quod voluit idcirco iustum fuit: quia ipse voluit sequitur cum ergo queritur quare iustum est quod iusti est inconuenientissime respondetur quoniam secundum devoluntatem est qua sancta est et iusta est cum vero queritur quare et ipsa dei voluntas iusta est hoc sanius resper detur quoniam prime cause nulla causa est.

¶ Item augu. de singularitate clericorum. c. 4. dei mandata ita sunt ob seruanda vt si aliquis iusserit quod secundum homines niustum esse videatur iustum credatur et fiat eius enim voluntas est sola et vera iusticia. si enim totum quod gerimus ad hoc solum gerimus vt domino placeamus perfecto id solum erit iustum quicquid voluerit et iusserit et probaueit deus sequitur quod creatura rationalis posset Contraex puris naturalibus agere actus eque bonos et ita bene sicut cum gratia vel donis superna turalibus. consequens est falsum: quia posset ex puris naturalibus eque bene viuere et tam laudabilis et tanto bono digna esse quod videtur error pelagi. consequentia probatur: quia creet de us .b. creaturam rationalem in puris naturalibus dando sibi certa precepta vel consilia tunc huiusmodi creatura pos set ista precepta vel consilia obseruare absque omissione vel trangressione aliculus circunstantie contente in praecepto: igitur posset conformari voluntati divine to taliter secundum omnem circunstantiam contentam in prece pto vel consilio absque alia difformiter secundum aliam circi stantiam: igitur eque conformatur diuine voluntati sicut voluntas habens charitatem et obseruans huiusmodi praeceptum igitur esset eque recta. si enim duo conformarentur eidem regu le sine aliqua difformitate ab illa sequitur quod illa eque conformantur tali regule: et consequentur sunt eque recta. per idem arguitur quod actus viatoris vel existentis in puris naturalibus posset esse eque bonus sicut actus boni: quia eque conformari diuine voluntati precipienti vel consulenti. puta si praecipiatur elicere .b. actum in tali gradu vel isti in tanto gradu: et illi in alio certo gradu.

¶ Con firmatur per idem sequitur quod omnes actus simpliciter boni et iusti sunt eque boni et iusti: quia eque conformes sue regule in conformitate ad quam stat formalis bonitas

¶ Ex quo enim nulla est difformitas vel obliquitas ab illa sequitur quod eque recti sunt. sicut enim regulabile corporale ad regulam materialem sic proportionabiliter de spirituali: et quia si non perfecte et totaliter conformantur regule. primo actus .a. et actus .b. sed .a. conformatur illi secundum aliam conditionem secundum quam non conformatur .b. eidem sequitur quod in voluntate diuina est distinctio: quia secundum aliquid sui est illa regula conformis. a. secundum quod non est conformis ipsi. b.

¶ Secundo principaliter si ratio boni et iusti consistat formaliter in conformitate ad diuinam voluntatem et ordinationem sequeretur quod in rebus inanimatis et brutis sit bonum iusti: quia viuunt et operantur et se habent conformiter ordinationi et dispositioni voluntatis diui ne et vt deus vult.

¶ Item furiosus vellet iuste et vir tuose: quia conformiter divine voluntati pone quod samen culpa ncurrerit furiam.

¶ Item si a solo deo infunderetur actus volendi in voluntate illa vellet conformiter divine volun tati: et tamen non esset iusta in sic volendo secundum Ansel. de casu diaboli. 14.

¶ Tertio si quicquid est bonum eo forma liter est huiusmodi quo est a deo volitum et ei placitum: igitur quicquid deus vellet eo ipso sequeretur illud esse iustum: quia ratio iusti ei conueniret consequens est contra Ansel. primo cui deus ho. c. 12. dicentem quod autem dicitur quia quod vult iustum est et quod non vult non est iustum. non illud intelligendum est vt si deus velit quodlibet inconueniens iustum sit quod ipse vult. non enim sequitur si deus vult men tiri iustum esse mentiri.

¶ Quarto arguitur sic hanc actio nem esse malam est a deo volitum et ordinatum: igitur esset sim pliciter bonum et iustum consequens est falsum: quia talem actum esse et fieri esset bonum et facere tale opus esset bonum et iustum: quia includitur in illo vel est per se et necessario annexum antecedens probatur: quia taliter agere ideo est mali quia deus instituit et ordinauit quod tale agere foret ma lum et taliter agere non habet vnde sit malum nisi ex diui no statuto ab eius autem ordinatione habet.b. actio quod sit mala a quo habet quod sit prohibita.

¶ Quinto si prima et tota ratio quare .b. est bonum et iustum sit libera ordinatio et approbatio diuine voluntatis sequitur quod sor tem esse reprobum sit bonum et iustum. probatur consequentia: quia hoc est a deo volitum et institutum. deus enim ab eterno hunc reprobauit: et reprobandum instituit falsitas consequen tis probatur. tum: quia non est bonum iusti ipsi sorti nec alicui alteri. tum: quia sortem esse peccatorem et finaliter impenitentem esset bonum et iustum: quia hoc includifi in illo vel per se et necessario est annexum.

¶ Sexto sequitur quod miseria gehenne esse damnato summum bonum et ita ei summe bn esset secundum bonitatem iusti et honesti. probatio consequentie: quia ipsum sic pati et esse miserum est conforme ordinationi voluntatis diuine que institu it hunc modum punitionis. negatur consequentia. voluntas enim do Ad primum nis supernaturalibus adiuta po test in aliquas actiones in quas non posset sine illis vel non eque perfecte: et eisdem modis ceteris paribus tamen non est impossibile deo absolute quod aliqua actio vo luntatis non habentis dona supernaturalia sit in creatura eque bona sicut quedam alia actio voluntatis habentis huiusmodi dona. Ad probationem negatur alia consequentia nec est simile de corporali et spirituali rectitudine rectitudo enim corporalis consistit in priuatione fortitu dinis seu in non exitum medii ab extremis ideo simpliciter rectum non suscipit magis et minus: sed rectitudo spuma lis in creatura rationali consistit in conformitate actio nis vel voluntatis et vite ad diuinam ordinationem sed varias circunstantias quibus conuenit differena secundum magis et minus et secundum plures vel pauciores et se cundum quamlibet inequaliter conformari contigit quadam enim circunstantie possunt adesse quae non requiruntur et per prnsequens earum priuatio non causaret deformitatem: tamen earum appotio facit ad ampliorem conformitatem: et ita ad maiorem recti tudinem et bonitatem ad alia per idem.

¶ Ad secundum. negatur consequentia: quia bonitas iusticie consistit in conformitate agentis liberi ad diuinam voluntatem vt praeceptiuam vel consulti uam ita vt quasi per modum materialis praesupponitur voluntatis actiuitas libera et recta ratio in intellectu: et quasi per modum formalis additur conformiter ad diui nam voluntatem non tantum vt generaliter determinantam ordinantem et disponentem: sed vt precipientem / vel persuadentem licet autem deus dicatur disponere de rebus quae subsunt tius dominio tamen proprie loquendo preceptum vel consilium non datur inanimatis vel brutis: ideo nec in eis reperitur bonum iusti et honesti prout huiusmodi bonitate vsi sunt philosophi et vtuntur theologi eodem modo de furioso: quia non habet libe ri arbitrii vsum nec capaxest rationis. eodem modo si deus se so lo infundat actum: quia tunc voluntas non se habet vt actiuum liberum nec ratio antecedens vt causa.

¶ Ad tertium accipiendo in prasesente ly quicquid proprie conceditur consequentia et improbatio peccat per figuram dictionis mutando quid in quale vel qua si quale: sed accipiendo quicquid large negatur consequentia intelli gendo consequens quod illud esset sic absolute iustum quod non sequitur ipsum esse iniustum et quedam enim sunt qua ex sua im positione et formali significatione implicant circunstantiam indebitam et malitiam et defectum: et tale attributum deo nfert illud esse iustum: aut esse iniustum infertur enim esse iustum: quia antecedens accipit deum velle illud: et sequitur ipsum esse iniustum ex formali significatione terminorum. vult enim Ansel. quod non cuiuslibet inconuenientis attributio ipsi deo infert illud esse iustum sic absolute quin etiam sequa tur absolute illud esse iniustum.

¶ Ad quartum si antecedens intelligitur de volitione et ordinatione antecedenti et sim plici et absoluta negatur antecedens: quia hoc implicaret quod deus vult et ordinat mala agere est igitur antedenter et abso ute notum et prohibitum si vero antecedens intelligitur de velle et ordinatione consequenti et quasi conditionali: et presuppositiua conceditur antecedens et sub vniformi ppothesi conceditur prasequens: quia si talis actio sit actu ab homine iustum est quod ipsa cem seatur esse mala et quod imputatur homini ad culpam: sed iusticia a qua hoc iustum dicitur non est iusticia existens formaliter homini sic agenti: sed inexistens legistatori in eo quod sic ordinat et ab eadem iusticia dicitur lex iusta et man datum iustum.

¶ Ad quintum per idem.

¶ Ad sextum ne gatur consequentia ad probationem patet ex dictis. nullum agere creature Cextia conclusio rationalis simpliciter bonum et iustum: ideo diuina voluntas vult et ordinat esse bo num et iustum: quia illud in se ex nam rei sit bonum et iustum: aut quia primo sit ab intellectu diuino praedictatum et preiudi catum ita vt non divina voluntas vt voluntas: sed dictamen diuini intellectus sit prima ratio et regula vel mensura ip sius agere boni et iusti simpliciter. probatur hec conclusio per auctoritates suprapositas quae velle diuinum assi gnant pro prescientia vel prima et principali causa omnis alte rius iusti.

¶ Confirmatur per illud Math. 11. ita pater quoniam sic fuit placitum ante te et per illam prabolam Math. 39. de operariis in vinea vbi dicitur an non licet mihi quod volo facere.

¶ Preterea sequitur quod deus necessitaretur precipere vel consulere sorti agere .b. consequens est falsum potest enim eum absoluere ab hoc immo prohibere vel disconsulere pro quocunque finito tempore determinato consequentie si ideo diuina voluntas vult et ordinat quod sortem agere .b. sit bonum quia diuinus intellectus hoc prius dictat et preiudicat esse bonum: igitur deus ideo ordinat quod .b. sit agendum a sorte et praecipit et consulit sortem .b. agere: quia deus predictat et pre iudicat: aut igitur diuinus intellectus necessario iudicat in tanquam necessario verum: aut contingenter et vt verum contigens. Si secundum igitur hec reducitur et resoluitur vltimate in liberam ordinationem diuine voluntatis et propositum. Si primum igitur voluntas diuina necessitatur sic ordinare nisi conformetur ludicio diuini intellectus.

¶ Confirmatur si ideo voluntas divina vult et ordinat quod b. sit agendum a sorte: et quod sortem agere .b. sit bonum: quia intellectus diuinus predictat et praeiudicat ex ratione dictam te propter quid sit illud propter quid .c. esse.d. aut igitur c. esse .d. est necessario verum et necessario ab intelle ctu diuino iudicatum et dictatum: aut contigenter. si secundum habetur propositum: quia vltimatum secundum quid non erit nisi quia diuina voluntas hoc vult: quia ipsa est prima ratio omnis contingentie. si primum: igitur necessario vult deus .c. esse. d. et per consequens .b. esse agendum a sorte vel diuina voluntas non erat recta: et si dicatur quod .b. esse agendum vel .b. agere esse bonum vel .c. esse .d. sit necessarium sub conditione et ex suppositione quaeritur de huiusmodi sup positione an sit verum necessarium vel contingens vt falsum.

¶ Preterea omne dictamen singulare et distinctum et absolutum et vltimatum de agere .b. potest esse non ve rum et non vt est in intellectu creato vel non esse iudicium huiusmodi in intellectu diuino: igitur contingens et liberum est quod agere .b. sit bonum et iustum: igitur prima ratio huius non est aliud quam velle diuinum. antecedens probatur: quia sit in intel lectu sortis iudicium naturaliter acquisitum quod. b. est agen dum a sorte pro tali tempore: aut igitur deus de potentia abso luta potest substrahere influentiam respectu actionis vo luntatis sine culpa precedente in sorte: aut non potest Si secundum igitur necessitatur agere extra se. Si primum gitur .b. non est secundum dictamen rationis agendum a sor te quod est propositum.

¶ Preterea agere .b. potest esse magis vel minus bonum ex libera ordinatione et de terminatione voluntatis divine prime: igitur est bonum et iustum simpliciter ab eiusdem voluntatis ordinatione prima consequentia patet: quia ab eadem causa habet primo esse iustum a qua primo habet vel potest habere esse minus iustum antecedens patet quia potest magis vel minus approbari et acceptari a voluntate divina cum etiam actus idem vel consimilis pos sit a deo nunc praecipi nunc prohiberi et per consequens nunc approbari nunc reprobari et actus prius indifferens possit nouiter fieri bonus et iustus ex ordinatione diuine vo luntatis praeceptiua vel consultatiua.

¶ Preterea si ideo sortem agere .b. est bonum et iustum: quia primo intel lectus dictat et preiudicat ex rationali causa non redu cibili in libere velle sequitur quod aliquod ens secundum ex natuta rei est bonum non ideo: quia voluntas diuina sic vult: sed econtra consequens est falsum. vt patet supra di. 38. consequentia propatur: quia ratio propter quam intellectus divinus dictabat quod .b. age re sit bonum erit reducibilis ad naturam rei create: quia non ex ordinatione divine voluntatis primo: igitur ideo deus sic dictat et ordinat: quia obiectum ex natura rei est tale.

¶ Preterea deus esset subiectus certis regulis ex legibus respectu agibilium non ex sua voluntate nec in sua potestate positis: quia ex parte obiectorum extra et ex natura rei extra per se et necessario erit ve um sic agere sic rectum et verum dictamen illud sic rectum.

¶ Preterea nullum agere dei ab extra ideo voluntas diuina vult et ordinat: quia primo praedictatum et preiudi catum sit ab intellectu divino quasi ex ratione premouente. et dicente cur sit ita agendum et non supponente ordi nationem liberam voluntatis tanquam secundum naturalem intelligentiam: igitur pari ratione de agere creature ratio nalis. consequenta patet: quia agere diuinum ad extra non minus est liberum perfecta libertate contradictionis. antecedens probatur quia voluntas diuina necessitaretur agere ad extra vel repugnaret et difformaretur rationi predictanti: tum quia deus non posset aliter operari nec meliora facere si enim ratio sic dictat voluntas necessario faciet. si non di ctat non potest facere dictare autem non erit liberum ex quo preitelligitur omni dictamini libere divine voluntatis tum per exemplum apostoli de figulo luthi respectu va sorum Ro. 9. tum .a. et .b. producibilibus eque possibilibus non est ratio quare hoc producatur non illud nisi primo: quia placet diuine voluntati: igitur pari ratione in agendis quare hoc est agendum non illud: et quare iustum est age re hoc a voluntate humana non illud.

¶ Preterea in aliquo casu voluntas creata hoc habet vt duobus posi tis in articulo mortis si non possum liberare nisi vnum liberabo iuste quem voluero sine ratione praemouente ex parte huius magisquam illius et eo ipso quo volo liberare iustum actus liberandi istum iustus est duorum autem eque perdoneorum dabo isti non illi: et datio respectu istius erit bona et iusta actio et priuatio dationis respectu ab terius non est iniusta. specialiter de agere diuino quod deus

¶ Conttranichil agat nisi ex ratione praedictan te et preiudicante et tamquam dicente praepre quid sic agit: et sic agere vult primo: quia deus omnia agit sapienter et rationabiliter: igitur ex ratione intellectuali praedictante sapien tia enim est ratio intellectualis vnde sapientie. 7. sapien tia attingit a fine. vsque ad finem et disponit omnia.

¶ Item Ephe d est deus operatur omnia secundum consilium voluntatis sue. glosa id est secundum voluntatem suam que est ex ratione: et quia secundum philosophum. 3. ethi. c. 7. consilium supponit ationem praedictantem.

¶ Item deus agit per electionem: igitur x rationepredictante. acedens patet. nam pdestinati dicuntur electi. consequentia patet: quia electio supponit iudicium pre dictatiuum. c. 9. et. 8.

¶ Quartus modus agendi et regendi magis decens et conueniens et honorabilis principanti attribuendus est deo: sed videtur minus de cens et minus honorabile principi et regenti quod agat et velit et ordinet non ex ratione praedictante / et quod non ha beat aliud propter quid nisi sic volo sic iubeo sit pro ra tione voluntas.

¶ Quinto voluntas creata esset ratio nabilior in volendo et agendo quam divina: quia semper habet cur secundum Ansel. de veritate. 12.

¶ Sexto volun tas nostra esset magis recta precedendo rationem in vo lendo: quia esset conformior in hoc diuine voluntati.

¶ Septimo diuina voluntas vult et agit propter finem igitur ex ratione predictante: quia finis dicit potissime rationem propter quid. antecedens probatur: quia omne agens rationabiliter agit propter finem proprium vniuersa propter semet ipsum operatus est.

¶ Octauo frustra quaererent docto res rationem et propter quid alicuius agere diuini suffice ret enim dicere quod deus vult et esset vltimum et principa le propter quid non resolubile. consequens est falsum: quia secundo senten. di. querit magister quare deus creauit natu ram humanam et angelicam et di. 18 quare creauit virum anten mulierem: et quare voluit ex vno homine facere to taliter genus humanum: et quare voluit facere mulierem de costa viri: quare viri dormientis non vigilantis et di. 21. quare deus redemit hominem non angelum et dist23 quare permisit hominem tentari quem presciuit ca surum: et multa huiusmodi queruntur a sanctis.

¶ Nono ea que deus non facit nec vult facere non facit nec vult facere ex ratione predictante illa non esse facienda igitur pari ratione de his quae facit et vult facere. antecedens probatur quo dam enim ideo non vult nec facit: quia non esset conueniens sue dignitati: patet per Aug. de quastionibus veteris et noue legis et ponitur id est senten. di. 42. omnia quidem potest deus: sed non facit nec faciet nisi quod conuenit eius voluntati et iusticie: sequitur potuit deus cuncta facere si mul sed ratio prohibuit et. c. 5. maximum deum omnia facere posse praeterea sola quibus eius dignitas lederetur eiusque excellentie derogaretur.

¶ Confirmatur Ansel 1s cur deus homo. c. 10 in deo sicut quodlibet peruum inconueni ens sequitur impossibilitas ita quamlibet peruam rationem si maiori ratione non vincitur comincatur necessitas et l. 2 c. 10. reddit causam quare deus non fecit tot homines impeccabiles: sicut est christus: quot sunt persone in diuinis dicens sic / respondeo: quia tunc ratio fieri nullatenus hoc exigebat: sed omnino: quia deus sine ratione nichil facit prohibebat.

¶ Decimo ab eterno aliquos elegit ad beatitudinem ex ratione predictante: quia scilicet presciuit eorum merita: aut saltem aliquorum per voluntatem reproba uit et deputauit ad penam ex ratione praedictanti: quia pre uidit mala eorum futura: igitur pari ratione in aliis.

¶ Con firmatur deus ideo vult mala punire: quia ratio prohibet et quia non est decens nec conueniens aliter velle per Ansel 1st cur deus homo. c. 12 dicentem quod ideo deus non relinquit peccatum impunitum: quia non decet deum aliquid inor dinatum in suo regno dimittere: et quia similiter esset apud deum peccanti et non peccanti quod deo non conuenit et infra quamuis deus precipiat nobis dimittere peccanti bus in nos nichilominus dimittere peccatores impun tos deum non decet nec hoc derogat eius benignitati: et benignitati libertas enim non nisi ad hoc quod exper dit: aut quod decet se extendit nec benignitas est quo deo aliquid indecens operatur.

¶ Undecimo divina volun tas quibuscunque peccatoribus miseretur et percit ex ratione predictante illud esse iustum ex natura rerum: igitur pari ra tione in aliis eque enim rationabiliter vult in aliis antecedens probatur per Ansel. prosa. 10. dicentem ideo misericors es: quia totus et summe bonus et cum videatur cum bonis bona et malis mala retribuas illud mirandum est cur malis et reis bona retribuas sequitur de plenitudine bonitatis: quia peccatoribus pius es et in altitu dine bonitatis tue latet qua ratione hoc est: licet enim bonis bomoa et malis mala retribuas ex bomionitate ratio tamen iusticie hoc postulare videtur cum vero malis bona tribuis mirum est cur summe iustus hoc velle potuit: et infra .c. sequenti si misericors es: quia es summe bonus et summe bonus non est nisi summe iustus vere idcirco es misericors: quia summe iustus es et infra cum punis ma los iustum est: quia illorum meritis conuenit cum vero parcis malis iustum est: non quia illorum meritis conuenit: sed quia bonitati tue condecens est et saluando nos iustus es non quia nobis reddis debitum: sed quia facis quod decet te summum bonum sequitur iustum quippe est te sic esse iustum vt iustior nequeas cogitari quod nequaquam esset si tantum ponis bona / et non malis mala redderes hec Ansel mus.

¶ Duodecimo principaliter arguitur sic aliquod agere est melius et laudabilius altero ex nam rei non ex eo primo: quia deus sic velit et ordinet: sed potius econtra ideo sic deus vult magis et ordinat: quia melius et conuenientius est ex nam rei: igitur et de bono simpliciter. consequenta patet: quia quod est prima causa et ratio boni etiam est secunda causa et ratio maioris boni. antecedens probatur. primo secundum Aug. 13. tri. c. 10. alius modus reddendi nos et sillo gisandi / vel sanandi miserias nostras quam per filii dei incarnationem et passionem fuit deo possibilis: sed nullus ilius fuit miserie nostre sanande conuenientior ex quo pabtet quod non ideo iste est conuenientior: quia deus magis vo luit istum sed econtra.

¶ Secundo per Ansel. primo cur deus homo. c. 16 rationalis creatura futura beatam est a deo rescita in quocumque rationabili et perfecto numero ita vt nec maiorem nec minorem illum esse deceat: scit enim deus in quo numero melius eam deceat costitui: et in eo illam constituit quem adhuc decentiorem intellexit

¶ Tertio: quia ex natura rei: scilicet operationis et obiecti magis bonum est diligere deum super omnia quam velle le uare festucam: quia per illud magis coniungitur et assi milatur fini vltimo et summo bono: et quia si velle leva re festucam esset beatitudo et formale summum viatoris: igitur leuare festucam esset finis vltimus creature ratio nalis et preponendus deo: quia preuolendus prediligen dus et ratio sic dictans foret recta rnegatur consequentia. sufficit quod velle et Ad prium agere sit conforme recto dictamin rationabili formaliter in existenti in principio actionis.

¶ Ad sed accipitur consilium proprie et stricte pro discursu delibera tiuo super agendum implicante anecedeter aliquam ignorantiam vel ambiguitatem et obscuritatem: sed pro dictamine intellectua li respectu agibilium et dicitur deus velle ex ratione: quia rationabi liter et conformiter recte rationi formaliter inexistenti.

¶ Ad tertium in deo est proprie et stricte electio prout de ea loquitur philospuns. 3. ethi. sub determinatione ad alteram parten oppositorum post discursum sillogisticum practicum delibe ratiuum et inquisitiuum sed large pro libera et recta determina tione voluntatis ad alterum.

¶ Ad quartum procedit de voluntate quae non est prima causa et regula et mensura recti tudinis: sed subiecta legibus superioribus et regulabi lis per aliud.

¶ Ad quintum negatur consequentia praeprae ideo.

¶ Ad sextum negatur consequentia. ad probationem non esset conformior in modo volens di st volendo sicut deus vult et iubet eam velle nec confornior voluntati divine vt obediens praecipienti sed conformior per superbam praesumptionem et vsurpationem divine dominatio lis quo modo lucifer voluit esse similis deo.

¶ Ad septimum non sequitur quod primo ex ratione praedictante: quia illa ratio pradictatiua de fine secundum naturalis intelligentie ordinem praesup¬ ponit determinationem voluntatis de agere .b. et propter huiusmodi finem ita quod secundum ordinem rationis primo est per intellectum exhibitio ostensiua et pure apprehensiua secundo determinatio voluntatis de agere .b. sic et propter taen finem.

¶ Tertio iudicium et approbatio intellectus.

¶ Ad octauum negatur consequentia licet enim inter propositiones significantes diuinum agere ad extra et diuinum velle et intelligere re spectu agibilium sit ordo et vna sit notior et prior secundum intelligentiam quam alia: et quasi causalis et conuenienter responsiua ad questionem propter quid de aliqua: tamen propter quid ad quod stabit resolutio erit velle diuinum non ratio dictatiua: quia taliter et taliter sit volendum et agendum: et licet aliqua propositio significans deum velle habeat secundum ordinem rationis aliquam priorem quasi ta lem significantem diuinum intelligere vel naturam rei tamen hec propositio vlterius reducibilis in aliam propositionem significantem deum velle ita vt reducatur iste ordo vltima te in libertatem diuini beneplaciti. vnde hugo. primo de sacra. parte secunda. c. vltimo cum in deo sint tria sapientia potentia voluntas primordinabiles cause a vo luntate divina: igitur proficiscuntur per sapientiam diriguntur per potestatem producuntur. voluntas enim mouet sapientia di sponit potestas explicat.

¶ Item licet in forma loquendi doctores videantur quarere propter quid deus sic agere voluit et sic agit tamen realiter est inquirere causam et propter quid alicuius effectus vt querere praepe quid creauit ho minem est querere quae est causa ipsius hominis ad quem deus ordi nat hominem creatum.

¶ Ad nonum negatur antecedens loquendo de rebus factibilibus et per se productionem terminantibus et quas deus de potentia absoluta potest facere. Ad pro bationem primam illa veritas et iusticia non intelligitur vel ritas dictaminis praecedentis omnem determinationem liberam divine voluntatis: sed intelligitur veritas iudicit intellectualis cum iusticia et rectitudine determinato rum diuine voluntatis.

¶ Ad dictum magistri intelligi tur non de productione alicuius causibilis multipliciter sci bilis: sed de productione cum circunstantiis deformibus et defectuosis vt mentiri et facere peccatum.

¶ Ad confirmationem si sit inconueniens simpliciter vt mentiri sequitur impossibilitas simpliciter si autem sit inconueniens secundum leges positas. sequitur impossibilitas secundum leges ordinatas vt hominem sine fide placere deo vel finaliter impenitentem non damnari: sed talis inconuenientie ratio prima est determinatio libera diuine voluntatis de op posito quod autem dicit quamlibet peruam rationem. etc. non intelligitur quod aliqua ratio recta dictet hoc a deo esse fa ciendum et alia ratio magis recta vel fortior dictet oppositum et quod deus sequatur fortiorem necessitatus: sed intel ligitur quod si simpliciter rationabile est deum sic facere sequitur necessario quod deus sic faciet si vero nobis appareat esse rationab ile deo sic esse faciendum non ne ce ssario sequetur deum sic facere: quia rationabile magis est deum aliter face re: sed huius ratio est determinatio di uine voluntatis.

¶ Ad decimum non praedestinauit: quia presciret merita: sed reprobauit praepre demerita presci ta: sed ratio dictans futuros finaliter impenitentes fore iuste damnandos ideo recta erat: quia diuina voluntas hoc libere determinauit quasi pro lege.

¶ Ad confit mationem conceditur: quod de velle divino respectu agibilium formantur propositiones et respectu aliquarum sunt alis quasi causales priores significantes aliquod iustum: et de bitum et licet hominibus appareat secundum cursum et ordinem regulariter institutum quod talis propositio causalis sit neces saria et immediata tamen secundum veritatem illa reducibi lis est ad aliam propositionem quasi causalem et priorem significantem determinationem et ordinationem liberam diuine voluntatis: ideo enim indecens est inordinationem peccati dimitti impunitam et non reordinari per penam: quia voluntas diuina oppositum instituit pro iustissima lege

¶ Ad vndecimum per idem.

¶ Ad duodecimum loquen do de bono iusto simpliciter negatur antecedens.

¶ Ad priman probationem si deus hunc modum per voluntatem non ordinasset: non foret conueniens. et si alium ordinasset ille alius foret conueniens: sed Aug. intendit quod ex a pparentibus nobis noticias naturaliter acceptibiles et secundum iudicia communiter accepta ex naturis rerum nul lus alius apparet homini efficatior et aptior ad excitandum hominem ad dei dilectionem et laudem.

¶ Ad secum dam huiusmodi maior decentia non sequitur per se et necessa rio talem numerum saluandarum deus enim simpliciter posi set maiorem instituere nec indecenter vel irrationabiliter in hoc se haberet: sed huiusmodi maior decentia vltimate reducibilis est in liberam determinationem divine voluntatis licet forte talem numerum concomitetur corres londenter aliqua proprietas quae congrue apparet homi correspondere praecipue multitudini saluandorum inspiciendo ius naturale institutum si talis numerus et congruentia correspondentia iuxta illam proprietatem numeri reuelaretur homini: sed omnia ista subsunt simpliciter libere ordis nationi diuine voluntatis.

¶ Ad tertiam illud est verum de bonitate naturali vel morali ex genere. illud etiam est verum de bonitate iusta simpliciter secundum leges poitas et suppositis certis conditionibus et circunstantiis sed non simpliciter respectu potentie dei absolute vel licet ita esset adhuc prima ratio est ordinatio diuine vo luntatis qua voluit vnicuique rei dare talem et tantum gradum entitatis.

Quarta conclusio sine assertione omne saliud a deo quod es viatori formaliter bonum et iustum simpliciter potest de po tentia dei absoluta ei inesse et non esse ei bonum et iustum simpliciter loquendo de bono et iusto secundum bonita tem theologicam et supernaturalem que facit hominem simpliciter bonum et iustum probatur primo de actu: quia sit no men proprium et absolutum illius entitatis .b. siue illa sit actus diligendi deum super omnia siue alius tunc .b. potest a solo deo causari in voluntate: igitur tunc secundum .b. voluntas non erit iusta nec iniusta: sed secundum Ansel. de casu diaboli c. 14.

¶ Item .b. potest elici a furioso vel somniante

¶ Item potest incasu elici contra conscientiam pro tali loco et tempore.

¶ Item potest a deo prohiberi pro certo loco et ten pore vel sub tanto gradum vel actus alius toto conatu eliciendus precipi.

¶ Item potest esse in homine xxistente in mortali probo possibile est quod sortes aliquando peccauerit mortaliter / nec deus ei remiserit peccatum et tamen .b. est in eius voluntate a quibuscunque causis hoc siat nec deus necessitatur remittere peccatum preteritum praeprae positionem illius forme et qualitatis in anima

¶ Item .b. potest ex diuina voluntate fieri magis vel minus bonus et iustus simpliciter: quia etiam actum pure indifi ferentem potest facere esse iustum et bonum per preceptum vel consilium et non per se et necessario habet huiusmodi bo nitatem: igitur potest esse non bonus.

¶ Et his sequitur dem de habitu specialiter: quia potest esse in homi ne peccatore sicut prima et summa veritas ad alias Consi o veritates sic prima bonitas ad alias bonitates: quia non minus esse verum aliquid a primo ve ro habet esse verum ab eo quam esse bonum aliud a primo bo no habet esse bonum ab illo: sed isto non obstante aliquid est per se verum ex natura rei sic quod non potest non esse verum vt hominem esse risibilem et non esse asinume igitur.

¶ Secundo voluntatem creatam subici et conformari voluntati divine et velle conformiter divine ordinationi et sicut deus vult eam velle est bonum creature rationa li aliud a deo et non potest ei inesse et esse non bonum / et iustum. probo: quia si taliter velle non sit bonum: igitur non est conforme divine voluntati et ordinationi: igitur taliter vel le non est velle conformiter divine ordinationi in huiusmodi enim conformitate consistit formaliter rectitudo et iusticia voluntatis create.

¶ Confirmatur tunc voluntatem creatam non subici nec conformari creatoris voluntati esset rectum et iustum: igitur repugnare et difformari es set iustum: igitur voluntas creata est recta non voluntas dei.

¶ Tertio id propter quod omnis alia virtus est virtus et omnis actio hominis bona est bona est ex se essentia liter bonum actus: et virtus obiectiue est huiusmodi nam Aug 8. super ge. c. 4. obiectiuam possum verissime dicere solam esse virtutem omni creature rationali agenti sub dei pota te.

¶ Confirmatur quod est iustum et presuppositum omne precepto vel consilio divino tanquam prius naturaliter non est contingenter iustum: quia a deo libere preceptum vel ordi natum: sed esse obediendum deo et obedire deo est huiusmodi probo: quia inconuenienter daret superior precepta nisi prius verum et rectum esset quod eius voluntati est obedien dum dationi enim precepti presupponitur iusta subiectatio et dominatio: igitur praesupponitur tanquam iustum quod est obedien dum.

¶ Ideo igitur conuenienter datur preceptum creature rationali: quia obediendum est deo quantum igitur im possibile est deum et creaturam esse et deum non esse dominum creature / tam impossibile est non esse iustum et rectum esse obe diendum deo et creaturam rationalem debere obedire deo licitum enim esset creature diligere se supra deum et com temnerando et postponendo eius preceptum non pecca. ret.

¶ Quarto illud est ex se et necessario bonum quod impossibile est conuenire homini quin faciat ipsum meliorem: sed aliquod bonum creature rationali est huiusmodi probo quia implere mandata dei et consilia in hoc enim consistit bonitas et rectitudo voluntatis: igitur quanto ma gis sic exercetur et conformatur tanto est magis bona et iusta.

¶ Quinto si omnis actus voluntatis create est contingenter bonus et accidentaliter sequitur quod om nis potest esse non solum non bonus sed malus. consequentia patet quia cui contingenter et accidentaliter inest vnum oppositum potest ine sse reliquum: et quia iuxta probationes con clusionis potest probari a deo saltem pro loco et tempore actus enim non necessario bonus: sed indifferens po test prohiberi: et quia quod est homini possibile et licitum potest ei a deo precipi: sed non producere .b. actum pro tali tempore est homini possibile et licitum: quia precepta al firmatiua non obligant pro semper: igitur non elicere p test praecipi et elicere prohiberi: igitur talis actus potest esse transgressio etiam moralis. falsitas consequentis probatur de actu dilecttonis dei super omnia et de velle obedire deo et voluntatem velle sicut deo placet et sicut deuo vult eam velle qui actus sit .b. tunc sic .b. postest esse peccatum et iniustum sequitur quod quanto quis magis obediret et consentiret et adhereret deo et conuerteretur ad deum tanto magis auerteretur a deo et dissentiret et rebelleret et recederet et consequeter tanto miserior esset:

¶ Confirmatur falsitas consequentis: quia voluntas par eundem actum frueretur et vteretur deo et prepone ret deum omnibus et postponeret ipsum creature et pro poneret creaturam deo et contemneret deum et ipsum su per omnia diligeret. probo: quia per peccatum mortale preponitur creatura deo in hoc enim distinguitur a mor tali veniale secundum Aug. enchiridion. 69. et. 12. ci. c. ro¬

¶ Sexto habitum iusticie infuse seu charitatis et gratie inesse voluntati create non potest esse non bo num et iustum illi. probo: quia voluntas grata et chara deo est bona et iusta si enim est accepta deo: igitur se habet sicut placet deo: igitur iusta et recta est.

¶ Confirma tur voluntas sortis nunc bona et recta per habitum iusticie et charitatis infuse et plato secundum te habe at charitatem: et tamen eius voluntas non sit bona et iusta contra: quia voluntas sortis si est bona hoc est exi eo quod passiue recipit charitatem non enim se habet acti ue respectu illius: igitur pari ratione voluntas platonis: et quia posset fieri transitus talis contradictio nis sine mutatione puta si iste habitus fiat platoni bonus sicut sorti.

¶ Septimo visio et fruitio beatisunt bonum iusti et honesti et eminentiori bonitate quam precise morali immo supremum gradum boni iust creati obtinent: et tamen non est possibile illa inesse creature rationali: et non esse ei bonum: quia sunt eius formalis beatitudo: et nobilissima operatio respectu sui nobilissimi obiecti.

¶ Octauo id quod sic precipitur quod non ex se essentialiter et necessario est rectum et iustum sed accidentaliter et contingenter ex libera ordinatione voluntatis extrinsece potest dispensationem recipere vt non obliget: sed aliquod preceptum creatu re est sic rectum vt non recipiat dispensationem. probatur per bedam de praecepto et dispensatione. c. 4. vbi ponit. 3. gradus necessitatis in preceptis quos expreimit per hec verba stabile inuiolabile in commutabile.

¶ Primus gradus necessitatis est preceptorum statutorum ab homine que dispensationem in casu re cipiunt ab homine non quocumque: sed prelato vt decreta maiorum.

¶ Secundus gradus est preceptorum dei vt non occides non mechaberis non furtum facies: et hec ab homine nullam dispensationem recipiunt sed a deo tantum vt hebrei ex praecepto dei spoliauerunt egyus ptios: et propheta accepit mulierem fornicariam: et sanson seipsum interfecit.

¶ Tertius gradus est illius quod sic firmatum est diuina eternaque ratione vt nulla ex causa possit vel etiam ab ipso deo aliquatenus immutari: vt sunt traditiones de dilectione et virtutibus et infra dicit quod talium tanta est immutabilitas quod nec ipsi deo mutare liberum est.

¶ Confirmatur in casu di. 13. c i aduersus ius naturale nulla dispensatio admittitur. probatur: quia pos sibile esset creaturam rationalem non debere nec teneri obedire et subici deo et ita licitum esset ei dilige re seipsam supra deum: et postponere deum et eius man data.

¶ Nono contra hanc conclusionem et precedem tem sequitur quod omnia bona et iusta et virtuosa sunt equaliter bona et virtuosa. probo que non ex se for maliter nec ex natura rei: sed precise ex eo quod antece denter et contingenter sunt a voluntate dei libere volita et approbata si ex parte diuine voluntatis sunt equaliter volita et approbata ipsa sunt equaliter bo na sic erit de quibuscunque bonis virtuosis: igitur maior patet: quia eadem et equalis ratio bonitatis mi nor probatur. voluntas enim diuina non inequaliter illa vult et approbat quantum est ex parte sui: quia in dei dilectione esset formaliter distinctio et imperfe ctio. vbi enim formaliter inequalitas ibi inequalia vbi autem inequalia ibi distincta.

¶ Confirmatur posito quod deus inequaliter approbat .a. et. b. et quod .a. et .b. inequaliter approbantur: aut hec inequalitas est formaliter et primo in diuina voluntate: aut in a. et. b. Si primum igitur distinguuntur in diuina vo luntate. Si secundum contra: quia deus non est approbans formaliter per aliquid creatum extra se: sed per suum velle per idem autem formaliter est deus approbans. a. et. b. et approbantur .a. et .b.

¶ Secunde quia .a. et .b. essent inequaliter approbata et bona per denominationem intrinsecam non ab extrinseco nec quia deus illa inequaliter approbaret: quia inequalitas di citur primo de his quibus formaliter inest quam de ex trinseco.

¶ Confirmatur cum dicitur quod deus inequ liter approbat .a. et .b. et quod .a. et .b. sunt inequaliter bo na: aut igitur per eandem inequalitatem: aut per ali am et aliam. Si secundum igitur vna est prior et can salis respectu alterius: igitur altera est in diuina vo luntate formaliter. Si primum illa non est formali ter et primo in deo: patet vt prius. si autem in. a. et .b. igitur .a. et .b. sunt inequalia bona formaliter et intrinsece non per denominationem extrinsecam accidentalem a libera diuina approbatione nec ideo sunt nequaliter bona: quia primum et taliter deus approbet inequaliter: sed potius econtra.

¶ Confirmatur .a non est precise tam bonum et tante bonitatis: quia deus precise tam approbet nec .b. est magis bonum: quia deus magis approbet .b. igitur non sunt simpliciter bona quia deus simpliciter approbat ea. antecedens probatur: quia magis et minus essent formaliter in diuina voluntate igitur distinguuntur si dicitur quamuis diuinum velle non habeat in se formaliter inequalitatem: quia est summe simplex tamen deus dicitur inequaliter approbare .a et .b. et hec inequalitas se tenet formaliter ex parte eorum bonorum ad que acceptatur et ordinatur scili cet inequalitas premiorum.

¶ Contra: quia vt patet ex prima conclusione .a. et .b. sunt bona iusti absque respo ctu ad premium et prius omni habitudine ad premium nichil autem est formaliter tantum bonum per illud quod est naturaliter posterius eius bonitate: igitur .a. et .b. non sunt formaliter inequaliter bona per inessentialen bonitatem premiorum.

¶ Item arguitur de illis prem is inequaliter bonis sicut argutum est de .a. et .b. aut enim erit processus in infinitum aut illa premia sunt ex se formaliter et ex natura rei bona non accidentaliter et contingenter ex ordinatione diuine voluntatis libera.

¶ Item sequitur quod omne bonum est infinite bo num: quia si eo formaliter bonum quo approbatum cum sit infinite approbatum: quia infinita approbatione igitur non est simile quo ad contingentiam Ad primumet necessitatem veritas enim com uenit propositioni ex conformitate ad significatum com uenit autem quod sic esse significatur per propositionem formatam de entibus secundis sit necessarium vel impossibile vel contingens bonitas autem iuste actionis hu mane ex determinata conformitate ad ordinationem diuine voluntatis precipientis vel persuadentis

¶ Ad secundum minor in sensu diuisionis est falsa scilicet velle conformiter voluntati divine est nece sario bonum et non potest esse non bonum: quia id quod realiter nec est velle bene et conformiter divine voluntati potest esse velle non bene et non conformiter diuine voluntati precipienti sicut illud realiter quod est voluntatem diligere .b. meritorie potest esse vo luntatem diligere .b. non meritorie in sensu vero con positionis conceditur: sed tunc non valet discursus ad inferendum: igitur aliquid aliud a deo est necessari bonum et iustum: sed est figura dictionis sicut sorte appetere .b. cibum virtuose et meritorie non potes esse non bonum: igitur sortem appetere .b. cibum mi chi potest esse non bonum vel sicut actus meritorium non potest esse a solo deo: igitur aliquod aliud ens a deo non potest esse a solo deo.

¶ Ad confirmatio¬ nem negatur consequentia in sensu compositionis sumendo consequens.

¶ Ad tertium minor de virtute verbi est falsa sumptis terminis personaliter sit enim. b. aliquod aliud ens a deo quod dicis esse actum vel virtutem ob iectiue existentem in sorte tunc falsum est quod .b. sit causa propter quam omnis actio hominis bona sit bona non esi est causa propter quam actiones platonis sunt bo ne: et cum dicitur quod obedientia est verissima et sola virtus videtur falsum sumendo terminos persona liter sed sumendo terminos simpliciter potest con cedi in hoc sensu obedientia dicitur de omni virtute nec aliquid in viatore esset virtuosum nisi ipsum est set obedientia aliqualiter et potest sermo reduci ad enum ciationem de actu exercito et ex terminis supponentibus personaliter puta quod omnis virtus est obedientia et est conformitas voluntatis create ad deum quod omne virtuosum est virtuosum quatinus obedienter conforme voluntati divine et sic discursus non valet ad inferendum quod aliquid aliud a deo bonum crea ture rationali sit necessario bonum et iustum: se solum ad inferendum quod de aliquo subiecto predicatur per se tale predicatum: et quod propositio est necessaria sup posita constantia non solum rei pro qua stat subiectum: sed quod simul de ea et pro ea verificetur subiectum formaliter.

¶ Ad confirmationem negatur minor in sensu diuisionis. Ad probationem non concludiquod actus vel habitus obedientie existens in viatore sit bonus et iustus prius naturaliter omni precepto diuino: sed solum probat quod ante dilectionem prece pti actualem a deo prior est hec veritas quod creatura rationalis tenetur obedire deo si sibi a deo preceptum detur: et hoc per modum legis et dictaminis est rectum et iustum non iusticia secundum quam forma liter voluntas creata sit iusta: sed iusticia qua legitur lator est verus et rectus in sic dictando.

¶ Notandum quod obedientia potest sumi pro virtute in commu ni vel pro virtute speciali distincta contra alias: sicut distingui solet de iusticia obedientia vt est virtus particularis est virtus cuius per se actus sunt velle obedire diuinis mandatis obedientia vero vt est vit tus in communi est subiectatio voluntatis create per conformitatem ad mandata diuine voluntatis / et eius autortus sunt generaliter actus quibus habitis voluntas creata secundum illos conformatur preceptis vel consiliis dei.

¶ Ad quartum negatur mi nor. ad probationem est figura dictionis mutando quid vel quasi quid in quale vel quasi quale in discursu ex premissis de possibili explicite vel equiualenter implere enim diuina mandata non est precise facere .b. opus realiter sed facere .b. ex rationem et libere et conformiter ordinationi divine vt prece ptiue vel consultiue id autem realiter quod nunc est in plere mandata dei poterat esse non implere manda tum dei: quia etiam poterat esse non preceptum vel non sic preceptum.

¶ Ad quintum sortem diligere deum super omnia potest intelligi dupliciter vno modo mere foraliter nudo actu formalis dilectionis. Alio modo non pure formaliter per explicatum actum talis dilectionis: sed etiam virtualiter et constanter et eff caciter per exclusionem alterius eque vel magis dile cti et prepositi siue formaliter siue habitualiter siue implicite et interpretatiue. primo modo sortes diligit dei super omnia si habet formaliter actum dilectionis secundum quem formaliter et explicite voluntas mauult omne aliud perderequam deum perdere vel offendere vel secundum quem formaliter et explicite vult vel vellet mori ad ad honorem et beneplacitum dei: et sic possibile est infidelem et hereticum vel iudeum diligere deum super omnia. et videtur quod homo possit se experiri diligere deum super omnia hoc modo

¶ Secundo modo sortem diligere deum super omnia est sic diligere deum quod nichil aliud magis vel eque diligit nec formaliter et explicite nec habitualiter et implicite nec interpretatiue per exclusionem contrarii forma liter vel interpretatiue quantum potest et quantum in se est: ita quod nichil committit vel omittit quod implicite et interpreta tiue deroget amori dei: et quod implicite vel interpretatiue sit aliquid praeponere deo: sed quantum in se est viuit confor miter praeceptis dei / et cauet ab omni repugnante praeceptis dei: et sic nullus in peccato mortali diligit deum super omnia commisit enim vel omisit. vnde deus offenditur nec facit quod potest et quod in se est et quod debet de reconsiliando / hoc etiam modo non est homo certus an diligat deum super omnia. con tingit enim quod habet aliquid vel caret aliquo vnde offendatur deus et non est sufficienter excusatus super ignorantia vel negligentia. vnde Apostolus loquens in persona communis viatoris dicit: nichil michi conscius sum: sed non in hoc iustificatus sum I. Corin. 4.

¶ Iuxta hunc modum dici solet / quod peccator quamuis actu formali vel habi tualiter diligat seipsum super omnia. dicitur tamen interpre tatiue odire seipsum secundum Augu. homel. 51. super illud. Ioh. 12. qui odit animam suam in hoc mundo. et Psal. qui diligit iniquitatem odit animam suam. et Tho bie. 12. qui faciunt peccatum et iniquitatem / hostes sunt anime sue. et prouerb i. ipsi quoque contra sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas suas dicitur igitur talis odire seipsum implicite et interpretatiue: quia nocet sibiipsi et seipsum corrumpit et perdit et ita implicite se habet erga seipsum quomodo erga alterum que odit formaliter.

¶ Primus modus diligendi deum super omnia est imperfectus.

¶ Secundus autem perfectio sed tertiomodo potest aliquis adeo efficaciter et vir tualiter diligere deum super omnia quod actualis vel habitu alis amor ipsius ad deum est ita sufficiens et efficax et tante virtutis quod quocumque aliquo amabili vel odibili delectabili vel tristabili oblato voluntati amor dei vince ret amorem vel timorem illius. et sic petrus putabat se dilicere christum super omnia et non erat ita: quia amor illius victus est timore mortis / sic autem diligebat Paulus christum dicens. Ro. 8. certus sum quod neque mors etc.

¶ Ad pro positum conceditur quod saltem de potentia dei absoluta omnis actus voluntatis create in via secundum suam materia lem entitatem sumptus potest esse non bonus secundum virtuosam et iustam bonitatem: sed an possit esse malus: potest dici du pliciter vno modo quod non quia siue eliciatur a furioso siue sit prohibitus pro tempore tamen ex natura talis actus est quod non potest ab homine produci quin habeat aliquas circum stantias excusantes a mortali: vel quin desint alique circunstantie requisite ad aggrauationem mortalem: et ad hoc quod deus imputet pro mortali. deus enim non imputa ret ad mortale talem actum nisi procederet ex conscientia transgressionis habituali. si autem prohibeatur pro certo tempore vel loco diligere deum super omnia impossibile est quid scienter et aduertenter agat hec contra praece ptum sciens se in hoc transgredi praeceptum: immo habitu aliter et implicite putat in hoc placere deo et velle conformiter eius voluntati. eodem modo de velle viuere et se habere conformiter voluntati divine. si quis vero alio modo velit concedere quod non absolute est impos sibile huiusmodi actum elici vitiose. tunc dicendum quod diligere deum super omnia. Secundo modo non potest esse malum: quia hoc implicat voluntatem recte et conformiter voluntati diuine se habere et efficaciter et perfecte: sed ex hoc non probatur propositum: quia nulla res est diligere sic deum super omnia quin illa res possit esse non diligere sic deum super omnia non enim significatur precise et absolute aliquem actum vel habitum determinatum inesse voluntati sed taliter viuere et disponi: sed secundo modo concederetur posse esse malum.

¶ Ad improbationem dicitur quod quanto magis diligeret deum et adhereret deo per talem modum formalis dilectionis tanto plus interpreta tiue recederet a deo sicut quanto intellectus sortis dili git seipsum formaliter actu inordinato magis odit se in terpretatiue: similiter si sortes velit facere .a. quia credit hoc esse ad voluntatem et honorem vel commodum domini sui et non est ita: sed econtrario / tunc quanto sortes nititur magis obedire et placere domino suo in faciendo .a. tanto interpretatiue magis facit contra voluntatem domini sui. eodem modo licet velit obedire et se conformare voluntati diuine non tamen vult obedienter et conformiter voluntati diuine vt praecipienti pro tunc.

¶ Ad confirmationem uegatur consequentia accipiendo vti vt opponitur ipsi frui et accipiendo praeponere et postponere vt sunt opposita fruitur. igitur ipso deo secundum formalem et explicitam tendentiam in deum: sed vtitur eo et postponit eum implicite et interpretatiue per commissionem vel omissionem contra praeceptum: et ita per alterius a deo implicitam praepositionem. hunc autem secundum modum respondendi non affirmo nec pono.

¶ Ad sextum principale sumendo iustitiam in communi pro actuali rectitudine voluntatis secundum bonum iusti virtuosi et honesti sic impossibile est iustitiam conuenire volun tati quin sit iusta: sed nulla inexistens anime est hoc modo iustitia necessario et essentialiter: sumendo vero iustitiam pro determinato habitu voluntatis supernaturaliter tantum causabili qui dicitur charitas infusa sic impossibile est illum inesse voluntati et voluntatem secundum illum esse iniustam: quia ille est a solo deo. impossibile est autem talem habitum inesse voluntati quin secundum illum voluntas sit iusta et re cta aptitudinaliter et secundum quid quia ille habitus inclinat in generali voluntatem ad conformandum se voluntati divine siue in agendo siue in cessan do siue in agendo sic si deus precipiat sic agere siue in agendo contrarie si deus precipiat agere contra rie. dicitur tamen quod de potentia dei absoluta non est impossibile talem habitum inesse voluntati secundum id quod est realiter et phisice et voluntatem non esse iustam simpliciter vt si manuteneretur a deo in anima que omittit vel comittit contra preceptum vel si infunderetur a deo voluntati que peccauit et ne dum penituit: et cum dicitur quod talis voluntas erit chara et grata deo negatur: quia iste non est forma lis et per se effectus illius qualitatis: sed esse habitu aliter diligentem deum gratis et habere charum super omnia de hoc dictum est supra. distin. 14.

¶ Ad confirmationem voluntas sortis nunc habens charitatem ideo est bona et iusta: quia secundum leges statutas deus illum habitum instituit et app obat vt rectitudinem voluntatis et quia voluntas habens illum se habet vt debet: et vt deus vult nec stat eum difformitate voluntatis ad dei precepta / et consequen ter deus huiusmodi voluntatem acceptat ad beati tudinem. possibile est autem ista non verificari de pla tone. licet habeat qualitatem illam.

¶ Ad septimum potest dici quod conclusio est posita de eo quod est bonvumiatoris non de bono finali beatificante et praemiante talis enim actus est implicite et interpraetative et virtualiter expulsio omnis peccati et remissio si prae fuerit peccatum nec potest haberi nisi supernaturaliter a deo nec videtur simile de huiusmodi iactibus et de habitu chari tatis: quia probabilius est quod tali habitui vie non absolure et simpliciter repugnat actus transgressiuus praece pti secundum id quod est realiter et phisice: quia similis actus potest esse concessus vel consultus habenti cha ritatem: et quia habitus naturaliter acquisitus ex determinatis. actibus et inclinans naturaliter et perce ptibiliter ad similes et natus corrumpi naturaliter ex pontrariis potest in aliquo gradu stare naturaliter cum acti bus generatiuis habitus vitiosi. igitur multo magis erit deo possibile conseruare habitum charitatis in ani ma / licet ponatur omissio vel actus prohibitus.

¶ Ad octauum negatur minor loquendo de precepto quocunque quo absolute et determinate praeciperetur talem actionem realem fieri ab homine non loquendo de precepto quo in generali precipitur creaturam ra tionalem viuere et se habere recte et conformiter diuinis mandatis ad. 3 de potentia ordinata / vel de preceptis in quibus precipitur absolute determina ta actio fieri: sed quibus in generali precipitur viuere et se habere conformiter diuine ordinationi et non transgressione: sed prout ratio recta dictat etc. videtur autem quod Beda loquitur de potentia dei ordinata: quia secundum ipsum ibidem sub illogenere immutabilis ne cessitatis dispensationem non recipientis continetur omnis illa traditio dominici sermonis in mente et quicquid de dilectione humilitate mansuetudine: ce terisque virtutibus. tam in nouo quam in veteri testamen to specialiter traditur obseruandum.

¶ Ad nonum ne gatur consequentia. Ad probationem potest negari minor. Ad probationem potest dici quod per volitionem immo omnino eandem deus inequaliter approbat. a. et .b. sicut per eundem actum quo diligo finem et ens ad finem diligo inequaliter vtrumque vt dictum est supra distin 1. similiter .a. album per eandem omnino realiter similitudinem est inequaliter simile ipsi. b. et ipsi. c. quia similitudo secundum quam formaliter est si mile est sua albedo: et cum dicitur vbi inequalitas ibi inequalia illud probat quod deus equaliter diligit iustos omnes et odit peccatores omnes. potest igitur dici quod nullibi est formaliter et actualiter ista inequalitas: quia ista denominatio qua dicimus deum inequaliter approbare .a. et .b. non sumitur ab aliqua inequalitate rerum secundum propriam et realem maioritatem et minoritatem entitatis: sed sumitur ab actu di uine voluntatis infinito et illimitato et equiualente in finitis actibus quorum vnus esset maior alio et alte minor. non enim omni omissioni vere secundum magis et minus oportet correspondere veram et propriam maioritatem et minoritatem in rebus significatis pro quibus verificatur vt de actibus inequaliter malis: cum interdum magis malus sit minoris entitatis. potest igitur dici quod hec inequalitas non est in aliquo for maliter: sed equiualenter et virtualiter est in actu dinine voluntatis.

¶ Aliter potest dicit quod deus dicitur inequaliter approbare: quia ad inequales gradus bo nitatis determinare sicut enim deus vnicuique rei dat determinatum gradum entitatis et bonitatis natu ralis: ita deus per determinationem voluntatis et dictamen intellectus statuit hoc esse tanti gradus bonitatis iusti et honesti. hec igitur denominatio qua dicitur deus approbare inequaliter .a. et .b. partim est ab extrinseco quo ad inequaliter partim ab intrin seco quo ad approbare sicut denominative dicitur deus esse temporaliter a tempore vel potest etiam dici ap probare equaliter quo ad actum approbationis et approbare inequaliter quo ad gradus bonitatis quos determinat circa .a. et .b. sumendo igitur approbare equaliter quo ad actum intrinsece approbationis ne gatur maior.

¶ Ad confirmationem patet ex dictis.

¶ Ad rationem in principio questionis patebit in qua stione sequenti.