Quaestio 2

¶ Sequitur secunda questio. distin. 48 Uero secundo circa eandem distinctionem vtrum omne quod est creature rationali malum culpe: ideo sit malum: quia a deo libere et contigenter prohibitum

Quod non: quia od ium dei posset esse non prohibitum. et per consequens lici tum et concessum.

¶ Contra. quia si omne bonum iu sti ideo est taliter bonum: quia a deo libere sil ordina tum et dictatum. igitur pari ratione econtra de malo opposito: quia idem est regula et iudex recti et obli qui.

¶ Primo de malo pene.

¶ Secundo de malo culpe quo ad primum

Prima conclusio id quod est creature ma lium pene sensus non po test ei inesse quin sit ei malum. probatur: quia ex natura sua est creature rationali disconueniens et indispositio: sicut enim quedam entia sunt naturales dif positiones conuenientes creature rationali et eius perfectiones secundarie spectantes ad eius bene est se / ita econtrario de quibusdam.

¶ Confirmatur. quia id quod est formaliter bonum de lectabile creature rationali non potest eiinesse quin sit et formaliter delectatio. igitur similiter de aliquo malo penali

¶ Secunda conclusio. id quod est alicui creature rationali malum pene sensus. potest eidem vel alteri esse magis vel minus malum. probatur: quia cira umstantie aggrauantes possunt variari secundum ma gis et minus. patet: quia. a. malum pene sensus potest inferri alicui in punitionem culpe et ad sui confusionem et hec est circunstantia faciens ad aggrauationem mali pene secundum Boetium. 1 1 consol. hec est inquit maxima fortume aduerse sarcina: quia miseri que perferunt meruisse creduntur. et super illud Psal. 141. educ de custodia animam meam. Augu. merita carcerem faciunt nam in vno habitaclso alteri domus est alteri carcer est alteri facit domum libertas / alteri facit carcerem seruitus.

¶ Item idem vel consimile malum pene magis nocet vni quam alteri et magis expe dit vni quam alteri: quia illum preseruat a peccatis: illum autem impedit a bonis laboribus

Contra hec conclusio videtur repugnare priori: quia illud quod potest creature esse nunc tantum malum et postea esse maius malum: et iterum esse minus malum potest tandem ei esse non malum / saltem de potentia dete absoluta: quia non ex se essentialiter est ei malum: et quia finitum per ablationem finiti tandem consummitur.

¶ Secundo non viletur verum quod penam inesse per modum punitionis pro culpa it circumstantia reddens illum esse magis malum. patet per ilud dictum poete. leviter ex merito quicquid patiare fe rendum est. quae venit indigne pena dolenda venit.

¶ Ad primum negatur maior. licet possit tolli tota aggraua tio mali quae erat ratione talis circumstantie / si talis circunstantia totaliter tollitur. sicut peccatum aliquod potest aggraus ri ex circumstantia loci et minus agnirauari per diminutionem circumstantie eius et tandem post totalem ablationem illius circunstantie manebit aliqua culpa: licet tollatur gra¬ dus malicie proueniens ex illa circunstantia.

¶ Ad secundum si sorti infertur .a. pena per modum punitionis pro culpa et equalis pena materialiter ert est Platoni innocenti circunscribendo has circunstantias / scilicet quod huiusmodi pena sit meriti acquisitiua vel debiti quittatiua et ita beatitudinis accele ratiua stando precise in istis circunstantiis: scilicet quod sorti sit vera punitio Platoni autem non sit huiusmodi pena quantum est ex ista circumstantia est sorti ma gis mala et fic supra adducuntur posita vero in tendit quod homines vt communius de facto assumunt maiorem patientiam et minorem tristitiam et displi centiam cum eis infertur malum pene quam iuste me ruerunt reflectendo et conuertendo se super suam penam siue illa sit magis mala ex circunstantia deme rit siue non.

¶ Tertia conclusio aliquid vel aliqua priuatio est creatur re rationali malum damni quam impossibile est ei con uenire quin sit ei malum damni. Probatur: quia impossibile est quin sit ei priuatio perfectionis et integritatis substantialis et defectus membri conueniem tis et deformitas naturalis vt priuatio oculorum. aliquid seu aliqua

¶ Quarta conclusio priuatio est creature rationali malum damni quam possibile est ei con uenire et non esse ei malum damni. Probatur: quia priuationem que est boni debiti inesse conuenit postea esse priuationem boni non debiti inesse. igitur.

¶ De secundo articulo.

¶ Prima conclusio. quicquid est crea¬ ture rationali ma lum culpe eo est illi malum culpe quo est difforme legi vel ordinationi divine. et quia antecedenter a diui na voluntate prohibitum vel dissuasum vel aliqualiter reprobatum. Probatur: quia quicquid est creature rationali bonum iusti eo est illi sic bonum: quia diuine ordinationi conforme. patet precedenti que stione. igitur proportionabiliter econtra de malo ab eodem enim vt regula. Prima accipitur rectitudo et tortitudo idem enim est iudex recti et obliqui. primo de anima. si igitur rectitudo bene viuendi sumitur primo ex conformitate ad diuinam voluntatem: sequitur quod tortitudo et obliquitas male viuendi sumitur primo ex difformitate ab eadem regula.

¶ Confirmatur nullum agens subiectum et regula bile peccat et errat seu deficit in agendo nisi quatinus deuiat a sua regua: cui maxime debeat conformari

¶ Preterea malum culpe actualis non est nisi ex con missione vel omissione contra statuta dei.

¶ Confirmatur eo quis peccat quo est inobediens sed eo est inobediens quo deuians a mandato et ordi natione dei.

¶ Preterea patet per diffinitiones pec cati datas per August. et Ambro. que allegantur secundo senten. distin. 35.

¶ Preterea voluntas est iu sta per difformitatem ab illa regula per conformitatem ad quam habet rectificari et ad rectitudinem re duci sic est in proposito secundum glosam super illud Psalmiste. 35. et iustitiam tuam his qui recto sunt corde. dicit Augusti. recti corde sunt qui sequuntur in hac vita voluntatem dei non es rectus corde si non vis voluntatem tuam dirigere ad voluntatem deised dei vis curuare ad tuam voluntas tua corrigenda est ad illam non illa curuanda ad tuam.

¶ Item Agust. lib. 2. de baptismo paruulorum quomodo non erit peccatum si non diuinitus iubetur vt non sit. et infra. quomodo non vitatur per dei iustitiam si peccatum est.

¶ Respondetur quod quicquid est peccatum est prohibi tum prohibitione et lege indicatiua que / scilicet iudicat inesse iustum: sed non imperatiua.

¶ Contra. aut diuina determinatio et ordinatio circa hoc obli gat creaturam rationalem: et ita est imperatiua: quia obligatiua aut non obligat. igitur homo nullo iure te netur illud cauere.

¶ Item oratio indicatiua de agi bili si non obligat non est preceptum. patet: quia indicare quod agere .b. est bonum non est preceptu si non sit obligatio. primo per August 1 de libe. arbi. c. 3. Contra. adulterium non ideo malum est: quia vetatur lege: sed ideo vetatur lege: quia malum est.

¶ Idem ponit de homicidio et sacrilegio et huiusmo di.

¶ Item super illud Leuiti. 19. non facietis furtum: non mentiemini. glosa Augu. quia iniustum erat mendacium. ideo est prohibitum: non quia prohibitum: ideo iniustum.

¶ Confirmatur in articut Pa ris. posterioribus dicitur sic quod odium proximi non est demeritorium nisi quia prohibitum a deo: error.

¶ Secundo principaliter illa sunt formaliter et essen tialiter ex se mala: non ideo quia lege prohibita: quia circunscripto omni precepto et omni lege apparent secundum dictamen recte rationis mala et fugibilia ex rationibus terminorum quedam sunt huiusmodi vt blas phemare deum: nocere innocenti sine culpa et sine cau sa etc.

¶ Tertio illi conuenit malicia ex se formaliter non tantum ex institutione diuine voluntatis quod est ex se dignum aliqua pena secundum rigorem iustitie: non tantum ex institutione nec quia deus deputauit illud ad huiusmodi penam. patet: quia esse dignum pena praesupponit ma utiam sed aliqua actio hominis est huiusmodi. probor: quia deus punit circa condignum. igitur illud peccatum meruit maiorem penam quam erit illa quam deus in fliget et est dignum maiore et tamen deus non ordinauit punire nec deputauit illud peccatum ad illam maiorem: quia non ordinauit inferre pro illo nisi illam quam inferet et punire nisi illa qua puniet.

¶ Confirmatur sit .b. pena qua punit hunc damnatum: tunc sic deus punit vel puniet hunc damnatum pro peccato preterito maiori pena quam sit .b. igitur hu iusmodi damnatus per peccatum preteritum deme ruit .b. consequentia est necessaria aliter deus esset in iustus vel crudelis vel non puniret defacto ad con dignum: et antetedens est possibile. igitur consequens igitur est verum et necessarium: quia est de preterito simpliciter.

¶ Quarto aliquid est magis malum non quia magis prohibitum et aliquis peccat grauius al tero non ex circustantia maioris prohibitionis: sed precise ex hac circunstantia: quia consenserit in id quod est magis malum. igitur aliquid est ex se malum non quia prohibitum. antecedens probatur: quia ceteris paribus grauius peccat volens occidere sor tem quam volens furari res eius: et tamen non est diffe rentia in forma prohibitionis. Exod. 20. non occides: non furtum facies. vnde ex nulla via arguimus hunc grauius peccare nisi quia consenserint in rem nagis malam.

¶ Confirmatur nullum maum erit grauius altero vt deductur questione precedenti. erit enim tantum malum quantum est a deo reprobatum sed non magis reprobatum est hoc quam illud: quia omnino eadem est reprobatio vtriusque scilicet diuina volitio.

¶ Ex quo etiam sequitur quod vtrumque est infinite malum: quia infinite reprobatum: nec valet dicere quod ad penam finitam reprobatur: quia prius natu¬ raliter est esse malum et iniuslum quam deputari ad penam. ideo enim ad tantam vel maiorem penam depu tatur: quia est tantum vel maius malum.

¶ Quinto sic quicquid est malum et iniustum ideo est malum: quia a diuina voluntate prohibitum: sequitur quod a deo est malum et habet a deo causaliter esse malum. et con sequenter deus faceret hominem et actum esse ma lum. Probatio consequentie: quia eo est malum quo prohibitum secundum te: sed a deo habet antecedenter et causaliter esse prohibitum.

¶ Sexto sequitur quia non ideo deus reprobat hominem vel actum: quia malus sit. sed ideo homo et actus esset malus: quia prius natura vel naturali intelligentia deus reprobaret e odiret et detestaretur illum. cosequentia probatur: quia prius natura vel naturali intelligentia et causaliter erit de um prohibere .a. et posterius causaliter et naturaliter erit .a. esse malum sed deum prohibere .a. est deum repro bare et detestari .a. falsitas consequentis probatur: quod deus gratis reprobaret et odiret hominem non propter demerita: et deus prius esset vltor: quam homo pecca tor.

¶ Confirmatur eum intellectus diuinus offert diuine voluntati. a. actionem ante omnem determinat onem liberam aut offert .a. vt malum et propositum / aut vt bonum. igitur id quod est ex se formaliter bonum deus gratis ordinat esse malum et reprobat: aut vt neutri et indifferens.

¶ Contra. tum: quia diuina voluntas reprobaret et odiret .a. gratis non ex ratione malicivise in .a. tum: quia omnia essent ex se indifferentia equaliter nec vnum esset ex se magis bonum: vel malum quam aliud: et ita leuare festucam non est ex se et ex natura rei et obiecti magis actus indifferens quam actus blasphemandi deum vel nocendi innocenti.

¶ Setimo sequitur quod nullum malum eueniret in entibus. 4 bo sit illud .a. fieri: aut igitur .a. fieri est simpliciter et absolute a deo volitum formaliter / aut formaliter et absolute nolitum / aut absolute et formaliter nec vol tum nec nolitum. si primum. igitur .a. fieri est simpliciter et formaliter diuine voluntati placitum. igitur non re probatum: sed approbatum et acceptum. si secundum. igitur non eueniet. alioquin deus esset impotens. vt patet est senten. distin. xlvi. si tertium. igitur .a. fieri simpli citer et absolute non est neque bonum neque malum: quod neque simpliciter placitum: neque displicens.

¶ Dices non est volitum neque nolitum secundum voluntatem effectiuam: sed secundum voluntatem preceptiuam vel prohibitiuam.

¶ Contra vel preceptum diuinum est aliquid creatum aut aliquid increatu. si primum. igitur non est prima regula bomonitatis et malitie actuum nostrorum nec actus nostri sunt boni vel mali per si et principaliter et vltimate per conformitatem vel disformuatem ad illud. si secundum illud non est nisi ve litio vel nolitio diuina seu approbatio vel reprobatio seu dilectio vel odium et stat ratio principalis vel est ratio et dictamen diuini intellectus prius omni ordi natione voluntatis et propositum: quia erat malum ex se non ex diuine voluntatis prohibitiua ordinatione.

¶ Confirmatur. aut diuina voluntas prohibet vel precipit formaliter volendo et approbando et com placendo et diligendo aut nolendo et reprobando et odiendo aut nec sic nec sic. si primum vel secundum stat ratio principalis. si tertinm. igitur non eo ma lum quo diuine voluntati difformatur: quia actus di uine voluntatis circa illud non erit nisi aliquo modus rum predictorum.

¶ Item sit. b. aliquod possibile fie ri ab homine quod tamen non fiet nec est preceptum nec prohibitum sieri tunc aut .b. fieri est magis voli¬ tum et minus nolitum fieri a deo quam .a. fieri aut non. si primum. igitur eueniet non minus quam .a. si secundum igitur erit non minus malum quam .a. fieri: quia non minus simpliciter nolitum et displicens.

¶ Octauo stat voluntatem in agendo esse difformen diuine volunta ti: et eius actionem esse a deo reprobatam et oditam et non esse vitiosam et culpabilem. igitur non eo fore vi tiosam quo difformen et reprobatam. antecedens pro batur pone quod deus reprobet et odiat et detestetur fornaliter secundum actum intrinsecum voluntatis .a. fieri et quod dictet .a. non esse faciendum: et tamen hoc non reuelauerit nec insinuauerit hominibus: tunc stat voluntatem agere .a. quia etiam si prohiberetur expresse staret voluntatem agere .a. tunc .a. non est pec catum illi voluntati. probo: quia ignorantia inuincibilis nec culpabiliter contracta / nec sequela peccati per modum pene totaliter excusat. alioquin demen tes: et parui possent peccare / immo bestie.

¶ Dices non stat creaturam rationalem debere facere .a. et deum nullo modo insinuasse. et per consequens deum reprobare .a.

¶ Contra. diuina re probatio vel prohibitio et odium alicuius actionis possibilis non necessitat deum ad producendum aliquid extra se sed est indifferens ad fore vel non fore illius actionis. illa etiam diuina determinatio fuit ab eterno sine huiusmodi insinuatione. ab eterno enim Iacob dilexit et Esaum odio habuit. igitur deum odire et reprobare a. non necessitat ad reuelationem.

¶ Item stat hominem obligari ad id quod ignorat ignorantia inuin cibili et inculpabili: quia obligatur pure ad esse sine pec cato originali et ad habere iustitiam originalem. Augusti. intendit quod ali¬

¶ Ad primumi. qua sunt mala non quia prohibita legibus humanis: nec quia .a. voluntate legis humane propter illa condemnantur et puniuntur ho mines nec ideo precise sunt mala: quia prohibita le ge diuina scripta et extrinsecus expressa et promulga ta hominibus. ita quod per prohibitionem intelligit ali quod signum extrinsecum datum ipsius diuine ordi nationis: sed omnia que possibilia agi ab homine sunt mala: ideo sunt mala: quia lege eterna diuina sunt pro hibita: que etiam quo ad multa est quasi radicaliter scripta in mente creature rationalis: esto enim quod .a. fieri esset ex se essentialiter et necessario malum / adhud ideo est malum: quia sic dictatum a ratione diuini in tellectus cui conformatur diuine voluntatis deter minatio. et per consequens ideo esset malum: quia a deo sic prohibitum et reprobatum.

¶ Ad confirmatio nem per idem.

¶ Ad secundum si intelligu de circunscriptione reali negatur maior: quia ad nullam ordinati onem et determinationem diuine voluntatis fore se quitur nichil esse malum. si vero intelligatur de cir cunscriptione secundum nostrum intelligere negatur maior. ratio enim et dictamen iuris naturalis in intellectu nostro potest esse regula dirigens intellectum nostrum non aspiciendo actualiter ad ordinationem diuine voluntatis. licet secundum rei volun tatem rectitudo actionis humane et rationis et dicta minis et iuris naturalis reducantur in rectitudinem diuine voluntatis et ab illa causaliter procedant. hec enim regula subordinatur illi

¶ Ad tertium negatur minor accipiendo esse dignum pena actualiter et formaliter. Ad probationem cum deus dicitur punire citra condignum non intelligitur quod precise meruit formaliter et actualiter de terminatam penam / et deus puniat minori. Sed intelligitur quod si deus vellet pro tali peccato maiorem infligere posset iuste infligere: et hoc est ex quadam le ge dei generali dicente quod omnem transgressionem diuini precepti posset deus punire iuste quantacum que pena vellet.

¶ Ad confirmationem semper est contingens quod iste meruit formaliter et actualiter tantam penam preci se: quia implicite includit aliquid futurum. scilicet quod deus ordinauerit eum pro futuro punire tanta pena.

¶ Ad quartum negatur antecedens. Ad probatio nem licet in forma verborum et figura loquendi non sit differentia in illis prohibitionibus: quia simpliciet absoluto sermone sine modificationibus prohibetur hoc et illud tamen. ideo hoc est magis malum quam illud: quia a deo magis prohibitum et determinatun et dictatum esse magis malum et sub maioris pene con mutatione prohibitum quod nobis innotescit ex legibus iuris naturalis scripti a deo in mente nostra et ex legibus dei scriptis. si enim prohibetur tanquam malum nocere proximo intelligimus esse magis malum et prohibitum: et determinari esse magis malum magis nocere proximo. sed nocere in propria substantia est magis nocere Ad confirmationem patet questione precedenti

¶ Ad quintum negatur consequentia princeps enim qui prohibet homicidium non est causa homicidii: nec ab eo causaliter sunt homines homicide. Ad probationem non est intelligendum quod esse prohibitum sit per se et formaliter ratio huius quod dico esse ma lum. si enim non fiat nec sit non erit malum: licet sit prohibitum / nec prohibitio vel prohibens est causa mali demeritorie et cui imputanda sit malicia: sed cum dicitur quod eo malum quo prohibitum. intelligitur quod prohibitio est lex antecedens: et per difformitatem ad illam est commissio vel omissio mala: non igitur est cau sa demeritorie et culpabiliter vel imputabiliter: sed causa cognoscendi et arguendi maliciam a priori: quia per recessum ab illa regula recta est actio vel omissio mala.

¶ Ad sextum negatur consequentia. Ad probationem reprobatio diuina potest accipi quadrupliciter licet enim actus diuine voluntatis sit simplex tamen equiualet infinitis distinctis quibus diuersimode volumus vnomodo vt est formaliter prohibitio id est or dinatio et determinatio: et dictamen quod .a. non est agendum .a. creatura rationali et quod creatura rationa lis debet non agere .a. et sic creatura rationalis non est proprie reprobata: sed actus. quia creatura rationalis non est prohibita sed ei actio est prohibita

¶ Secundo modo vt est displicentia et detestatio et odium actionis vel omissionis actualis vtpote difformiter preordinationi prohibitiue vel etiam displi centia et odium creature rationalis simpliciter et actua liter committentis vel omittentis difformiter an tecedenti prohibitioni prohibitiue et secundum dispositionem in qua est actualiter creatura rationalis et sic deus reprobat illum hominem vel actum: quia malum potius quam econtra. eo enim est malus: quia prio ri ordinationi difformis hoc modo reprobus existens in gratia non actu reprobatur a deo: sed electus existens in mortali. differentia autem huius secundi men bri .a. primo patet in creaturis. si enim rex prohibet a. fieri et ordinet .a. non esse agendum non ex hoc rex odit aliquem subditum posito autem quod sortes igno rante rege comittit .a. sequitur sortem esse malum: quia agit difformiter ordinationi postea vero rex co gnoscens sortem egisse .a. habet nouiter odium displicentiam et detestationem respectu sortis que potest dici reprobatio nec ideo sortes est malus: quia sic reprobatus: sed econtra contingit etiam quod sciens alterum esse malum non odit illum aut minus odit propter effectum amoris ad illum.

¶ Tertio modo vt est deputatio ad penam consequen tem: sic autem non est homo vel actus malus: quia a deo reprobatus sed potius econtra

¶ Quarto vt est odium et displicentia creature vel etiam deputatio eius ad penam eternam secundum dispositionem quam est finaliter habitura: et sic ab eter no reprobauit et odio habuit Esau / et approbauit et dilexit Iacob. sic etiam nullus electus vnquam reprobatur et quilibet prescitus semper reprobatur accipi endo. igitur reprobationem tribus vltimis modis patet quod probatio consequentie non valet accipien do autem. primo modo conceditur quod ideo homo vel eius actus est malus: quia reprobatur vt non notetur causalitas formalis: quia non eo formaliter malus quo prohibitus: sed quo actualiter prohibitioni id est legi prohibitiue difformis et contra eum elicitus / nec vt notetur causalitas effectiua vt malum potest habere causalitatem effectiuam: sed vt notetur causalitas regulatiua a qua deriuatur et cui con formiter debuit creatura rationalis moueri et agere.

¶ Notandum igitur. quod secundum ordinem rationis et intelligentie naturalis circa deum. Primo voluntas vult et ordinat creaturam debere non agere .a. et intellectus diuinus conformiter dictat et iudicat et hoc est .a. prohibere. secundo sequitur sortem agere. a.

¶ Tertio sequitur .a. actionem esse malam et sortem esse malum quatinus agentem .a. et difformiter se habentem preordinationi divine.

¶ Quarto deum sequitur odire et displicere in sorte. et quasi inimicari contrarie ad animam.

¶ Quinto deputatio ad penam futuram. Ad confirmationem patet ex dictis.

¶ Ad septimum negatur consequentia. ad probationem dictum est supra. distinctione. 22. questione. tertia.

¶ Ad octauum negatur antecedens. ad probationem repugnantia est quod deus velit et ordinaue rit simpliciter et vltimate sortem debere facere .a. et quod deus hoc nullo modo insinuauerit nec lege naturali scripta radicaliter et seminaliter in mente ratio nali: nec alia lege speciali nec reuelatione nec inspira tione sequitur enim sortem iuste et rationabiliter ob ligari et non obligari ad faciendum .a. Prima pars patet: quia per te deus determinat sortem debere fa cere .a. Secunda probatur: quia per se notum videtur quod nullus subditus obligatur rationabiliter ad agendum id quod nulla via ei est insinuatum immo nec est preceptum nec mandatum. ex quo nulla via insinuatum: immo subditus se habet in hoc quasi non rationalis conceditur. igitur responsio. ad improbationem. licet deus nichil agat simpliciter necessario ex se tamen ordinans antecedens necessitat si ad com sequens ex hypothesi anrecedenti. ideo si deus de terminauit deputare .a. sorti ad peccatum et punire sortem propter .a. peccatum: consequens est vt sortem obligauerit per preceptum ad non faciendum .a. hoc autem infert et exigit aliqualem insinuationem.

¶ Ad aliud negatur de obligatione ad agendum et que obligat ad peccatum actuale quicquid sit de obligatione habendi aliquid ratione alterius persone a qua origo trahitur. si quam pono si¬

¶ Secumda conclu i. 9. ne assertione sed per modum predicabilis collocutionis disputatiue est quod nullus actus vel habitus: aut priuatio est creature rationali malum culpe quin de omnipotentia dei ab solute possit creature rationali conuenire et ei esse non malum culpe. probatur primo de priuatione: quia sit .a. priuatio alicuius boni: puta .b. tunc .b. existente in creatura rationali deus potest ipsum auferre ef adnichilare sine culpa precedente in illa creatura ra tionali. deus etiam posset creaturam rationalem creare in puris naturalibus sine omni accidente. igitur sine .b. et ita priuatio ipsius .b. non esset illi nature peccatum.

¶ Item de haditu patet: quia tali habitum existente possibile est peccatum remitti: cum etiam habitus prius vitiosus maneat secundum aliquem gradum in conuerso nouiter de actu etiam. probatur primo: quia talis actus potest elici in furia quam quis incurrit naturaliter vel inculpabiliter / et ita talis ac tus non solum non erit peccatum: immo potest etiam stare cum gratia. vt si post baptismum ante annos discretionis incurrit furiam.

¶ Item potest elici a somniante.

¶ Item posset a solo deo totaliter causari in anima rationali. igitur non esset tunc anima iniusta per illud. consequentia patet per Anselmum de casu diaboli. cap. 14. et quia illud peccatum esset a deo et esset deo imputandum. antecedens probatur: quia est omnipotens et quia quemcunque effectum potest deus mediante causa secunda potest se solo immediate se cundum articulum Parif.

¶ Preterea deus non necessitatur prohibere .a. actum vel reprobare et detestari .b. ens positiuum tanquam iniustum cum .b. non sit essentialiter ex natura sua necessario iustum patet per media prius posita.

¶ Preterea in libera potestate dei est quod .b. sit magis vel minus malum. igitur. et quod sit simpliciter malum. consequentia patet: quia si esse essentialiter et necessario malum esset certe malicie alicuius antecedens probatur: quia potest reprobare et petestari et odire.b. magis vel minus / sicut et approbare magis vel minus. d. bonum contrarium actum: quia potest prohibere pro certo loco specialite:.

¶ Preterea sit .b. huiusmodi actus tunc sic nullus est actus ita indifferens quin possit fieri peior quam sit .b. igitur .b. potest esse non malus. antecedens patet: quia potest nouiter prohiberi et post prohibitionem elici cum eat et talibus circunstantiis aggrauantibus quod excedet b. elicitum a sorte. consequentia patet: quia malicia non est magis essentialis ipsi .b. quam indifferentia ipsi. c. non minus essentialiter ex se est .c. indifferens quam. .b. malum et iniustum.

¶ Preterea hoc maxime videre tur de actionibus que iure nature et dictamine ratio nis naturalis per se note apparent prohibite vt actio nes que sunt homicidia / furta / adulteria etc. sed huiusmodi actiones possibile est de potentia dei absoluta esse non peccata. patet per .b. de precepto et dispensatiue. ca. 4. non occides: non furtum facies: non nechaberis et reliqua illius tabule precepta et si nulam prorsus dispensationem admittunt. deus tamen eorum quod voluerit quando voluerit soluit: sicut cum ab hebreis egyptios spoliari siue cum prophetam cum muliere fornicaria misceri precepit / quorum altetum graue furti facinus. Aliud flagitii turpitudo reputaretur si non excusasset vtrumque factum auctoritas imperatoris habet et addit etiam exemplum de Sansone qui seipsum cum hominibus opprimens intel fecit. quod indubitanter inquit credendum est habu isse dei priuatum consilium si non fuit peccatum. idem de Sansone patet per Augu i. ci. 21.

¶ Et confirmatur: quia Abraham voluit interficere filium suum vt obediret deo precipienti nec in hoc peccasset si de us mandatum non reuocasset.

¶ Idem habetur et tra de diuortiis. cap. gaudemus. vbi dicitur quod Iacob a mendacio israelite a furto Sanson ab homicidio antiqui patres plures vxores habentes ab adulterio excusantur: quia per reuelationem diuinam hec tis concessa sunt hec ibi.

¶ Contra quod ex sua ratione formali includit maliciam non potest esse non malum. quedam actiones humane sunt huiusmodi probatur per Aristote. secundo Ethico. cap. 7. non om nis operatio neque omnis anime passio suscipit medietatem. quedam enim confestim nominata conuo uta sunt cum malicia puta gaudium de malo et inuerecundia et inuidia / et in operationibus adulterium: furtum: homicidium: hec enim omnia dicuntur secundum seipsa mala esse. non igitur est vnquam circa hoc di rigere: sed semper peccare neque est bene vel non bene circa talia in eo quod vt oportet: et quando / et quomodo: sed simpliciter facere quodcunque horum peccatum est.

¶ Secundo quod non potest bene fieri nec excusari sufficienter quacunque intentione et quo cunque animo vel fine fiat non potest esse non malum. alique actiones humane sunt huiusmodi. Probatur per Augustinum. libror. de sermone domini in mon te super illud Matthei septimo. Nolite iudicare ef non iudicabimini dicentem sic / hic precipimur vt ea facta que dubium est quo animo fiant in meliorem pertem interpretamur: temerarium enim est de talibus iudicare: quia et bono et malo animo fieri possiunt. quadam autem sunt que non possunt bono animo fieri vt scripta blasphemie: furta.

¶ Item Augusti. diffuse hec determinat Primo contra mendacium et po nitur secundo sententi. distin. 40. cap. 3. vbi dicitur quod quedam nullo bone cause obtentu nullo quasi bono fine nulla velut bona intentione facienda sunt etc. et ponit exemplum in multis specialiter de mendacio.

¶ Item Ansel 1 cur deus homo. cap. 12. nequaquam velle mentiri potest voluntas nisi in qua corrupta est veritas. et 1 de conceptum virginali. cap. 4 per iurium et quedam alia nunquam nisi iniuste possunt esse.

¶ Tertio si nichil fit ab homine quin possit bene vel non male fieri perit iudicium et iustitie exercitium et malefactorum condemnatio: quia incertum et ignotum erit. an bene vel non male facta sint: nec poterit certi tudinaliter constare de opposito.

¶ Quarto illa actio non potest esse non mala que necessario est difformis recte rationi: aliqua actio ho minis est huiusmodi. Probo de actu formalis et actu alis et expresse inobedientie et rebellionis ad diuinam voluntatem. si enim potest conformari recte rationi. igitur secundum rectam rationem inobediendum est deo. igitur voluntas dei non est recta: sed actio illi contraria et difformis. vnde potest sic argui aliquod dictamen de agibili vel fugibili est necessario verum: nec potest esse falsum. igitur actio illi difformis est necessario mala. ante cedens probatur: quia hoc dictamen est necessario verum non est deo inobediendum nec rebellandum: sed sue voluntati conformiter vilendum: nec est male sed bene viuendum et agendum.

¶ Confirmatur si actus inobedientie et rebellionis formalis potest esse non difformis rationi recte et non esse na lus. igitur per actum inobedientie non est inobediens nec rebellis diuine ordinationi.

¶ Quinto actus contennen¬ di / blasphemandi et odiendi deum vel formaliter et actualiter preponendi creaturam et postponendi de um creature non potest non esse malus et vitiosus pe bo primo si sortes secundum talem actum non peccatis igitur non transgreditur dei mandatum. igitur non est inobediens. igitur nec contemnit nec blasphemat nec inhonorat nec praeponit creaturam deo.

¶ Secundo sit a. actus quo voluntas formaliter etexpresse contemnideum et postponit creature et vult esse inobediens et transgredi precepta et difformari diuine voluntati. tunc sic. si voluntas in habendo .a. non peccat / et licite hoc facit et sic se habet. igitur licitum et non irrationabile est preceptum dei relinquere et contemnere propter creaturam. igitur voluntas dei et eius ord natio non est summe recta nec prima regula rectitu dinis: quia aliquid est ei difforme et discors non est in iustum et vltra. igitur licitum est creaturam non subiici: sed preponi creatori. igitur licitum et non irratio nabile nec inordinatum est deum non dominari: nec preponi sed creaturam prehonorari et vltra. igitur l citum est frui creatura. igitur in creatura beatificari. igitur non irrationabile est creaturam esse finem vel timum et summum bonum.

¶ Tertio sequitur contra dictio. primo sequitur enim quod talis volutas habenhuiusmodi actum non deuiat a prima regula rectitu dinis nec a suo fine seu a debito ordine in finem vltimum nec inordinate se habet ad finem vltimum. et sequitur etiam contradictoriorum istorum. prima pars patet per te non peccat nec talis actus est vitiosus. Secun da pars probatur: quia voluntas per huiusmodi acti formaliter et expresse auertitur a deo et abiicit deum et reprobat et detestatur et recedit ab eo et aduersatur illi.

¶ Quarto sequitur quod talis actus sit compossibilis beatitudini. probo: quia non est ex se malus. con sequens est falsum: quia contraria essent simul et anima simul frueretur deo et respueret illum et displice ret in eo.

¶ Ex hiis arguitur falsum esse quod deus pos sit se solo causare odium vel actum odii in voluntate et quod tunc anima odiret deum non vitiose: quia vt probatum est sequitur contradictio et quia voluntas per il lum actum est mala per quem inordinate tendit et fer tur in deum: sic est per. a. actum odii a quocunque cau setur: quia per illum voluntas abiicit contemnit post ponit deum.

¶ Non valet etiam dicere quod odium de et voluntatem odire deum non est ex se et necessario vitiosum et iniustum. sed voluntatem creatam eligi re sponte et libere odium dei seu spotnte et elicitiue odi re deum. si enim sic dicatur contra media posita quod odi re deum non potest esse non illicitum / et iterum si vo luntas tenetur non eligere .a. odium dei: aut ideo tenetur non eligere .a. odium dei et ideo eligere .a. est il licitum: quia talis actus est ex natura sua malus et vitiosus et propositum: aut quia voluntati create est a deo prohibitum eligere. voluntas enim subdita ef regulabilis non tenetur hoc eligere vel eligere et il lud cauere et fugere nisi vel quia hoc est antecedenter ex natura sui bonum: et illud malum: vel quia hoc est preceptu mei et illud prohibitum voluntate et le ge superiori / aut igitur non potest a deo esse non prohibitum et reprobatum et adhuc stat propositum: quia cum multi actus nunc a deo prohibiti possint esse non prt prohibiti si .a. non potest esse non prohibitum ho non erit nisi: quia est ex se essentialiter malus et inor dinatus. si potest esse a deo non prohibitus creature rationali. igitur possibile est voluntatem libere elice xe illum licite et sponte.

¶ Confirmatur propter quod vnumquodque tale et illud magis: sed ideo malum est voluntatem elicere odium dei: quia malum est voluntatem odire deum. et ideo prohibitum est voluntati elicere odium dei: quia prohibitum est odire deum / sicut ideo bonum et debitum est elicere dilectionem dei: quia bonum et debitum est diligere deum. Unde obiectum et noticia et deus secundum generalem influentiam / licet eliciant effectiue huiusmodi actum non peccant. igitner eque vel magis est ex se malum odire deum sicut elicere odium dei et voluntas non minus inordinata est quatinus odiens formaliter deum quam quatinus eliciens huiusmodi actum causaliter.

¶ Item inconuenientia videntur eque sequi ex hoc quod est voluntatem odire deum et voluntatem elicere odium dei et eque declinantur inconuenientia.

¶ Confirmatur omnia ista per articulum Paris. in posterior ibus dicentem sic / quod tenentes intellectio nem volitionem: sensationem esse qualitates existentes subiectiue in anima habent dicere et concedere quod deus potest facere se solo quod anima odiret deum: et proximum et non demeritorie error

¶ Sexto principaliter ad confirmationem rationis precedentis si omnis actus voluntatis potest esse non malus. igitur potest esse bonus virtuosus et me ritorius et esse in homine iusto et grato et accepto deo consequentia probatur: quia actus ex se nec bonus nec malus. potest permitti et concedi tanquam licitus igitur postmodum potest precipi non minus quam pro hiberi / et quia actus qui ex se nullam habet maliciam non repugnat gratie et acceptationi divine cum eti am veniale stet cum gratia: falsitas consequentis probatur. Primo: quia aliquis placeret deo: et ordinate et conformiter diuine voluntati se haberet in eo quod deum contemneret et abiiceret et esset amicus dei in eo quod tempore inimicatur deo Secundo esset simul amicus et inimicus dei.

¶ Tertio si mereretur et obedit precipienti. igitur di ligit. igitur non odit.

¶ Quarto si meretur et iuste agit. igitur iustum est abiicere deum et eius voluntatem. igitur ei difforma ri. igitur voluntas dei non est summe recta.

¶ Quinto. quia quanto magis contemneret et odiret deum tanto beatior esset: quia iustior. et quanto magis recederet et conuerteretur ad deum et quamtomagis abiiceret et respueret deum / tanto magis adhereret deo

¶ Sexto: quia simul frueretur deo et vteretur et simul preponeret ipsum omnibus et postponeret ipsum alicui alteri

¶ Septimo per articulum Paris. in posterioribus dicentem sic quod deus potest precipere creature rationali quod habeat ipsum odio et ipsa obediens plus meretur quod si ipsum diligeret ex precepto / quoniam hoc faceret cum maiori conatum et magis contra propriam inclinationem reputo et assero falsum erroneum et scandalosum.

¶ Septimo. Principaliter sicut falsitas ad primam et summam veritatem: sic malicia ad primam bonita tem: sed aliquid ita est ex se falsum quod non potest par primam veritatem esse non falsum. igitur.

¶ Octauo sequitur quod Lucifero damnato posset nunc bene vel non male esse culpabiliter et vitupera biliter sine mutatione reali. probo: quia deus posset vel ab eterno poterat instituere vt ea que nunc Lucifero conueniunt forent ei non mala pro tempore presenti: sed bona.

¶ Nono possibile esset. a. malum pene esse eque vel ma gis malum quam. b. malum culpe. probo quod non ex se est ma lum: sed mere contingenter ex ordinatione libera diuine vo luntatis sic quod potest esse minus et minus malum donec sit sim pliciter non malum posset fieri minus malum illo quo est nunc magis malum. Probatur iterum consequentia: quia malum pene sensus est ex se necessario malum essentialiter. et per se sed .b. tantum accidentaliter et contingenter est malum: falsitas consequentis probatur. tum: quia creatura haberet plus fugere malum pene quam peccatum: et haberet potius pec care quam incurrere penam sensus: tum. quia .a. penam sen sus esset pena condigna: immo vltra condigna culpo mortalis.

¶ Decimo. aliquis posset fieri impeccabilis sine dono beatitudinis talis gratie confirmantis. probo: quia deus poterit concedere sorti facere et omittere quicquid voluerit ex quo nulla actio vel actionis priuatio est necessario mala: et ita sortes erit absolutus ab omni precepto et obligatione.

¶ Undecimo sequitur quod deus posset praecipere homini nolle beatitudinem et mentiri et peccare et volare et facere contradictoria simul probatio consequentie quod est possibile homini et non est de se necessario malum: immo potest esse non malum et non male fieri ab homine est possibile deo sed precipere ista est possibile homini: et per te precipere hoc non est ex se et necessario malum: igitur falsitas consequentis pro batur: quia sequitur quod sortes peccaret et non peccaret. prima pars patet: quia difformaretur precepto iu sto et legi procedenti a voluntate dei: quia precipitur sibi impossibile et ita non obseruat preceptum: et quia men tiendo et peccando peccat. Secunda pars probatur quia sortes non obligatur ad contradictoria rationa biliter. ratio enim recta non dictat hominem obligari ad volendum et faciendum contradictorium. Alioquin bestie et inanimata possent obligari praeceptis et pecca re: mentiendo etiam non peccaret: quia impleret preceptum et obediret.

¶ Duodecimo aliqua actio ex se et ex propria natura sui et obiecti est peior alia. igitur ex se et ex na tura sua est mala. antecedens probatur: quia sumptis duabus actionibus vitiosis alterius generis vel specie ceteris paribus vna est peior quam alia nec est differentia in circunstantia aliqua accidentali nisi in propria natura actus et obiecti. non asserendo conclusionem supra

¶ to lue positam: sed probabili collocutione su stinendo. ille enim rationes in oppositum eque videntur concludere de actionibus furiosi vel somniantis.

¶ Ad primum negatur minor sumendo actionem vel actionis priuationem secundum illud quod sunt in se for maliter et quidditatiue non sub nomine significante actionem vel actionis priuationem cum circunstan tia indebita quam etiam possibile est non conuenire illi actioni vel priuationi.

¶ Ad probationem mino ris dicendum quod huiusmodi nomina non sunt imposita ad significandum tantum actionem vel priuationem actionis talis. sed sub circumstantia indebita. licet at tem secundum leges positas et secundum ordinem iuris naturalis a deo instituti huiusmodi circumstantie concomitantur inseparabiliter huiusmodi actiones libere elicitas tamen per potentiam dei absolutam possunt eis non conuenire. quod autem sic intelligat Aristo teles. patet: quia dicit quedam nominata statim sunt inuoluta cum malicia: ita quod conceptus corresponden tes sunt per se inferiores ad peccatum. patet etiam: quia exemplificat de actione furti quam contingit esse et non esse furtum vt patet.

¶ Ad secundum negatur minor quo ad hoc quod non pos sit excusari loquendo de potentia absoluta. Ad propationem Augu. loquitur secundum leges dei ordina tas non solum temporaliter a deo humane nature promulgatas: sed etiam eternas et in mente diuina eternaliter determinatas. nam et tibi enumerat ebrietatem contingit tamen inebriari sine culpa saltem de potentia absoluta. ponit etiam exemplum de furto et tamen actio furti potest in sensu diuisionis esse non furtiua.

¶ Ad tertium negatur consequentia: Tum quia quedam sunt que secundum legem nature et legen dei scriptam non possunt libere fieri nisi male: tum quia ex quo tale est prohibitum siue lege naturali eternasiue lege dei scripta siue lege humana si verisimiliter et probabiliter presumitur quod scienter et libere fecit: immo nisi probabiliter aliunde notum sit ipsum excusa ri condemnandus est. Unde idem argumentum potest reduci de hiis que lege scripta et positiua sunt instituta.

¶ Ad quartum conceditur maior si necessario sit difformis recte rationi preceptiue et dictanti hominem debere non habere illam: et sic negatur minor. patet si habetur a furioso inculpabiliter. Ad probationem dicendum: quod hec nomina in obiectiua rebel lio contemptus transgressio et blasphemia possunt notare circunstantiam et conditionem actionis siue voluntatis agentis vel possunt notare obiectum actus voluntatis. Primo modo conceditur in sensu compo sitionis quod actus inobedientie et rebellionis etc. necessario est difformis recte rationi et est vitiosus necessario: sed ex hoc non sequitur quod aliqua realis actio vel priuatio actionis sit necessario peccatum: quia que cunque actio vel priuatio actionis est inobedientia ip sa poterat esse non inobedientia. ideo non sequitur transgressio precepti est necessario peccatum. igitur aliqua actio vel actionis priuatio non potest esse non mala / sicut enim sequitur respicere .b. inordinate non potest esse non peccatum. igitur aliqua visio non po test esse non peccatum sumendo secundo modo: pu ta quod voluntas habeat actum quo formaliter vult esse inobediens vel transgredi preceptum dei et viuere et agere in contemptum et blasphemiam dei sic diceretur quod talis secundum illud quod est realiter et phisice non necessario est sic difformis rationi preceptiue dictan ti vere quod sic habens vel eliciens illum debet et obliga tur sic carere illo ex dei precepto. patet: quia potest haberi a furioso inculpabiliter: et tunc talis actus non est formaliter inobedientia nec secundum illum est for maliter voluntas inobediens. sicut actus quo Sortes vellet esse peror lucifero: vel melior beato petrol nec faceret ipsum peiorem Lucifero: nec meliorem peato petro. sicut etiam secundum Anselmum de casidiaboli. ca. 1 4. si voluntas acciperet aliquod velle a deo totaliter licet vellet inconuenientia et iniusta non tamen vellet iniuste et inconuenienter. sicut igitur con tingit aliquem velle iusta et non iuste: ita contingit vel le iniusta non iniuste

¶ Ad confirmationem patet ex dictis.

¶ Ad quintum patet per idem. Si enim actus contemnendi: blasphemandi: inhonorandi: postponendi deum et vtendi eo: sumam tur pro actibus quibus formaliter voluntas vult esse contemnens. etc. sic negatur assumptum: vt scilicet illa no tant conditionem obiectiue volitam: nec sequitur sortes non iniuste: nec illicite: nec rrationabiliter vult esse inobediens: igitur licitum et rationabile est deo esse inobedientem: nec igitur ratio recta est que dictat deo esse inobediendum. Si vero illa sumantur vt notant conditionem actus: sic potest distingui: quia vel improprie: vtnee tant proprietatem actus naturalem et phisicam. vel proprie et stricte: vt notant circunstantiam actus moralem et ethican. si secundo modo conceditur assumptum nec est contra pro positum. si primo modo: negatur assumptum: vt si demens habeat formaliter actum contentiuum dei vel ver po vocali et mentali dicat blasphemias dei vel habe at actum quo formaliter fruatur creatura et vtatur deo in respectu ad creaturam et postponat formaliter deum vel odiat. Non enim agit libere: sed magis agitur vt prutum. Iste igitur vtiur deo et ipsum postponit et contemnit naturaliter et phisice: non autem moraliter et ethice: nisi in quadam similitudine diceretur. igitur quod large iste contemnit deum sed non contemtibili ter. blasphemat: sed non blasphemarie. detestatur sed non detestabiliter. et irreueretur: sed non irreuerenter: et sic de aliis. llicet desint interdum nomina. Non enim committit vel omittit contra praeceptum dei vitiose

¶ Iuxta hunc modum loquendi dicit Gregorius in Momelia quod interdum iusti dedignantur: non dedignan tes: desperant sed non desperantes etc.

¶ De actu autem odiendi deum dicetur infra in speciali.

¶ Ad primam probationem conceditur conclusio accipiendo illa vt no tent circunstantiam moralem actus.

¶ Ad secundam ne gatur prima consequentia nisi consequens sumatur vt illi termini notent com ditionem obiectiue volitam: et non conditionem moralem actionis vel agentis: et tunc negatur secunda consequentia.

¶ Ad tertiam voluntatem per aliquem actum deuiare et auerti a deo et fine vltimo potest intelligi quod non velle et non approbare deum: nec complacere in illo: sed nolle ipsum et displicere in ipso: et sic non necessario est vt tiosum et iniustum et culpabile. Alio modo est volun tatem se habere erga deum indebite et inordinate et inconuenienter et contra dictamen recte rationis preceptiue et legis dei et sic conceditur pars negatiua.

¶ Ad quartam negatur consequentia. contrariatur enim perfecte bea titudini quae est incompossibilis talibus defectibus natu ralibus.

¶ De actu autem odiendi an talis possit esse non malus procedendo non assertiue: sed collatiue et disputatiue. Dicunt quidam quod actus huiusmodi odii potest esse in creatura et a creatura rationali sine peccato: patet desomniante vel furioso.

¶ Ex quo vltra arguitur quod etiam in homine sano: quia non est ex se essentialiter et ne cessario vitiosus et iniustus cum in furioso sit non iniustus. igitur in quolibet potest esse et non esse culpabi lis de potentia absoluta.

¶ Item huiusmodi actus non ma gis per se et necessario est malus quam actus diligendi de um super omnia sit bonus: et iustus: et virtuosus: sed ta lis est contingenter huiusmodi. patet si sit in somniante vel furioso: vel in infideli: vel si contra conscientiam obligatur pro tempore et loco.

¶ Item potest a solo deo causari in voluntate. igitur voluntas non erit iniusta secundum illum Consequentia probatur per Ansel. de casu diabo. c. 14. et. 5. quia voluntas se haberet pure passiue non actiue libere. igitur sibi non esset putandum ad peccatum Antecedens probatur per articulum paris. Omnem enim effectum et om nem formam: quam deus potest causare mediante causa secunda potest seipso immediate: et quia omnem rem quam deus potest adnichilare: potest iterum producere.

¶ Di ces. Potest eam creare extra subiectum: non autem in vo luntate.

¶ Contra omnem effectum cause secunde potest deus se solo producere: sed compositum ex anima et illo actu est effectus producibilis a causa secunda. ymo magis per se terminat productionem quam forma secundum Aristo. 7 et. 8 Metaphi. Etiam in motu alterationis.

¶ Item omnem forma natam informare subiectum: potest deus ponere in illo subiecto. Si enim virtus finita potest illam causare in subiecto. igitur et infinita virtus.

¶ Confiramatur: quia deum producere illam se solo extra subiectum com tinet.

¶ Secundo supernaturalia et mntracula causare: aut istum totaliter in subiecto non continet: nisi vnum llorum. Si vero aliter dicatur quod .b. actus odii si causetur totaliter a deo in voluntate non erit tunc formaliter odium dei nec voluntas per illum formaliter erit odiens deum: sed erit quedam qualitas absolute informans animam: sicut albedo parietem. Probatur: quia si voluntas formaliter odit deum: igitur formaliter opera tur. igitur agit. igitur se habet effectiue.

¶ Dicitur igitur quod sicut ille actus non est meritorius nec demerito rius: ita esset formaliter odium dei.

¶ Contra. volitio et dilectio non ex hoc quod totaliter crearetur in anima non foret non dilectio. igitur pari ratione de actu odii et nolitionis. Consequentia probatur pari ratione: quia sicut quidam actus diligendi sunt boni: et quidam malita de actibus nolendi et odiendi: et quia ille actus non minus naturaliter et essentialiter est odium et nolitio quam ille sit volitio et dilectio: quia non minus est sibi naturale tendere in obiectum: et terminari ad obiectum. Antecedens probatur. Tum quia si deus causet fruitionem sui in beato: beatus fruetur deo. Tum quia deus non posset infundere anime amorem dei super omnia. ymo nec aliquod bo num velle: quia eoipso non esset velle nec dilectio. cum secundum Ansel. de casu diabo. 14. Si voluntas acciperet velle a deo: adhuc voluntas vellet: licet secundum illud non esset: iusta nec iniusta.

¶ Preterea. deum mouere voluntatem ad actum speciali et supernaturali auxilio et influentia non tollit nec diminuit in illa rationem volitionis nec nolitionis. igitur. si supernaturaliter se soo moueat ad illam.

¶ Preterea sicut actus potentie visiue ad videre: et actus intelligendi ad intellige re: ita actus volendi ad velle: et actus nolendi ad nollesed actus videndi vel intelligendi sic est essentialiter visio vel intellectio quod etiam si a solo deo causetur vi sus erit videns: et intellectus intelligens. alioquin deus nichil posset se solo reuelare intellectui angelico vel humano infundendo noticiam prophetalem. igitur tur. Patet maior: quia actus voluntatis non minus na turaliter feruntur in aliquid obiectiue quam actus potentie cognitiue.

¶ Preterea sicut habitus voluntatis ad volendum vel nolendum habitualiter: sic actus voluntatis ad volendum vel nolendum actualiter: sed ha bitus voluntatis etiam si a solo deo causetur dabit vo luntati esse volentem vel nolentem habitualiter. Patet quia habitus charitatis est a solo deo: et tanti voluntas secundum llum diligit habitualiter. patet etiam de fide infusa et de donis spiritus sancti infusis a solo deo siue voluntati: siue intellectui.

¶ Preterea deus potest crea re totaliter in sorte actum quo odiatur aliud a deo. igitur b. actus odii dei cessabit esse odium ex hoc quod sit a solo deo. Antecedens probatur: quia aliter deus non posset michi infundere actum odiendi peccatum et actum penitentie et con tritionis quo detestarer priorem vitam peccati: vel actum pec cati si in tentatione proponeret quod est inconueniens cum talis actus sit bonus et secundum aliquos non possit haberi nisi a deo per specialem motionem adiuuante. consequentia principalis probatur: quia actus odii respe ctu alterius obiecti non magis essentialiter et naturaliter est odium quam actus respectu dei.

¶ Preterea si. b. actus a solo deo causaretur non esset odium dei obiectiue secundum te. igitur nec fiet odium dei si cause tur a voluntate creata. probatio consequentie: quia in potestate voluntatis non est quod talis actus terminetur ad hoc obiectum: vel illud. Alioquin per vnicum actum pos¬ set velle quodlibet: et quia si per hoc quod nouiter fit a voluntate accipir terminari et tendere ad aliquod obie ctum. maxime accipiet terminari ad voluntatem et esse odium voluntatis: non dei. Actio enim et causalitas vo luntatis dabit illi actui referri ad ipsam magis quam ad aliud: saltem non ad deum magis quam ad obiectum: nisi ra tione noticie concurrentis. Pone igitur quod deus supple do precise causalitatem voluntatis coagat noticie ad causandum illum actum. igitur erit actus odii dei: et stat propositum.

¶ Preterea quod conuenit .b. actui non ex eo quod causatur effectiue a voluntate. sed ex eo quod reci pitur subiectiue in voluntate non minus conuenit actui. b. a quocumque causetur in voluntate: sed dare vo luntati formaliter esse volentem vel nolentem conuenit .b. actui ex eo quod recipitur in voluntate: non ex eo quod efficit ab illa. Probo. Tum quia potentia sensitiua vel intelle ctiua non est formaliter sentiens vel intelligens ex eo quod elicit: sed ex eo quod recipit actum sentiendi vel intelligendi. Sentire enim et intelligere est pati secundum Aristotelem: et quia licet obiectum et deus efficiant partialiter. tamen non dicuntur velle vel nolle secundum illum actum.

¶ Preterea quod .b. actus tendat et feratur in tale obiectum et terminetur ad illud. aut hoc habet ex sua natura et propositum: aut ex hoc quod causatur ab obiecto vel eius not cia: et hoc non: quia cum causatur a voluntate et deo ferret obiectiue super ista: et quia deus non posset supplere cau salitatem obiecti vel noticie: et quod actus terminaretur ad tale obiectum.

¶ Confirmatur: aut .b. actus est amor vel odium talis obiecti seipso per suam essentiam: aut per formam absolutam vel respectiuam sibi additam. si primi igitur non tollitur esse huiusmodi per hoc quod a solo deo causatur. si secundum. contra. Tum quia illam rem dico odium: et de illa stat principale argumentum. Tum quia non erit relatio realis: quia obiectum interdum nichil est.

¶ Preteres exit transitus contradictionis sine mutatione: puta si deus prius non supplens causalitatem voluntatis posi ea suppleat vel econtra. Si vero dicitur quod tolletur vel ponetur respectiua forma quae est actus. Contra: quia illa cum sit formaliter res causati: quod agitur ad causam non agit vel econtra. sequitur quod actus voluntatis da bit illi tendere in voluntatem magis quam in aliud obiectiue.

¶ Preterea si conuenienter dicitur quod idem actus b. est odium cum est a voluntate creata: et non est odium cum est a solo deo eque vel magis conuenienter poterat dici quod cum a voluntate vel cum est prohibitus est vitiosus et culpabilis: non autem cum est a solo deo.

¶ Cun igitur arguitur supra quod si voluntas secundum illum actu odi ret. igitur operaretur. igitur ageret. diceretur quod operatio potest sumi pro vsu vitali et actuali potentie vitali et pro eius secundaria et accidentali perfectione actuali non habituali. vt actualis vsus distinguitur con tra ocium vel quietem: et ssc conceditur prima consequentia et nega tur secunda. Alio modo pro actione et causatione immanem te et actuali exercitio causalitatis effectiue secundum formam immanentem et causatam in effectiuo: et sic negatur prina consequentia. sustinendo igitur quod talis voluntas a solo deo reci piens huiusmodi actum odiret deum non vitiose: sicut etiam fi riosus.

¶ Ad articulum parif. dicitur quod odium si suma tur large et generaliter pro actu naturaliter contra rio dilectioni: sic ille actus diceretur odium dei: sed sumen do odium dei proprie et siricte secundum acceptionem in qua solet accipi. sic siue ex impositione siue ex vsu implicat circunstantiam inordinatam et deuiationem a rectitudine rationis et debito ordine in finem et quandam peruersionem conuenientis ordinis in finem. licet enim terminus odii absolute et per se sumpti non importet hoc: quia conuenit non inordinate odire peccatum: tamen vt determinatur per tere minum significantem summum bonum: et vt specificatur fer ri in finem vltimum implicat circumstantiam inordinatio nis sicut et isti termini eodem modo determinati obiectiue blasphemia dei: contemptus dei: inobedientia: rebellio. etc. Per se enim sumpta non important defor mitatem et obliquitatem a recta ratione: quia possunt non inordinate haberi respectu obiecti alicuius. Tanten cum determinatur obiectiue per summum bonum et finem vlt mum important deformitatem et inordinationem et circumstantiam deuiationis a ratione: et sic negatur quod a solo deo possit causari in voluntate odium dei: nec hoc ha bent ponere dicentes intellectionem et volitionem esse qualitates anime. Aliter diceretur quod articulus loquitur de potentia dei ordinata: et de possibili secundum leges dei positas: non solum homnibus speciali scriptura traditas: sed etiam secundum leges eternas quasi naturaliter menti create impressas: quae dicuntur ius naturale immutabile: non autem de potentia dei nude et absolute sumpta. Vel dicendum quod articulus condemnat opinionem dicentem quod ponentes in tellectionem et volitionem esse qualitates aid necessitarentur concedere illud consequens quasi non probabiliter possit aliter dicere vel respondere. Hoc enim est falsum: quia probabiliter possunt multis viis dicere aliter: licet ille non sint euidentes.

¶ Ad sextum principale negatur consequentia. Quo ad illam partem quod talis actus sit virtuosus et meritorius. talis enim actus non est virtuo sus nisi eliciatur libere ab habente et conformiter ra tioni inexistenti et dictanti et quod fiat propter deum vt finem vltimum summe dilectum ordinate: quod non conuenit somnianti vel furioso. Talis etiam actus habet deformitatem aliquam naturalem et maliciam moralem ex genere: quae quamuis necessario non inferat ipsum esse vniuersali ter et simpliciter peccatum et demeritorium: repugnat tamen virtuoso et meritorio laudabili. Quedam igitur sufficiunt ad ipsum non esse vitiosum: quae non sufficiunt ad ipsum esse virtuosum. Ad probationem consequentie dicendum quod non potest praecipi accipiendo proprie praeceptum: quia impor tat obligationem ex parte eius cui praecipitur et executio nem conformen esse iustam et laudabilem. consequens autem principale conceditur quo ad istam partem: scilicet quod in habente gratiam potest esse huiusmodi actus patet de furioso: qui post ba ptismum ante annos discretionis siue sine culpa incidit in furiam.

¶ Ad septimum non est simile quo ad contahentiam vel necessitatem: et quo ad perseitatem et actualitatem: sicut dictum est quastione praecedenti: quia verum et falsum sumuntur ex respectu signi ad significatum obiectiue: sed bonitas et malicia ex respectu ad diui nam ordinationem.

¶ Ad octauum negatur consequentia. semper enim sibi est pessime et misere quo ad malum pene sensus et scienter et liberum contennit et odit deum: quod non potest sine aliqua deformitate: aut saltem sine mutatione in eo cui non sufficit hoc concedat consequens.

¶ Ad nonum ne gatur consequentia. Ad probationem negatur de bonis alterius generis proportionabilibus cuiusmodi sunt malum pene tantum: et malum culpe. Quicquid enim intrat maliciam culpe ed pso fugibilius est quolibet malo pene tantum: quia oppositum esset postponere deum creature.

¶ Ad decimum consequens non videtur absolute impossibile: quia homo a pueri cia potest fieri demens. Loquendo tamen de homine habente vsum liberi arbitrii negatur consequentia. Talis enim non potest absolui quin teneatur subiici deo et eius preceptis. de us autem potest illi aliquid precipere: et ille potest non obe dire nec habet in se vnde sit inuertibilis ad malum igitur non est impeccabilis.

¶ Ad vndecimum nega tur consequentia: quia precipere proprie implicat obligationem qued parte illius cui est praeceptum. et ex parte precipientis im plicat obligare aut velle obligare: et debitorem facere: non tamen orationem imperatiui modi formare. Repugnam tia autem est deum velle obligare sortem: et non posse obli gare sortem: aut obligari ad actiones repugnantes humane nature est impossibile sicut nec lapis potest obli gari ad intelligere. Ad probationem figura dictionis est. Conceditur enim quod deus potest causare huiusmodi orationes imperatiui modi et actum volendi praecipere in sorte vel furioso: sed non potest praecipere: non quia hominem alteri principantem proferre huiusmodi orationes imperatiuas cum voluntate et intentione obligandi sit impossibile: nec quia ta lis actus in homine sit vniuersaliter et necessario peccatum: sed quia deum hominem ad hoc obligare est imposi bile: et deum velle hoc est deum velle facere: quod non est fa ctibile: et ita irrationabiliter et frustrabiliter velle vel impotentem esse.

¶ Ad duodecimum licet antecedens sit verum secundum leges dei temporaliter datas: et eternaliter veras secundum ordinem a deo institutum: tamen loquendo de impotentia dei ibsoluta negatur antecedens. Concesso autem antecedente secundum ordinem institutum quod .a. ex natura actus et obiecti est peior quam .b. ceteris paribus. Cum hoc stat quod tam ille quam iste potest esse simpliciter non malus: et quod .a. potest esse in casu simpliciter minus malus secundum varietatem circunstantiarum. ymo contingit .a. non esse malum in sorte et esse malum in platone.

¶ Dices. cum .a. ceteris paribus sit peior quam .b. queritur vnde iste est excessus malicie si ex propria natura specifica talis actus habetur propositum quod talis malicia consequitur essentialiter quidditatem specisicam talis actus vel actionis: Si quia deputatur ad penam maiorem vel prohibetur sub pena maiori.

¶ Con tra: quia malicia culpe est prior quam malum pene: quo est dignum. ideo non est dignum maiori pena: quia est maior et grauior malicia: et quia si ad nullam penam determinatam deputaretur actualiter: sed relinquerentur punienda arbitrio iudicis. adhuc hec actio ceteris paribus esse grauior illa prima. Huius causa et ratio est lex diuinem voluntatis: quae statuit hoc si fieret esse maius malum Alia etiam ratio est ex parte actus et obiecti: sed hec ra tio reducitur in alias leges vniuersales diuine volun tatis priores. Cum enim deus ordinauit actionem talem secundum specien: vel genus esse malam et prohibitam et deformem suis ordinationibus. Ex hoc sequitur quod illa ceteris pa ribus: quae pluribus modis difformatur vel magis nocet: et corrupit creaturam rationalem: et que magis directe obniat amori dei est peior.

¶ Ad argumentum in princi dio questionis patet supra.