Quaestio 1

CIrca distinctiones 42. 43. et. 44 in quibus ma gister inquirit de dei omnipotentia Quero vtrum in lumine rationum naturalium ponendum sit deum esse potentie actiue formaliter in finite secundum vigorem

quod sic: quia impro portionabiliter. excedit secundum vigorem potentie hanc secundam causam: quia hec secunda causa per sui augmentationem vel multiplicationem non excederet virtutem prime cause. Contra. hoc maxi me videtur argui ex eternitate motus: sed hoc non: quia ad infi nitatem motus eterni sufficit potentia motiua infinita secundum durationem. patet de intelligentiis motricibus orbium inferiorum.

¶ Notandum. non queritur hic de infinitate dei secundum perfectionem absolutam simpliciter quia de hoc in questione sequenti: sed de infinitate poten tie: vt est actiua et motiua vel effectiua. Potentia autem actiua vel motiua: intelligitur infinita. formaliter intensiue in vigore quae vltra quamcunque velocitatem datam potest secundum quamcumque proportionem mouere velo cius quodcumque mobile datu: et quo vltra omnem proportionem finitam ymaginabilem excedit quamcumque resisten tiam finitam ymaginabilem secundum quod motiua et actiua

Prima conclusio. Deus est veraciter potentie actiue et motiue formaliter infinite secundum vigorem. probatur: quia est omnipotens. Item psal. Magnitudinis eius non est finis: quod non intelligitur de magnitudine molis. igitur virtutis. Item esset dare certam velocitatem finitam vltra quam non posset mouere. b. mobile. et aliqua virtus creabilis posset eque velociter mouere.

¶ Contra. sequitur quod posset mouere in instanti. probo: quia secundum Aristotelem. 8. phisicorum. si esset virtus infinita naturaliter agens moueret in instanti. igitur. si est infinita libere actiua potest mouere in instanti. consequentia ista probatur: quia quanta velocitate moueret aliqua virtus si esset naturaliter motiua tanta velocitate posset mouere si esset libera: et quamperfecte ageret tunc. tam perfecte posset agere nunc: et potest causare quicquid causaret: si esset natu rali necessitate agens: quia libertas cum sit perfectionis conditio non diminuit de ratione potentie actiue

¶ Respondeo. sumendo moueri proprie pro mutatione successiua et transitum non subitaneo negatur consequentia. Ad probationem negatur consequentia: quia illius consequentie pars prima antecedentis implicat contradictionem. ideo infert illud et eius oppositum. Ad probationem accipiendo lpy tanta et ly quanta: et ly quicquid general ter vt amplientur ad standum. etiam pro infinito negatur quod possibile sit deum mouere et agere quecumque et qualitercumque que etiam qualiter ipsum causare sequeretur si esset virtus infinita naturalis in agendo: tamen tam perfe cte: et quicquid causaret vel causare sequitur tunc absque implicatione repugnantie potest et nunc

Secunda conclusio inquirenda. An pars affirmatiua questionis possit sufficienter probari: stando praecise in lumine rationum naturalium:

Et dicunt aliqui quod sic. Et argui tur. primo ex eternitate motus primi per rationem Ari stotelis. 8. phisi. sic prima causa mouet motu infini¬ to secundum durationem. igitur: est virtutis infinite inten siue. Consequentia probatur. sit .a. potentia motiua finita: quam dicis mouere in tempore infinito. sit igitur. di potentia subdecupla ad .a. tunc .d. potentia non imouebit tempore infinito. probo: quia maior virtus potest mouere pluri tempore et maioris virtutis est posse mouere maiori tempore. sit igitur .c. tempus finitum per quod d. potentia mouebit tunc quae est proportio ipsius .a. poten tie motiue ad .d. potentiam motiuam. talis erit proportio temporis in quo .a. potentia mouet ad .c. tempus in quo d. potentia mouet. sed illa est tantum proportio decupla. igitur tempus in quo .a. potentia mouet est tantum decuplum ad .c. igitur .a. non mouet tempore infinito. et quod ari stoteles intendat ex illa ratione probare infinitatem pri mi motoris non tantum secundum durationem sed secundum inten iuum vigorem. Patet quia talem infinitatem concludit qualis repugnat magnitudini. consequenter enim ex infinitate probatur quod non sit virtus in magnitudine quia nec in magnitudine finita nec infinita. cum infinita magnitudo esse non possit: et in magnitudine finita non possit esse virtus infinita quod non est verum de virtute infinita secundum durationem patet de sole: talen etiam infinitatem virtutis concludit ad quam si esset in ma gnitudine sequeretur mouere in instanti secundum ipsum Confirmatur deducendo sic maioris potentie et vigoris est posse mouere aliquod mobile per quattuor dies quam posse mouere illud praecise per. ii. dies et maioris. per. viii. quam precise per. iiii. et sic consequenter. igitur infinite po tentie et virtutis est posse ex se mouere per infinitos dies. Consequentia patet quia vbi maior pluralitas in fert maiorem vigorem ibi infinita infinitum.

¶ Confirmatur quod ex se et a se continet actu et simul effectum infini tum est potentie infinite. primum mouens motu eterno est huiusmodi. igitur. maior patet: quia continere sic virtua liter maiorem effectum est potentie maioris. minor probatur quia licet partes motus ponantur realiter extra in actu non simul: sed successiue tamen prima causa continet il las simul et continet virtualiter in sua vi actiua motu infinitum et omnes partes eius. non enim incipit / nouiter continere virtualiter quia continue cresceret et immutaretur in sua vi actiua et virtuali continentia. Ex his patet quod sicut Arist. concludit .a. esse potentie infinite ex eo quod ex se actu mouet motu infinito ita potest conclu di si potest ex se mouere motu infinito

¶ Secundo prin cipaliter ex velocitate motus arguitur sic: omni velo citate motus data vel possibili conuenit dare maior rem velocitatem exiam in duplo vel triplo. igitur quacumque potentia motiua finita data conuenit dare duplo maiorem et per consequens etiam aliqua infinita. antecedens probatur per Aristotelem. 5. phisicorum. c. 4. consequentia pro patur: quia velocitas motus sequitur proportionem vel ex cessum potentie motiue respectu mobilis. dices ne gatur consequentia quia velocitas motus in infinitum potest augeri per diminutionem resistentie absque augmentatio ne virtutis vltra omnem proportionem. Contra: quacumque velocitate finita data caelum potest velocius moueri naturaliter. igitur potentia aliqua motiua celi est infinita. antecedens probatur. tum. 5. phisi. c. 4. omne quod mouetur comuenit velocius moueri et tardius. tum quia si aliquis motus inferior potest in infinitum velocitari. igitur et primus: quia est velocior omnium et breuissimus et mensura aliorum secundum Aristotelem. 4. phisi. et. 10. metha.

¶ Tertio ex causalita te effectiua arguitur sic: illud agens est infinitum in virtute et vigore quod actu et simul habet in sua vi acti ua et ex se independenter infinitos effectus. Primo causa est huiusmodi. igitur. maior probatur quia sic con tinua mutatio et perfectionum acquisitio.

¶ Confirma est ex se producere simul in actu infinitos effectus si illi effectus essent possibiles simul: sed prima causa est huiusmodi. igitur. maior probatur quia si illi effectus successiue causabiles essent simul actu ponibiles vertus potens illos simul in actu ponere esset infinita parte effectuum quia talis virtus non est minus potens et virtualiter hunc effectum statim producendum sicut nere in actu infinitos huiusmodi effectus: inferretur prias causalitates respectu singulorum infinitorum effe tinere infinitos plures effectus est perfectioris potentie quam sic continere pauciores: igitur sic continere infinitos est in infinitum perfectioris virtutis: minor patet: com tinet enim infinitos effectus producibiles mediante mo tu infinito et continet illos actu et simul: quia ex effectibus preteritis non acquiritur deo noua perfectio et continentia virtualis: alioquin in prima causa esset con tur. illud agens est infinitum quod actu et simul habet in se et ex se virtutem vnde posset sufficienter quantum igitur et virtus que quantum est ex se habet vnde sufficienter possit illos ponere si non esset incompossibilitas ex perfecta ex hoc quod illi effectus non sunt simul ponibiles cum hoc non sit ex defectu potentie in causa: sed ex incom possibilitate effectuum. minor probatur. infiniti effectus successiue producibiles continentur actu simul in prima causa quia non incipiunt nouiter contineri in ea et etiam eque perfecta virtuali continentia continebat ab eterno nunc continet. igitur quantum est ex se habet nunc virtualem continentiam vnde possit producere stativ omnes hu iusmodi effectus. si natura effectuum et passi. hoc permitteret. vnde potest sic argui: si prima causa posset po esse infiniti vigoris: igitur et nunc cum potest ex se pone re illos successiue. probatio consequentie quia non minus perfecta potentia est nunc quam foret tunc cum non sit ex de fectu potentie et continentie virtualis quod non possunt simul produci quia omnem potentiam qua producit illos successiue habet simul ex se et impletiue non participatiue vel dependenter.

¶ Quarto. et est confirmatio praecedentis. si primum ens haberet in se formaliter causalitates causarum secundarum vel distinctas et proctuum causabilium esset infinite virtutis et vigoris quamuis illa causabilia non possent poni simul in actu. igitur et nunc est infinite potentie et vigoris. Antecedens patet quia contineret in se formaliter infinita et a se. consequentia probatur quia primum ens nunc continet illa modo nobiliori et eminentiori quam si haberet in se formaliter hu iusmodi causalitates. probo. Tum quia eminentius est habere potentiam calefaciendi et frigefaciendi et rarefacien di et illuminandi per vnam vim formaliter quam per plures proprias particulares limitatas. tum: quia causa secunda mediata prime cause habet totaliter suam perfectionem a prima causa quia est causatum solius prime cause. igitur prima causa continet perfectionem illius eminentiori mo do quam contineatur ab illa causa secunda et eodem modo de tertia respectu secunde et sic consequentur. igitur prima cau sa continet eminentius causalitates causarum secunda rum quam si haberet illas in se formaliter et quam contincantur a causis secundis.

¶ Quinto si prima causa posset se sola immediate in quemlibet effectum inferretur esse potentie infinite. igitur et nunc cum potest in quemlibet effectum mediante causa secunda. antecedens patet quia contineret ex se simul in actu totaliter et sufficienter infinitos effectus et infinitas causalitates: consequentia probatur quia non est minus potens et perfecta quam foret tunc. pro do: quia quod non producit effectus inferiores nisi mediantibus causis secundis: non est ex defectu et diminutio¬ ne potentie et perfectionis in ea quia ipsa se sola immediate sufficit ad causatum perfectissimum. scilibet ad primum et immediatum causatum. si igitur ex defectu potentie exigi ret causas secundas tunc ipsa cum causa secunda produ ceret perfectiorem effectum quam se sola. illud igitur est ex im perfectione effectuum posterioramen quia prima causa pro pter sui nobilitatem et eminentiam non causaret tam dimi nutos effectus nisi cum aliis causis imperfectis ex eius etiam perfectione prouenit quod in causando remotion est ab entibus imperfectis

¶ Sexto causa productia celi et intelligentiarum est infinite potentie: primum ens est huiusmodi. igitur minor patet vt supra. dist. 21. ma ior probatur quia talis causalitas effectiua non est pro ductio per motum vel mutationem nec exigit passum vel materiam. igitur est productio creatiua vel non minus excellens quam causalitas creatiua et talis excedit infinite potentiam que non potest causare nisi per motum et transmutationem presupponendo materiam de cuius potentia educat. Confirmatur. non minoris perfectionis est producere ab eterno caelum vel intelligentiam quam producere hodie nouiter sed secundum inferet primam causam esse infinite virtutis: igitur.

¶ Respondeo sub secunda propositione. prima propositio ex infinita du ratione motus actuali / vel potentiali non arguitur sufficienter in lumine naturali primum motorem vel primum ens esse potentie infinite secundum vigorem intensiue. probatur primo quia secunde intelligentie et vi tutes stellarum actiue essent infiniti vigoris intensiue quia sunt perpetuo actiue. Preterea. virtus motiua incorruptibilis inalterabilis et infatigabilis potest mouere tempore infinito: sed contingit virtutem finitan esse incorruptibilem etc. igitur. maior probatur quia talis virtus quanto tempore potest permanere integralite absque alteratione et diminutione tanto tempore po test mouere mobile conueniens sibi applicatu. eadem enim virtute qua potest hodie reuoluere .b. mobile po terit cras et perpetuo ex quo equalis virtus est sine diminutione et alteratione et fatigatione.

¶ Confirma tur mobile incorruptibile finitum et inalterabile potest perpetuo moueri. igitur et potentia motiua finita incor ruptibilis et infatigabilis potest perpetuo mouere. si igitur .a. potentia motiua et .b. mobile maneant cras et perpetuo in eadem integritate et dispositione sicut hodie eque poterit a. mouere b. cras et imperpetuum sicut ho dic potest sed secundum philosophos intelligentie secunde sunt virti tes incorruptibiles et infatigabiles immo necesse esse fo maliter secundum eos et secundum commentatorem secundo celi et mun di commento. xxxviii. vt infra allegabitur sola abstra ctio a materia sufficit ad eternitatem motus. Ex pri dictis patet quod ex infinita successione generabilium et corruptibilium non arguitur infinitas vigoris intensiue in aliqua causa superiori.

¶ Dices anima intellectiua est incorruptibilis tamen est fatigabilis in sua operatione patet per experientiam.

¶ Respondeo hoc est ratione virtutum corporalium que in nobis sunt co ruptibiles et alterabiles et infirmabiles.

¶ Dices lici angelus sit incorruptibilis tamen potentia angeli est fatigabilis: probo quia potest pati difficultatem quia per habitum potest inclinari et facilitari ad vnum. igitur difficultari ad oppositum.

¶ Confirmatur secundum con mentatorem. viii. phisi. et. xii. metha. si vnica stella adderetur celo / intelligentia aut non moueret aut tardius moueret.

¶ Respondeo naturalis potentia actu uam angeli non patitur difficultatem que sit secundum lassationem et fatigationem et alterationem et diminutionem vel indispositionem formalem et intrinsecam potentie: sed dicitur difficultari in eo quod potest impediri a tanto gra dum actionis per maiorem vel minorem resistentiam tamen quacunque resistentia data si potest per aliquod tempus mouere certo gradum velocitatis posset cete ris paribus eadem facilitate perpetuo mouere equaeli gradu. quaepositio stando precise in lu¬

¶ Secun da prum mine rationum naturalium magis videtur ponendum pho. imam causam non esse vir tutis infinite intensiue secundum vigorem probatur: quia aut poneretur actiua et motiua naturali necessitate aut libere libertate contradictionis et contingentie non secundum quia tunc in lumine naturali esset ponendum quod caelum simpliciter et absolute posset moueri duplo vel locius et quadruplo velocius et duplo et quadruplo tar dius et quod posset moueri motu irregulari et difformi nunc et prius et quod posset quiescere et cessare motus celestis et tempus et quod posset iterum reuolui post quietem et iterum stare infinities et multa huiusmodi que quamuis sint possibilia secundum veritatem fidei. tamen secundum naturalem philosophiam non sunt ponenda. si detur pri mum contra: quia non moueret caelum finita et certa veloci tate sed infinita. alioquin virtus finita et virtus infinita naturales equali velocitate mouerent: iuxta deductionem Aristotelis. viii. phisi. Ad hoc diceretur quod Aristo. probat talem virtutem mouere in instanti si esset in magnitudine: non autem sequitur si sit virtus abstracta a magnitudine.

¶ Contra. virtus infinita ex eo quod esset in magnitudine non foret in infinitum poten tior ad mouendum et ad agendum immo forte magis vide retur artari nec ex eo quod esset abstracta a magitudine foret in infinitum infirmior. patet. angelus enim non est minus potens ex eo quod non est virtus informans materiam sicut anima intellectiua cum informare sit con ditio imperfectior quam non informare. igitur. si virtus primme cause posset mouere vltra omnem velocitatem existens in magnitudine: multo magis extra. Item esse extra ma gnitudinem non tollit posse mouere motu infinito et eter no: immo secundum commentatorem dat necessitatem eternam motui. igitur non impedit mouere perfecte: quia ex motione eterna arguunt illi infinitatem virtutis in prima causa. Item sequitur quod abstractio illius virtutis a ma gnitudine artaret et impediret illam virtutem ab infinita actione et necessario redderet eam ociosam quafi secundum infinitam latitudinem sue potentie. Item. ratio Aristo. eque probat / siue sit in magnitudine siue extra magnitudinem ex quo non est naturali necessitate motiua. virtus enim finita et virtus infinita equali velocitate mouebunt. dicere. igitur quod virtus naturalis infinita abstracta non potest mouere nisi certa velocitate finita et si esset in magnitudine moueret in instanti. videtur sermo ad placitum sine ratione.

¶ Aliter videtur respondere ad dictam probationem. commentator. 8. phisi. commento vltimo / scilice. lxx viii sic dicens: si posuerimus actionem infinitam esse cor poris sequitur quod insit ei potentia infinita. si autem posuerimus illam esse alicuius non corporis tunc poten tia illius non potest dici finita aut infinita. finitum enim et infinitum solum de corporibus dici possunt et infra si potentiam infinitam posueris in corpore sequitur quod motio illius sit in non tempore quod est impossibile si vero illam posueris non in corpore tunc non dicetur finitum aut infinitum. non igitur sequitur quod sit mouens in non tempore. In hiis enim non potest intelligi vna potentia maior alia. maius enim et minus solius est quam titatis. Contra. aut intelligit de finito et infinito et de maiori et minori secundum extensionem dimensiuam et ni chil ad propositum. si secundum vigorem et intentionem et actionem falsum est manifeste quia vel est virtus finita vel infinita sic etiam de qualibet intelligentia secunda licet sit virtus non extensa in magnitudine est enim queli bet finita vel infinita et vna virtutis profectioris quam alia

¶ Item virtus existens in magnitudine habet proprium et formalem gradum virtutis secundum quem est tanta virtus et secundum quem est maior vel minor alia virtute cor porea. non secundum quantitatem et tantitatem quantitatis dimensiue. probo quia in maiori quantitate potest esse virtus mi nor et econtra.

¶ Item videtur repugnantia in verbis commentatoris quia dicit quod potentia infinita si sit non in corpere non est finita nec infinita.

¶ Item hoc repugnat suis dictis in tractatu de substantia orbis. et 2 metha. commento. 41 vbi ponit motorem separatum esse potentie infinite.

¶ Item secundum suam expositionem. 8. phisi. Aristo. probat potentiam primi motoris esse infinitam aut igitur potentiam existentem in magnitudine et hoc est contra textum et suam expositionem aut potentiam existentem non in magnitudine et hapetur propositum quia talis est infinita.

¶ Item per hoc non euaditur ratio. quia si virtus primi motoris non est finita sed vltra omnem proportionem excedit omnem virtutem finitam imaginabilem et est talis et tanta quod si esset in magnitudine esset infinita et moueret in instanti. igitur et nunc quia propter abstractionem et propter talem modum essendi nobiliorem non artatur necessarie ad mouendum in in infinitum imperfectius.

¶ Aliter respon det commentator. 12. metha. commento. 41. quod motus celi habet duplicem motorem. vnus est proprius et coniunctus et est anima existens in celo et iste est finite potentie et finite motionis et ab isto habet caelum quod moueatur suo cessiue certo tempore et certa velocitate: quia ipsius ad mobile est proportio determinata: Alius est motor separatus a magnitudine et iste est infinite poten tie et ab isto habet motus celi eternitatem et continuitatem necessarie eternitatis: non autem a motore proprio contuncto finito quia virtus finita potest ex se quiescere et cessare: sed ab eo est successio determinate velocitatis quasi aliter non posset a virtute infinita esse successio determinata nisi concurreret mouens finitum. quod non tollit nec impedit infinitum Conii nexcessum potentie motiue super rem motam seu super potentiam mobilis nec diminuit proportionem potentie motiue ad mobile non tollit inf nitam velocitatem nec diminuit de velocitate sed addere motorem finitum virtuti motiue naturali infini te non est tollere infinitum excessum potentie infinite motiue super mobile / nec est diminuere excessum vel proportionem. sed potius augmentare. igi tur non minus est infinita proportio et non finita inter potentiam motiuam et mobile propter additionem virtutis minoris. igitur. non tollitur nec diminuitur nec impeditur velocitas.

¶ Confirmatur hec ratio per commentatorem secundo celi et mundi commento. 38. vbi loquens de motoribus orbium celestium sic ait. si potentie eorum essent infinite in vigore mouendi non erit proportio inter motorem et rem motam: et si hoc esset non esset differentia inter eos nec esset ibi multitudo et etiam inueniretur motus in instanti. Ideo opinandum quod potentie entium separabilium a materia sunt finite: vno modo et infinite alio modo et quod sunt terinate proportionis ad corpora mota. et quod infinitas non inuenitur in eis nisi propter eternitatem. causa enim abscitionis continuitatis esse et eius eternitatis est materia. Cum igitur motor et res mota abscindunt a materia prima non abscinderetur suum esse nec suum opus quod est mouere et moueri. hec commenta tor. et commento. 30. sic ait motor celi est terminatus et tempus terminatum. igitur non vigoratur in infinitum et non potest quis contradicere huic inductioni dicens quod hoc non est verum nisi in potentiis materia libus. nos autem dicimus quod potentia motoris celi est i nfinita quoniam nos non intendimus per infinitum. nisi infinitatem motionis: id est quod motio eorum non cessat. Infinitas autem intensionis vt illic non sit proportio inter potentiam motoris et moti impossibile est. hec commentator.

¶ Preterea contra responsionem commentatoris sic potentia infinita naturaliter mouens si se sola immediate moueret .b. celum moueret vltra omnem velocitatem finitam. igitur. et si moueret .b. celum cum quadam alia potentia naturaliter motiua: con sequentia probatur multipliciter / Primo quia potentia motiua alicuius mobilis addita alteri potentie motiue eiusdem mobilis non diminuit de velocitate mio additio virtutis est potius augmentatio velocitatis.

¶ Confirmatur quia duplex illa potentia mo tiua simul sumpta non minori excessu nec minori pro portione excedit potentiam mobilis quam altera sola. igitur tur non minor velocitas procedit ab vtraque: quia vel locitas motus sequitur excessum vel proportionem inter motorem et mobile secundum etiam commentatorem. Item additio tante potentie finite ad. .b. motorem propriuni et contunctum non est diminutio sed augmentatio ve locitatis et additio maioris potentie est maior augmentatio velocitatis. igitur additio potentie motiue naturaliter infinite erit in infinitum augmentatio velocitatis. si enim ipsi. b. motori proprio coniun cto adderetur potentia dupla motiua moueretur mobili velocius in duplo vel in certa proportione: et si ipsi adderetur potentia motiua in quadruplo maior quam sit motor proprius augeretur velocitas ad quadruplum: et sic vltra gradum velocitatis quo nunc mouetur caelum. igitur si sibi addatur virtus potentia motiua naturalis infinita augebitur in infinitum velocitas.

¶ Confirmatur si potentia .b. motoris coniuncti pro prii intenderetur et augeretur ad duplum vel ad quadruplum cresceret velocitas ad duplum / et si intenderetur ad octuplum similiter: ergo si in infinitum intenderetur cresceret in infinitum velocitas. igitur si sibi addatur po tentia motiua naturalis in infinitum maior in infinitum cresceret velocitas / probatio consequentie quia vniformiter crescit velocitas siue potentia motiua intendatur formaliter per tantam latitudinem siue sibi addatur adiutorium alterius rationis secundum tantam latitudinem potentie motiue. Item si virtuti calefactiue vel alteratiue infinite adderetur virtus calefactiua vel alteratiua finita non artaretur virtus infini ta per hoc ad certum gradum velocitatis et effectus. igitur. similiter de virtute motiua localiter / antecedens patet. si sol enim esset infinite virtutis calefacti ue. appositio. c. calefactiui finiti: vt ignis non artaret nec impediret potentiam solis ad minus perfecte agendum et consimiliter si .b. graue esset infinite grauita tis intensiue et infinite inclinationis ad motum deorum appositio potentie alterius tractiue vel pulsiue deorsum non artaret nec necessitaret potentiam infini te grauitatis ad descendendum velocitate finita. vnde virtus infinita naturalis magis trahit ad se virtutem minorem quam econtra. vt si virtus tractiua debilis addatur fortiori. Ex his patet quod non est dicendum motorem proprium et finitum temperare et refrenare potentiam infinitam motoris separati: quia potentia infinita ni turali necessitate toto conatum et impetu tendens in aliquam actionem vel in aliquem terminum non potest impediri nec artari nec arrestari per potentiam finitam. Confirmatur vel motor proprius et coniun ctus coagit et concausat motori separato / aut ei resistit et impedit. Si primum. igitur non minor sed ma ior velocitas procedit ab ambobus simul quam ex altero tantum: quia alterum coadiuuatur ab altero. Si secundum contra. tum: quia vtrumque est potentie mo tiue naturalis et tendunt ad eundem effectum. tun quia quamuis resisteret adhuc totalis resistentia / tam mobilis quam motoris coniuncti vincitur et superatur infinite et improportionabiliter ab illa potentia infi nita. ergo sequeretur motus infinite velocitatis

¶ Item additio virtutis motiue non magis artat priorem potentiam motiuam quam additio vel augmen tatio impellimenti et resistentie ex parte mobilis: sed finita additio resistentie in mobili non artaret nec ne cessitaret potentiam infinitam motiuam ad certum gradum velocitatis. igitur

¶ Item adhuc stat ratio Aristotelis / scilicet quod vir tus naturaliter motiua infinita et virtus finita equa li velocitate mouerent. Probo: quia si .b. motor proprius cum adiutorio potentie infinite naturalis non mouet nisi tanto gradum velocitatis sequitur quod si vil tus finita incerta proportione maior quam. b. adderetur ipsi .b. proueniret motus equalis ex adiutorio finito et ex adiutorio infinito

¶ Si dicitur quod illi motori infinito separato non repugnat quantum est ex se posse mouere in instanti et vltra omnem velocitatem:. sed hoc repugnat effectul et passiuo motui enim repugnat esse et fieri in instan ti et mobili repugnat moueri in instanti

¶ Contra. secundum istam responsionem frustra ponitur duplex motor: quia si potentia motiua infinita moueat se sola. poterit assignari eadem ratio quare non mouet in instanti / scilicet quia repugnat motui et mobili.

¶ Item ex hoc videtur haberi propositum: quia cui repugnat moueri nisi finito gradu velocitatis ei repugnat moueri a virtute infinita nati raliter mouente: et quod non est capax motionis infi nite non est mobile proportionatum motori infini to mouenti necessitate naturali: sicut de alterabili vt calefactibili respectu calefactiui infiniti

¶ Item. omni mobili et omni motui per se repugna infinita velocitas. igitur. omni potentie motiue repugnat infinita velocitate moueri: vel sic infinita ve locitas est per se impossibilis et figmentum. Igitur potentia ex se potens in infinitam velocitatem est impossibilis et figmentum: consequentia patet: quia motiuum et mobile dicuntur relatiue et potentia illa est impossibilis que est ad actum impossibilem et cui repugnat reduci ad actum

¶ Item non erit ratio quare illa virtus infinita naturaliter motiua determinetur ad hunc gradum velocitatis finitum magis quam ad illum ex quo est natu ralis et est infinita / et ex se potest in maiorem / et subiectum est capax maioris velocitatis.

¶ Confirmatur quantocunque gradum velocitatis fi nito posset illa virtus mouere si esset libera tanto gra dum vel vltra mouebit si sit naturali necessitate mouens sed si esset infinita et libera posset vltra gradum finitum quo nunc mouetur celum. igitur.

¶ Pretere contraresponsionem priorem commentatoris: quia virtus infinita intensiue in vigore et naturali necessitate mo tima excludit omnem aliam virtutem motiuam secum par tialiter mouentem: probo. quia non exigit nec indiget cum sit sufficiens et perfecta: patet de calefactiuo vel alteratiuo vel pulsiuo infinito. si dicitur quod commentatonon intendit illum motorem separatum infinite potentie concurrere effectiue ad motum celi cum motore conluncto: sed tantum in genere cause finalis. ideo non sequitur motum fieri in instanti. Contra. habetur proposi tum / scilicet quod non probatur primum ens esse poten tie actiue vel motiue infinite intensiue secundum vigo: est Item si ideo non sequitur illum motamen esse in instanti. quamuis illa potentia sit infinita: quia non causat per mo dum efficientis: sed finis. igitur siue illa potentia esset in magnitudine siuc extra magnitudinem siue causaret mediate siue immediate eque fequitur motum non esse in instanti. consequens videtur contra verba commentatoris. ibidem.

¶ Item si ex infinitate et eternitate motus non arguitur potentia effectiue motiua esse infinita. igitur tur nec causa finalis arguitur infinita. et ratio Aristotelis cui Commentator innititur principaliter ad probandum primum motorem esse potentie infinite non valebit: quia non procedit nisi de potentia effectiue motiua. I igitur in oppositum quicquid id primum aristoteles intendat: ratio ta men supraposita non probat conclusionem intentam et negatur consequentia: sicut enim virtus incorruptibilis et infatigabilis potest dare in esse perpetuo ita potest esse motiua perpetuo. Ad probationem dicendum: quod. D. potentia subdupla ad .a. si sit incorruptibilis et inalterabilis et infatigabilis eque mouebit perpetuo mobile sibi proportionatum sicut .a. potentia dupla. Patet: quia inter intelligen tias motrices etinter virtutes actiuas planetarum et stellarum est ordo perfectionis: Et tamen eque perpetuo sunt motiue vel actiue.

¶ Illud etiam est verum de virtutibus materialibus corruptilibus et alterabilibus que a contrariis et impedimentis re sistiuis alterantur et diminuuntur et patiuntur secun dum indispositionem ducentem ad corruptionem. ideo minor minus potest dare ceteris paribus. quid igitur. intendit Aristoteles:

¶ Respondeo non videtur quod Aristoteles ex eternitate motus intendacondudere simpliciter et absolute primum motorem esse virtutis infinite intensiue: quia duodecimo Me thaphisice / capitulo octauo. sic dicit: ostensum est quod non contingit primum mouens habere maginitudiet nem: quia habet potentiam infinitam et finitum non habet potentiam infinitam et postea statim in principio. capituli noni. querit: vtrum sit ponendum vnam talem substantiam vel plures: et determinat quod plures secundum numerum lationum palam inquit quod tot substantias necesse est esse natura sempiternas et im mobiles secundum se et sine magnitudine propter praedictam causam. scilicet propter habere potentiam infinitam que non potest esse in magnitudine finita nec infinita.

¶ Ex quibus patet quod Aristoteles eo modo quo intendit probare infinitatem de prima substantia Probat etiam de qualibet intelligentia motrice celi¬

¶ Potest igitur dici iuxta ea que superius dicta sunt. distinctione octaua. quod Aristoteles octauo phi sicorum non probat directe primum motorem esse potentie infinite: sed probat ipsum non esse virtutem in magnitudine materiali et Phisica: vt sit virtus corruptibilis et alterabilis et fatigabilis secundum se vel secundum aliquid eius quia non moueret tempore infinito nisi ipsa esset infinita: sed infinita esse non pr otest in magnitudine vt consequenter probat

¶ Ad primam confirmationem negatur maior de potentia incorruptibili et infatigabili: quia eo ipso quod potest per duos dies potest per infinitos et contradictio est quod possit per duos tantum sicut et quod posi sit esse per duos tantum.

¶ Ad aliam confirmationem loquendo de effectu in finito secundum durationem et secundum esse successiuum negatur maior. ad probationem patet ex di ctis.

¶ Ad secundum principale stando in lumine na turali negatur antecedens respectu eiusdem mobilis et eiusdem resistentie. ad probationem Aristoteles intendit quod non apparet repugnantia per se ex parte temporis et motus et magnitudinis stando in rationibus generalibus continui successiui et perman siui: quia continuum est diuisibile in infinitum et potest in infinitum minorari quantum esset ex conti nuitate diuisibili sed ex rationibus specialibus mouentium et mobilium et causarum naturalium hoc re pugnat. vnde commentator ibi dicit quod hoc non repu gnat motui secundum quod motus et continuus: sed se cundum quod naturalis in tali materia ideo dicit quod illud est possibile per se sed impossibile per accidens aid est non est vel non arguitur impossibilitas ex par se ratione motus et temporis et magnitudinis vt continua sunt sed ex rationibus specialibus que sunt quasi accidentales rationibus vniuersalibus.

¶ Ad tertium negatur maior si sint effectus infiniti eiusdem rationis producibiles successiue quia eo ipso quod continet. 2. continet infinitos si perpetuo duret in esse. alioquin virtus cuiuslibet intelligentie et stelle esset infinita. ad minorem etiam dicendum quod quamuis nulla perfectio formalis et intrinseca adueniat nouiter prime cause ex effectibus precedentibus tamen stando in lumine naturali dico quod prima causa non continet immediate et in potentia proxima infinitos huiusmodi effectus: sed mediate et in potentia remota: quia posteriores non potest immediate producere: sed tantum mediantibus prioribus effectibus et mediantibus dispositionibus corporum celestium secundum aspectus medios futuros.

¶ Ad confirmationem negatur minor stando enim in lumine na turali et in his que argui possunt ex eternitate motus falsum est quod prima causa possit ex se producere simli infinitos huiusmodi effectus: immo infiniti effectus adequabunt eius causalitatem pro tempore presenti secundum dispositionem totius ordinis causarum vniuersi nunc existentem. sic quod non posset producere in quacunque proportione plures. et si illi effectus infiniti essent simul possibiles: sequitur quod virtus suf ficiens illos ponere esset maior quam illa que concluditur in prima causa ex motu infinito. et ex illa conditio ne impossibili infertur primam causam esse alterius virtutis et rationis quam sit illa que concluditur ex motu eterno et que sufficit ad producendum infinita suc cessiue.

¶ Item dicere quod prima causa quantum est de se possit sufficienter producere simul infinitos ef fectus et quod habet virtutem sufficientem ad hoc: et ta men quod sit repugnantia ex parte effectuum est impossibile: quia nulla potentia est ad simpliciter impossi bile per se sicut ad producendum chimeram.

¶ Ad quartum proprie loquendo non esset infinite potentie intensiue: sed infinitarum potentiarum. negatur tamen consequentia. Ad probationem loquendo pro prie non continet nunc nobiliori modo quam tunc quia ille modus nullius est nobilitatis cum sit impossibilis. dicendum igitur. quod ex illa conditione impossibili: sequitur quod continet modo nobiliori quia modo in finitatis formalis: et sequitur quod modo ignobilipori: quia modo compositionis ex entibus imperfectis et causalibus. nunc autem continet. modo simplicitatis et independentie. Ex hoc patet ad aliam formam. vn de per idem arguitur sol esse infinite virtutis.

¶ Ad quintum negatur consequentia. ad probationem con ceditur absolute loquendo quod non est minus potens quam foret tunc: quia tunc nullius potentie esset: ta men ex illa conditione impossibili inferretur esse per fectior quam nunc inferatur ex eternitate motus. ad improbationem diceretur secundum Philosophos quod illud non est ex defectu potentie in prima causa pro prie loquendo quia non debet dici defectus potentie in prima causa ex eo quod non potest quod est in se fornaliter impossibile: sed illud est ex natu rali et determinato ordine et gradu entium et causarum et ex finito et determinato gradu potentie et causalitatis it prima causa. si enim sic posset immediate in quemlibet effectum: sequitur ipsam esse infinitam et omnipotem tem et liberam.

¶ Ad sextum negatur maior loquen do de modo producendi secundum quem dicuntur produci et causari entia eterna et necessaria. scilicen per dependentiam eternam et necessariam secundum genus causalitatis effectiue. ad probationem negatur quod sit potentia creatiua eo modo quo creationem negant ph ilosophi et ponunt catholici. si autem quis velit illum modum causandi vocare creationem negatur quod excedit infinite per formalem et intrinsecam infinitatem sue potentie illam potentiam que produ cit transmutando materiam.

¶ Ad confirmationem stando in lumine naturali diceretur quod non est mino ris nec maioris potentie quia nullius est potentie sic creare de nouo celum vel intelligentiam: tamen ex tali productione noua. inferretur primam causam esse tante potentie quante potentie non infertur nunc in lumine naturali ex motione eter na

¶ Ad rationem in principio questionis negatur antecedens: nisi sicut qualibet entitas speciei superioris dicitur excedere improportionabiliter secundum quidditatiuam nobilitantem raem speciei inferioris sic quod quantumcunque multiplicetur perfectio speciei inferioris. scilicet in duplo / triplos quadruplo: et sic sine statu nunquam attinget. perfectio e nem speciei superioris: albedo enim vt duo sic exce dit nigredinem in perfectione essentiali: quod ipsa duplata triplicata etc. nunquam erit equalis perfectionis cum albedine vt duo: quia albedo quantumcunque remissa est perfectior essentialiter quam sit infinita nigredo et ita in aliis perfectionibus essentialiter distinctis dicendum est quod vna semper improportionabiliter excedit aliam. ad probationem non infer t propositum.