Quaestio 1

¶ Distinctio decima CIrca distinctionem iecimam vsque ad. 14. in quibus magister agit de productione spi ritus sancti que procedit per modum amoris a volutate et ob hoc ei appropriate attribuitur esse charitas et amor et donum. Quero: S¶ S vtrum voluntas diuina velit aliquid per velle realiter distinctum a deitate.

Quod sic. per ar gumentum quod tangit magister dist. 45. c. 2. Si deum velle sit deum esse. igitur deum velle lapidem esset deum esse lapidem. probatio consequentie. quia eodem non sincathegoreuma tice addito antecedenti et consequenti adhuc tenet consequentia. et si. a. est idem b. eodem addito vtrique adhuc est idem.

¶ Item. deum esse non est deum velle .b. esse. igitur nec est deum velle aliquid aliud. igitur diuina essentia non est diuina volitio. antecedens probatur. quia deum esse est naturale et necessarium. sed deum velle .b. esse est contingens et liberum sed necessarium non est contingens igitur.

¶ Contra. in deo esset composi tio ex subiecto et forma quod supra improbatur

¶ No tandum. non intendo hic inquirere / an diuina volitio distinguatur ex natura rei cum identitate reali ab essen tia diuina vel ab intelligere diuino. quia de hoc infra videbitur. dist. 23. sed quia in superioribus tractatum est de simplicitate et immutabilitate diuina. ideo circa hec tangendo iterum aliqua.

¶ Queritur. an diuina voluntas vult aliquid volitione realiter distincta se cundum quam sit mutabilis: quod non: probatur vt de Prima conclusio. intellectione in praecediti questione. et vt dist. 8. Confirmatur per Aug. 7o. de tri. c. 5. vbi ponit quod amor quo deus amat est idem cum dei substantia.

¶ Item. Ansel. mono. 51. et. 52. probat quod amor quo vna persona diligit se vel aliam est idem deitati. quia ille amor est tantus quanta est essentia diuina. nihil autem aliud a deo est par deo. RSunt multa tacta in superioribus st Conire q. quedam alia tangentur inferius dist. 22 vbi queritur an deus in infinitum perfectius agat quam can sa secunda. et alia que tangentur in tractando praeordinatio nem futurorum.

¶ Quoad praesens. arguitur primo sic. omne agens extra se nunc maiori conatu nunc minori cona tu recipit in se formaliter varietatem priorem effectu ex teriori. voluntas diuina est huiusmodi. igitur. maior proba quia maior conatus distinguitur a minori. nihil enim est maius et minus seipso / hec autem alietas et maioritas non est primo in effectu. Tum quia in effectum exteriori nullus est conatus neque maior nequeminor. Tum quia ma ioritas et minoritas conatus est prior et causa maioritatis et minoritatis in effectu. ideo enim ponitur num cmaior effe ctus. quia tale agens ceteris paribus agit maiori cona tu. minor probatur. quia cum deus sit agens non minus li berum quam voluntas nostra potest agere et mouere ex maio ri vel minori conatum. quod confirmatur. quia agens tota virtute et toto conatu sue virtutis agit quantum potest. et ita perfecte sicut pro tunc potest et quicquid pro tunc. potest: sed deus in producendo vel mouendo .b. non agit quam tum potest. etc. igitur non agit toto conatu. maior proba tur. quia si in agendo vel mouendo nititur quantum potest igitur agit secundum vltimum sue potentie et sui vigoris et applicatur ad agendum secundum totum suum posse et secundum vltimum sui posse / nec potest applicari per fectius ad agen dum.

¶ Confirmatur. si talis voluntas ageret nece sitate naturali ageret tam perfecte. et sic secundum vltimum sui posse quod non posset perfectius agere. igitur et nunc. probatio consequentie. quia non minus agit secundum totum et vltimum sui posse. nec minus applicatur ad agendum secundum veltimum sui conatus quam tunc nec potest nunc magis determinariis / et applicari citra vltimum sui posse quantunc ex quo non habet in se formaliter distinctionem secundo moueatur b. mobile nunc et prius aliter et aliter a deo solo imme diate. Tunc sic. b. nunc et prius non vniformiter / sed aliter et aliter mouetur. igitur deus nunc et prius non vni formiter / sed aliter et aliter mouet. igitur deus non vniformiter sed aliter et aliter vult mouere. igitur deus aliter et aliter vult. et habetur propositum. prima consequentia patet quia b. sic mouetur a deo quo modo deus mouet ipsum. Et quia si queritur quare b. mouetur nunc aliter quamprius conuenienter respondetur pro causa. quia deus aliter mouet nunc quam prius. secunda consequentia probatur. et accipitur consequens vt ly aliter determinat ly vult. quia deum velle mouere est deum mo uere cum deus formaliter agat et causet effectiue per sui velle et intelligere. aliter suum velle non esset efficax et omnipotens. et quia secundum Augu. 83. q. q. 3. idem est aliquid fieri deo agente quod deo volente. si autem deum agere sit deum velle agere. igitur deum vniformiter velle agere est deum vniformiter agere. et econtra / deum difformiter agere est deum difformiter velle agere. Probatur itel rum illa consequentia. quia deus eo modo agit et mouet / quo modo vult agere et mouere. Si igitur vniformiter et non aliter nunc et prius vult mouere sequitur quod vniformiter et non aliter nunc et prius mouet .b.

¶ Confirmatur deus vniformiter nunc et prius vult mouere .b. igitur .b. nunc et prius est vniformiter volitum moueri. igitur .b. nunc et prius est vniformiter motum. prima consequentia patet. quia eo modo est aliquid motum a voluntate quo modo voluntas vult illud sicut de cognito et de cognoscente. secunda consequentia probatur quia .b. esse volitum moueri est .b. esse motum respectu dete probo. quia sicut velle mouere ad mouere sic esse volitum moueri ad moueri: sed velle mouere est mouere loquendo de velle diuino. igitur.

¶ Tertio. et est confirmatio prioris rationis arguitur. quia variatio et difformi tas in effectu procedente a solo deo / exigit varietatem antecedentem in deo. sic causa totali vniformiter se ha bente non tantum secundum illud quod est substantialiter sed vt est agens et causans procedit vniformiter effectus ab illa. sedt per te deus mouendo .b. se habet vniformite nunc et prius / non tantum secundum illud quod est substantialiter / sed vt est causans et agens formaliter. igitur vniformis pro uenit effectus ab illa. minor patet secundum te: quia deus non est agens et causans formaliter nisi per velle et intelligere / et secundum quod volens et est volens omnino vniformiter nunc et prius. maior probatur. quia noue difformitatis in effectu est aliqua causa / et ratio nunc assignabilis quae non prius. igitur difformitas in causa.

¶ Confirma tur. variato effectu variatur eius causa praecisa et ade quata conuertibiliter communicans effectum: sed huiusmodi effectus qui est. b. moueri hac certa velocitate causa precisa et adequata est deum velle mouere .b. hac certa vel locitate. igitur variato illo effectu secundum aliam velocitatem variatur diuinum velle. maior probatur: quia secundum Arist 1 postertu. in causis precisis sicut affirmatio et positio est causa affirmationis et positionis. ita etiam negatio et remotio est causa negationis et remotionis. igitur conuertibiliter se communicant secundum positi onem et remotionem. igitur vno remoto vel variato / non remanet alterum inuariabile. minor probatur et capio hic causam precisam secundum conuertibile concomitan tiam. scilicet causam qua conuenienter respondetur et assigna tur quotienscumque effectus est. et econtra / quotienscumque causa huius ponitur et vere assignatur / ponitur effe ctus. sic autem est in proposito. quia si queritur quare .b. mouetur hac certa velocitate conuenienter assignatur cau sa / et propter quid: quia deus vult mouere .b. hac certa velocitate: et si deus non vult mouere .b. hac certa vel locitate b. non sic mouetur.

¶ Quarto. sequitur quod omnes iusti: immo omnia bona equaliter diliguntur et approbantur a voluntate diuina. probo: ea equaliter vel non inequa liter diliguntur et approbantur a deo que equali vel non inequali dilectione. et approbatione diliguntur et approbantur .a. et .b. sunt huiusmodi per te. igitur: maior probatur multipliciter. Primo. tantum et taliter diligi tur quid quanta et qualis est dilectio / qua diligitur: probo. quia quanta est dilectio / tantum diligit habens illam sed quantum diligit quis aliquod obiectum tantum diligitur ab eo illud obiectum. Secundo. quanto maior est dilectio tanto magis diligitur illud cuius est dilectio: et quanto minor minus. ergo si e qualis vel non inequalis sequitur quod equaliter: dilectum enim / et appropriatum denominatur huiusmodi precise per formam dilectionis et approbationis. Ter tio. deus infinite diligit .a. et .b. tanta infinitate quam ta infinitate sua dilectio est infinita: quia non alia infinitate. igitur a. etb. infinite diliguntur tanta infinitate quanta infinitate deus est infinitus. igitur equaliter diliguntur et approbantur: quia illa infinitate non potest maius cogitari. Quarto. ea equaliter et eque perfecte cogno scuntur a deo: qua cognoscuntur a deo cognitione equeli et eque perfecta / et ex eo quod cognoscuntur eadem co gnitione infinita / non perfectius cognoscitur hoc quam illud. igitur pari ratione de dilectione. Quinto¬ cum dicis quod .a. et .b. inequaliter diliguntur et approban tur a deo et quod deus inequaliter diligit / et approbat a. et b. aut hec inequalitas se tenet formaliter ex parte dei aut tantum ex parte ipsorum .a. et .b. Si primum: igitur distinctio realis in deo: quia vbi inequalitas / ibi inequalia: et vbi inequalia / ibi distincta. Si secundum: contra per illud. Non est inequaliter diligens et approbans per quod non est diligens nec approbans. patet per locum a toto in modo: sed per inequalitatem formalem ipsorum .a. et .b. non est deus diligens et approbans: quia deus non est formaliter volens / vel diligens per aliquid extra ipsum sed per suam volitionem. igitur non est diligens et appro bans inequaliter per inequalitatem ipsorum .a. et b. Et ita arguatur de qualibet inequalitate alia data extra deum igitur per aliquam aliam inequalitatem. Sexto: si deus di citur diligens et approbans inequaliter ab inequalitate secundum quam formaliter .a. et b. sunt inequaliter bona: sequ tur quod non. ideo .a. et b. sunt inequaliter bona: quia deusm ea inequaliter diligit et approbat: sed potius econtra inequaliter deus diligit et ap probat .a. et .b. quia .a. et .b. sunt forma liter inequalia bona prius et antecedenter. consequentia patet. quia deus denomnina tur inequaliter approbans ab inequalitate sumpta ex bonitate inequali inter .a et .b. et ita inequalitas bo nitatis inter .a. et .b. praesupponitur illi denominationi sumpte ab extrinseco: sed consequens est falsum: quia diuina acceptatio et approbatio est prima causa et ratio bo nitatis: quia diuina bonitas et eius ordinatio est prima regula et mensura omnis bonitatis. secundum Hugo. lib. 1. de sacram. parte. 4. c. 1. Non enim ideo allquid magis diligitur et placet deo: quia magis bonum. sed econtra alioquin non esset in potestate dei qui. .a et b essent taliter et tam bona acceptanda. si dicitur quod .a. et .b. inequaliter diligi a deo est .a. et .b. ad inequalia primia acceptari et ordinari

¶ Contra hoc arguitur sic. sint illa premia. c. et. d. tunc deus inequaliter diligit et approbat. c. et. d. et ita sunt inequalia bona vel si inequaliter: igitur vel actibus inequalibus vel acceptat et ordinat. c. et. d. ad alia inequalia bona et sic in infinitum. Secundo: quia deus sortem et platonem in pu ris naturalibus potest creare et eis precepta certa dare ordinando et statuendo quod quamuis bene agant. tamen in fine equaliter anichilabuntur: et cum his stat quod vnum magis diliget et approbabit quam alterum. Tertio: ante omne meritum et ante differentiam praexistentem in sorte et platone potest deus velle plus conferre gratie vni quam alteri. ergo plus diligebat hunc quam illum: sed non per maioritatem gratie date vel donande. quia non ideo diligebat magis istum: quia iste praehaberet maiorem gratiam / nec quia ei daturus esset maiorem gratiam: sed ideo dat maiorem gratiam: quia magis di ligebat hunc et complacebat in eo. Quinto principaliter: deus fit de inimico / amicus: et de reprobante appro bans / vel de non diligente diligens. ergo voluntas dei formaliter et intrinsece mutatur et variatur. antecedens patet: quia cum petrus fit de iniusto iustus: deus fit de odiente diligens / quia de non conferente gratiam conferens. consequentia proba quia deum esse formaliter amicum diligentem vel inimicum odientem sunt denominationes non ab extrinseco: sed ab intrinse co formali. scilicet a diuina volitione sicut esse formaliter intelligentem: sed econtra / esse dilectum vel cognitum sunt denominationes ab extrinseco. igitur transitus huius contradictionis magis exigit variationem in diligente vel odiente quam in obiecto extrinsece cognito vel ama to.

¶ Confirmatur. voluntas nostra absque variatione su actus non fit de odiente diligens propter solam variatio nem in obiecto extrinseco. igitur nec voluntas diuina. consequentia probatur. Tum quia diligere et odire non minus sunt circa deum denominationes a formali intrinseco quam circa voluntatem nostram: ergo si non sufficit sola va riatio in obiecto extrinseco ad variam denominationem voluntatis nostre sequitur idem de volitione diuina. Tum: quia diligere et odire dicuntur vniuoce de voluntate nostra et diuina / alioquin nihil diceretur vniuoce de deo et cre atura: sed ad voluntatem nostram odire vel diligere impertinens est obiecti variatio: quia stante actu volunta tis inuariato quantumcumque varietur obiectum non fit volun tas aliter diligens et contra variato actu: si manet obiectum inuariatum voluntas varie denominabitur. igitur impertinens est illa variatio extrinseca ad veritatem huius denominationis. Tum: quia actus diuine voluntatis vel intellectionis non est minus liber: nec magis dependet ab obiecto / nec magis sequitur et imitatur obiecta extra quam actus nostre volitionis vel intellectionis igitur non magis varie denomninabitur nec magis tran sibit de non diligere ad diligere ex variatione et secundum va riationem obiectorum extrinsecorum praecise quam voluntas nostra. si enim voluntas nostra potest nunc diligere / nunc odire .b. vel nunc magis / nunc minus diligere sine varia tione ipsius .b. ex libertate sua: et deus hoc non potest ni si .b. varietur / sequitur quod diuina voluntas sit minus libera / vel magis sequatur et imitatur obiecta quam volun tas nostra.

¶ Item. nullus intelligens fit de amico ini micus / vel de diligente non diligens / sine mutatione in aliquo. patet per Aug. 5o. de trini. c. vlti. Sed contingit fieri deum huiusmodi sine mutatione in creatura. igitur per mutationem in deo. minor probatur. Sorti peccatort praecipiat deus continuare .b. actum per horam / et prohibeat continuare per duas horas. sortes autem continuet per duas horas sine mutatione actus .b. tunc per primam horam deus approbat vel non reprobat .b. actum vel sor tem propter .b. actum. et tamen per secundam horam odit et re probat nulla mutatione facta in voluntate per ali cuius rei acquisitionem vel deperditionem eodem modo si sortes teneatur habere .b. per secundam horam non per primam et careat .b. per vtranque horam. tunc in prima ho ra non est oditus / vel reprobatus propter carentiam ipsius .b. sed in secunda hora nec est tam oditus et. reproba tus in prima hora quantum in secunda absque mutatione in creatura secundum acquisitionem vel deperditionem rei. Si di catur quod sortes in secunda hora perdit gratiam. Contra. tum quia ponebatur iam priuatus gratia. Tum: quia arguatur de creatura rationali constituta in puris naturalibus / cui deus non disposuit dare charitatem propter bene agere. Si dicitur quod b. actus in secunda hora est magis ma lus quam in prima vel prius.

¶ Contra. quero de isto transitu: quia exigit mutationem: sed non in .b. nec in alia creatura: igitur in deo.

¶ Sexto principaliter: deus vult quedam efficaciter et quedam vult non efficaciter vt celum et naturam angelicam vult efficaciter esse: sed ho minem bene facere et non peccare vult non efficaciter quia tunc homo benefaceret et non peccaret: quedam etiam vult voluntate signi: vt bona fieri que precepit vel con sulit fieri / siue fiant / siue non. quedam autem vult volunta te bumplaciti: vt vult solum bona que fiunt. quedam etiam vult secundum velle specialis approbationis vt actus meritorios. quedam autem vult secundum velle generalis dispo sitionis vt caelum et terram esse. igitur voluntas dei recipit in se formaliter varietatem. probatur consequentia. quia diffe rentie predicte non sunt formaliter in creatura: quia talis modus volendi non est formaliter in creatura et velle illis modis est velle aliter et aliter. non autem alietate solum obiectorum volitorum. quia nihil extra deum est illud secundum quod formaliter deus est sic volens. et quia interdum obiecta magis diuersa vult eodem modo. scilicet effica¬ citer / vel secundum specialem approbationem et quorumdam obiectorum minus diuersorum vnum vult efficaciter non alterum. similiter aliter vult actum bonum / et aliter boni tatem substractam malicie

¶ Septimo. impossibile est deum velle necessario et velle contingenter idem secundum eundem actum. Sed requiritur distinctio actus vel obiecti: sed deus necessario vult deum esse / et contingenter vult deum esse creantem: et non est distinctio in obiecto: quia deum esse creantem est deum esse secundum te: igitur est distinctio in actu. ne propter illud dicunt quidam quod in vo Ad primum. luntate specialiter creata conatus continet formaliter gradus distinctos ex natura rei secundum quorum plures agit cum magis conatur agere / et cum perfectius applicatur ad agendum.

¶ Contra. sequitur quod hi gradus conatus essent distincti realiter. consequens est contra se. probatur consequentia. illud quod nunc agit / et causat realiter distinguitur realiter ab eo quod existit et non agit realiter / nec causat: sed .a. gradus conatus et .c. gradus secundum te sunt huiusmodi. igitur: maior patet primmo: quia identitati essentiali personarum repugnat quod vna causet effectiue ad extra alia non causante. igitur mul to magis identitati essentiali et reali inter. a. et. e. Secundo. quia identitati reali inter .a. et e. repugnat quod .a causatur. etiam a deo sine. e. vel econtra: ergo etiam et quod a. causet sine. e vel econtra: quia equalis ratio repugnam tie videtur. Tertio: quia identitati reali inter .a. et e. repugnat quod .a. informet aliquid et .e. non informet illud igitur et quod causet. Quarto: identitati reali dicte repugnat quod .a. recipiat aliquid subiectiue quod .e non recipiat igitur et quod agat. consequentia patet. pari ratione / equali enim probabi litate potest vtrunque sustineri: et quia si .a. agat actione inmanente .e. non agente sequitur quod huiusmodi operatio est in a. et non in. e. et educitur de potentia .a. et non de poten tia.e. falsitas consequentis patet: quia quilibet actus vel habitus voluntatis siue virtuosus / siue viciosus informat totam voluntatem: quia tota voluntas secundum illum est bona vel mala.

¶ Preterea. contra illam opinionem arguitur si .a gradus potest agere .e. gradum non causante sequitur quod voluntas secundum aliquid sui intrinsecum et essentiale me retur vel demeretur alio eius essentiali et intrinseco non merente nec demerente. ergo: a. merente deus confert gratiam voluntati secundum .a. gradum et non confert ipsi. e. quia non bene egit et nihil meruit et .a. demerente deus substrahet gratiam ipsi .a. et non ipsi. e. quia non demeruit / nec male egit. igitur homine sic decedente.a erit dignum damnatione et. e erit dignum beatitudine.

¶ Confirmatur. deus non est minus potens approbare .a. sine .e. quam voluntas agere secundum .a. non secundum. e.

¶ Item: voluntas potest simul agere et recipere contrarios actus secundum varios gradus sui conatus proboquod potest agere vel mutari. e non agen te nec mutato potest mutari vel agere taliter ipso. et contra rie agente vel mutato. patet: quod enim potest moueri. e. quie scente potest moueri. e. cotrarie moto. quia priuatio non minus opponitur et repugnat habitui quam alius habi tus: et si quibusdam distinctis conueniunt contradictoria vel priuatiue opposita non minus possunt eis conueni re contraria.

¶ Preterea. voluntas posset semper oper rari sine fatigatione per se vel per accidens. probo: quia prius ageret secundum vnam partem conatus alia quiescente et po stea econtra per imperium voluntatis: consimiliter erit de potentia intellectus et fantasie. Preterea per media opposite opinionis arguitur idem de voluntate diuina quod est contra opinantem.

¶ Dico igitur ad rationem. negando minorem proprie loquendo. immo proprie loquen do deus non conatur. quia conari est virtutis que nata est pati difficultatem et resistentiam. voluntas etiam nostra non agit proprie maiori et minori conatum cum agit ceteris paribus maiorem vel minorem effectum. immo voluntas tam diuina quam humana potest ex sua libertate producere effe ctum nunc intensiorem nunc remissiorem sine alietate praecedente in voluntate. Sicut enim .a. gradus conatus secundum aduersarium est liber ad agere vel non agere. ita est liber ad agere magis vel minus: et sicut idem princi pium naturale potest secundum idem sui agere intensius et re missius propter varietatem in passiuo vel coagente sic voluntas secundum idem sui potest ex sua libertate voluntatem. igitur agere maiori vel minori conatum est locum tio impropria et transumptiua et sumitur ex modo agen di actus exterioris: quia alias nunc agit effectum perfectiorem exteriorem propter maiorem conatum id est propter alietatem in potentiis motiuis. scilicet in actu cognoscendium et appetendi: et consequeter in actibus potentiarum executiua rum: sed comparando voluntatem ad actus proprios intrun secos immediate elicitos ipsa producit illos sine forma li alietate in principio appetitiuo nisi secundum equiualem tiam virtualem: quia voluntas supposita eadem cognitio ne nunc potest agere actum minorem nunc maiorem / quasi nunc ageret minori proportione sue virtutis et postea maiori portione: et quasi eius virtus esset dissimilis in se formaliter. potest ergo dici / quod voluntas actus exteriores agit maiori vel minori conatum id est maiori / vel minori actu imperatiuo vt principio productiuo: sed non actus in teriores nisi maiori et minori equiualenter vel virtus liter et transumptiue. potest ergo concedi quod semper agit toto conatum id est non parte conatus que sit in re pars prin cipii productiui quod est voluntas: sed secundum communem intel lectum voluntatem agere toto conatum est voluntatem sic agere quod stante illa actione non posset plus secundum dispositionem in qua est et voluntatem agere citra conatum est voluntatem sic agere: talem effectum quod posset plus secundum dispositionem in qua est et voluntatem agere maiori conatum est voluntatem agere effectum magis propinquum maximo in quem potest sic disposita vel minimo in quem non potest secundum dispositionem in qua est. in hoc ergo sensu conceditur. quod deus non agit toto conatum. tum / quia ibi non est totum et pars neque conatus. tum: quia nunquam sic agit quin posset intensiue vel extenstue plus agere conceditur tamen quod agit toto conatum et tota virtute id est non per portionem gradualem illius virtutis.

¶ Ad confirmationem. cum dicitur quod agens toto conatum agit quantum potest negatur maior. Ad aliam confirmationem. negatur consequentia. Ad probationem. licet non minus applicetur secundum totam potentiam et virtutem. que est principium productiuum. tamen non applicatur ad tantum effectum nec ad tot sicut si esset virtus naturaliter agens.

¶ Ad secundum principale conceditur prima consequentia accipiendo consequens pro alis tate se tenente formaliter non ex parte dei: sed ex parte effe ctus: quia a difformitate et alietate effectus denominatur b. aliter et aliter moueri et deus denominatur aliter et aliter mouere. et sic negatur secunda consequentia. licet enim difformi ter agat et moueat. tamen vniformiter vult mouere. Si enim diceretur difformiter velle notaretur diuersitas in principio actiuo quod est volitio. Sed cum denotatur difformiter mouere et agere potest conuenienter notari difformitas effectus. licet etiam possit notari difformi tas in principio actimo et motiuo. et sic negaretur prima consequentia Ad primam probationem secunde consequentie. cum dicitur deum velle mouere est deum mouere. igitur vniformiter velle est vniformiter mouere. negatur consequentia. quia non denotaretur eadem vniformitas in prima parte consequentis. et in secunda per te. sicut non sequitur deum velle est deum esse. igitur deum velle contingenter est deum esse contingenter. alia enim contingentia notatur per primam partem consequentis. et per se cundam. cum igitur dicitur deus vniformiter velle nota tur tantum vniformitas in actu formali volendi. Cuon autem dicitur vniformiter mouere et agere / potest notari vniformitas in effectu. velle enim significat actum diuinum qui est principium actuum. sed mouere et agere si gnificat quasi exercitium illius principii et quasi exitum in operationem

¶ Contra. si deus difformiter seu aliter et aliter agit et mouet nunc et prius. quero vbi et in quo formaliter sit ista alietas secundum quam deus forma liter est aliter et aliter agens et mouens. si in deo propo situm. si in effectu. contra. quia prius causaliter deus est al ter et aliter mouens quam effectus sit alius et alius. ideo enim .b. mouetur aliter et aliter. et ideo motus est differents et difformis nunc et prius. quia deus nunc aliter mouet qua prius.

¶ Respondeo: ibi est alietas in praedicationibus denominatiuis que formantur ex rebus quarum altera est infinita ex qua formaliter inuariata procedunt varii effectus. et de qua consequeter possunt formari varie praedicatio nes denominatiue vere. ibi etiam est alietas in deo non formaliter: sed causaliter et originaliter et equiualenter et emi nenter: quia virtus diuina equiualet infinitis principiis propriis particularibus diuersorum effectuum: ibi etiam est alie tas formaliter in effectibus a qua deus denotatur mouere difformiter. et cum dicitur quod illa alietas est prior effectu negatur. Et cum dicitur. ideo .b. aliter et aliter mouetur. quia deus aliter et aliter mouet. si ibi no tetur causalitas cuiusdam alietatis / respectu alterius alietatis. negatur. Si vero notetur causalitas voluntatis diuine que vult aliter mouere respectu alitatis qua vult. conceditur. et est sensus. ideo .b. moue tur aliter et aliter: quia deus vult mouere aliter et aliter et quia vult prouenire ab ipso motum alium et alium. Ad secundam probatione illius consequentie cum dicitur deus eodem modo agit et mo uet quo modo vult mouere et agere.

¶ Dicendum. quod ibi est modus termini et effectus. et modus volendi set principii actiui: et hi modi in infinitum distant quantum distat deus a creatura. Si igitur per agere et mouere tali modo intelligitur modus principii actiui et motiui conceditur illud. et etiam conceditur consequens in illo sen su. si vero intelligitur modus ipsius effectus et termini existentis. negatur illa propositio: quia agit ad extra: et vult ad intra et agit successiue et mouet velociter vel tarde: sed non vult istis modis. Ad confirmationem negatur secunda consequentia vt prius. est enim volitum vniformi ter. quia volitione vniformi et vniformiter se habente et est difformiter motum. ab alia enim forma denominatur volitum et motum.

¶ Ad tertium. causam vniformiter se habere vt est causans / potest tripliciter intelligi. Uno modo. vt notetur vniformitas: et negetur diuersitas in principio productiuo immediato. et sic negatur maior Alio modo vt notetur vniformitas et non diuersitas et ercitii et ipsius fieri. et exitus causati ab illo principio et sic negatur minor. deus enim dicitur difformiter age re et mouere. quia hoc est difformes effectus ab eo exi re. Alio modo: vt notetur vniformitas denomini tionis et praedicationis relatiue nunc et prius. et sic negtur minor. quia non semper vniformiter verum est quod de est taliter agens et mouens qualiter ipsum mouere est ali quando verum. Ad probationem maioris. dico quod illa causa in re semper manet: sed quia non semper manet causa illius dif formitatis. ideo assignatio que est propositio causalis no semper foret vera. nec semper foret assignatio conuenient ideo non semper assignatur eadem ratio vt nunc.

¶ Ad confirmatione negatur maior accipiendo causam pre cisam pro causa que est sufficiens et totalis / et sine qua non ponitur effectus ad probationem. Causa potest accidi absolute pro entitate illa que causat / vel que potest causare / vel pro illa entitate vt actu causante. Secundu modo conceditur quod si affirmatio est causa affirmationis etc. quia si talis causa causat effectus causatur. et si non non. et sic est in proposito. quia dicendo deum velle moue re .b. non tantum accipitur absolute id quod est causa sed ipsum accipitur esse causa causans. quia deum velle agere est deum agere vel esse acturum. et sic conceditur quod si .b. non mouetur tollitur deum velle mouere .b. quia non est verum quod deus sit volens mouere .b. tamen non tollitur illud quod est causa: sed ipsum negatur esse causa. sed accipiendo causam praecisam primo modo. assumptum non est verum in cau sis liberis: sed tantum in causis naturalibus et necessario causantibus et maxime de causatione intrinseca.

¶ Ad quartum negatur consequentia. Ad probationem negatur maior vt supra dictum est. dist. 1. q. 3. Si enim voluntas diligens ens ad finem propter finem diligit vtrumque vnico actu. tunc eodem actu diligit illa inequaliter. quia hoc magis quam illud. similiter si .a. album sit inequaliter simile ipsi .b. et c. tunc per eandem similitudinem erit illis inequaliter simile. quia similitudo qua formaliter .a. est simile: est ipsum a. vel eius albedo.

¶ Item: diuinum velle est infinitum et equiualet infinitis actibus diuersis. si ergo voluntas nostra distinctis actibus diligit inequaliter diuersa. hoc potest deus actu infinito. ad primam probationem maioris .b. tantum et taliter diligi potest intelligi tripliciter. vnus sensus est. b. diligi tanta et tali dilectione quanta .a. et sic est deno minatio extrinseca a tantitate et taliditate dilectio nis. et sic procedit argumentum. et conceditur conclusio Alius sensus est quod .b. est ad tale et tantum premium vel finale bonum ordinatum. et sic negatur assumptum. Tertius sensus est. b est ad talem etantum gradum formalis bonitatis determinari et institui et adiudicari a deo et tantum bonum tali et tanto gradu bonitatis imputari et appreciari secundum leges dei eternas. deus enim sicut vnicuique creature dedit certum gradum bonitatis natu ralis / et certum modum speciem et ordinem. ita etiam secundu leges eternas determinauit vnicuique actui bono cer tum gradum bonitatis secundum circumstantias concurren tes. et sic negatur assumptum. Ad secundam probationem maioris. procedit secundum primum sensum et de volitionem creata. Ad tertiam. procedit in primo sensu. Ad quar tam. negatur consequentia. quia intelligere et cognoscere inequaliter inferrent imperfectionem in intelligente. quia minus perfecte et minus distincte vel clare cognosceret. sed diligere diuersa inequaliter in secundo vel in tertio sensu non arguit imperfectionem in diligente secundum rationabilem ordinem et mensuram et discretionem in diligendo. vnde eadem determinatio addita diuersis determinabilibus importat aliud et aliud. Ad quintam probationem huiusmodi in equalitas se tenet ex parte dei / non formaliter sed cau saliter et originaliter. quia diuina ratio et voluntas sunt regula et mensura omnis alterius bonitatis: sed formaliter se tenet ex parte creaturarum. Ad improbationem. conceditur quod deus non est formaliter diligens et approbans inequaliter per inequales bonitates que sut .a. et .b. tamen inequalitas realis ipsorum .a et .b. est aliquid a quo partialiter. sumitur talis denominatio seu praedicatio deno minatiua specialiter quo ad determinationem quandam illius denominationis sicut voluntas mea est formaliter volens temporaliter per volitionem. licet determinatio addita sumatur a tempore. ita quod voluntas sit volens per volitionem. sed temporaliter a tempore. vel potest dici cum dicitur: deus inequaliter quedam diligere non notatur circe deum aliqua in equalitas formaliter et proprie: sed tantum virtualiter et equiualenter. ideo non est querendum vbi sit formaliter. sicut de inequalitate similitudinis secundum quam .a. album est inequaliter simile duobus. Ad sextam pro bationem. negatur consequentia accipiendo deum inequaliter approbare et diligere non pro inequalitate approbationis et dilectionis formaliter: sed pro velle et determinare et ad iudicare hec ad inequales bonitates / seu hoc esse in equales bonitates. quia suum velle et statuere ad talem et tantum gradum bonitatis est prima ratio bonitatis in creatura. Ad probationem consequentie. licet illa denominatio scu predicatio boni tatis denominatiua sumatur partialiter ab inequalitate in creaturis. tamen causa illius inequalitatis est in deo. Sic deus dicitur damnare et punire a punitione que est in creatura quamuis ipse sit princi pium illius punitionis.

¶ Ad quintum principale. negatur consequentia. Ad probationem. licet sit denominatio ab intrin seco formali. tamen est denominatio respectiua ad creaturam secundum habitudinem determinatam id est licet illud praedicatum denominatiuum concretum significet aliquid intren secum deo et pro illo supponat. et licet illud per quod et secundum quod formaliter deus est diligens. sit deo intrin secum. et licet forma significata per abstractum illius con creti sit intrinseca deo. scilicet ipsa dilectio et volitio diuina. tamen illa denominatio significat deum se habere ad creaturam secundum certam habitudinem. ideo ad transitum illius contradictionis sufficit in proposito variatio interdum in creatura. dicitur tamen obiectum cognitum vel dilectum denominatione extrinseca. quia forma per quam et secundum quan est cognitum. scilicet ipsa cognitio est extra obiectum: vel acci dit quod sit in eo. quatenus obiectum cognitum vel dilectum ipsum tamen est finitum et mutabile. deus autem infinitus et immutabilis.

¶ Ad confirmationem: negatur conequentia. Ad pri mam probationem non infertur propositum. quia velle nostrum est finitum et limitatum. non autem velle diuinum. Ad secundam negatur consequentia propter idem. hoc enim est imperfectio nis in voluntate nostra quod obiecto non variato secundum bo nitatem potest illud magis vel minus diligere. ex hoc enim sequitur quod eius actus potest esse non rectus vel non efficax. nec est prima ratio et regula et mensura bonitatis. Ad tertiam. negatur consequentia propter idem. ad huiusmodi enim transitum exigitur interdum aliqua variatio. non autem in deo: quia hoc esset imperfectionis. Ad aliud. potest negari minor. licet varii transitus contradictionis secundum praedicata approbationis et reprobationis exigant varias et dissimiles mutationes. et vnus manet / alius non

¶ Ad probationem. diceretur quod peccatum nouum aliquid corrumpit. quia habilitatem et vdoneitatem et aptitudinem ad bonum: vel inducit aliquid debilitans et difficultans et impediens a bono. Aliter potest dici / quod si deus in prima hora amat / et approbat .b. actum tanquam bonum. et in secunda odit et reprobat tanquam malum. sequitur deperditio charitatis sine qua nullus actus est bonus et approba tus secundum legem ordinatam. Si vero .b. actus / in prima hora sit concessus et non prohibitus / vel non tam malus. et in secunda. econtra diceretur quod ad aliquos huiusmodi transitus contradictionis interdum sufficit transitus temporis sup positis quibusdam in creatura. sicut ad maius meriti vel demeritum per solam continuationem maiorem de poten tia dei absoluta. Et ratio est quia iste praedicationes sunt partialiter de praedicamento quando. et non solum consignificatur tempus per copulam / sed per extremum. si enim praedicatio se cundum quam est huiusmodi transitus explicetur perfecte et re soluatur apparebit quod per extremum propositionis significabitur continuatio et duratio maiori vel minori tempore Cum enim vere dicitur quod iste actus est prohibitus et illicites importatur quod habetur in tempore pro quo preceptum est huiusmodi non habere et in illo habet.

¶ Ad sextum. negatur prasequentia. illi enim varii modi denominationis non exigunt varietatem actualem et formalem in velle diuino: sed tan tum virtualem propter eius illimitationem cum liberta te: et denotant varietatem absolutam in creatura absolute et actualiter vel potentialiter et conditionaliter et compa rate. alique enim conditionales vere sunt cum creatura est sic volita et exigit creaturas sic se habere actu vel potentia vel secundum aliquam differentiam temporis.

¶ Ad septimum: per idem arguitur quod deum esse creantem non est deum esse. et quod deum esse creantem .b. non est deum esse creantem aliquid. quia hoc est necessarium simpliciter vel de potentia dei ordinata non illud. dicendum ergo quod maior est vera si sit obiectiue necessario idem si vero contingenter idem non oportet vel est figura dictionis: vt dictum est in questione precedenti: respondendo ad quintum Secunda conclusio. Diuinum velle non distinguitur realiter a diuino imtelligere. probatur. quia tam hoc quam illud est idem realiter detir tati. vt patet ex superioribus. Ad idem est Aug. 15. de tri ni. ca. 5.

¶ Contra: deus per intellectum et intelligere formaliter intelligit: sed per voluntatem et velle non formaliter intelligit. ergo velle non est intelligere nec intellectus voluntas. igitur distinguitur realiter eodem modo per voluntatem et velle est formaliter volens. sed non per intelligere. igitur. Dices quod per intellectum et intelligere vult / sed non per se et proprie sicut per velle et per volun tatem. contra: habetur propositum. quia per intelligere per se et proprie intelligit non per velle. ergo contradictoria verificantur de istis et pro istis. ergo distinguuntur rea liter.

¶ Secundo. deus necessario et naturaliter intelligit quicquid intelligit et non potest non intelligere illud. quia posset fieri nesciens et ignorans et aliquod intelligibile posset eum latere: sed deus non necessario neque natu raliter vult quicquid vult: sed libere et contingenter et intelligo de intelligere diuino non vt iudicatiuum: sed vt est apprehensiuum et inspectiuum. ergo velle non est intelligere. quia idem respectu eiusdem non est necessarium et contingens secundum idem et potentia non fertur necessa rio in idem et contingenter secundum eundem actum.

¶ Con firmatur. petrus naturaliter et necessario intelligitur a deo / sed non naturaliter et necessario diligitur a deo: sed libere et contingenter. ergo aliter intelligitur quam diligatur non alietate obiecti. quia omnino idem intelligitur et diligitur ergo ex parte dei.

¶ Tertio: deus habet intelligere mala / sed non habet velle mala. ergo velle non est intel ligere. igitur distinguuntur realiter: quia que sunt idem realiter no distinguuntur.

¶ Respondetur: negando primam consequentiam quia per deum velle mala importatur quod deus faceret aliquid male et illud quod non deberet. hoc autem non importatur per deum intelligere mala. ideo vnum conceditur et negatur alterum. ergo non sequitur quod diuinum intelligere non sit diuinum velle. sed tantum sequitur quod deum intelligere mala non sit deum velle mala: et hoc conceditur. quia deum velle mala falsum est. et nihil est. contra. predicta consequentia reducitur in sillogismum sic illud quod tendit et fertur obiectiue in ma lum et transit obiectiue supra malum non est illud quod non sic fertur et tendit et transit obiectiue super malum: sed diuinum intelligere fertur et tendit obiectiue super malum. etc. vel sic diuinum intelligere est respectu mali diuini velle non est respectu mali. ergo diuinum velle non est diuinum intelligere.

¶ Item. contra responsionem. principia distin ctiua aliquorum et per que primo et praecise aliqua distinguum tur non minus. immo magis distinguuntur quam ea que peripsa distinguuntur. patet. primo: quia principia primo et praecise di¬ stinctia sunt primo et seipsis totaliter distincta: sed diuinum velle et intelligere sunt huiusmodi. probo. quia deum intellige re mala et deum velle mala distinguuntur nec sunt idem secundum te: sed non distinguuntur per illud quod importatur nomine deor quia in hoc conueniunt et communicant. nec per illud quod importatur nomine mali. quia hoc est commune vtrique. ergo disti guuntur per intelligere et velle. que enim distinguuntur non distinguuntur primo per illa in quibus conueniunt et comincant: sed ratione eius in quo non coincant.

¶ Item: deum intellige re est deum velle. ergo deum intelligere mala est deum velle male probatur consequentia: Tum: quia si ad antecedens sequatur consequens eodem non sinca thegoreum atice addito vtrique tenet consequentia. quia ratione ad diti non impeditur consequentia. cum idem sequatur ad seipsum. Tum. quia si .a. est idem ipsi .b. aggregatum ex. a. et aliquo est idem ag gregato ex. b et illo aliquo sicut si tullius est idem mari co stullius albus est idem marco albo.

¶ Ad primum negatur minor. immo deus per velle et voluntatem formaliter intelligit. et est hoc eque verum sicut illud: sed non est eque proprie dictum nec praedicatio eque per se. ideo ratio contra responsionem non infert nisi differentiam praedicationum.

¶ Ad secundum non valet discursus ad illam conclusionem: sed solum in fertur quod non vniversaliter intelligere naturaliter et necessario aliquid est naturaliter et necessario velle illud. Et cum additur quod idem respe ctu eiusdem non est necessarium et contingens conceditur. sed potest esse necessario intellectio illius et contingenter dilectio eiusdem sicut idem necessario est animal. et contingenter animal album. et tanmen animal album est animal. Et cum additur quod potentia non fertur necessario et contingenter in idem obiectum. secundum eundem actu conceditur quod non simul terminatur obiectiue ad idem necessario et contingenter: sed eadem potentia secundum eundem actum potest ferri in aliquod obiectum. vt necessario cognitum. et vt contingenter dilectum. nec ex hoc sequitur distinctio in actu. sicut idem est necessario intelligens .b. et contingenter diligens b. et tamen intelligens est diligens. et cum dicitur quod per velle fertur contingenter in .b. si intelligitur quod per actum qui est velle diuinum potest simpliciter non ferri obiectiue super .b. negatur. Si intelligitur quod non necessario fertur super .b. tamquam obiectiue dilectum conceditur quia per actum intelligendi / et volendi fertur necessario in b. vt cognitum et contingenter vt dilectum et per eundem actum eadem potentia idem obiectum est non necessario diligens et necessario intelligens.

¶ Ad confirmationem. quod. b. aliter intelligatur a deo aliter diligatur potest intelligi dupliciter / vel proprie secundum entitatem entitatis ab entitate vel large et improprio secundum differentiam in modo attributionis: puta secundum neces sitatem vel contingentiam vel secundum actum vel poten tiam / vel secundum maiorem et minorem durationem et moram Primo modo negatur consequentia. et consequens Secundo modo. concedi tur. nec ex hoc sequitur distinctio formaliter et intrin soce in deo. quia deus est naturaliter et necessario deus et productiuus creature. et tamen est contingenter dominus et producens. similiter .a. per idem et secundum idem sui est natura liter et necessario non idem ipsi b. et tamem est contingen ter simile ipsi. b.

¶ Ad tertium. per idem arguitur quod deus in telligens non est deus volens. quia deus intelligens mala non est deus volens mala. per idem etiam arguitur quod idem actus non potest esse vsus et fruitio / nec amor et odium: siue respe ctu eiusdem / siue respectu diuersorum. quia vti .b. non est frui .b. et vsus ipsius .b. non est fruitio ipsius .b. sicut intellectio mali non est volitio mali. Non sequitur ergo quin simpliciter diuinum velle sit diuinum intellige re: sed quod non vniuersaliter intelligere malum est velle malum. iuxta responsionem ibi positam. Ad eius primam improbationem. actum ferri obiectiue super malum est malum esse obiectum illius actus. Potet ergo actus terminari obiectiue super malum vel tanquam super obiectiue volitum vel tanquam super obiectiue cogni tum. diuinum ergo intelligere: vel etiam diuinum velle non terminatur / vel fertur obiectiue super malum Primo modo. ideo sic vna pars minoris est falsa. Secundo modo. tam diuinum intelligere quam diuinum vel e fertur super malum. ideo sic altera pars minoris est falsa. diuinum ergo intelligere est intelligere ma lum. et non est velle malum. Et eum similiter diuinum velle est intelligere malum. et non est velle malum / et vtrunque est cognitio mali. et neutrum est volitio mali vel velle diuinum ferri obiectiue super malum. potest in telligi dupliciter. Uno modo. vt malum sit obiectum actus qui realiter et veraciter est velle diuinum. et sic conceditur. Alio modo quod actus qui est velle diuinum sit velle malum et terminetur obiectiue ad malum tanquam volitum et dilectum. et sic negatur.

¶ Ad secundaformam per idem. premisse enim sunt truncate. et si perfi ciantur / aut non erit forma sillogistica / aut vna pars minoris est falsa. Ad aliam improbationem. negatur minor. Ad probationem. deum intelligere mala: et deum velle mala non sunt idem / nec proprie distinguuntur sed large distinguuntur. sicut lapis et chimera. quia deum velle mala nihil est nec potest esse. et cum dicitur quod non di stinguuntur per id quod importatur nomine dei negatur. quia deus seipso distinguitur large loquendo ab hoc. signi ficato quod est deum velle mala. Et cum dicitur quod in hoc conueniunt et comincant. si intelligis quod ille orationes in hoc termino conueniunt et concant conceditur. si intelligis quod deum intelligere mala / et deum velle mala sumendo hec dicta personaliter conueniunt / et comincant in deitate negatur: immo non plus conueniunt et comincant quam deus et himera. sicut rex / et asinus regis non conueniunt in hoc quod importatur nomine regis. quia asinus regis / non est rex: nec includit regem. Ad aliam. negatur consequentia: quia vsus est fruitio. et tamen vsus huius non est fruitio illius. et deus in telligens est deus volens. et tanmen deus intelligens malum non est deus volens malum. Ad probationem primam consequentie. illa regula fallit in multis. Primo. si illud additum sumitur difformiter et importat aliud et aliud in antecedente et consequente. sicut sortes est clericus / vel monachus. ergo est homo. et tamen non sequitur addito termino albi / vel ma gni. similiter sequitur anima est diligens. igitur anima est in telligens. et tamen non sequitur. anima est libere diligens. ergo est libere intelligens. Alia enim libertas / respectu alterius importatur per antecedens et consequens. et requireretur ad verificati onem antecedentis et consequentis. Item non tenet illa regula si illud ad ditum faciat illud cui additur teneri pro alio vel respectu alterius quam teneatur sine illo addito. sicut sequitur .b. quantum est equele alicui. ergo .b. quantum est subduplum alicui. et tamen non sequitur .b. quantum est equile alicui pedali. ergo est subduplum alicui pedali. quia additum denotat id cui additur teneri et accipi respectu alterius quam tenetur sine illo addito sic in proposito diuinum intelligere est simpliciter et absolute diuinum velle: sed non oportet quod diuinum intelligere huius vt obiecti cogniti sit diuinum velle huius vt obiecti voliti Ad secundam probationem consequentie dicitur quod illud assumptum non infert intentum. quia deum intelligere malum non est ad gregatum ex malo et diuina intellectione. immo deum intel ligere malum est deum intelligere. et est perfectionis in finite sine imperfectione. deum etiam velle malum non est ag gregatum ex malo et velle diuino. sicut nec deus volens malum. immo nihil est nec actu / nec positioa.

¶ Ex his pare ad primum argumentum in principio quaestionis factum. ad aliud negatur antecedens. si deus velit. b. esse. Ad probationem antecedentis mi nor est distinguenda secundum compositionem et diuisionem sicut ista deus volens.b esse est intelligibile vel aliquid necessarium.