Quaestio 1

⁋ Id ergo in rebus considerandum est: vt in eodem Aug. ait quod res alie sunt: quibus etc.

⁋ Distinctionis prime questio prima. Irca hanc primam distinctio nem huius primi quero: an omnis actus voluntatis sit vsus vel fruitio. In primis explica buntur duo termini de quibus potissimum est questio: postea respodebitur ad questionem.

⁋ Multifariam terminus frui accipitur. Primo communiter pro omni actu potentie appetitiue delectabili: et sic sumitur Ecclesiastes. ii. Ua dam et affluam delitiis: et fruar bonis. et. vi. eiusdem et non fuerit perfruitus bonis. Et prouerbiorum. vii. frua mur cupitis amplexibus. Et Augustinus. lxxxiii. quaestionum questione. xxx. dicimur (inquit) frui cibo e po tu. ad Philemonem quoque Apostolus ait. Ego te fruar in domino. Sic delectatio potest dici fruitio. et quilibet amor naturalis sequens apprehensionem rei con uenientis vel placentis.

⁋ Secundo modo accipitur pro amore libero voluntatis quo non tenditur in aliud. Et hoc bifariam: vel actu non tenditur in aliud: bene tamen habitualiter: vt quando diligo virtutem non propter aliquod aliud: adhuc est relatio habitualis. Alio mo do diligo aliquid propter se: ita quod nullatenus illam dilectionem refero in aliud: vt diligo deum propter se. Similiter diligo aliquid propter se tanquam finem vltimum et super omnia / vel non super omnia / vel non tanquam finem vltimum. primum istorum vltimorum membrorum vocatur propriissime fruitio. Unde primo de doctrina christiana dicit diuus Augu. Si vero inheseris finem in ea ponens letitie tuae: tunc vere et proprie dicendus es frui. non enim omne quod diligitur propter se diligitur vt summum. Nec idem est dilige re aliquid propter se et vt summum bonum. primi Ethi corum. vii. aliquid enim est diligibile propter se tantum: vt fe licitas. secundo propter se propter aliud. vt bonum. delectabile / et bonum honestum vt virtutes: aliquid enim est diligendum propter aliud tantum: vt potio amara propter sanitatem. Similiter vsus interdum extenditur ad operationem naturalem cuiuscunque potentiae: vt in topicis: cuius vsus bonus est ipsum quoque bonum est. sicut vtimur oculis ad videndum / calamo ad scribendum. Capitur item interdum de assuefactione: quo modo dicimus de absoluto Philosopho iste habuit magnum vsum in ocio literario. Et sic vltra priorem acceptionem addit frequentiam. Istas duas acceptiones conuincimus ex vsu quem potissimum consulere oportebit in vocabulorum significantiis. sic tamen in questione non vtimur termino vsus. Sed in proposito est actus voluntatis quo quis tendit in alid: vt dilectio qua sortes diligit platonem propter deum: et hoc potest esse actualiter vel habitualiter. et proportionabiliter dicatur de termino frui. Non respiciendum est ad impugnationem caninam Laurentii vallensis de terminis his / scilicet vti et frui. quelibet enim scientia habet suos terminos peculiares. theologi autem sic terminis vtuntur. Et his sequitur quod aliquis est vsus orci natus: aliquis inordinatus. similiter aliqua fruitio ordinata: et aliqua inordinata. Fruitio ordinata est quando diligitur summum diligibile propter se. Inordinata est si al quid citra deum sume diligatur. pari forma de vsu dicatur.

⁋ Isto premisso pono conclusiones.

⁋ Prima est. Aliquod nolle est vsus. patet de actu quo nolo pec⁋ catum propter deum: ille enim actus est vsus: vt patet per tius definitionem. hoc etiam patet per Augustinum libro lxxxiii. questionum questione. xxx. dicentem. perfecta ho minis ratio que virtus vocatur. vtitur et sequitur. Utitur etiam his a quibus se abstinet ad temperantiam. sed palam est quod non vtitur eis volendo: ergo nolendo. Insuper tale nolle est meritorium in habente gratiam: igitur vsus vel fruitio. consequentia patet: quia iuxta Augustinum in loco prefato: omnis ordinatio que virtus etiam vocatur est fruendis frui: et vtendis vti. De nolle vitioso id idem patet per Augustinum. x. de trini tate. cap. x. dicentem. Non est alia vita bominis vitiosa: atque culpabilis quam male vtens et iale fruens.

⁋ Secundam conclusio. Non omne nolle liberum est vsus. probatur. aliquod nolle est fruitio: ergo aliquod nolle non est vsus. consequentia est clara apud illum contra quem disputamus. vel dicamus in antecedente: aliquod nolle est fruitio simplex: ergo aliquod nolle non est vsus. consequentia ista tenet apud omnes. pobatur antecedens. nam capio nolitionem qua nolo deum esse malum: vel nolle quo nolo patrem esse filium. iste est actus voluntatis: et non referibilis in aliud: ergo est fruitio. tenet consequentia: quia omnis actus voluntatis deliberatus est vsus vel fruitio.

⁋ Tertiam con clusio. Est certare de termino an omnis actus voluntatis sit vsus vel fruitio: vel sit actus medius inte vti et frui. hoc patebit obiectionibus aduersariorum respondendo. Videtur namque quod sicut de eodem obiecto formamus per intellectum actum simplicem et iudicium complexum: ita in voluntate est actus simplex quo voluntas fertur in obiectum: alius est complexus volendo ei bonum: vel nolendo illi malum. vterque autem istorum potest vocari vsus vel fruitio. Vel dicatur sic. duplex est amor scilicet sensualis et intellectualis. et iterum intellectualis diuiditur in amorem naturaliter sequentem simplicem apprehensionem veri boni vel apparentis: et in amorem sequentem compositionem et diuisionem secundum aliquos. secundus autem amor potissimum est in pleno dominio voluntatis de quo nunc loquimur.

⁋ Contra secundam conclusionem arguitur sic. per nullum nolle assumitur aliquid propter se in facultatem voluntatis: igitur nullum nolle est fruitio. antecedens probatur: quia nolle est quedam fuga voluntatis: voluntas vero nihil refugit nisi quia aliud diligit cui ipsum repugnat: vel repugnare putatur. Et per consequens quia aliud di¬ ligitur: illud refugitur et oditur.

⁋ Confirmatur per Augustinum. xiiii. de ciuitate de capitibus. v. vii. viii. et ix. vbi vult quod amor sit causa omnium aliarum affectionum voluntatis.

⁋ Ad primum nego antecedens. Et ad probationem conceditur quod nolle est quedam fuga vo luntatis. et nego quod voluntas nihil refugit nisi quia aliud diligit cui ipsum repugnat. immo renuit aliquid alicui conuenire propter se. vt nolo deum esse nullipo tentem: vel inscientem: deus enim est causa: et propter ipsummet nolo eum esse nullipotentem.

⁋ Ad confirmatio nem conceditur quod amor est causa omnium aliarum affectionum. aliquod enim nolle est amor. nam sicut dilectio dei propter se est amor dei: ita nolitio qua nolo ei malum propter se est amor.

⁋ Secundo arguitur. omnis fruitio est amor: nullum nolle est amor. igitur. minor patet: quia omnis amor est quoddam velle secundum illud Augustinum primo de doctrina christiana. capitulo. iii. Et vt habetur in litera: "frui est amore inherere alicui rei propter seipsam".

⁋ Respondetur negando minorem. Et ad probationem nego antecedens: nec ipsum probatur ab aduersariis.

⁋ Contra tertiam conclusionem arguitur: probando quod non sit actus medius inter vti et frui. patet: nam per omne velle quis vult aliquid propter se vel alid. igitur omne velle est vsus vel fruitio. consequentia patet quia quocunque velle assumitur aliquid in facultatem voluntatis volendo vel nolendo. Si autem quis vult propter aliud / vtitur: si assumit propter se / fruitur. vt patet ex significationibus terminorum. antecedens cla rum est cum non sit dare medium: sicut non est dare me dium inter propter aliud / et non propter aliud.

⁋ Se cundo probatur illud auctoritate Augustini. ii. de doctrina christiana. querit enim cum scriptura dei dilectionem erga nos multum commendet: quomodo nos diligit deus vtendo scilicet an fruendo: e postquam probauit quod non fruendo: infert quod vtendo. Undem concludendo ait. Non igitur fruitur nobis sed vtitur. nam si neque vtitur neque fruitur: non inuenio inquit queadmodum diligat. hec ratio nulla esset si esset aliqua dilectio media quae nec esset vsus nec fruitio. Si autem esset aliqua volitio media que nec esset vsus nec fruitio: esset aliqua talis dilectio: cum omnis volitio sit dilectio.

⁋ Iste rationes non concludunt: et earum pon dus in hoc iacet: diceretur quod requiritur relatio actua lis ad vsum: et quod aliquid diligatur tanquam finis vltimus. ad fruitionem: modo quando diligo virtutes non referendo actu illas: illa dilectio non est fruitio: quia non diligo virtutes tanquam summum bonum: nec eas actualiter refero in deum: et tunc talis dilectio est media nter vti et frui. Et quando dicit arguens: diligo vir- tutes: vel ergo propter se vel propter aliud. Distintuo: vel propter se tanquam finem vltimum: et sic negatur: vel propter aliud ad quas eas refero habitualiter: et sic conceditur.

⁋ Ad secundam probationem beati Augustini dico quod non concludit. nam primo dicetur quod ipse loquitur de virtuali relatione. et sic esset certare de termino. Vel sic et melius concedendo quod deus semper fruitur vel vtitur: quia refert dilectionem creatu re in seipsum actu: et diligit se propter seipsum: quare non ponitur actus medius voluntatis inter vti et frui in deo: secus est in nobis quia aliter referimus Ppropterea Magister capitulo penultimo huius disti ctionis elaborat facere aliquas auctoritates Augu stini et Ambrosii conuenire in vnum: vbi Augustinus dicit non fruendum esse virtutibus. Ambrosius autem dicit oppositum: et sic licite creatur a frueremur. Sed talis dilectio vocaretur apud alios actus medius. Propter ea mirandum est de doctis viris seriose laborantibus hincinde ad tenendum et impugnandum esse actu medium inter vti et fui. Potest etiassm dici: quod sufficit rela- tio virtualis ad vsum vel habitualis: non capiendo habituale pro habitu generato ex actibus: sed vt coincidit cum virtuali. An autem relatio requiratur et sufficiat ad actum esse moraliter bonum et meritorium: tractatur in. xli. distinctione. ii. quia illic suam sedem retinet. Et quia res est inuoluta / malo cum Sallustio de Carthagine: de ea hic tacere quam paru de eam loqui. quia alterum. est necessarium: vel materia nodosam ieiune pertransire: vel materiam impertinentem huic distinctioni dic pertractare. Unum est tamen notandum quod est conentio realis: an detur actus indifferens inter bonum moraliter t malum: quod pendet ex loco preallegato. Et sic non respondeo ad rationes doctorum hincinde allegatas. vtroque autem modo dicendi secundum materiam subiectam vtar.

⁋ Sed dices. actus liberalita tis et temperantie sunt actus voluntatis: et nec vsus nec fruitiones: dato quod teneas relationem virtualem. igi tur.

⁋ Ad hoc dicitur negando minorem: quia tales actus vel sunt propter aliud actualiter vel habituali ter: vel non propter aliud: et sic sunt vsus et fruitiones Et istorum actuum habitus tales denominationes cum actibus induunt. non tamen inficior quin dari possit aliquod peccatum: quod nec sit vsus necfruitio. vt patet de pura omissione que non est actus volun tatis: ergo nec vsus nec fruitio: a supiori ad inferius nega tiue.

⁋ Preterea arguitur. habeat intellectus hoc iudicium siue rectum siue erroneum non refert: aliquid est diligendum nec propter se nec propter aliud: vel voluntas potest se conformare illi dictamini: vel non. si primum: spropositum. si secundum: ergo de necessitate peccat cum contraueniat sue conscientie. vnde dicitur ad Romanos. xiiii. "Omne autem quod est ex fide / peccatum est".

⁋ Respondetur. difficile est quod homo habeat istud iudicium: sed illo dato / vel habet dictamen tale ex ignorantia inuincibili vel vincibili. si primum: non peccat: si nitatur abncere cum primum potest. Si vero ex ignorantia vincibili: non excusatur contraueniens conscientie sue pro tempore quo potest illam deponere potissimum: cum sine culpa in illud incidit non peccat: quod patet in continuatione naturali actus dummodo faciat quod potest ad deponendum illam conscientiam