Quaestio 3

⁋ Re autem in retanta aliquid de nostro in fluere videamur sacris auctoritar ibus.

⁋ Distinctionis decimeseptime questio tertia. Ertio circa hanc distinctionem Quo ro de causalitate gratie an actus elicitus a maiori gratia sit magis ique Imeritorius /

⁋ Pono conclusiones.

⁋ Prima est: non omnis actus proq dcedens ex maiori gratia est magis meritorius. Probatio: quia illo dato sequitur quod leuare festucam: vel mouere digitum in aere propter deum a maiori gratia esset magis meritorium quam edi ficare templum a minori gratia: ve perpessio martyrii: hoc est falsum: et licet ab antiquis doctoribus concessum: ita absurdum est: vt impugnatione non egeat.

⁋ Secundo arguitur ad idem sic: non solum respiciendum est ad gratiam: sed ad conatum: modo cum minori gratia potest esse maior conatus: sed no quilibet gradus gratie pius facit ad rationem meriti quam quicunque conatus: ergo sic potest crescere conatus: quod vna portio eius veniat ad equalitatem gratie in valore actus: vtputa essent octo gradus conatus cum vno gradu gratie: et duo gradus gratie cunm vnico gradu conatus.

⁋ Secunda conclusio: impertinens est magnitudo gratiae ad magnitudinem meriti. Probatur: stat cum magna gratia habere paruum meritum: cum parua gratia habere magnum meritum: vt patet ex prio ri.

⁋ Tertiam conclusio. licet gratia et conatus requirantur ad actum meritorium: tamen conatus pius facit ad actum meritorium quam gratia. Quid ambo requirantur patet ex premissis. Quod secundum pius facit pa tet: quia magnus conatus cum parua gratia facit actum multum meritorium: magna autem gratia cum paruo conatu non facit actum multum meritorium: igitur conatus pius facit ad magnitudinem meriti quam gratia. consequentia videtur lucida.

⁋ Contra istas conclusiones simul argumentor: habens maiorem gratiam est deo gratior quad paruam habens: ergo eius actus est me lior.

⁋ Preterea sequeretur. si essent duo habentegratias impares: puta sortes gratiam vt octo a plato vt duo: elicientes actus equaliter intensos inequali ter mererentur: consequens est falsum: habent enim actus equales circa simile obiectum: et consequentia patet: quia vnus apponit pius conatus: cum minus auxilii naturalis habeat si meritum consurgat: igitur potius a conatu quam gratia minus gratie habens pius merebitur: et sic gratia impediet virum ne tantum mereatur quantum nullam gratiam habens.

⁋ Ad primum dicitur quod consequentia est nulla.

⁋ Ad secundum argumentum quod tangit dubium an actus equalis elicitus a gratia parua e magna circa idem obiectum vel simile: sit eque meritorius.

⁋ Aliqui tenent quod actus elicitus a minori gratia est magis meritorius Sed pro nunc respondeo concedendo quod est eque meri torius: et concedo quod pius gratie habens habet pius auxilii naturalis: hoc me mouet: quia enim illud cquisiuit ex bonis actibus suis / equaliter meretur cum alio qui minus gratie habet et pius conatus apponit. Difficultas operis opati est eadem ad vtrumque actum.

⁋ Simile est de duobus quorum vnus habet temperantiam virtutem in gradu temperantiae: et alter continens in gradu: ieiunantes eundem diem eque merentur. postquam vnus acquisiuit habitum ex multis bonis actibus qui facilitat habentem: alter vero non acquisiuit. Ablonum videtur concedere quod intemperatus ieiunans primum diem quadragesime pius mereatur quam eremita vel cenobita cum actibus interioribus equalibus eius ceteris omnibus / dempta difficultate proueniente ex parte ipsius operantis) paribus.

⁋ At dices esse probabile quod minus mereatur habens magnam gratiam quam paruam: et male habituatus magis mereatur circa simile obiectum quam non habituatus vel bene habituatus: nec propterea culpa alicui prodest: per actus enim culpabiles sem per cquisiuit damnum: magna autemgratia non est causa quare minus meretur: sed eius voluntas que non coagit tantum quantum paruam gratiam in habente: quia si sortes haberet gratiam vt octo: et equaliter conaretur cum platone haben te gratiam vt quatuor: haberet actum magis intensum quam alter: quia actus eius esset intensus vt quatuor vel quinque vbi alterius esset intensus vt duo vel tria.

⁋ Contra istud argumentor. quia si essent duo quorum vnus haberet gratiam infinitam: et alter finitam: sequitur quod infinita gratiam habens minus mereretur quam paruam gratiam habens.

⁋ Forte dices non est idem de parua gratia et magna respectu boni habitus et mali: cum habitus generentur naturaliter ex actibus nostris: gratia autem a deo creetur.

⁋ Contra. hoc non sufficit: quoniam ipsa gratia datur proter actus voluntarie a nobis benefactos: et si habitus virtutum moralium crearentur a solo deo non debes dicere continentem plus mereri quam temperantem. Propterea primum no bis videtur rationabilius.

⁋ Sed contra hoc argu mentor. sequitur quod habens gratia datam sine meritis min mereretur quam gratiam habens ex meritis.

⁋ Insuper male natus et habens tarda naturalia pius merereur continens a vicio ad quod est inclinatus / quam benem natus: et tamen est eadem difficultas ex parte obiecti. igitur.

⁋ Ad primum (si ita esset) conceditur corollarie. de pu ris hominibus: de Christo secundum legem non oportet: dato quod gratiam et beatitatem gratis habeat. quia acceptat actum specialiter sicut vult.

⁋ Ad aliud concedo quod male natus pius meretur quam bene natus: cum difficultas non acquiratur ab eius vitio: sed vel est vitiun gentile vel ab influentia celi vel aliunde sine eius culpa hoc prouenit.

⁋ Si ponas male habituatum penitere de sua feda vita / quires an pius mereatur quam bene habituatus: Et videtur quod sic. sicut de ebrio post penitem tiam qui tempore ebrietatis non peccat: ergo hic ha bens malos habitus: et penitens actuum per quos illos acquisiuit / exiens in actus oppositos suo habitui eodem modo se habebit ad mereri ac si illam inclinationem a celo accepisset.

⁋ Dico quod penitentia nihil facit ad hoc quod pius mereatur: cum habitum ex culpa acquisi uit: et ratione vtitur tempore quo actum facit. secus est de alio. Rationabilius est tenere ebrium nullatenus tempore ebrietatis peccare. Propterea etiam tenendo oppositum querimus omnem occasionem ad excusandos ebrios.

⁋ Sed dices quando homo est male inclinatus sine culpa sua ab influentia celi: vel a parentibus impudicis et male morigeratis pius meretur quam alius bene natus actum equaliter intensum habens: ergo cum actu minori in gradu tantum merebitur sicut bene natus habens actum paulo intensiorem.

⁋ Item tunc si quis ex culpa parentum fuerit mal educatus tempore iuuentutis antequam vtatur ratione sine eius vitio culpabili / magis merebitur abstinens ab illicitis quam bene educatus: et sic prodesset ad mere ri male alere iuuenes: hoc autem est contra Aristotelem secundo Ethicorum. non parum refert (immo totum) vt iu uenes sic vel sic assuescant.

⁋ Ad primum conceditur illatum.

⁋ Si pius meretur actum equalem habens cum alio auferatur aliquid de intensione actus quousque sit meritum equale.

⁋ Ad secundum concedo etiam illatum.

⁋ Sed nego quod conducit sic iuuenes irreligio se alere. taliter enim in senecta regulariter incedunt quaeles erat iuuenes. secundum illud Horatii. Quo semel est imbu ta recens seruabit odorem Testa diu.

⁋ Sed contra istud arguitur: male educatus pius meretur quam bene educatus similem actum habens: quia est ei difficilius talem actum habere: ergo si angelus tempore quo erat viator elicuisset maximum bonum actum quem pote rat habere / non pius meruisset quam homo eliciendo ma ximum actum quem poterat habere. et sic vnus angelus qui per breue tempus erat viator minus premii habebit quam vnus homo communis: et etiam angelus inferio ris speciei eliciendo optimum actum possibilem sibi tantum beatitudinis habebit quantum angelus supioris speciei max mum sibi possibilem eliciendo.

⁋ Tangitur in hac repli ca vnum dubium: et forte illatum est concedendum. videlicet quod homo eliciens actum intensum vt quatuor tantum meretur quantum angelus eliciendo actu meritorium intensum in gradu vt centum. Ex isto autem non sequitur quod quo libet adultus beatus pius primii habebit quam quicumque angelus: secundus enim continuo stat in actu bono a in inten so in gradu: quaniam nullum retractiuum ab actibus meritoriis habebit: sicut homo per potentiam debilitabi lem cum carne con tra rationem tedente plerumque dormiente et parum merenti. For te etiam in istis indiuiduis spe distinctis ob gratitudinem persone deus magis acceptat actum altioris speciei quae actum in diuidui inferioris: esto quod equaliter conentur. sicut pro simili actu plus primii accipit dux exercitus quam alius inferior equalit cum eo laborans propter circunstantiam parsone: secus est in conatibus eiusdem speciei. Magister diceret angelos habere betitudinem pro actibus quis exercebunt erga nos. hoc aute non est penitus extraneum: vt patet per hoc argumentum.

⁋ Se cundo principalitur arguitur. sequitur quod aliquis habens actum infinitum diligendo deum et proximum / non mereretur in illo actu multum. hoc autem est inconueniens: ergo illud ex quo sequitur. Patet sequaela: ponendo quod quis habeat gratiam infinitam in gradu: iam talis cum quocuque conatu quantumcumque paruo habebit actum magnum vel paruum: quinimmo infinitum: sed paruitu do conatus facit actum minus meritorium perte. igitur. Quod gratia infinita faciat actum infinite intensum cum quocumque par uo conatu: patet. quia nisi sic quis cum gratia finita posset habe re actum ita intensum sicut alter cum infinita: etiam dato equal conatu: quod est falsum. Et probo quod sequatur / ponatur sortes habere conatum vt vnum: et gratiam infinitam. Et quaro si est pos sibile illum actum esse vt vnum vel vt octor tunc plato cum vno gradu gratiae et conatu vt vnum habebit vnum gradum dilectionis: cicero cum maiori gratia et vno gradu conatus habe bit duos gradus actus: et sic sine statu: ergo tandem dabis aliquem quie cum finita gratia habebit actum intensum vt octo cum conatu vt vnum: et sic habentes gratiam finitam et infini tam cum equali conatu habebunt actus pares: quod non est dicendum.

⁋ Respondetur. si esset aliquis qui de coni lege haberet gratiam infinitam ex meritis talis mereretur: quia nullum actum habere praiet meritorium nisi infinitum: et sic r multum mere retur: sed nullum ponimus de lege communi. vbi enim de gratia anime Christi loquimur: ponimus eam infinitam in gradu: sed illud nulli alteri attribuimus.

⁋ Sed dices. tunc nullus actus ab eo elicitus secundum voluntatem potest esse finitus.

⁋ hoc non sequitur: quia deus potest concurrere cum vna parte gratie. et non cum tota: vel potest non concurrere secundum extremum causalitatis gratiae. Sed fateor: si quis haberet gratiam infinitam in gradu / is nullum actum finitum elicere potest totalem cum quocunque conatu quantumcumque paruo a influentia dei generali qua concurrit: et licet cum conatu magno potest aliquis gradus quos non produxit producere non tamen producit plures poprie quando semper erit infinitas actuu gradualiter.

⁋ Tertio argumentor. nihil est conatus voluntatis: ergo conclusiones presupponunt falsum. ancedens patet. vel est actus elicitus: et hoc non. dicimus enim actum magnum produ ci a maiori conatu: set actus non producitur ab actu. Si dicas animam esse conatum eius: tuc conatus voluntatis frequenter nihil conaretur nec haberet gradus: dicimus tamer conatum vt tria vel vt quatuor.

⁋ Insuper vel duo gra dus conatus plus faciunt ad productionem actus quam duo gradus gratiae: vel minus vel equaliters

⁋ Dicitur voluntas est suus conatus: dicitur voluntas magis conari quando magis nititur efficere. Concedo illam negatiuam conatus voluntatis frequenter nihil conaretur: pot enim esse negatiua de subiecto non supponente. Licet conatus non habeat gradus: vtimur illo modo loquendi gratia nostre intelligentie: quando parum agit dicimus conatur vt vnum vel vt duo: quando multum: vt sex vel octo. prait etiam dici quodactus voluntatis est suus conatus.

⁋ Ad aliud quando actus elicitus habet quatuor gradus dubium est an conatus vt duo plus faciat quam gratia vt duo. Duo gradus po tentie aiacis plus faciunt ad ferendum gue poesdu quam duo gra dus potentie Tersite.

⁋ Quarto argumentor. quando sortes et plato ferunt vnum scamnum simul sortes nihil fert: quia non totum scamnum. Quod clare patet qui si plato abiret scamnum caderet: non potes ire ad medietates si sortes sit platone fortior: ergo pari forma gratia nullum actum facit nec partem eius: ergo conclusiones falsum supponunt.

⁋ Respondetur quod interdum mul ti faciunt vnum opus: sed ipsum atribuitur principali factori: vt patet de psalmis Dauidi attributis. non numquam vnum agens ponit vnam partem effectus determinata et alterum agens aliam eque principales: tunc attribuimus effectum illis agentibus copulatim: vt a ignis et b. ignis calefecerunt hoc lignum: posito quod a produxit calorem in vna medietatem et b. in aliam.

⁋ Nonnumquam non praet separari effectus quo ad partem productam ab hoc agente vel illo Et hoc bifariam: vel est effectus de nouo productus vel conseruatus sic quod sit efficientia proprie dicta: et tunc effectum copulatim et copulatiue attribuimus causis. Dicimus enim quod deus et ignis calefaciunt in sensu categori co: et ignis calefacit et ita in aliis causis subordinatis Quedam cause taliter faciunt rem se habere: vt sortes et plato in portatione scamni: tunc dicimus sufficienter sor tes nihil fert: sed sortes et plato simul portant hoc scamnum.

⁋ Vel si non placet tibi hec nouissima partitio agentiu) concedere potes sortem totum scamnum ferre. et platonem similite / de per accidens: sicut aliquis emit ca put equi viginti scutis de per accidens.

⁋ Tertio nobis sufficit quod deus et ignis copulatim a non copulatiue producunt calorem: gratia et voluntas simul producunt actum meritorium: et voluntas nihil producit. Aliqua sunt hide nomine: dum rem ipsam obserues non est magna vis: sed satius est loqui vt plures in toto.

⁋ Quinto argmentor dare gratie aliquam causalitatem est indigni ficare voluntatem: dicendo quod ipsa sine ope causalitatis gratie non potest producere actum meritorium: e dignificando gratiam indignificatur voluntas.

⁋ Insut sequitur quod actus voluntatis meritorius esset magis naturalis quam liber: cum producatur a gratia.

⁋ Preterea voluntas paius incipit actum meritorium quam gratia. ergo in illa poritate actus meritorius est a sola voluntate: et nullatenus a gratia.

⁋ Negatur assumptum. dando Cesari que Cesaris sunt non indignificatur deus. dando gratie suam causalitatem quo modo indignificatur volun tas / nec partialiter causare dicit imperfectionem: quia hoc deo conuenit.

⁋ Ad secundum nego assumptum. licet enim ad productionem actus meritorii multe cause na turales concurrant: vt notitia et gratia: tamen quia vna causa secunda est libera: aggregatum omnium causarum libere agit ad nutum voluntatis: et hoc potissimum in causis secundis. Dicimus lignum naturaliter calefieri et ta men cum igne concurrit causa spotestanea scilicet deus.

⁋ Ad tertium dico quod licet voluntas paius natura concurrat ad actum meritorium quam gratia: non tamen tempore vel instanti: ideo argumentum praesupponit falsum. Quod prius natura concurrat: patet ex acceptionibus prioris in postpaedicamentis.

⁋ Sexto argumentor. gratia non concurrit ad efficientiam actus meritorii: ergo concluliones falsum presupponunt. assumptum patet: quia si sic esse reciproca productio actus meritorii ad gratiam et econuerso. patet: quia gratia est causa efficiens actus meritorii vt dictum est: et actus meritorius est causa gratie: immo eiusdem gratie: ergo effectus producit suam causam effectiuam.

⁋ Dices quod gratia est causa naturalis respectu actus meritorii: et actus meritorius est causa improprie dicta respectu gratiae: deus autem creat se solo gratiam ex pacto propter actum meritorium.

⁋ Contra: gratia est causa actus meritorii prior ipso poritate na ture: et actus meritorius talem prioritatem habet respectu gratie: cum ratione eius datur gratia: ergo est gratia prior prioritate nature. Et vt res sit lucidior ponatur sic casus in terminis: quod sortes eliciat actum meritorium in hoc instanti: tunc in isto infunditur gratia in hoc instanti dato quod fuerit gratia precedens hoc enim non obstat quin gratia nunc producta concurrat. dica tur gratia nunc infusa b. et gratia praecedens a. Arguitur sic: a concurrit ad productionem actus meritorli c in hoc instanti eliciti: b. est agens naturale in hoc instanti in anima eiusdem speciei cum a. ergo eodem modo concurrit cum a. sed a. concurrit. alioquin non ad omnem actum meritorium concurrit gratia: contra conclusiones harum duarum quaestionum. Quod si concedas quod b, concurrit ad productionem c. actus meritorii: ergo actus meritorius erit intensior quam si b. non concurisset: semper enim a maiori gratia prodit inensior actus meritorius: si cactus fuisset intensus vt duo per actionem a. actus meritorii solum cum voluntate: iam per concursum b. gratie c. erit intensus supeduo sit vt tria: tunc ratione intensionis actus meritorii dabitur intensior gratia: et iterum per intensiorem gratiam dabitur intensior actus meritorius: et sic in abyssum reciproce.

⁋ Argumentum hoc potest fieri ita apparenter de reciproca productione actus et habitus in instanti: si enim a. actus producatur in hoc instanti intensus vt vnum producit habitum vt vnum: et ille habitus quare non producit suum effectum / non eundem actum qui habitum produxit: sed alium eiusdem speciei specialissime cum actu qui habitum produxit: qui actum augmentabit: quia si sic. erit habitus intensior forte vt vnum cu dimidio: vel vt duo: duo autem gradus actus producunt intensiorem habitum quam vnus gradus: ergo totus habitus erit vt duo: sed augmentato habi tu augetur actus: ergo in eodem instanti erit actio in abyssum: nec erit status citra summum habitum et actum. Nequeas autem euadere per hoc quod actus naturalius producit habitum quam econuerso: cum habendo actum non sit situm in facultate viri quin habeat habitum. iii. Ethicorum. secus est de habitu: patet in dormiente et de non applicante se ad obiectum habitus quem habet. anima enim vtitur ha bitu cum vult. hic hoc dicere nequis: quoniam anima habet illum actum in illo instanti: ergo tunc habitus agit suam efficientiam ad productionem actus: et econuerso. Vel ne muoluaris: pro a gratia precedente ponamus sortem fuisse in mortali ad hoc instans vsque: et nunc primum in hoc instanti sufficienter suum peccatu detestari detestatione bene circunstantionata sufficiente ad introductionem charitatis et dimissionis peccati: sicut dicitur in quarto distinctione. xiiii.

⁋ hoc argumentum est senticosum e ad ipsum multifariam respondetur.

⁋ Primo quod gratia producta in instanti non concurrit ad productionem actus meritorit in illo instanti producti: quoniam actus meritorius est causa quare deus illam gratiam creat: et sic cum efficientie naturam induit incouenit quod suus quodam modo effe ctus ad ipsum producendum concurrat. Et hoc praet colorari per illa quae dicemus de productione actus et habitus.

⁋ Sed tunc dices: ergo erit aliquis actus meritorius ad que non con currit charitas. patet de actu in illo instanti producto. Quod erit meritorius patet: quia ei coassistit charitas. et est actus bonus moraliter: et immediate post hoc erit bonus. Dices quod immediate post hoc erit meritorius non au tem nunc vel aliquis actus est meritorius ad quem non concurrit gratia quando subito insunditur.

⁋ Insuper a concurrit in casu argumenti ad productionen c. actus: ergo b. vt supra argutum est. Sed hanc conse quentiam negabit aduersarius.

⁋ Dicitur secundo quod gratia producta in hoc instanti concurrit profecto ad actum instantaneum: et est prior eo natura. actus enim es gratia prior tanquam causa sine qua non: et transeat quod actus est intensior propter gratiae concursum: et econuerso: sed semper posterior concursus erit minor: et erit cessatio. deus enim videt istum eliciturum aliquem actum qui fuisset vt duo cum voluntate sine gratia: et supinfundit gratiam que facit quod actus erit intensior puta erit vt tria.

⁋ Sed quia statim diceres: actus meritorius vt tria meretur maio rem gratiam quam actus vt duo: magnitudo gratiae facit ad intensionem actus: ergo semper regnat argumentum de con cursu in abyssum.

⁋ Dicitur quod vna medietas vel potius due tertie vnius gradus actus fiunt ob intensioren gratiam causantem actu: et quia actus est magis meritorius ob intensionem eius paulo maior gratia datur ratione illi excessus: et sic in paruo actus erit magis meritorius. conatus vt duo a gratia vt duo faciunt actum meritorium in tensum vt quattuor. gratia infunditur vt vnum. semper manet idem conatus: cum est in eodem instanti: ergo ille vnus gra dus gratiae non facit vnum gradum meriti: vel dimidium cum est idem conatus: intensio actus crescit sic a gratia: et non a conatu: si gratione quattuor graduum actus detur gratia vt vnu: et actus erit intensior solum ratione gratiae infule de nouo per vnum gradum: dabitur nisi quarta pars gradus gratie: et ille vix facit octauam partem actus: et ille excessus adhuc meretur minorem gratiam quam paius: et sic de inten sione actus: ergo erit status: vel si non sit status: non sequitur quod erit aliqua forma infinita per additionem partium inequalium.

⁋ Ulterius dicetur quod deus videt in hoc insta ti: et ab eterno videbat conatum voluntatis vt duo: et gratiam vt duo quantum possunt in intensione actus producere et quantum illa gratia in illo instanti collata potest facere ad intensionem actus: et ratione to tius quod tuimaginaris in argumento facit actum essi intensum et gratiam proportionabiliter intendit et vtrumque erit finitum. Sed arguens non acquiescet. dicet enim quod debet secundum legem infundi infinita gratia. Quod si neges adibit discursum argumenti vt pius.

⁋ Ulteri dices ab equali conatu semper actus est equaliter mer torius. licet inequaliter intensus. si vnus haberet gratia vt vnum acquisitam ex suis meritis: et alius haberet mil le gradus gratie equaliter conantes vt vnum. secun dus habebit intensiorem actum quam prior. puta actus sesecundi erit vt duodecim: et prioris vt vnum in gradum: sed illi actus erunt equaliter meritorii: quia isti actu procedunt ab equali conatu. Non valet dicere hic actus est intensus vt decem: hic actus est actus meritorius ergo hic actus est meritorius vt decem: oportet enim conclu dere: hic actus meritorius est vt decem: et hoc est verum in gradu.

⁋ Non enim refert vnum actum esse alio maiorem in gradu a minus meritorium. patet in gradu heroico er parte obiecti vel circunstantie: et in gradu inferiori intensiore in gradu. In reciproca productione actus et habitus aliquid super ista difficultate tangetur.

⁋ Se ptimo si gratia concurrit ad actum meritorium / seque retur quod habens magnam gratiam facilius potest leuar vnam libram propter deum quam alius equaliter fortis et ceteris paribus potest aliam libram leuare qui minus gratie habet. patet. illa leuatio exterior est meri tum: modo ad omne meritum concurrit gratia. qui itaque multum gratie habet pius habet adminiculi quam alius. igitur. Si concedas. tunc eremita vel multum gratie habens potest leuare pius de grauitate quam alius in quadruplo neruosior non impeditus. immo hac via nec erit status in maximo pondere quod iste potest leuare: nec in mi nimo quod non potest leuare: cum ad crementum gra¬ tie crescit actiuitas leuandi.

⁋ Ad septimum respon detur negando consequentiam: gratia enim effectiue concurrit ad elicitionem actus voluntatis eliciti: sed non agit ad illam lationem exteriorem immediate: quia demonstrato minimo pondere quod sortes non potest leuare sine gratia stante simili disposit one in corpore a medio ob supuenientem gratiam qualemcumque non poterit illud pondus leuare: sed indirecte gratia concurrit ad lcuationem illius ponderis: pro quanto concurrit ad productionem cause requisite ad hanc leuationem propter deum: scilicet ad velle leuare: quia ad actum liberum immediate solum gratia concurrit: non enim vtrobique illud vulgare dictum verum habet: quicquid est causa cause / est causa causati.

⁋ Sed dicis. aliquis actus imperatus voluntatis est meritorius: patet de dilectione proximi que imperatur a dilectione dei: tunc ad illum actum imperatu concurrit gratia immediate: et videtur par ratio in aliis actibus imperatis siue exterioribus siue interioribus.

⁋ Respondetur quod non est idem in actibus voluntatis: et in actibus alterius potentie a voluntate imperatis: non enim facilitat actum meritorium exteriorem: quod maior fiat cum gratia quam sine ea: nisi indirecte pro quanto quis habens gratiam ocvus et libentius exit in actum interiorem imperatiuum actus exterioris: secundum illud Apost. prime ad Corinth. xiii.

⁋ Charitas omnia suffert etc.

⁋ Ectauo argumentor sic: charitas est agens naturale: ergo quantum est ex parte eius tatum inclinat in dilectionem proximi sicut in dilectionem dei: quod est absonum de instrumento speus sancti.

⁋ Insuper tunc charitas impediet hominem a meritoQuod patet: quia quando quis est perplexus inter minus bonum et magis bonum: et vult facere minus bonum: charitas inclinat eum ad magis bonum: et sic impediet habentem ne exeat in actum meritorium.

⁋ Rursus: tunc quanto quis plixius oraret tanto plus cresceret feruor deuotionis: onsequens est contra experientiam. Forte negas: quia enim homo est potentia debilitabilis: vires eius fatigantur: et sic non opor tet.

⁋ Contra ponatur quod tantum augeatur actiuitas gratiae sicut est impedimentum in debilitatione membrorum: per diuturnt tatem orationis crescit gratia.

⁋ Preterea vel gratia equa liter agit cum voluntate multum conante et cum voluntate pa rum conante vel inedlitur. non secundum: cum est agens naturale equalitur inclinet quantum est er parte eius. Non primum. producetur em actus intensior cum voluntate multum inclinante quam volun tate parum inclinante: ergo pius facit cum magno conatu quam cum paruo.

⁋ Ad primum dicitur quod inclinat in vtriusque dilectionem: sed sicut superius dictum est quod charitas inclinat in contraria: et nunc in vnum: et postea in suum oppositum: sic potest magis inclinare in dilectionem dei quam proximi.

⁋ Ad secundum negatur consequentia. data imaginatione argumenti non sequitur quod erit impedimento merenti: sed solum quod retrahit a minore merito: vt habens pius consequatur meriti: tamen ad omnem actum meritorium inclinat secundum quod voluntati bone placet eam amplicare.

⁋ Ad tertium inter arguendum ad calcem vsque sufficienter responsum est: et ad punctum finale dicitur quod potietur equaliter: vt de Ia cobo fratre domini contigit.

⁋ Aliud soluitur ex dictis.

⁋ Nono argumentor sic: si gratia ad quemlibet actum meritorium concurrit tunc inclinat in actum spei: quandao ille est neritorius. Sed hoc est falum. spes enim immediate inclinat in actum suum: ergo non charitas. ex opposito consequentis sequitur quod voluntas facilius potest producere actum spei quam charitatem cum plura habeat adiumenta.

⁋ Iterum: ponatur quod deus praeci piat sorti diligere vt quinque et prohibeat vltra dilectionem vt quinque: ponatur quod quattuor gradus gratie faciant ad tres gradus actus. et quod voluntas habeat quatuor gradus conatus: qui sufficiunt producere tres gradus actus.

⁋ Insuper ex isto voluntas non potest remittere suum actum meritorium gradualiter vni formiter / difformiter ab octo ad non gradum vsque supposito quod habeat gratiam vt octo: quia licet nul la gratia concurrit ad actum sine conatu volunta tis: tamen cum conatu gratia vt octo habet certum concursum: quod tantum facit: puta duos vel tres gradus et quoniam agit secundum extremum sue potentiae: non est situm in facultate voluntatis remittere actum a quatuor vsque ad non gradum: vel vsque ad vnum gradum: nisi mortaliter peccet.

⁋ Ad primum concedo quod charitas inclinat in actum spei: et concedo quod spes infusa et charitas simul inclinant in illum actum. et facili us erit producere actum spei quam actum charitatis in aliqua intensione graduali propter maiorem cau salitatem. Nec sequitur. ad actum charitatis concur rit gratia: ergo spes infusa vel acquisita est inanis quia ad idem dantur multa adminicula. sed quia omnis actus spei elicitur a charitate: dummodo est in subie cto est difficultas de illarum virtutum et actuum ab eis elicitorum distinctione ad materiam tert ii spectans

⁋ Ad vltimum transeat illatum: et similis difficul tas fieri potest de illo qui habet gratiam valde in tensam an is posset incipere elicere actum merito rium a non gradu ad aliquem certum gradum inclusi ue.

⁋ Decimo arguitur: gratia concurrit ad actum non meritorium. et qua ratione ad vnum actum non me ritorium eademad alium non meritorium concurrit: et ad veniale peccatum contra proprietates quas Apotolus prime ad corinthios. xiii. charitati attribuit Assumptum patet: quia concurrit ad beatitudinem actus voluntatis in patria: puta ad dilectionem dei clare visi: que est actus moraliter bonus in vltimum finem optime tendens. gratia ei assistit: quid impedimenti est quod non concurrit.

⁋ Item ad omnem actum meritorium gratia concurrit: aliquod peccatum est a ctus meritorius: ergo ad aliquod peccatum gratia concurrit. consequentia tenet in darii. et maior patet ex positione. pobatio minoris de actu imperato a duobus sorte et platone: quorum sortes habet bonum actum plato malum interiorem et ob inanem gloriam. fert scumnum gratia exempli.

⁋ Responde tur quod gratia ad solum actum meritorium concurrit: beatitudo in patria est actus meritorius: non tamen noui pre mii distincti a bono actu. sicut actus difformes dam natorum dicuntur peccata

⁋ Ad secundum conceditur quod ad peccatum concurrit gratia effectiue. pec catum fit a gratia. quando idem actus est meritum et pecca tum. quod de actu exteriori contingit. sed gratia no concurit ratione qua ille actus est peccatum: sed ea ratione qua est meritum.

⁋ Sed dicis tunc idem actus est dignus vita eterna et pena. hoc conceditur. Non enim valet confugere ad hoc quod est alius actus imperatus ab vno alio. sicut de actu interiori. illa latio er terior est lignum latum: quod est idem. Et insuper pona tur idem homo cum duobus actibus interioribus veniali et merito: et sic non euades