Quaestio 2

⁋ "Nam sicut ait Ambrosius: Ut deus qui natura inuisibilis est: etiam a vilibilibus" etc.

⁋ Distinctionis tertie questio secunda. Ecundo quero circa hanc distinctionem An notitia abstractiua terminatur ad idem obiectum ad quod terminabatur intuitiva.

⁋ Circa hanc questionem due sunt opiniones. vna negatiue respondens: tenes quod notitia intuitiua immediate terminatur ad obiectum: abstractiua autem habet duo obiecta. vnum est species respectu cuius est notitia intuitiua. alterum est obiectum prius intuitiue cognitum ad quod secundario terminatur: respectu cuius dicitur notitia abstractiua. Et licet spe cies illa per illam cogitationem cognoscatur: non tamen experimur: nec euidenter cognoscimus virtute illius cognitionis quod illa sit species talis rei doc est rem que est species experimur: non tamen experimur illam esse speciem. sed hoc solum discur siue et pobabiliter concludimus. sicut in simili: ima ginem in speculo intuitiue videmus: et tamen vir tute huius visionis non experimur: nec euidenter cognoscimus que res sit: et vbi sit. sicut enim cattus in simulaero catti ibi decipitur: sic nos fallimur: licet altius iudicemus.

⁋ Contra istam opinionem arguitur sic. per cognitionem abstractiuam naturaliter consequentem intuitiuam cognoscitur directe: et primo illud quod primo fuit cognitum intuitiue. Sed illud non fuit species manens in anima. ergo. maior probatur. quia nullius rei naturaliter habemus propriam simplicem abstractiuam: nisi perius fuerit cognitum intuitiue. quia experientia docet: quod cogitatio mea fertur indifferenter super ea que vidi: vel audiui: quia cogito directe de re tali et tanta.

⁋ Et confirmatur per concurrentem grego. sic arguentem. delectio / odium / vel desiderium fertur ad rem ad extra: et non ad speciem rei diligibilis. e go notitia fertur ad rem ad extra. tenet consequem tia. a conueniente similitudine. Licet grego. in se tima distinctione secundi consequentiam neget. bissimile non dat. nec dare potest nisi voluntarium.

⁋ Preterea frustra ponitur quod per eandem notitiam cognoscamus duo obiecta: vnum intuitiue: t aliud abstractiue cum omnia possint saluari cognoscendo solum per illam notitiam obiectum ad extra.

⁋ Rursus vel species terminatur ad rem ad extra immediate vel non. secundum non est dicen dum per te Siprimum. ergo eodem modo notitia abstractiua debet immediate terminari ad obiectum ad extra. Et sic supuacanee ponis notitiam actu alem terminariad speciem immediate: et mediato ad obiectum ad extra.

⁋ Alia est opinio affirmatiue ad titulum questionis respondens: quam tenere volumus.

⁋ Sed contra istam opinionem diffuse insistit grego. ponit Eregorius aliquas conclu siones quas reputo veras: licet in probationesopi nione mea) falsa assumat. et assumo solum aliqua que conclusioni posite repugnare videntur. Et pri mo supponit vnum quod quilibet experiri potest in se ipso: videlicet quod quandocumque aliquis cogitat de ali qua re sensibili non tunc presente: quam alias vidit. verbi gratia de leone ita sue cognitioni imme diate obiicitur aliquid quod est leo vel simile leoni. sicut cum quis intuetur oculis colorem in parie te immediate sue visioni obiicitur color ille. Sic ergo pro certo semper experior dicit Ioannem scotum hanc suppositionem negasse: sed ei non credit supposito quod sit homo vniuoce secum. verbum quidem satis leuiter dictum. supponendo alium hominem vniuoce secum. sed illam suppositionem admitto. quia sic ego experior. Et credo alium voluisse dicere quod cogitatio non terminatur ad speciem: quia responsiones illuc tendunt.

⁋ Arguit ratione Gere go. sic. quia nulla ratio est propter quam videns realiquam immediate per sensum exteriorem nouit illam esse: et alias veritates contingentes de ipsa nisi quia illam in seipsa immediate cognoscit. ita igitur esset in proposito: si cogitatio ipsa interior ad rem extra immediate terminaretur.

⁋ Ad hoc re spondebat eius concurrens dicens. quod alia ratio erat scilicet: quia visio sensus exterioris est notitia intuiti ua: cuius virtute tales veritates contingentes co gnosci possunt, cogitatio vero rei absentis est notitia abstractiua per quam non possunt tales verita tes cognosci.

⁋ Sed contra hoc arguit ipse que rendo quam notitiam et qua ratione vocabat intuiti uam alicuius rei: aut enim eam que immediate terminatur obiectiue ad illam rem: et ideo dicis eam intuitiuam quia sic immediate terminatur. Et tunc sequitur quod si cogitatio interior immediate terminatur ad rem ad extra: ipsa est notitia intuitiua. Et vlterius sequitur illatum. Vel dicis intuitiuam: quia (vt aliqui dicunt) potest per illam sciri rem esse si est: et non esse si non est. et alias veritates contingentes de illa Et cum dicitur hoc non potest sciri per huiusmodi notitiam: quia non est ituitiua et per illam potest quia est intuitiua: non est aliud quam dicere per illam non potest: et illam potest: quia potest per illam. et est sol uere questionem per seipsam. Similiter poteret ali us dicere per cogitationem potest illud cognosci: et non per visionem. eo quod illam dicet intuitiuam: et visionem exteriorem abstractiuam.

⁋ Respondeo. negando quod responsio data non valeat. Et quam do arguit inquisitiue. do secundum membrum quia naturaliter ratione notitie intuitiue formamus iu dicium de existentia rei: et de praedicatis accidentalibus eius. non quod illa notitia causat iudicium de non existentia rei: licet per desitionem notitie intuitiue et eius iudicii discursiue cognoscimus rem non esse praesentem: sicut per defectum luminis intellectis cognoscit tenebras. Et cum dicit hoc est soli uere questionem per seipsam: quia alius diceret per noti tiam abstractiuam generatur iudicium quo iudicamus praedicata accidentalia de re: et non per in tuitiuam.

⁋ Istud nihil est dictu. palam enim est nos habere duas notitias. et virtute vnius multa pos sumus iudicare quae non possumus iudicare virtute alterius. priorem intuitiuam vocamus et posterio rem abstractiuam. abstractiua terminatur immediate ad rem ad extra. Et tamen vertute illius non pos sumus iudicare de paedicatis accidentalibus illius rei.

⁋ Secundo arguit qnerendo quare per illam quam dicis intuit iuam possunt tales veritates cognosci. nec videtur quod ratio aliqua reddi potest preter hanc scilicet quod immediate obiectiue terminatur ad rem ipsam: igitur similiter dicendum erit de co gitatione: si immediate ad remad extra terminetur. si eam postmodum velles vocare intuitiuam siue abstractiuam: quia de vocabulis non debet esse cura. Relinquitur ergo quod illud ad quod cogitatio ta lis immediate obiectiue terminetur non est res ali qua ad extra.

⁋ Ad secundum dico: quod causa est quia ipsa est talis nature. Quero ab eo quare ignis calefacit. experimur quod in praesentia obiecti habemus vnam notitiam que in nobis causat iudicium euidens quod res praesens est talis coloris / talis figure. secus est de notitia quam habemus in absentia rei. quocunque nomine vocetur non refert. sed in modo loquendi vna vocatur intuitiua: et altera abstractiua. Et potest dici quod iudicium complexum sequans illam notitiam intuitiuam etiam vocetur notitia intuitiua

⁋ Ex isto pataet quod non est propterea quia terminatur ad obiectum ad extra: cum vtraque eque immediate ad obiectum ad exrra terminetur.

⁋ Secundo probare intendit idem antecedens: supponendo duo. vnum est quod quando cunque aliquis sic cogitat de sensibili non praesenti idipsum obiicitur immediate eius cogitationi: si aliquod tale sensibile sit actu extra animam quod obiiceretur: si nullum tale erit penitus. et hoc est cla rum. ei enim qui vidit rosam si cogitat de rosa posito quod nulla esset sibi presens: sint tamen multe in mum do: non aliud obiicitur quam si nulla tunc esset. alias posset vi cogitationis cognoscere vtrum aliqua esset in mundo an non.

⁋ Item cogitando in estate quando multe sunt: et cogitando in hyeme quando nulla est: ex periretur vel expiri posset diuersitatem obiectorum immediate terminantium suas cogitationes: quod est contra omnem experientiam.

⁋ Secundo suppo nit. quod quandocunque aliquis cogitat de sensibili non presenti: illu quod sibi obiicitur: immediate est aliqua entitas vel entitates actu existens vel existentes in rerum natura siue in anima subiectiue: siue extra animam. hoc patet. quia ad non ens nulla simplex notitia no stra naturaliter habita mediate terminatur.

⁋ Primam eius suppositionem admittimus: mirantes quomodo secundam suppositionem supponat: cum circa veritatem eius certetur ab aduersariis: et sine conflictu petit castra quae oppositi protegere satagunt. illam negamus: sed nititur illam probare. sed ad probationem eius non respondemus. quia constat ex dicti eam esse inualidam.

⁋ Confirmat secundam super positionem auctoritate Aug. xi. confessionum capixviii et xix. vbi narrat quod preteritum non possit nar rari secundum se naturaliter. neque etiam futura precognosci vel praedici. nisi ex cogitatione aliquorum presentium. Fateor quod notitia habitualis vel species est causa quare cognoscopraeterita: sed nego quod notitia actualis ad illam speciem terminetur.

⁋ Item per praesentia aliqua prognosticamus.

⁋ Tertio aruitur. contingit alicui cogitanti rem aliquam quam numquam sensit per sensum exteriorem similem obiici: sicut alteri qui illam vidit. Videlicet aliquis qui vidit elephamtem narrat alicni qui nunquam vidit: qualis figure siue dispositionis membrorum sit: audienti occurrit simile eius quod occurrit narranti presertim si ille distincte larrat et perfecte: et audiens bene viget potentiis in terioribus. et constat quod audienti non obiicitur verus elephas extra animam: quia non vniuersalis: cum non sit dare talem. nec quelibet vel omnis singularis. hoc est clarum. Nec est ratio quare vnus singularis potius quam alius: cum ipse nunquam aliquem viderit: igitur nullus verus elephas obiicitur immediate tali audienti. igitur nec narranti.

⁋ Istud argumentum tertium deducit prolixe contra duos secum concurrentes: quorum solutionibus pretermissis deueniendum est ad punctum argumenti: quia videtur potissimum in hac parte. In primis reduco argumentum contra arguen tem. quia secundum eum notitia abstractiua terminatur im nediate ad species. et mediate ad rem ad extra: tamen quero ad quas species ista notitia terminatur: non ad species a elephantis: quia talis non est sensatus. et per consequens nulla simplex et singularis notitia habetur a. elephantis. Et eodem modo respectu cuiuslibet alterius elephantis.

⁋ Rursus. notitia abstractiua terminatur mediate ad obiectum per eum. et obiectum mediatum est elephas quero ad quem elephantem terminatur. Et sic hoc videtur equalis ponderis contra factorem sicut contra aduersarios ergo siue soluatur siue non nemo debet duci hoc argumento ad opinandum cum eo.

⁋ Et dico ad argumentum duo. Primum est. quacuque specie reperta ad quam illa cogitatio terminatur illa est species alicuius obiecti: vel aliquorum. cogitatio autem terminatur ad illud obiectum: vel illa obiecta cuius vel quo rum species: sed nullatenus ad species.

⁋ Secundo dico. quod nullam notitiam habet terminatam ad ali quem elephantem: sed habet notitiam terminatam ad res sensatas. narratur mihi elephantus est animal nagno a curuo naso / albi coloris / ferens castellum in dorso / ante ea vidi nasos: et equos albos: et castel la: formo notitias illarum rerum alias a me sensatarum. cogito de equo albo a me viso: et de naso lapideo quem vidi depictum. Et ita de castro. intellectus autem potest vnire illas notitias simplices: et eas applicare mutuo credens quod ille notitie representent elephantem que nullum representant. forte credit se habere conceptum elephantis: sicut homo habens conce ptum hominis et asini vnit illos conceptus modo incompossibili. vt patet in somniante. et hoc facere potest in vigilia. Interdum quis potest vnire conceptus rerum sensatarum mutuo: quod enti possibili conueniant. ego iam de facto nunquam vidi vrbem nomine sanctum andream: per eos qui mihi referunt de arce / cenobio oceano / et collegio / et reliquis / fingo cogitatum meum super res alias a me sensatas. que cogitatio ad res illas ante visas terminatur et ad illaru rerum congo riem: que possunt simul colligi ad vbis compositionem. et sic est compositio rerum possibilium. An impossibile sit imaginabile vel intelligibile non est presentis speculationis. Et hoc patet per Anselmum monologion capitulo. ii. vbi ait. Faber paius concepit mente quod postea secundum mentis conceptionem opere perficit et sequitur. faber penitus non potest mente aliquid cor¬ poreum imaginando concipere: nisi id quod ad totum simul: aut partes ex aliquibus rebus aliquo modo didicerit. Et subdit. quamquam enim homo tale aliquod aninal posset cogitando: siue pingendo quale nunquam scit confingere. nequaquam tamen hoc facere valet: nisi conponendo in eo partes: quas ex rebus alias cognitis in memoriam attraxit. patet etiam per Augustinum viii. de trinitate cap. iiii. vbi ait. Neque enim in fide nostra quam a domino nostro Iesu christo habemus: illud salubre est quod sibi animus fingit: longefortasse ali ter quam res se habet: secundum illud quod secundum speciem de homine cogitamus. habemus enim quasi re gulariter infixam nature humane notitiam: secundum quam quicquam tale aspicimus: statim hominem esse cogno icimus: aut hominis formam. Ecce quod propter notitiam habitualem in nobis de homine aspicientes fictam ormam hominis cognoscimus illam esse formam eius Et sic per illam de homine cogitamus. notitiam autem illam per quam cognoscimus. hoc non nisi sentiendo aliquem: vel aliquos homines extra in se primo potuimus habere. patet per eandem rationem.

⁋ Sed contra. dices secundum Auicennam. vi. naturalium parte pri ma. cap. vltimo. vis existimatiua apprehendit intentiones non sensatas in singulis sensibus. sicut vis que est in oue diiudicans quod ab hoc lupo est fugiendum. et quod huius agni est miserendum. Et idem dicit parte quarta cap. primo: vbi ait. quod ouis diiudicat de inimicitia lupi per intentionem quam apprehendit de inimicitia eius. Et tamen inimicitiam non sensit sensu exteriori.

⁋ Sed dices: inimicitia est res insensibilis: et non est inconueniens quod vnum insensibile representet aliud insensibile. secus est de sensibilibus. Sic dicunt aliqu doctores. Sed hoc non valet: quia naturaliter insitum est oui fugere a lupo: intuitiue enim apprehendit s dellem et colorem lupitanquam disconuenientem. propterea li uib ea aufugit. et sic faceret dummodo pellis esset re pleta straminibus instar lupi. Nec sequitur: hoc apprehenditur disconueniens oui: ergo alteri lupo. sicut cardo est disconueniens homini: conueniens tamen asino. Et si vna res sensibilis sensata produceret no titiam rei insensibilis: a fortiori produceret notitiam rei sensibilis secum magis conuenientis.

⁋ Sed for te dices: albedo producit notitiam viriditatis: ergo vna res notitiam propriam alterius rei. consequentia claret. probatur assumptum. apparet vnus color in iride qui non est. similiter in collo columbe: vnus stans ex vna parte iudicat collum columle taliter colorari: alius in alio situ iudicat aliter. vnus habet iudicum complecum quod hic color est viridis: potius viriditas. et alius. hic color est niger: potius nigredo. et ista iudicia conlexa non possunt causari nisi a nigredine et viriditate: et alter illorum colorum ibi non est. quia si notitie intuitiue simplices in istis duobus fierent eiusdem nature producerentur iudicia complexa eiusdem ratio nis. quia secundum Aristotelem. viii. Metaphysice. si efficiens et materia sit eadem: effectus erit idem.

⁋ Sed dices quod a causis naturalibus eiusdem rationis procedunt nunc effectus alterius rationis quam paius: vel propter maiorem et minorem excessum in causa acti ua. vel in quibusdam dispositionibus passi vel medii. et specialiter circa operationes vitales animatorum. vt medicina temperata sanat: que nimis intensa detrueret. Similiter sensibile proportionatum et in conuenienti distantia positum immutat sensum immuta tione delectante: et tamen positum supra sensum non immutat. nimis etiam intensum vel excellens sensi¬ bile corrumpit vel ledit sensum. secundum Aristotelem. ii. et. iii. de anima. quia vt dicit ibi: sensus consistit in determinata complexione et proportione quarundam qualitatum: sicut harmonia in debita propor tione vocum. ideo sicut modica variatio destruit melodiam: ita in proposito. In actionibus aliis ab animalibus simile reperitur. sol enim in tanta distantia et tanto calore generat vermem ex tali materia: et in alia distantia et oppositione: et alio calore intensic ri vel remissiori generat aliud. propterea non sequitur: sensationes exteriores sunt eiusdem speciei in sensibus particularibus: causate ab eodem obiector ergo apparentie vel iudicia sunt eiusdem rationis propter dispositionem variam corporum et habitus preuios: eger in somno multa iudicia habet que non habet in vigilia. et multa que non habet sanus nec habere potest. Propterea non ab re medici prudentes explorant somnium infirmitate laborantis: quia secundum hu mores superabundantes et complexionem homo somniat: et iudicia facit in mente dormiendo. si enim humor peccans fuerit melancholicus: vel complexio: de rebus nigris et demonibus somniabit: si humor fuerit phlegnaticus: de aqua et humidis. Et de multis ludificationibus dare punctualem causam est diffici cile.

⁋ Ad Aristotelem. viii. Metaphysice dicitur quod hoc intelligitur si non sit alia differentia circunstar tiarum adiacentium. et illud potissimum prouenit in actionibus vitalibus.

⁋ Sed dices. quare citius dicimus iudicia esse alterius rationis quam notitias simplices.

⁋ Respondetur. hoc experimur de apparen tiis. et ratio ducit nos ad illud quod vnus color non producit notitiam propriam alterius. iudicia erronea mul tifariam procreantur. raro sunt in intellectu: immo habet oppositum iudicii erronei intellectus. non sunt n sensu exteriori. quia ille solum habet notitias intu tiuas singulares rei cognite. et nulla iudicis sunt in eo. ergo in sensu communi sunt. Unde sensus communis iudicat solem esse bipedalem: eo quod sub equali angulo pyramidis sol videtur: sicut cacobus pinnaculi sancte Genouefes in collegio montis. sed ratio sensum corrigit quod res a remotis apparet minor quam a propinquo ceteris paribus. hoc dixerim propter can delas et res lucentes que maiores apparent in tene bris a remotis quam a propinquo: vt in perspectiua declarari solet. ratio dirigit se ad alia: vt quia vmbra solis causata a terra est pyramidalis: et non columnaris vel pyramis euersa: mox concludit solem esse maiorem tota terra: vt efficaciter concluditur ex perspectiua. febricitans iudicat amygdalatum vel ordeatum quod comedit esse amarum: propter humores crudos os et linguam inficientes: qui assumuntur cum cibo. sed ratio hoc corrigit. assentiens quod hoc totum assum ptum est crudum. et non ordeatum. Similiter apparet circulus ignitus quando baculus cuius extremitas est ignita circunuoluitur repente: et aqua in stillicidio celeriter cadens apparet esse vnum continuum: vt apparet de inflammationibus meteorologicis. gutta non solum a visu sed a visu et a sensu communi fuit apprehensa et priusquam impressio in sensu communi cau sata deleta fuerit: propter motus velocitatem visa est gutta in sitibus intermediis. quare a sensu compre henditur esse corpus vnum longum a principio ad finem descensus protensum. Et hoc patet per Auicennam prima sexti naturalium vltimo capitulo dum inquit. Cum autem volueris differentiam scire inter opus sensus exterioris: et opus sensus coonis / attende dispo¬ sitionem vnius gutte cadentis de pluuia. et videbirectam lineam. et attende dispositionem vnius recti cuius summitas moueatur in circuitu / et videbitur cit culus. cum autem describitur in sensu communi: et reno uatur antequam deleatur forma: sensus communis compre dendit eam sensus exterior illic vbi est et comprehen dit eam sensus communis quasi esset illic vbi fuit et quasi esset illic vbi est: et videt dispositionem circularem aut rectam. hoc autem est impossibile comparare ensu exteriore vllo modo. et illud patet. si tarde moueas baculum: vel magnum circulum fabricare nite ris percipietur non esse circulus. idem est si gutta tar de cadit. ratio in his omnibus corrigit sensum. quemadmodum quando sensus communis iudicat baculunm fractum cuius vna medietas est in aqua: et alia in aere: et vna pars apparet grossior: quia videtur per medium densius. sicut patet inspicienti literas per ocularia: ratio autem hoc cohibet. cum durum non ce dat molli. Sic de arboribus que videntur in naui mo ueri. Innumere sunt ludificationes in sensu commu ni: quarum rationem ex variis sontibus inquirere opi reprecium est: que crebro castigantur a ratione. Interdum ratio non habet motiuum has ludificationes castigare. et tunc assentit erronee cum sensu conmuni: sicut cattus (quia rationis est expers) in fine temporis querit cattum ex altera parte speculi sicut a principio.