Quaestio 6

⁋ Post hec considerandum est vtrum alio modo vel meliori quam facit possit ea facere quae facit.

⁋ Distinctionis. xliiii. questio sexta Ultimo circa hanc distinctionem queritur an deus sit infiniti vigoris

⁋ Intelligimus eum esse infiniti vigoris in producendo vel in mouendo: sic. s. quod quocumque mobili da Sia to quantumcumque magno potest ipsum mo uere quantalibet tarditate vel velocitate: vel quo¬ cunque magno corpore creato maius illo potest creare / vel extensiue non ponendo infinitum: vel entitatiue secundum omnem positionem: vel quantalibet forma data potest intensiorem creare. et sic queritur an deus est infinite virtu tis intensiue non loquendo sicut in materia de intensione forme: sed in ordinae ad diuersos effectus: aliter an infiniti vigoris.

⁋ Respondetur per conclusiones sequentes.

⁋ Prima est. deus secundum veritatem est infiniti vigoris. Probatur per illud parst. magnitudinis eius non est finis psal. cxliiii. hoc non intelligitur de magnitudine molis. Et geneseos. xviii. ego sum deus oipotens. et Exod. xv. et ompus nomen eius.

⁋ Sed contra istam conclusionem arguitur sic. ex ea sequitur quod deus potest rotare celum in instanti. hoc consequens est falsum: quia sempermanet in eodem loco: ergo non mutatur.

⁋ Secundo sequitur quod dato vno cor pore vndiquaque infinito deus potest penetratiue creare cum illo infinita corpora que constituant aliquod corpus cum illo: et sic erit aliquod maius infinito vndiquaque.

⁋ Ad primum conceditur / quod potest rotare celum in instanti consequentia: autem illata est nulla. si enim sortes esset rome et parisii: et moueatur rome stando parisiin eodem loco: antecedens est verum. et consequens est salsum.

⁋ Ad secundum conceditur quod deus potest facere vnum infinitum maius entitatiue quam aliud: quia quacumque densitate data potest cum illa ponere corpus.

⁋ Secunda conclusio. concorditer ad formalia dicta Aristotelis et eius commentatoris: non est ponendum in lumine naturali deum esse infiniti vigoris.

⁋ Probatur hec conclusio. quia nec hoc potest ostendi ex effectu infinito: quia nullum talem dari posse probare nititur phuns. iii. physi. et primo de celo et mundo. Nec hoc potest probari ex infinita duratione motus. Probatio. secunde enim intelligentie et virtutes stellarum actiue perpetuo mouent: et tamen non sunt infiniti vi goris.

⁋ Confirmatur: quia id idem mobile incorruptibile finitum et inalterabile potest perpetuo moueri: ergo et potentia motiua finita incorruptibilis et infatigabilis potest perpetuo mouere. si enim secunda intelligentia maneat in eadem dispositione et virtute cras sicut hodie: et mobile non magis eras resistat quam hodie: quare cras non ita mouebitur sicut hodie: et ita in perpetuum / sed secunde intelligentie sunt vertutes incorruptibi es necessarie et in fatigabiles: secundo celi commento. xxxviii.

⁋ Non autem valet dicere: anima intellectiua est incorrupti bilis et tamen est fatigabilis in sua operatione vt. expimur.

⁋ Sed dices (et bene hoc est ratione vrtutum corporalium quam in nobis sunt corruptibiles et fatigabiles: et si angelus est incorruptibilis: nec impeditur a materia quia nullam informat si per habitum potest inclinare ad vnum et per consequens difficultari ad oppositum: tamen angelus non inatitur difficu tatem quae fit secundum fatigationem et alterationem: vel intrinse caua dispositionem eius. Sed dicitur difficultari quia potest impedi ri a tanto gradu actionis per maiorem vel minorem resistentiam: tamen quacumque resistentia data si potest per aliquod tempus mouere certo gradu velocitatis ceteris paribus potest eadem facilitate prpetuo mouere equali.

⁋ Pretea ar guitur sic. si in lumine naturali secundum Aristotelem prima causa esset ponenda infiniti vigoris: vel ponitur naturaliter moueri celum vel libere: si primum subitu rotabito a faciet vnam circulationem: si libere / idem potest face re in instanti: et cessare a motu. quod non concederent. phus enim. viii. physicorum. et xii. metaphy. dicit si adde retur vna stella celo: intelligentia aut non moueret vel tardius moueret.

⁋ Non valet dicere quod virtus infini ta in magnitudine moueret in instati: vt probat Aristo teles. viii. physico. non enim si esset abstracta amateria qui virtus infinita ex eo quod foret in materia non esset in infi¬ nitum potentior ad mouendum quam extra materiam. immo citius videretur ex hoc impediri: vt patet de anima separata: quae tantum potest quantum pot materiam informando. Dicere ergo si informaret moueret infinite et non informando finite so lum mouet: est praeter rationem.

⁋ Si dicas: quod motus celi habet duplice motorem: quorum vnus est proprius et coniunctus: et est anima existens in celo: quae est finite potentie: et finite motionis: et ab illo habet celum quod moueatur successiue certo tempore et certa velocitate: quia ipsius ad mobile est cer ta proportio.

⁋ Alius est motor separatus a magnitudine: et est infinite potentie: et ab illo habet motus celi eternitatem: non autem a motore proprio coniuncto finito: quia virtus finita ex se potest quiescere et cessare: sed ab eo est successio determinate velocitatis: quia aliter non posset a virtute infinita esse successio determinata nisi concurreret mouens finitum.

⁋ Istud non sufficit quia prima intelligentia est infinite potentie motiue na turaliter mouens: et iuuatur ab alia potentia motiua ad eundem motum: quia rotant celum eandem partem versus: ergu citius vel non minus cito versabunt celum mutuo quam si altera intelligentiarum solum celum moueret. Et si secunda in telligentia reluctaretur in successiue mouendo ne prima intelligentia subito moueat separata. hoc non impedit propositum quin rotetur in instanti: quia erit solum resistentia finita ad potentiam infinitam quam impedire nequit. Preterea Aristoteles non intendit dare aliam infinitatem pri me intelligentie quam secundis: sed nullus posuit in lumine nturali eas esse infiniti vigoris: igiter maior patet. xii. meta. commento. viii. vbi inquit onsum est quod non contingit primum mouens hare magnitudinem: quia habet potentiam infinitam: et finitum non habet potentiam infinitam. et in cap. ix. querit vtrum sit ponenda vna talis vel an plures secundum numerum lationum inquiens. palam est quod tot substantias necesse est esse natura sempiternas et immobiles secundum se a sine magniti dine propter praedictam cam scilicet propter hatre potentiam infinitam que non potest esse in magnitudine finita nec infinita Aristoteles non vult. probare primum motorem esse poten tie infinite: sed probat ipsum non esse virtutem in magnitur dine materiali vt sit virtus corruptibilis et fatigabilis: quia tunc non moueret tempore infinito.

⁋ Sed contra hanc conclusionem arguitur argumento Aristotelis. viii. physi. sic prima causa mouet motu infinito secundum durationem: ergo est infinite vartutis intensiue. consequentia probatur: quia fit a potentia mo tiua finita quam dicis mouere tempore infinito: sit igitur t potentia subdecupla: tunc dompotentia non mouebit tempore infinito. Probo: quia maior virtus praet mouere maiori tempore: et maioris virtutis est posse mouere maiori tempore quam m nori tempore. sit igister ctempus finitum per quod dopotentia mouebit: tunc quae est proportio ipsius a potentie motiue ad doe po tentiam motiuam talis erit proportio c temporis per quod a potentia mouet ad b tempus in quo d potentia mouet. Sbed ista est tantum proportio decupla: igitur tempus in quo a poten tia mouet est tantum decuplum ad c / igitur a non mouet tempo re infinito. Et quod Aristoteles intendat ex ista ratione probare infinitatem primi motoris: non tantum secundum durationem: si etiam secundum intensiuum vigorem patet. talem enim infinitatem co cludit qualis repugnat magnitudini. consequenter ex infinita te probat quod non sit virtus in magnitudine. quia nec in ma gnitudine finita nec infinita: quoniam infinita magnitud esse non potest: et in magnitudine finita non potest esse virt infinita: quod non est verum de virtute infinita secundum dur. tionem: vt patet de sole. Talem etiam infinitatem virtutis con cludit ad quam si esset in magnitudine sequeretur moue ri in instanti secundum ipsum.

⁋ Confirmatur: maioris vigoris est posse mouere aliquod mobile per quat tuor dies quam posse illud moueri per duos: et maio¬ ris per octo posse mouere quam per quattuor: et sic sine statu: igitur infinite potentie est posse mouere ex se per infinitos dies. consequentia tenet: quia vbi maior pluralitas infert maiorem vigorem: ibi infinita infinitum infert¬

⁋ Respondetur quod quicquid Aristoteles intendat: ratio tamen non probat illam conclionem. consequentia ei est nulla. sicut vertus incorruptibus lis et infatigabili praet durare in esse perpetuo: ita potest esse motiua perpetuo. Et ad probationem dicatur quod d potentia subdupla ad a si sit incorruptibilis et infatigabilis equam perpetuo mouebit mobile sibi proportionatum sicut a potentia dupla. Quod sic patet. quia inter intelligentias mo trices virtutes actiuas planetarum et stellarum est ordo perfectionis: et tamen eque perpetuo sunt motiui. Illud igitur est verum de virtutibus naturalibus / corruptibilibus. et alterabilibus: quae a contrariis et impedimentis resistiuis alterantur / et diminuuntur: in talibus enim minor min potest durare ceteris pibus.

⁋ Ad confirmationem negamaior de potentia incorruptibili et infatigabilii: quia per hoc quod potest per duos dies potest per infinitos: et contradictio es quod potest per duos dies tantum moueri sic quod potest esse per duos dies tantum.

⁋ Secundo arguitur. vi. physi. omne quod mouetur contingit velocius moueri et tardius.

⁋ Insuper argumentatur quidam doctor sic: aliqua sunt na turaliter concedenda esse simpliciter possibilia: vel sal pra tem non neganda esse possibilia: que non possunt poniet sciuntir non posse poni in esse nisi per virtutem infin tam intensiue: ergo concedendum est aliquam talem virtutem esse: vel saltem non est negandum. consequentia patet: quia nunquam consequens est negandum nisi vbi antecedens ad quod illud scitur esse consequens scitur esse negandum. Assumptum probatur in multis. nam quod aliquod corpus intense calidum transmutetur in instanti in frigiditatem intensam: cum non appareat: nec eui denter posset apparere implicare contradictionem non apparet esse impossibile: et per consequens non est negandum esse possibile simpliciter.

⁋ Ad primum istorum respondetur: quod Ari stoteles intelligit quod non apparet repugnantia per se ex parte temporis motus et magnitudinis stando in rationibus generalibus continui successiui et permansiui: quia continuum est diuisibile in infinitum et potest in infinitum mi norari quantum est ex continuitate et diuisibilitate: sed ex rationibus specialibus mouentium a mobilium: et causari naturalium contingit. hoc est quod Commentator illic dicit quod non repugnat motui secundum quod est motus et continuus sed secundum quod naturalis in tali materia. Propterea dicit quod illud est possibile per se: sed impossibile per accidens. hoc est dictu: non arguitur impossibilitas ex per se ratione motus et temporis et magnitudinis vt continua sunt: sed ex rationibus specialibus que sunt quodammodo acci dentales respectu rationum vniuersalium.

⁋ Ad aliud nego antecedens: et ad probationem transeat quod illud possum defendere a contradictione: sed quando infert: ergo non est negandum esse possibile simpliciter: palam est quod illa consequentia nullam apparentiam habet in lumine naturali: et argumentum si aliquid valeret) probaret quod idem sit in diuersis locis circunscriptiuemultum distantibus: et o materia potest esse sine forma substantiali naturaliter: et quod essentia diuina est tres persone: quarum nulla est alia: et ita de quolibet credibili quantumcumque occulto in fide: patet applicanti illius argumentum.

⁋ Secundo arguitur ad idem: quod vnum corpus per prius sit in vno loco et in instanti terminante illud tempus sit in alio loco multum distanti: nulla videtur contradictio: et ideo illud non ne gandum est esse possibile.

⁋ Similiter quod celum potest infinite velociter moueri ( syncategorematice accipiendo terminum) non videtur implicare contradictionem: et per consequens nec impossibile. et multa alia possunt commemorari quae non sunt neganda esse possibilia sim pliciter: et tamen cum hoc sciuntur non poni posse inesse nisi a potentia seu virtute infinita: et hoc scitur per re gulas coniter concessas de proportionibus virtutum moueutium inter se secundum proportionem velocitatis motionum ipsarum.

⁋ Ex hoc infertur quod naturaliter loquendo ponendum est vel saltem non est negandum deum esse infinite virtutis intensiue. patet ex quo non est negandum esse aliquam virtutem infinitam. vt probatum est. et hoc videtur importare dignitatem et perfectionem simpliciter: non est negandum a deo: cui ex com muni conceptione omne quod est simpliciter dignitatom et excellentie attribuitur.

⁋ Ad alia duo argumenta non est opus respondere vltra dicta: quia deducerent ad hoc quod diximus in solutione prioris argumenti: palam enim est quod hic modus arguendi nullam apparentiam babet: non potest inferri euidens contradictio tenen do illud: ergo illud est ponendum in lumine naturali. et tame vis rationis eius (si qua sit) in hoc consistit.

⁋ Tertio arguitur argumento auempacesquod est apparentius. illud recitat Commentator. iiii. physicorum commento. lxxi. in digressione contra auicennam et auempace. vbi intendit auempace probare quod si graue vel leue simplex ponatur in vacuo: eoquod nulla est resistentia extrinseca subito mouebitur: tunc celum subito mouebitur vel mutabitur sed celum non resistit intelligentie motiue: quia tunc incli aaretur ad motum oppositum. si omnis grauitas et leitas a corpore separetur ipsum non resisteret cuicumque mo uenti ad quamcumque differentiam positionis. non ne graue resistit mouenti sursum per grauitatem suam intrinsece. et per medium extrinsece. hoc autem non contingit de celo.

⁋ Preterea omnes partes celorum sunt eiusdem rationis

⁋ Et si instas de stellis et planetis et partibus varie rum orbium tunc loquamur de partibus eiusdem orbis non includentibus stellas vel planetas. ergo ille partes sunt apte moueri eque velociter: ergo equator potest ita tarde moueri sicut vrsa maior vel minor. et vtraque earum ita celeriter moueri sicut equnoctialis circulus. Eo dem modo deducere possumus de superficie concaua et con uexa eiusdem celi.

⁋ Ad secundum respondetur secundum Commen tatorem. iiii. physicorum. lxxi quod successio in motu tri pliciter accidit: aliquin enim est resistentia ex parte mobi lis tantum. vt in motu corporum celestium. cum ibi non fit resi stentia extrinseca ex parte medii. Unde corpus celest dicitur resistere non per grauitatem vel leuitatem vel aliamhuiusmodi qualitatem: sed ex eo solum quod appetit moueri non velocius vel tardius ex naturali sui inclinatio ne ad motum tante velocitatis praecise. Aliquando est resistentia ex parte medii tantum: vt in motibus naturalibus elementorum: cum non habeant resistentiam intrinsecam. Aliquando vo est resistentia est parte vtriusque tam mobilis quam med ii: vt in motu mixti per medium plenum: in quo est resistentia extrinseca in ipso medio ne diuidatur et ad corruptionem tendat: intrinseca ex parte grauitatis aut leuitatis. nam cum mixtum sit ex leui et graui compositum: si moueatur sursum resistet grauitas: et si deor sum leuitas resistet.

⁋ Ex isto patet solutio ad argumen tum: quod celum successiue mouetur et graue simplex positum in vacuo in instanti. In hoc auicemnam et auenpace deceptos dicit Commentator putantes tale mo bile in vacuo successiue moueri. Etiam forte est resi stentia a continente et contento ne intelligentia subito mo ueat celum: celum enim lune est contiguum suparficiei conuexe ignis: et suparficies conuexe sphere lune est contigua sup ficiei concaue mercurii. et sic de aliis celis interme diis et celum quiescens supremum perpetuo: et hoc mere naturaliter loquendo est rationi consentaneum propter ef fectus productos in vna patria et nullatenus in alia equaliter distanti a polo a ab equatore. et si nullum ponatur supremum quiescens: tamen est resistentia er par te celi contenti immediate. Ut patet in simili. si poneretur vacuum pedale a celo ad terram: et in eo ponere tur lapis pedalis successiue moueretur.

⁋ Ad secundum: transeat quod sint eiusdem rationis tamen non eque velo citer mouentur: set equaliter circumeant: propter dispositio nem quam hunt in celo.

⁋ Quicquid sit de mente aristotelis arguitur sic probabiliter: quod deus sit infiniti vigoris. cognoscere enim distincte duo: est maioris perfectionis quam cognoscere distincte vnum: et cogscere tria distincte maior:s perfectionis quam cogscere duo: ergo corenscere infinita distincte est infinite perfectionis: sed deus est comodi. hec consequentia est ferme euidens. et antecedens videtur proba bilius oposito in lumine naturali. et omnes secte pugnant pro perfectione deo attribuenda.

⁋ Non autem va let dicere quod cognoscere duo distincte per notitiam inherentem est maioris perfectionis quam per se cognoscere vnum: et non quando substantia est sua cognitio.

⁋ hoc inquam non valet. hic est eminentior notitia

⁋ Et sic potest applicari argumentum si esset vna substantia quae potest cognoscere vnum distincte per not tiam inherentem illa esset imperfectior substantia qua potest cognoscere distincte duas per notitiam inherentem: et sic sine statu: ergo si esset vna substantia quae per suam essentiam (vt per dicat circunstantiam formalem) potest precise cognoscere vnum: illa esset imperfectior sub stantia potenti cognoscere tria: et sic sine statu. ergo il la que potest infinita cognoscere distincte per suam essentiam est infinite perfecta. consequentia tenet. vbi ma ior pluralitas arguit maiorem perfectionem illic infinita pluralitas arguit infinitam.

⁋ Aliorum nodus dicendi alibi reprobabitur vlcet quod notitia deum representans representat infinitas creaturas distincte. Et si nos in lumine fidei ponamus animam christi infinita cognoscere distincte: hoc non euacu at nostrum argumentum: quia anima christi facit per au xilium speciale dei: prima causa autem independenter et sine ope alterius: et istud patet in lumine naturali.

⁋ Istud potest roborari eo quod est vna causa prima libere concurrens ad istum effectum vel ad illum vt partet de productione vnius indiuidui ante aliud eiusdem spe ciei: cum causa naturalis equalr se habeat respectu cuiuslibet indiuidui producendi: et talia sunt infi nita: ergo infinita simul producentur si non sit determinatio cause libere.

⁋ Ulterius arguitur. non possumus saluare quo mare est altius terra et non currit in aridam nos omnes submergendo: nisi ob primam causam libere constituentem terminos ipsi mari. prouer. vi ii. quando certa lege et gpro vallabat abyssos et legem imponebat aquis ne transirent fines: et Iob. xxx viii Quis conclusit ostiis mare: circundedi illud terminis meis et posui vectem: et ostia: et dixi. vsque huc venies et non procedes amplius. et hic confringes tumentes fiuctus tuos. Et luce. v. piscatores autem descenderant: et sauabant retia sua. Et potest probari ratione ob sphericitatem sicut Ioannes de sacro busco primo cap. de sphera: quod existens in vertice mali citius videbit terram quae exins in pede mali: et tamen radius visualis est longior: et hoc non est nisi propter sphericitatem aque. ergo est altius mare remotum a littore quam propinquum. Et de natura aqua est defluere ad decliuiores partes: ergo si deus non impediret cursum curreret in totam aridam.

⁋ Si bonas aquam eccentricam terre: et oceanum currat ad suum centrum neglecto centro totius vniuersi puta centro terre.

⁋ Contra: per hoc non saluantur insule in mari: quin in eas repente irruat oceanus: pr libertatem autem prime cause omnia ista saluantur.

⁋ Quarto arguitur sic ad idem. ponenda est vita post hanc vitam: dantur enim premia pro meritis: supplicia pro culpis. hoc patet apud homerum: platonem: virgilium. et apud omnis gentium sectas. ista autem primia et merita esse non praesent nisi per deum qui hec singula vi det: et libere hoc facit secundum illud. vi. eneidos. Pau ci quos equus amauit Iupiter: aut ardens euexit ad ethera virtus: Diis geniti potuere.

⁋ Insuper argumentum apostoli prima epistola ad corinthios est multum probabile in lumine naturali: si non esset vita post hanc vitam: et deus libere premians vel puniens: seruantes legem dei miserabiliores essent omnibus hominibus patientes cruciatuspenosos in hac vita: et nihil post eam habentes.

⁋ Philosophus forte haberet refugium. quia naturaliter dat bonis prae mia: et supplicia malis. Aliod diffugium minus valet de mortalitate anime.

⁋ Sed contra istam conclusionem quae videtur probabilis (imo probabilior opposita. Arguitur sic: sequeretur quod deus potest retardare mo tum celi: et mouere celum ad differentias oppositas vt sibi libet. hoc est falsum: saltem naturaliter lo quens non debet illud admittere. nihil enim debet na turaliter loquens contra experientiam admittere: sed orbes celestes sunt vniformes: et semper tales manse lunt ab homnium memoria: idemque celum non mouetur nunc tardius nunc celerius: sed si prima intelligentia potuisset celum nunc tardius nunc celerius mouere: sequitur quod interdum ita fecisset.

⁋ Et confirmatur qui si deus esset infiniti vigoris hoc maxime argue retur ex effectibus ab eo producibilibus: secundum illud ad R ompitulo primo. Inuisibilia enim dei per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. hoc autem consequens est falsum. nullus enim effectus infinitus est a deo productus. igitur.

⁋ Ad primum concedo consequentiam et consequens. interdum enim idem dies artificialis in vno orizonte erat longior uam erat alius in eodem orizonte: sole equaliter propinquo vela remoto. vt patet in ducatuiosue / iosue. x. postea sub tem echia. iiii. regum. xx. et hoc poterat constare gentilibus philosophis. Sed illo dato (vt argumentum heat in se pondus) ponamus quod deus numquam retardasset solem: nec alios celos: concedo quod phunsnihil debet dicere contra illud quod videtur experientia: nisi habeat rationes in oppositum nisi enim ratio castigaret sensum: putaret rusticus solem mi norem terra (immo minorem vna vabeuo. et baculum pro vna medietate in aquae: et pro alia er aquam: iudicabit fractum Sed ratio superueniens mouet eum tenere oppositum.

⁋ Sic impsentiarum sunt multa argumenta difficilis so lutionis probantes quod deus est agens liberum: et quod sua spotete mouet celum e ista inferiora: et argumenta in opposi tum non sunt ponderanda: sed in lumine naturali homo loquans abet condescendere illi parti pro qua plures rationes et grauiores dant test imoniu.

⁋ Uniformitas motus non arguit oppositum. Nonne vides multa agentia libera tenere toto tempore vniformitatem. patet de religiosis. et de aliis prudentibus dieta et studio vniformiter vtentibus et tamen praesent in oppositum. sic deus creauit celos in consonantia in principio: et motus consonantes eis dedit. dedit soli motu proprio circuire terram in vno anno. sed quia soc non sufficit ad terre nascentia: ideo motu diurno recit eum terram circuire in. xxiiii. horis.

⁋ Vel sic. cuilibet orbi dedit intelligentiam motricem que cum influentia dei generali non potest celum rotare celerius rgae voluat: secundum illud August. vii. de ciuita. dei ca. xxx. "sic itaque administrat omnia que creauit: vt etiam ipsa proprios motus exercere a agere sinat". Et sic naturaliter celum mouetur ab istis intelligentiis: quin nec celerius nec tardius moueri possunt. sic ignis calefacit. sed deus tamen de sua potentia potest celos cor rumpere et eorum motum velocitare et tardare.

⁋ Ad ali ud argumentum: quod set potest defendi bene in lumine naturali quod deus potest creare effectum infinitum extensiue vel intensiue tamen oppositum in lumine naturali quo loquimur est probabilius. Quia sit probabile: patet per antiquos qui an te aristotelem tenuerunt infinitum. Contra quos licet aristoteles. iii. physi. et primo de celo pulchre disputauit: tamen nulla argumenta per eum facta demonstrant oppositum. immo quod amplius est) si domins zeno helia tes vel gorgias leontinus tenuisset oppositum ar guente aristotele abiuisset cum solutionibus probabi libus. Sed quia videtur quod non potest producere effectum infinitum in lumine naturali: negatur consequentia incut secundum theologos et veritatem infiniti vi goris est deus: et tamen secundum plurimos non potest producere infinitum