Quaestio 5

QUinto circa hunc prologum queritur: an fides et scientia se compatiantur. Proprie fidem caimpimus vt distinguitur contra alios actus a habi utus veridicos.

⁋ Respondetur per conclusiones. Ppria est. Actus fidei et scie non se compatiuntur in eodem subiecto respectu eiusdem obiecti propinq. Obiectum autem propinquu conclusionem ipsam appello. Quod de eodem obiecto remoto vt de subiecto pradicato: et de rebus significatis per illa extrema possit esse scia et fides: non est quaestio.

⁋ Secunda conclusio Fides infusa compatitur scien tiam et actum a habitum.

⁋ Tertia conclusio. Habitus scien tificus cquisitus et fides cquisita non se compatiuntur repectu eiusdem obiecti proinqui.

⁋ Quarta conclusio abitus fidei cquisite non repugnat actui scientifico: nec ediuerso.

⁋ Prima conclusio probatur per argumen tum commune in hac parte. nam si de eodem obiecto esset fi des et scientia: eadem propositio eidem esset euidenter. nota et ineuidenter nota. euidenter nota per scientiam ineuidenter nota per fidem. hoc autem includit contra dictionem. igitur. hoc argumentum dices non vrgere: et concedes quod eadem conclusio est euidenter no ta vno assensu puta scientia: et eadem conclusio aliquo assensu est ineuidenter nota. quemadmodum iste non contra dicunt: hec conclusio ome Rhabarbarum est purgatiuum cholere: isto assensu est euidenter nota / demonstrando assensum scientificum: et hec conclusioseandem de monstrando) non est isto assensu euidenter nota demonstrando assensum fidei.

⁋ Sed contra hoc argu tur. bene sequitur: hoc est creditum ab isto: igitur non est euidens isti.

⁋ Secundo. exresponsione sequitur quod de primis principiis et propositionibus per se notis potest haberi fides poprie dicta: et simul aliquid esset notum euidenter mediante notitia intuitiua. et credi tum per fidem. quod est falsum: et contra omnes sanctos et do ctos de hacmateria loquentes. Dices has obiectio nes non vincere. nam prima consequentia est nulla: sed inferendum est: non est euidens isti per fidem. Ad secundam negabis se quaelam. aliquae autem sunt prositiones quarum assensus euidentes cauantur ex notitia intuitiua rerum significatarum per extrema. de qualibus nullatenus habetur fides. Secus est de pro positionibus dubitabilibus: sicut est conclusio scita. Co¬ tra hoc argumentor. medium productiuum fidei / au ctoritas / vel argumentum topicum potest applicari prio principio: si autem non generat fidem: hocio est / quia notitia euidens et clara quae causatur ex apprehensione terminorum pedit tale medium generare fidem: et est incompossibili tas inter illos actus: sed assensus scientificus est notitia clara: ergo praecedens fidem eius productionem impedit: et ipsam inueniens e medio tollit. hic forte dices praeter rationem quod est de primis principiis habetur fides.

Preterea arguitur ad idem. hoc est contra intentionem Apli prie ac Corinth. xiii. "Siue prophetie euacuabuntur: siue lin gue cessabunt". et sequitur. "cum autem venerit quod perfectum est: euacuabitur quod ex paerte est". patet per illam literam et glossas eiusdem: Apostolum velle dicere quod fides et spes non manebunt in patria: bene ant charitas. Item ad hebreos xi. "fides est argumentum apparentiuma non existentium." vbi di cit glossa. de his quae non videntur fides est: de visis eim non est fides: sed agnitio. Sed quia vbum saluatoris videtur sonare inoppositum: quia vidisti me Thona credidisti: statu tangitur solutio. non credidit quod vidit: sed alid credidit: vidit quippe homines / credidit deum.

Item primo de doctrina christiana ca. xv. dicit Aug. "Quicuque ad eternam gliam perueniunt descedentibus et fide et spe: charitas auctior et certior remanebit". Et libro primo soliloquiorum. cap. xii. querit Aug. vtrum aime cu deum videre conti zerit: illa tria fides / spes / et charitas sint necessaria. Re spondet: non fides: quare sit necessaria cum iam videatur. pes multo minus: cum ia tenet. charitati vo non solum non detrahetur: sed addetur est plurimum. Idem patet. viii. de trini. cap. iiii.

⁋ Secunda conclusio probatur. Si quis fidelis obens fidem infusam demonstrat hanc quam nunc credit: deus e: non corrumpitur eius habitus infusus: et ante ad assensum illius in clinabat: quia erat illi assentiendum. sed nunc illi assenti tur. fides enim infusa non solum inclinat in omne credibile quod actualiter creditur: sed in omne illud cui homo tenetur as sentire loco e tempore: quemadmodum est ista: deus est.

⁋ Oppositum tertie conclusionis a plerisque tenetur: et non improbabiliter in parte. Probatur conclusio: vtro bique tanta est repugnantia inter habitus cquisitos quanta iter eorum actus. modo actus scientificus et actus fidei repugnant ex pria. igitur probatio maioris: quia vt dicitur. ii. Ethicorum / vertutes fiutem et corrumpuntur ab eisdem contrario modo factis. Insuper sint in sorte habitus oppositi equo intesi: concurrat intellectus circa talem materiam cum vtroque habitu: iam in tali producetur actus oppositi. Sed dices. sie habitus habeant equalia auxilia ad productionem actuum: nullus actus producetur / quoad fuerit excessus vnius super alium. et tunc secundum inclinationem maioris cause produ cetur actus. Et confirmatur probatio maioris. vel aliqui habitus repugnant vel nulli. secundum non est dicendum. si pri num: nuli magi repugnant quam illi quorum actus repugnant: alioqui tollitur omnis via probandi repugnantiam in habitibus.

⁋ Quarta conclusio patet inductiue. nam si lubricus vel aliquae alia specie intemperantie irretitus peniteat de mala vita praeterita: constat quod habebit magnam procliuitatem ad peccam praeterita: et hoc non nisi ratioe habitus rema nentis. ergo habitus et actus oppositi silstant.

⁋ Contra pri mam conclusionem argumentor. sortes habet notitiam abstra ctiuam et intuitiuam respectu eiusdem obiecti simil et semeli quarum vna est notitia obscura et alia clara: ergo non inconueint hatre sciam et fidem de eodem obiecto propiquo. Item Aristoteles crebro post demonstratioes introducit auctoritates antiquorum: vel ergo auctoritates assensum fidei generant vel non. si primum: propositum. si satet: supuacanec introducuntur. Ad primum concedo antecedens non enim vr quod ego iam habens noticiam abstractiuam a. obiecti absenti illam amit am in praesentia a. obiecti: qui a nulla intur eas videtur repu gnantia: sed nego consequentiam: et causa est / quando non habemus aliqua iudicia opposita. noticia enim intuitiua causat aliquod iudicium: abstractiua vesto nullunsaltem de praesenti. hoc dixerim: quia videtur quod sicut noticia intuitiua causat idicium de praesenti quod sortes sedet vel est albus: sic noticia quam habeo de patre causat iudicium quod patr sedebat in tali se de: vel vestitus erat tali tunica. Sed dices haditus iudi cii quod causabatur a noticia intuitiua inclinat in tale iudicium de praeterito: sicut non est inconueniens habere noti tiam actualem de aliquae obiecto: et speciem vel habitum dud eo dem. et tamen species est actu imperfectior.

⁋ Ad alid nega tur capiendo auctoritate pro assensu: quie per auctoritatem prprie dictam habetur. Conceditur quod quis habet auctorita te / hoc est podtonem authentici viricum conclusioe demostranta: ad ostedendum quod ille qui non pot habere demon strationes / vtatur interdum auctoritatibus: vel vt suam do ctrinam aliis conformem in multi ostendat. Et hoc facit potissimum post argumenta dialectica: raro post demonstrationes. Qande autem demonstratio a auctoritas si mul adducuntur: assensusscientificus causatur in intellectu et auctoritas nullum assensum fidei causat. actus enim actiuorum sunt in patiente disposito: secundo de anima. modo anima tunc non est disposita suscipere fidem. Assensus autem circa primissas non repugnant: quae sunt varie: assensus vo onclusionis aduersantur cum est eadem. ue quis sciat vnam pro positionem et credat aliam: non est dubium. Interdum cau se repugnant et non effectus. vt albedo a nigredo reugnant: sed earum species sese compatiuntur. Secundo argmen habeat sortes fidem istius: deus est: adducta demonstra tione perit fides: ergo scientia corrumpit fidem. et per consequens periculose adducitur demonstratio ad conclusionem de qua habetur fides. Unde Eerson in primo libro ractans quae veritates sunt credende de necessitate sa es luti / dicit. Falsum / blasphemum et hereticum est asserere: quod de notis per experientiam: vel euidentibus per rationem naturalem non sit fides etiam proprie dicta. hoc ipsum dicit circa preceptum Non occides. et non intelligit de fide infusa: cum sic dicat: sit exemplum de ista: triangulus habet tres angulos. Potest autem idem homo prius patre certitudinem ex auctoritate dicent: quilem non oportet eum dimittere habita postmodum certitudine altius generis ex demonstratione vel experientia fundata

⁋ Distinguo quod scientia corrumpit fidem: vel infusam et si negatur: vel acquisitam: et sic conceditur. homo enim non minus meretur sciendo (exponendo per quia quam credendo. quod patet qui fides est actus intellectus sicut scia: ergo nihil meriti dicit super actum elicitum: nisi sicut scientia vel aliusactus imperatus. Et licet voluntas per suum actum concur rat ad productionem fidei et non ad productionem scie: tamen potest vtrumque velle eque meritorie: vt volo inquirere demonstrationem ad demonstrandam hanc: deus est: paratus tamen credere firmiter vbi non inuenio scientiam: tantum siquidem mereor vel forte magis quam so lum credens. Illud autem dictum beati Eregorii in homilia: fides non habet meritum: vbi humana ratio praibet experimentum: intelligitur vbi homo non crederet nisi huma nitus vinceretur ad credendum. Secus est in casu laboriosi christiani conantis illa demonstrare. Ubi vero est fortis ratio sophistica inclinans ad oppositum actus credendi: ibi credere est magis meritorium: quia tunc credere est difficilius: modo ars et virtus est circa dif ficile: secundo Ethicorum. Et sic magis est meritorium credere quod deus est vnus in essentia et trinus iuperso¬ na: et quod corpus christi continetur sub speciebus panis et vini: quam credere quod deus est. De dicto autem Gersonis non est curandum. Negetur ipse cum sua assertione: cum et hic sint auctoritates et doctores communitur hanc partem et rationabiliter teneant. Et btuns Tho. quem allegat pro se in secunda secunde est in oppositum contra eum. vt patet aduertenti¬

⁋ Tertio arguitur. Lumen stelle et solis sunt in eadem parte medii: et constituunt vnum lumen: ergo simul auctoritas et demonstratio causabunt vnum assen sum.

⁋ Respondetur. hoc argumentum est nullum: nam problema est in philosophia: an quelibet stella capiat lumen a sole: vt probamus de luna per sua cornua proiecta in oppositum solis / et eclypsim: sed illo admisso quod argumentum imaginatur: concedo quod illa lumina se intendunt et sunt qualitates eiusdem peciei: secus est de fide et scientia.

⁋ Quarto arguitur. Opinio a scientia se compatium tur: sed opinio est tenebrosior fide: ergo fides et scientia se compatiuntur. consequentia tenet cum minore: et probatur maior: quia si non: hoc maxime esset propter formi dinem annexam opinioni. sed hoc non: quia vel illa fornido distinguitur ab opinione / vel est ipsa opinio. Si primum / sicut aliqui dicunt formidinem esse passionem intellectus naturaliter consequentem opinionem: sicut delectatio naturaliter consequitur actum voluntatis: deus potest destruere formidinem relicta opinione: et sic assensus / opinio a scientia compatiuntur se in eodem. Sed dices hoc esse ex miraculo presupposito. Arguitur aliter / siue dicatur quod formido identificetur opinioni siue sit passio sequens: vnum argumentum topicum corrumpit aliquid formidinis. Secundum argumentum topicum adducibile est tante efficacie quante primum: ergo tantum corrumpit: et tota formido non est infinita: ergo tandem corrumpetur tota formido. Non est dicendum quod secundum argumentum subduplum corrumpit ad primum: et tertium subquadruplum ad primum: et sic sine statu geometrice et non arithimetice: quia stat quodlibet esse equalis vigoris cum alio. Forte dicis. opinio intendetur in illo casu: et formido intendetur: tenendo quod formido est opinio: et augebitur opinio: et remittetur formido. Sicut in simili dicimus quod similitudo augetur: et remittitur silitundo: intensior es suspitio: et remittitur dubitatio. Item continentia per se attenuat difficultatem in actu: et delectationem in pra ius concupiscentiis. et tamen cum augetur continentia / non augetur difficultas in actu. Istas duas similitudines dat quidam doctor: sed quia videt illud argumento non sufficere per corruptionem formidinis dicit: si tollatur formido / similiter et opinio auferetur. Similiter cum excluditur difficultas a continentia: remouetur ipsa continentia: et inducitur temperantia. Secundo dicit quod quaelibet ratio probabilis aliquid formidinis affert secum. has solutiones insequitur quidam alius doctor. sed nulla earum satisfacit argumento. eadem namque diffi cultas imbibitur in instantiis quas enituntur dare: sicut in re de qua agitur. questio igiter remanet sublata to ta difficultate in continentia: quis habitus remaneat Stat quod actus eiusdem speciei specialissime entitatiue se quantur post corruptionem difficultatis: et tunc erit temperantia gradus eiusdem speciei cum continentia gradu. Similiter auferat octauum argumentum topicum totam formidinem: et tunc nouum argumentum topicum producit assen sum non fomidolosum: qui erit eiusdem speciei specialissi me cum opinione. Non stes in illo quod argumenta diuersarum rationum non intendunt opinionem: nam adducatur idem argumentum topicum cum intensione premissarum: tandem formi¬ do tota extinguetur Et queritur quem assensum producet nouum argumentum. hic nulla est fuga nisi vna quam tenet quidam doctor in sua metaphysica: quod opinio a scien tia sunt eiusdem speciei: at assensus remissus est opinio / tum magna vero intensione graduali est scientia.

⁋ Ex istis he conclusiones absone sequuntur. Scientia coponitur ex opinionibus. argumenta topica producunt scientiam. Notitia euidens producitur ab assensu ineuidenti. Similiter alia solutio non valet: quia licet quodlibet argumentum adducit formidinem annexam et nouam: tamen tota formido precedens corrumpetur per multiplicationem argumentorum: et ita dabitur aliquis assen sus omnis formidinis expers: et sic de opinione genita per postrema argumenta: posteriora ei argumenta semper corrumpunt priorem formidinem: nam post multiplica- tio est argumentorum (experientia teste) minus formidamus: saltem infinita argumeta omnem opinionem tollent. Dices. nfinita argumenta topica generant scientis: sed non finita. quemadmodum infinita grauitas facit vnum cor pus descendere in instanti per plenum: vbi finita non otest: quantumcunque tollatur de resistentia. Contra hoc insto. tunc argumenta topica producerent assen sum euidentem: et sic alia infinita producerent notitiam adeo claram vt primi principii: quod est absonum.

⁋ Satius videtur esse dicendum quod opinio non stat in eodem intellectum respectu eiusdem obiecti propinqui cum scientia: propterea quia est assensus meuides: et est cum formidine. i. potest tolli per rationem in oppositum: etiam stante causa productiua eius: et hoc est opinionem esse cum formidine de opposito. Possunt autem esse rationes productiue assensus oppositi: quod non contingit de assensu euidenti: quia nulla ro potest corrumpere assenum euidentem. Sic de fide: nam stante actu voluntatis et mo tiuo quae producunt fidem / motiuum nullum praet illam fidem eneruare: quod patet: quia tunc aliquis cogeretur esse infidelis: quod non est dicendu. Sed actu volendi destructo homo potest assentire opposito. vt patet in hereticis. Opinio ergo est cum formidi ne de opposito. i. ratio in oppositum potest tollere opinionem: quod crebro facit. Et tunc quando arguebatur a principio: si opinio e fides non praesent se compati: hoc maxime est quia opinio habet annnexam formidinem: conceditur ad sensum datum. sed illa formido potest tolli. hoc autem est verum de actualibus rationibus in oppositum: semper enim dari praesent motiua in oppo situm. et ex debilitate assensus quae est opinio / opinans freuenter putat rationes posse dari in oppositum. Interdum siquidem adhesi aliquibus conclusionibus iudicio topico: et ob alias upuenientes rationes adhesi opposito: et ita in aliis contingit. tunc quando habeo assensum topicum de a. conclusione si adducatur ratio eiusdem rationis cum illa / generat opinionem: et si fuerit maioris actiuitatis quam praecedens: opinionem uam inuenit auget gradualitur. De diminutione autem formidinis nihil ad propositum: argumenta namque topica non proprie diminuunt formidinem: sed augent assensum. et dato quod assensus fuerit infinitus gradualiter: semper est tenebrosus quem scientia non compatitur. Qui vo opinatur / non assentit quoquam pacto suo opposito: quia tunc haeret iudi cia contraria in intellectu. Nec assentit quod prit ita esse sicut significatur per oppositum: quia stat obiectum opinionis esse propositionem necessariam. Nihil ei iudicat de opposito: nec dubitat de opposito. dubitato autem vno condictoriorum dubitatur et reli quum / ex reflexiuas. vt liquat per vnam regulam obligationum.

⁋ Quinto arguitur. qualitates contrarie possunt se con bati in gradibus remissis: vt patet in qualitatibus cororalibus. ergo a spirituales: tenet consequentia: quia non minus repugnant qualitates spirituales quam quali tates corporee.

⁋ Preterea si idem ponatur in diuersis locis: in vno loco habeat notitiam intuitiuam claram: et in alio loco obscuram: iam simul habebit iudicia con traria / iudicando hoc esse sortem in loco claro: et hoc non esse sortem in loco obscuro propter vestes platonis: vel pelles vrsi. igitur.

⁋ Si hoc concedas quondo anima est in duobus locis: id idem debes cocedere nunc de lege: cum eadem anima sit in pede / et in capite / et in diuer sis partibus capitis. Identidem de anima separata / et angelo qui est in pluribus partibus sui loci. Insuperscientia corrumpit opinionem ab intellectum platonis: ergo lla scientia est simul in anima platonis cum opinione. patet: quia si est posterius in intellectum platonis quam opinio / sic quod primum non esse opinionis sit primum instans esse scientie: ergo aliquid posterius aliquo corrumpit illud quod nunquam simul secum fuit.

⁋ Ad quintum negatur antecedens / consequens cum consequentia. De negatione antecedentis patebit in. xvii. dist. huius infe rius. consequentia etiam nihil valet. Consequens autem nega tur a pluribus tenentibus antecedens propter euidentem notitiam que enigmaticam respectu eiusdem expellit.

⁋ Ad aliud. forte ille propositiones non contradicunt: et per consequens illa indicia non sunt contraria. extrema enim illaru propositionum non sunt synonyma: et non representant sortem eodem modo: quia dato quod sint eiusdem speciei / hoc non probat synonymitatem: vt patet de istis terminis scriptis / homo / asinus: quorum quilibeest substantia. Non tamen nego quin aliqua iudicia duarum propositionum non contradictoriarum contrariantur quo ad esse in aliquo subiecto: vt iudicia harum duarum / homo currit / nullum risibile currit. Sed quicquid sit: dicitur non inconuenire qualitates contrarias inherere eidem subiecto presupposito miraculo: videlicet quod subiectum sit in variis locis. At dices. ex euidentia ei notitia obscura doctores nituntur inferre contradictionem. modo contradictoria non possunt verificari de potentia dei absoluta. Sed dices: inferimus aliquas onsequentias tenendo principia aliqua naturaliter quas numquam inferemus simpliciter: vtputa dicimus / hoc est summe calidum: ergo hoc non est frigidum. Non stes in denominatione concretiua quod qualitates summe denominationem summam prepediant. accipe abstracta summa. Tales quidem comnas concederet Aristoteles quas nos negaremus. Quod dictum est de anima (vt in posterioribue diximus) / non concludit dummodo sit informatio ad vnum corpus: vel de anima separata dum est praesentialitas ac eundem locum. et idem est si esset in locis vicinis vbi est equalis receptiuitas respectu agentis. sortes namque praet esse in duobus locis ita propinquis: vt nihil audiat vel videat in vno loco quod non videat vel audiat in alio loco. Argumentum autem concludit rationabiliter contra Auerroim qui secundo de anima ponit eandem in omnibus homnibus animam: qui vnus intellectus habet scientiam de vno obiecto propinquo de quo alter intellectus habet fidem: secundus opinionem: quartus errorem.

⁋ Ad aliud. concedo ante cedens: et nego consequentiam. nam sicut iter arguendum dictum est primum instans scientie est primum non esse opinionis: si scientia instantanee producatur. et non est inconueniens in istis corruptionibus spiritualibus quod vnum agens corrumpat aliud / quod numqum in eodem tempore adequato vel instanti secum fuit: et potissimum quando debeni inherere eidem subiecto. hoc autem est propterea quod secum dum agens non potest esse in rerum natura nisi primum agens non sit naturaliter. vt calor nunc productus al igne corrumpit frigus a subiecto suo cui inherere de bet: et si deus crearet infinitum calorem prope corpus frigidum: ille calor produceret calorem in subiectum in quo erat illud frigus: ita vt primum instans esse caloris producendi sit primum non esse frigoris corrumpendi

⁋ Sexto arguitur. naturaliter nulla res durat precise per instans: et potissimum in his quorum natura est stare per tempus. hoc dico propter instantia in tempore / mutata esse in motu / et sic de similibus secundum modum multorum. Si autem res successiue producitur et naturaliter: non potest subito corrumpi. hoc habet verum secundum eos. et eodem modo si res instantanee producitur: et tunc sic. sorte habet opinionem in hoc instanti / cui applicatur demonstratio. scientia non potest subito corrupere opinionem: ergo secum stabit per aliquod tempus Si dicas quod actus scientificus non producetur in illo sublecto stante opinione actuali: quaero tunc a quo corrumpetur illa opinio. Item tunc dabitur assensus maioris / minoris et bonitatis consequene non assentiendo illi conclusionim assensu causato per illas premissas.

⁋ Respondetur admittendo quod nulla creatura naturaliter desinat per vltimum instans sui esse: et si in hoc instanti adducantur premisse / et earum assensus fuerit positus cum bonitate consequentie: nihil scientie producitur in hoc instanti Aristoteles autem intellexitiquod cognitis maiore a mino re simul tempore cognoscitur conclusio si subiectum fuerit capax illa vero opinio corrumpetur sensim a demonstratione: sicut forma aque corrumpit calorem: et tandem demonstratio amoto prohibente producet suum effectum.

⁋ Septimo arguitur. Error et scientia se compatiumtur. ergo opinio / scientia / et fides. antecedens patet: quia idem assensus numero est error et euidentia: ergo scientia in aliqua eius acceptione. antecedens patet: quia assensus quem habeo de hac / JIoannes errat / est error. quia vel ita est sicut per illamsignificatur: vel non ita est Si primum et per illam significatur quod Ioannesserrat: ergo ita est est quod Ioannes errat. si non ita est: tunc Ioannes assentit vni propositioni: et non est ita in re sicut illa significat: ergo iterum Joannes errat. quod ille assensus sit euidentia patet: quia est assensus firmus naturaliter causatus: ergo euidentia / ex terminis. Dices. non habetur ex hoc quod error et scientia se compatiuntur: quia non sunt plures res: sed vnus actus simplex. hoc non sol uit. nam quaeuis esset actus simplex: haberetur propositum. Item vna medietas actus est error / et alius est cuidentia. igitur. Idem potest argui per hanc: Joannes decipitur / si Ioannes assentiat illi: cum ille assensus sit euidentia: quia assensus verus certus natura liter causatus: quia causatur ad ita esse sicut hec propositio significat / et ad aliter esse quam hec propositio significat: et si decipitur / fallitur et errat. Item vt dici tur. vii. Ethicorum. aliqui adherent tantum suis opinionibus quantum alii conclusioni demonstrationis

⁋ Respondetur. non inconuenit quod error et scientia coincidant: dummodo sit error propositionis inferentis habentem errare per reflexionem: et sic dicatur de de ceptione. ibi autem a philosopho accipitur opinio pro fide.

⁋ Ectauo arguitur. Possem scire in vniuersali omnem mulam esse sterilem / per hoc medium: nullum animal genitum a duobus indiuiduis diuersarum specierum generat: omnis mula est animal genitum exindiuiduis diuersarum specierum: ergo nulla mula generat. ergo est sterilis. et tamen demonstrando mulam habentem grossum ventrem / assentio huic: hec bestia est grauida: hecbestia est mula: igitur. Dices. possum aliquid scire in vniuersali e ignorare in particulari: non in particulari negatiua condicente illi vniuersali: sed ignorando in particulari. i. in singulari quando latet me / an hec singu laris sit singularis huius vniuersalis.

⁋ Nono arguitur Paulus in raptu non amisit fidem: et tamen habu it claram visione dei. Insuper non est necesse quod beatus cla re cognoscat omnia de quibus habet fidem in via: non enim est necesse intueri hierusalem vel Iordanem fluuium: ergo fides manet in patria.

⁋ Ad hoc dicitur quod non habuit fidei actum circa illud circa quod habuit elaram visionem tunc: bene autem posteam. Ad secundum respondetur in tertio.

⁋ Decimo arguitur per illud Joan. xx. quia vidisti me Thoma credidisti. thomas habuit fidem de

⁋ Christo a eum tetigit. Sed et bene dices. sicut dicit beatus Sregorius in quadam homilia paschali: quod vnum vi dit: et aliud credidit. Contra Christus. Ioan. xx. magit laudat fidem illorum qui non viderunt et crediderunt quam fidem Thome. Id idem batuns Petrus in canonica prime Petri. i. et hoc non esset si fides esset cis solum latens sicut nobis. Preterea apostoli viderunt Christum pati: et Christum ascendentem: et beata virgo sciebat quod non conceperat virili semine: sed de sspiritu sancto: et ta men ipsa nihil fidei amisit. igitur. Et prime Jo. i. dici tur quod vidimus et audiuimus et perspeximus et ma nus nostre contrectauerunt de verbo vite. Purior autem est fides ceteris paribus omnino latens quam vbi est ali quid disponens ad credendum.

⁋ Ad omnes istas auctori tates dicitur: quod erat de fide solum quod Christus patitur / quod chri stus est deus: nec hoc euidenter cognouerunt apostoli: bene tamen euidenter cognouerunt quod hec humanitas patitur: et eis non fuit assensus fidei stante visione: be ne tamen habebant fidem infusam. Nos autem de vno habemus fidem de quo ipsi non habuerunt. vnde haec fuit eis de fide: Christus resuscitauit filium vidue: licet vide- rint filium vidue resuscitatum.

⁋ Undecimo arguitur. quo dari possint in patria due dilectiones dei specie distincte. patet: quia habitus diligendi deum in via non corrum petur in patria: nec augebitur ab actum beatifico: cum mpecie differant. Similiter sequeretur quod scientia propter quid corrumperet scientiam quia est / circa idem obiectum: cum sit lumen clarius.

⁋ Ad vndecimum potest concedi illatum: sicut diximus non inconuenire quod habeantur due notitie specie distincte de eodem obiecto: scilicet intuitiua et abstractiua. sic possunt esse duo amores spe cie distincti respectu eiusdem dependentes ab istis dua bus notitiis. Ad vltimum transeat illatum.

⁋ Contra tertiam conclusionem arguitur sic. habeaortes habitum opinatiuum vel erroneum a. conclusionis val de intensum: adducatur ei demonstratio: scientia actua lis stabit cum habitu opinatiuo per quartam conclusio nem huius questionis: et quilibet actus quantuncumque paruus potest producere habitum. igitur. Dices hoc bene verum esse in subiecto susceptiuo: sed prius corrum pit totalem habitum opinatiuum ad non gradum vsque: et tunc introducit habitum scientificum: et non antea: nec talis erit promptior ad scientifice assentiendum quam a principio in fine prime demonstrationis: supposito quo scientia actualis nunc nouissime producta non sit intentior quam prima scientia: sed erit minus promptus ar opinatiue assentiendum ab habitu.

⁋ Cotra hoc arguitur. actus scientificus stabit cum habitu opinati uo per breue tempus: ergo perpetuo potest cum ipso stare: et ei non aduersatur suapte natura. Item habitus opinatiuus est alicuius resistentie: et vna scientia est maioris actiuitatis quam alia: vt patet de duabus scientiis superioris speciei et inferioris / de intensa et remissa. sic vnus habitus opinatiuus est maioris resistentie quam ali inferioris speciei vel remissior. Dices. quelibet scientia est perfectior entitatiue opinione: et euidentia lun spiritualis: opinio tenebre: quelibet autem lux tene¬ bras expellit et subiectum intense vel remisse reddit lucidum. hoc non valet: quia calor est altioris speciei quam fri gus: et tamen non oportet quemlibet gradum caloris quodlibet frigus corrumpere.

⁋ Ad primum nego consequentiam: qui forma sustantialis aque compatitur frigus per breuem morulam: non tamen diu. Actus autem scientificus quanto diutius continuatur / tanto pius habitus opinionis cor rumpit: quia agit secundum totam suam actionem. Actus namque scientificus et habitus opinatiuus virtualiter contra riantur: et non formaliter: et inclinant in effectus formaliter contrarios. Ad aliud concedis quod dabilis est vnus habitus opinatiuus tante resistentiae: vt hec parua scien tia nihil eius corrumpere possit. et licet hec parua scientia vnam partem huius habitus corrupere possit si separetur a suo toto: non tamen dummodo est in suo to to: quia ab illo fulcimentum resistendi accipit. datur autem maxima scientia a qua hic habitus opinio pati non potest: et illa nihil huius opinionis corrumpere potest: sed quelibet maior scientia in actiuitate illa data potest partibiliter hunc habitum extinguere: vel subito. Sed argumentum topicum adductum stante scientia non potest illum habitum intendere: quod patet: quia non potest intendere habitum nisi mediante suo actu: modo nullum actum producere potest stante scientia propter for malem repugnantiam. Quapropter stat vnum demonstrationem adduci pluries ad eandem conclusionem probandam: et non producere scientiam propter indispositionem subiecti: et per consequens homo non erit magis dispositus ad scientifice assentiendum quam a principio.

⁋ Sed contra istud arguitur. per idem erit aliqua opinio actus actiuior scientia: et naturaliter agat ad corruptionem scientie (sicut econuerso) secundum extremum sue potentie. sicut enim calor inclinatur corrumpere frigus sic frigus inclinatur corrumpere calorem. et sicut potest esse aliqua opinio actus ita sortis in resistendo ne corrunpatur ab hoc actu scientifico: ita hec opinio actus ve maior potest corrumpere hanc scientiam.

⁋ Respon detur concedendo quod dabilis est vna opinio actus tan te resistentie: vt hec parua scientia non possit eam corrumpere: sed non propterea directe sequitur quod illa opi nio potest corrumpere scientiam. sicut dici solet in materia actionis et reactionis / quod humiditas est maioris resistentie quam actiuitatis / siccitas maxime resistentie et minime actiuitatis inter qualitates primas. Sed fortasse istud tibi non placet in his formis spiritualibus sicut de quattuor qualitatibus primis: sed vtrobique hoc quod est maioris resistentie / est maioris actiuitatis. Secundo concedes quod dari potest opinio adeo intensa: vt vnam pusillam scientiam corrumpat. Toto isto non expugnatur nostra conclusio / videlicet quod ha bitus simul stant. Sed contra istud arguitur. tunc fides potest corrumpere scientiam. Sed hoc negas: quia non sunt de opposito. Saltem sequitur quod potest cor rumpere scientiam error vel auctoritas virorum. vn de si tu habeas scientiam huius: super lineam datam: et superueniat geometra quem eruditum et non falla cem reputas: et dicat tuum assensum esse erroneum: titubabis saltem si multi tales supueniant. et sic sophisma superueniens coget te relinquere assensum scientificum: etiam stante assensu premissarum et bonitatis consequentie. et eodem modo potest qnis per multa sophismata cogere te relinquere fidem tuam. nam fides licet sit altioris speciei errore vel opi nione de opposito: tamen error potest esse tam magnus: vt assensum fidei corrumpat: non negatiue te distrahendo a tua consideratione: quia hoc potest oratio facere: sed contrarie: et sic aliquis in uitus erit hereticus: quia corrupta sua fide ille assen sus erroneus corrumpet habitum fidei acquisite: et gene rabit heresim. Forte dicis. hoc esse verum si non ponatur actus voluntatis ad resistendum. Actus enim volunta tis cum motiuo pro fide producunt nouum assensum fidei: et ad intensionem actus voluntatis resistentia sf dei contra errorem erit maior: etiam fides infusa inclinat ad conseruationem fidei acquisite: modo quodlibet agens tantum inclinat ad corruptionem contrariivel ad resistendum ne producatur: quantum ad productio nem sui effectus: vel ad eius conseruationem. Contra doc non soluit. nam fides infusa finite resistit corruptioni fidei acquisite: alioqui nemo esset hereticus ob sophismata superuenientia: et dabilis est intensissimus actus voluntatis quem voluntas potest habere: quo fa cto erit actus fidei maximus quem anima potest habere: qui cum solum finite resistat potest obrui a multitudine rationum topicarum. Sed hic potest homo dicere quod non se quitur. quia deus iuuaret hominem qui faceret quod in se est ne vincatur. secundum illud Apostoli prime ad corinth. x. Senedictus est deus: qui non permittit vos tentari vltra id quod potestis: sed faciet cum tentatione prouentum. et hoc est verum. Sed contra hoc arguitur: si sophisma potest causare assensum erroneum corruptiuum scientia iam sophisma potest esse ita grande: et rete argumen ti ita callide duci potest vt euidentia primi principii ab illo assensu erroneo corrumpatur: et cum praua affectione tunc homo assentiet opposito: cuius oppositum supe rius diximus. Nos solemus aduenientibus magnis sophismatibus quorum solutiones non habemus pre manibus / dimittere assensus euidentes / assentiendo hominem esse asinum: secundum illud: quicquid dicat geta: birrea: sem per homo. Dices. error potest corrumpere scientiam: non tame oportet quod corrumpat notitiam premissarum demonstrationis vel propositionis per se note: cum assensus premissarum et propositionis per se note sunt clariores. hoc non euitat propositum: quia si admittas quod es ror potest corrumpere vnam notitiam euidentem puta scien tiam: paulatim a corruptione scientiae ad corruptionem assensus premissarum e propositionis per se note conscendes. Forte dices. propter has rationes quod nu la ratio sophistica potest corrumpere notitiam euidem tem. et si Euclides et omnes geometre mihi dicerent quo assensus istius super lineam datam etc. est falsus: non corrumperetur assensus scientificus. Contra. sequeretur quod si esset opinio infinita gradualiter in anima sortis illa possit corrumpi a qualibet scientia quantumcunque pu silla: hoc consequens est falsum: quia omne ens natu raliter appetit permanere in esse appetitu naturali: ergo resistit suo corruptiuo quantum potest. sed vnus gradus opinionis aliqualiter resistit: duo gradus in duplo pius resistunt: vel saltem magis quam vnus gradus. et infiniti sunt gradus quorum quilibet resistit: et cuiuslibet gradus resistentia est equalis resistentie cuiui cumque alterius gradus: ergo collectio infinitorum gra duum infinite resistit. Eodem modo de actiuitate: vn namque gradus opinionis est alicuius actiuitatis incor ruptione contrarii: quia vna opinio corrumpit oppo sitam opinionem: duo gradus pius agunt quam vnus ergo vbi sunt infiniti gradus opinionis corrumpunt scientiam de opposito. Et si admittas quod infinita opi nio quanmcunque scientiam quantumlibet intensam finitam corrumpat: dicere debes quod multum intensa opinio a finita aliquam scientiam corrumpat. Ecce in quancumque partem solutionem flectamus / obstrepentes ra tiones aduersas. Siscientiam admiserimus posse extin gui: iam eradicamus ea que dicta sunt de communi calculatione inter formidinem et opinionem per crebras ra tiones topicas. Rursus si hoc inconcusse sustinere conemur: rationes in oppositum magne molis glomeratim accedunt.

⁋ Propterea probabiliter dicamus negando quod scientia potest corrumpi a quocumque errore opposito: potissimum finito: licet enim possit dari habitus ita grandis infinitus / siue finitus opinatiuus: cuius nulla pars corrumpetur ab hac parua scientia actu: tamen non admittimus quod quicumque actus scientificus potest extingui a quacumque opi nione: saltem finita. hoc autem prouenit ab altitudine spe cifica / et ex natura rei / et parti nobis constat ratione. Nec videtur conuenientior modus quam ante recitatus: videli cet quod opinio est cum formidine de opposito. i. assensus opinatiuus potest deleri per rationes oppositas / si multe difficiles adducantur. Assensus autem euidens non potest di leri. Non tamen nego quin in aliquibus rebus vnum indiuiduum inferioris speciei aliud superioris emedio tollat: vt de frigore: calore et ceteris id genus contingit: modo impresentiarum habemus sufficientia motiua ne in istis qualitatibus spumalibus illud admittamus: viso quod inter dum datur aliquod agens maioris resistentie quam actiuitatis: et propterea humiditas et siccitas vocantur qualita tes passiue a non actiue ab Aristotele: set aliquid agant.

⁋ Sed dices. qualitercumque dicamus vno argumento topico adducto ad roborandum opinionem / corrumpitur formido in esse formidinis: secundum argumentum corrum pet tantundem inesse formidinis: et ipsa non est immensaergo demum tota euanescet per crebras rationes topicas

⁋ Respondetur. corrumpitur in esse formidinis ad hunc sensum quod magis acceditur ad firmitatem: hoc est ad ar sensum qui difficilius tollitur. et potest dari assensus tam magnus: vt naturaliter per oppositas rationes tolli non possit: quia non reperiuntur rationes in oppositum magni ponderis: et illa non est naturaliter cum formidine de opposito. Et sic habetur quod non est de ratione cuiuslibet opinionis esse cum formidine de opposito: et dato opposito sufficit quod aliqua paro eius sit cum for midine de opposito. Et dato quod assensus fuerit infini tus sempermanet opinio: et quelibet opinio dicitur esse cum formidine de opposito / quo ad se totum vel quo ad suas partes. Ceterum dices. docti superuenientes vt experimur) faciunt hominem titubare circa assensum euidentem. Respondetur. distrahunt eius animum a motiuo productiuo illius euidentie: et sic actus scientifi cus desinit esse: cum non conseruetur amplius a sua causa. Fortasse etiam habitus scientificus paruus potest corrumpi ab actu opinatiuo magno. secus est de actu.

Ubitatur. an aliquis possit scire se erra re: et an aliquis possit scire se habere fidem. In primis ponitur acceptio erroris: postea re spodebitur ad dubitationem.

⁋ Protermiemni explicatione ponuntur propositiones. Prima. aliquis errat precise assentiendo vero.

⁋ Secum da propositio. aliquis non errat per assensum prope sitionis false: immo potius ille assensus est scietia ex tenso termino.

⁋ Tertia propositio. assensus prope sitionis significantis aliter esse quam est: vel propositionis non significantis sicut est: non est error. Prima propositio patet de assensu istius: ego erro. Secunda propositio patet de assensu istius propositionis: ego dico fal sum: calu quo solum illam et eius partes dico. Tertia pro positio patet de assensibus talium propositionum: hec propositio significat aliter esse quam est / secundum hanc significationem: hec propositio non significat sicut est: hec propositio est non significans sicut est: que demonstrant seipsas. Sed secludamus dicenda extra reflexiua supponendo illa quae de hac materia posuimus in inse lubilibus. Sic definitur Error est assensus falsi / vel dissensus veri.

⁋ Isto primisso dicatur. quod nullus potest se scire errare: probatur sic. da quod sortes sciat se errare circa a. propositionem quo euidenter cognoscit se assentire falso vel dissentire vo. quocumque illorum dato nec falso assentit / nec vo dissentit. si sciat ipsum esse talenemo praet assentirespotissimum naturaliter falso scito ee tali. secludo etiam proones plures. patet: quia nemo potest assentire prpositioni neutre: de cuius veritate nihil cognoscitur ex prima huius. ergo nemo potest assentiri propositioni false cognite tali. consequentia est euidens. sile nec potest dissentire vo cognito tali. Eodem modo potest probari quod nemo potest opinari se errare cut caa. propositionem: quia bene sequitur: sortes opinatur se errare circa a. propositionem: ergo sortes assen tit (set cum formidine) se assentire falso vel dissentire vo. Si iudicat quod assentit falso: tunc habet iudicium quod a est falsum: et si sic iudicat: non est in facultate sua illi assentire quandiu putatur talis. sic nemo potest credere se errare circa a. propositionem. Dictum est circa a. vel b. propositionem: quia non videtur inconueniens quod quis assen tiat opinatiue quod ipse in aliquo assensu actuali vel habituali erret. Aliquis enim opinatur aliquem assensum quem habet erroneum. Dixi naturaliter: quia si ego assentire: huic Aristoteles praecessit pythagoram: et hoc sorti significarem: sortes iudicaret me errare. Deus enim potest cape illud iudicium quod erat in sorte et ponere in me: et tunc assentiam illi Ioannes errat in sic assentiendo. sic de potentia dei possum dubitare me scire a. patet. nam ponatur quod sciam triangulum hatre tres per angulum extrinse cum: et cum hoc sciam me assentire. Istud iudicium reflexum super sciam meam deus potest corrumpere manente scia et tunc dubitabo mihi illam. patet. quia dubitare extra re flexiua nihil aliud est quam apprehendere ita esse / nullo modo iudicando de ita esse vel de non ita esse: hoc est neque assentiendo neque dissentiendo. dubitatio ant intel lectus nihil aliud est ab intellectu: sed ille terminus aliud connotat. vt patet per eius quid noins.

⁋ Sed contra istud ar gumentor. aliquis scit se errasse. vt patet de multis lapsis in heresim: quibus erat fides illustrata. Idem patet de bto Augusti. qui sciuit seipsum ante conuersionem errasse Tunc sic. hec est vera de praeterito: sortes cognoscit se errasse: ergo habuit vnam de praesenti veram: hanc clicet: sortes scit se errare. Forte dices: hec est de ines se: sortes cognoscit se errasse. Oppono: est praeteritio respectu infinitiui errasse: ergo ratione illius est redu cenda propositio in praesentialitatem.

⁋ Respondetur sufficienter inter arguendum: non enim semper mutandus est infini tiuus praeteriti temporis in praesens vt argumentum imaginatur quod patet in hac qui est vera: ego scio me fuisse in vtero matris mee: quae numquam habuit hanc veram: ego scio me e se in vtero iuatris mee. Petis quo modo quis incipit se scire errasse. hoc modo: sortes assentit huic a. homo differt ab homine: vel a. celum contingenter est celum: pro pter aliquas exponentes: quas reputat communi mod exponendi conformes: tandem successu temporis aliqui bus rationibus vrgetur rationabilius assentire contra dictoriis illarum: et per consequens incipit amittere assensus propositionum quibus ante assentiebat: quas veras putabat tempore quo assentiebat. nunc autem cum oppi sito assentit / iudicat illas rationes friuolas: et se fuisse deceptum: et sic incipit scire se errasse. Cum hoc tamen stat / quod errorem sortes scit se habtre. patet: quia hanc qualita tem sortes scit se hatere: hec qualitas est error. igister. Eodem modo procedere potes concedendo hanc: fidem suam sortes euidetur cognoscit: sed non cognoscit euident suam fidem.