Quaestio 1

⁋ Cumque supra disseruerimus ac plura dixerimus de his que communiter secundum.

⁋ Distinctionis. xxxv. questio vnica. Irca istam trigesimamquintam distinctio nem in quae magister incipit tractare deotitia quam deus habet de creaturis Queritur an in lumine naturali ponendum est deum aliud a se intelligere. Commentator. xii. metaphysice commento li. dicit hanc quaestionem esie nobilissimam omnium quae sunt de deo: et desideratam ob omnibus.

⁋ Similiter et chaldei valde perscrutati sunt de ea.

⁋ Circa hoc aristo teles et eius Commentator. xii. metaphysice posuerunt tres conclusiones.

⁋ Prima est: deus est substantias intellectualis semper actu intelligens. Probatur. deus est ens omnium dignissimum e nobilissimum: hoc autem non esset si non esset intelligens: aut semper actu intelli gens. vn si non intelligat quid vtique erit in signe aut venerabile: sed se habeat vt sit dormiens.

⁋ Secunda conclusio. sua substantia est sua intellectio. Probat philosophus quia alioquin perficeretur per intel lectione superadditam.

⁋ Tertiam conclusio. deus nihil aliud a se intelligit.

⁋ Ad hanc conclusionem recitabimus rationes Aristotelis et eius Commentatoris.

⁋ Ad titulum questionis pono tres conclusio nes: due prime sunt aristotelis: tertia contradictoria tertie Aristotelis et Commentatoris.

⁋ Probatur tertiam conclusio sic. sequens rationem naturalem ponit deum intelligere: et hoc rationabiliter: quandao noie dei intellexerunt sapientes omnes ens optimum e nobilissimum: cuius nobilitatem non possumus cognosce re nisi ex his que nobis in notescunt. Et quia nos iudi camus res cognoscentes perfectiores rebus non cognoscentibus. vt patet. xii. metaphysice capitul.o xiiii et. xv. de trinita. cap. iiii. Et iudicamus ea esse perfectiora quae plura cognoscunt: vt patet inducendo in animalibus: ideo debemus illud deo attribuere quod plu ra cognoscat.

⁋ Non valet dicere cum Commentato re commento. li. sufficit quod cognoscat aliquid quod est quodammodo omnia: quia deus est omnia causaliter et eminenter. Unde commento. xxiiii. eiusdem. xii. forma ti mi mouentis est quodammodo omnes forme.

⁋ Sed hoc non sufficit. quia ratio non pobat deum esse nobilissimum nisi cognoscat alia a se.

⁋ Argumentum Aristote. contra compedoclem. iii. metaphysice commento. xv. et primo de anima commento. lxxx. redit in arguentem quod deus est insipientissimus.

⁋ Secundodeus cognoscit orbem quem rotat: alioquin non vniformiter rotaret

⁋ Et confirmatur: in omnium gentium cordibus scriptum est implorare auxitium diuinum: et hoc frustra fieret si ipse non cognosceret: igitur. Quomodo em deus eet sol licitus circa nos si nultatenus nos cognoscat: certe non video. Quod circa nos sit sollicitus: patet. xii. metaphysice commento. xxxvii. et secundo celi commento. xxxiiii. et primo economicorum: sic praeordiata fuit a deo vtraque natura masculi et femine ad conicationem.

⁋ Ulte rius miseretur eis: secundo de anima commento xxxiiii. et ali qua concedit non denecessitate: secundo celi commento xxxiiii. et dat prophetiam. patet in libello de somno & vigilia.

⁋ Indubie non conduceret orare deum si non ip telligat praeces nostras. perinde enim esset sicut helias thes bites illusit sacerdotibus baal tertii regu. xvi. in quiens clamate voce maiore: deus ei est: et forsitam loquitur aut in diuersorio est: aut in itinere: aut certe dormit vt excitetur. Immo excitari non posset astentore homerico.

⁋ Entem auerropus quinto colliget in fine im plorat auxilium dei: vt prueniat ad vltimam perfectio nem que beatitudo sempiterna appellatur et x. ethicorum. deus gaudet de eo qui nititur sibi assimilari quod expones Comentator ait: dignus est ergo vt be nefaciat eis qui amant ipsum pius. et vt honorificet eos et visitet eos sicut dispositio amici cumamico. ista in ferunt deum cognoscere suos amieos. quo enim aliter possit eos visitare a honorare. Videtur certe quod mul tum probabiliter ex dictis Aristotel et Commentatoris et ab eis concessis in bona consequentia inferatur contradictoria tertie conclusionis ab eis posite. sicut interdum alii latenter construunt in suis libris pugnantia

⁋ Preterea multi sunt effectus in istis inferioribus quorum causas inuenire est impossibile nisi ha bendo recursum ad causalitatem prime cause libe re causantis: vt pote quare est quod sperma viri vel vir tus seminalis disponit materiam vniformem in partes difformes vt ex vna parte fiatos ex alia caro: san guis: vel medulla. ratio nulla dari part. Propterea apud galenum secundo creticorum capite secundo vocatur virtus diuina. quod patet apud magistrum sententia rum dist xviii. de rationibus seminalibus. No possumus dare causam quare vnus gradus forme re mittitur ante alium vel producitur ante alium: nisi eundo ad concursum et libertatem prime cause.

⁋ Ampli us apud plurimos expertum est plurimos plurima futura praedixisse et ita euenisse: et quosdam habuisse vera somnia de futuris et etiam quosdam habuisse non titiam interpretandi somnia atque prophetias interpraetatione indigentes. Et istud non solum constat apud sacras historias: sed etiam ethnicorum scripta: patet apud Commentatorem in eius tractatu de somno a vigilia et de portentis apud grecos / persas / medos: et romanos et hester. xvi. hoc tenent iudi. vbi dicitur dei quo que cuncta cernentis arbitrantur se posse fugere senten tiam.

⁋ Preterea deus est vniuersi totius princeps et rector dignissimus: ergo intelligit aliud a se. Antecedens patet per Aristotelem et Commentatore. xii. netaphysice. consequentia patet: quia non latet eum ipsum esse dominin vniuersi. nec ignorat suum principatum. Que eius nobilitas esset principare vniuerso: et hoc non intel ligere. Esset certe perinde ac si vnus infans esset rex vnius regni: et hoc eum lateret.

⁋ Amplius seueretur quod ille qui minus intelligit esset melior in hoc quod pauca intelligit: quam ille qui plura intelligit. patet quia magis conuenit cum deo solum seipsum cognoscen te: hoc autem est ridiculum: igitur.

⁋ Amplius cum carus quemlibet militem sui exercitus proprio nomine salut auerit sine doctor e ertrinseco: et nithridates xxii. gentium quibus impabat singuas cognouerit: uo est illud negandum deo.

⁋ Dicimus propterea et philosophum et eius Comentatorem in hoc non locutos pobabiliter: nec conformiter ad sua principia.

⁋ Sed contra istam conclusionem arguitur sic. vel de us cognoscit distincte omnia possibilia et existentia vel non. Si secundum: pari ratione nihil aliud a se intelligit Si primum. tunc intelligit quamlibet partem continui distincte. Sed probo quod non. vel eius cognitio sistit ad diuisibile: et sic non cognoscit distincte quodlibm vel si ad indiuisibile: ergo continuum componitur ex pun ctis.

⁋ Aid istud concedo quod quamlibet partem continui distincte videt deus: et ad quamlibet partem ter minatur obiectiue: et infinities infinitas partes co gnoscit: sed quaelibet pars cognita est diuisibilis. quam libet enim partem proportionalem a continui deus distin cte intuetur. et rursus diuidendo quamlibet partem pr portionalem in alias partes proportionales. et quanlibet earum rursum infinities. quamlibet istarum distincte cognoscit et earum distinctionem videt: et quelibet pars cognita est diuisibilis in infinitas partes. sicut in infinitum parua est aliqua pars huius continui et nulla pars est minima: ita in infinitum paruam partem deus cognoscit: et quelibet pars cognita est diuisibilis. Et distinguo quod notitia dei terminetur vel obiectiue et sic concedo. et semper in parte diuisi bili continui: semper loquimur de cognitione partium puri continui. Vel terminetur sic quod detur vl tima cognita. et hoc non. quamlibet enim partem vni co actu qui est ipse deus ab eterno cognouit: opi¬ nor etiam animam christi quamlibet partem continui di stincte cognoscere. Et sicut non datur minima pars in continuo non cognoscit minimam. non potest tamen quamlibet partem distincte cognitam a qualibet alia separare: quia quelibet illarum esset impartibilis. Quod probo: quia data vna illarum partium: vel illa habet tres tertias: et centum centesimas: et tunc non quelibet distincte cognita est separata ab alia. Et li cet quidam doctor dicat se tenuisse in quadam respon sione publica quod sic: non tamen recitauit an baccalaurei contenti abierant. semper enim remanet questio an qualibet remanet diuisibilis an indiuisibilis: non secundum illud reputat impossibile: vt patet in suo secundo. primum indubie includit contradictionem. Apud me non est tamen inopinabile naturaliter loquendo: quod continuum componitur ex punctis. Et rationes huius et aliorum alibi eluere curabimus. Sed quia tenebrose loquitur potest dici quod tenuit quod quelibet pars est separata secundum cognitionem: sed certe nihil noui tenuit: quia illud a quolibet theologo conceditur.

⁋ Secundo arguitur: si deus cognoscit quodlibet et omnia eodem modo: et omnia praedicata dicibilia de ipsis: ergo cogno scit complexe.

⁋ hoc argumentum nullum est, conce ditur enim quod licet deus sit simplex in essentia tamen co- plexe cognoscit: sicut non improbabile est quod menta lis sit simplex notitia et complexe significat: et sic deus est grammaticus: logicus: rhetor: geometria: cogno scit quod superlineam datam contingit triangulum equilaterum collocare: et quod obliquus infronte rectus in medio & verbum in calce orationis est locandum. et non contra. et sic aliqua grammatica est logica realiter.

⁋ Ulte rius patet quod deus est notitia apprehensiua falsi et impossibilis. non tamen est iudicatiua notitia falsi. hoc nihil aliud est dictu quam deum apprehendere falsum Etiam in apprehensione non iudiciaria non consistit deceptio: secus est in iudicio. Habet tamen aliquam conuenien tiam cum notitia abstractiua quae est respectu absentium: sic enim deus absentia intuetur sicut praesentia: et sic conuenit cum notitia intuitiua nostra: non est syllogismus sophisticus vt sonat in malam partem / nec cognitio vni uersalis hoc modo set representet specifice singula riter: et discretissime sibiipsi.

⁋ Nunc respondetur ad ra tiones commentatoris quarum multe sunt faciles. nec est opus ad illas respondere.

⁋ Et arguit primo. si intelligeret alia a se: tunc sua substantia non esset intellectio eiusdem: sed erit potentia per quam fit intellectio.

⁋ Ad hoc dicitur consequentiam esse nul lam.

⁋ Secundo sic arguit: quia tunc aliquid esset nobilius deo quod est falsum. patet consequen tia: quia intellectum est perfectio intelligentis sci licet causaliter. quia causat in intelligente suam perfectionem que est intellectio. omne autem tale inquantum huiusmodi perfectius est illo.

⁋ Prima consequentia est nulla. Et ad probationem: di co quod non habet veritatem de intelligente cuius intellectio non distinguitur a sua substantia qualis est deus.

⁋ Item anima intelligit muscam que est anima imperfectior.

⁋ Tertio arguit. quia tunc non esset independens et non indigens alia re: qui intellectus dependet ab intellecto.

⁋ Negatur consequentia

⁋ Quarto sequitur quod deus patitur mouetur ab alio

⁋ Nego consequentiam nihil enim in se recipit

⁋ Quinto: tunc sua intellectio non esset nobilissima: et cum sua perfectio sit in intelligendo non es¬ set nobilissimus quod est contra primam conclusio nem. consequentia probatur. quia intellectio rei vi lis non est nobilis: sed vilis. Et ideo apud nos me lis est non meditari de talibus quam meditari et non videre quam videre.

⁋ Fateor haec ratio aliquid appa rentie habet.

⁋ Ad quintum nego consequentiam. licet sit vile oc cupare intellectum circa vilia vbi intellectus impeditur ab intelligentia nobiliorum: aut per intelligentiam vilium quis inducitur ad peccandum: vbi tamen neutrum contingeret hoc non esset vile.

⁋ Sex to arguit Commentator: quia si intelligeret alia aut in vniversali tantum: aut in particulari: non in vniversali: quia talis intellectio est imperfecta: et impotentia. Nec in particulari: quia particularis sunt infinita. et infinita nulla scientia determinantur. ergo non cognoscit singularia distincte et in particulari.

⁋ Respondetur quod non in conuenit rem infinite perfectionis intellligere in finita distincte.

⁋ Sed dices: tuuc emergunt ee dem difficultates philosopho de immutabilitate dei de futuris contingentibus sicut nobis.

⁋ hoc conceditur. Et si dicas: cognoscere duo distincte arguit maiorem perfectionem quam cognoscere vnum et sic consequenter conscendendo: ergo est infiniti vigoris si cognoscat infinita: quod tamen philoso phus et Commentator negarent.

⁋ In primis di citur quod argumentum multum probabiliter ad hoc deducit quod deus est infiniti vigoris: non stando in hoc quod ipsi illud negarent.

⁋ Secundo dicitur quod con sequentia non est euidens: quia sic multi theologi dicunt animam christi cognoscere omnia per eun dem actum: qui primo tendit in deum et secundario in creaturas infinitas.

⁋ Item arguitur adhuc sic. deus nescit adhuc istam: hec est nescita a deo qua demonstrat se: et illa est vera. ergo deus non scit omne verum. Quia illa sit vera patet. vel deus scit ita esse sicut per illam significatur vel non. Si primum cum per eam significetur quod ipsa est nescita a deo: ergo ita est quod ipsa est nescita a deo. Si dicas secundum: et ipsa significat quod est nescita a deo: et ita est. ergo ipsa est vera.

⁋ hic potest dici quod sicut ad ve ritatem propositionis non sufficit ita esse sicut per eam significatur: sed cum hoc requiritur quod se non falsificet. Sic impresentiarum de hac propositione dicatur recalcitrat in eius scientiam. ipsa est nesci ta. Sed tunc est questio ergo est aliquod verum ne scitum a deo.

⁋ Concedis illatum. quando verum habet reflexionem in eius scire.

⁋ Vel dicamus con formius ad sacras literas. quod illa est falsa et se falsificat per hunc modum quia nescitur a deo. absonum videtur concedere quod aliquod verum nesciatur a deo. sed hec propositio: hoc est nescitum a ioan ne est vera. Et tamen a me nescita. sed scio ita esse sicut per illam significatur: non sequitur: hec est a me nescita: ergo est falsa. secus est respectu dei.

⁋ Sed dices: tunc erit aliquod iudicium quod nec erit error / nec fides / opinio / sapientia / intellectus prudentia / ars. patet de iudicio huius. hec est nescita a me: tale iudicium non est error nec fides. et ita de aliis iudiciis enumeratis.

⁋ Conceditur il latum.

⁋ Dubitatur circa hanc distinctionem an idee creaturarum sint perpetue.

⁋ Supponatur quod idea est nomen grecum ab idos quod est forma specios vel ratio. Modus loquendi a platone est introductus. pater per Augustinum lib. lxxxiii. q. quest. q. xlvi. licet res paius erat fortasse tali noine non prius vocabatur. Plato (vt Magister dicit distim. prima. lib. ii. posuit tria principia siue initia: deum / exemplat siue ideam: et materiam.

⁋ August. vbi supra dicit quod idee sunt principales quedam forme vel rationes rerum stabiles atque immutabiles: quae ipse formate non sunt. et prpter hoc eterne et semper eodem modo se habentes quio diuina intelligentia continentur: et tamen ipse neque oriuntur. neque intereunt: secundum eas tamen formari diter omne quod oriri et interire potest.

⁋ Seneca Epi stola lxvi. ad Lucilium enumerans. iiii causas rerum secundum Aristotelem subdit. quintam his Plato adiicit exemplar: quod ipse ideam vocat.

⁋ Ex his auctoritatibus hincinde sparsis non est lucidum que res est idea. si em ponamus terminum idea in recto stare pro creatura: ia non erit eterna et inuariabilis: si vero ponamus ideam esse deum: iam idea erit inuariabilis et eterna: sed non erunt plures idee. et quia idea est aliquid oportet dicere quod est creator vel creatura. quicquid dixerimus oportet modum loquendi patrum expone re.

⁋ Possumus itaque dicere quod idea est deus crea turas cognoscens: et sic idea est eterna: et idea precenit ideata.

⁋ Secundo sequitur: quod licet non sint plures idee essentialiter distincte: tamen dicuntur plura ob pluralitatem ideatorum. hoc est vna res vocatur plures ratione oblectorum pturium inque caditratio idee. sicut plures reputantur potentie anime intellectiue.

⁋ Si quis voluerit dicere quod idea in recto supponit pro creaturis connotando quod cognoscantur ab essentia diuina: potest. tunc enim saluatur pluralitas idearum et idee sunt a mente diuine. et licet nulla idea fuerit ab eterno: ab eterno tamen fuit idea: idea est terminus ampliatiuus sicut cognosci. creatura fu it idea quando nulla idea fuit creatura. idea dicitur eterna: quia essentialiter cognoscitur. est inuariabilis: quia semper a deo cognoscitur siue sit siue non sit. non pot esse fortis ratio pro vna parte dicendi. prior modus est ita conformis modo loquendi Platonis Senece et beati Augustini sicut posterior