Quaestio 1

⁋ hic dicendum est spiritum sanctum a pa tre esse et filio: et procedere a patre a filio.

⁋ Distinctionum. xi et. xii. Questio vnica. Irca hanc distinctionem vndecimam et sequentem: in quibus Magister loquitur de processione spunssancti: vbi tan zitur disceptatio inter grecos et latinos. Queritur: an spiritus sanctus procedat a patre a filio.

⁋ Respondetur affir natiue. probatio. omis conclusio ex contentis in sacra scriptura per se deducta est simpliciter vera: et vt articutus fidei tenenda: hec est huiusmodi. igitur. maior est manifesta. minor est beati Augustini. xv. de trinitate. ca. xvii. vbi dicit expresse: "quod de filio spiritus sanctus procedere reperitur". et ca. xxvii. dicit "difficillimum est generationem a processione distinguere: sufficiat interim eis qui extendi non amplius valent id quod de hac re in sermone quodam proferendo ad aures populi diximus / dictumque conscripsimus". et subdit ad propositum immediate. "inter cetera enim per sanctarum scripturarum testimonia docui de vtroque procedere spiritum sanctum". et libro. iiii. ca. liii. hoc deducit per auctoritatem sacre scripture dicens. nec possumus dicere quod spunssanctus a filio non procedat. non enim frustra et patris et filii speus diceretur. nec video quid aliud voluit significare filius: cum sufflans ait accipite spositum sanctum. neque eim siatus ille corporeus cum sensu corporaliter tangendi procedens ex corpo re substantia spunssancti fuit: sed demonstratio per congruam significationem non tantu a patre: sed este s i filio procedere spoasintum sanctum. Et subdit. quid ergo ait domens quem ego mittam vobis a patre: ostendit sprimscteitnl et patris et filii: quia etiam cum dixisset quem uttet addidit in nonie meo. Et quia forte diceret aliquis si filius dixisset: quem mittet pater a me: sicut dixit quem ego mittam vobis a patre: vlicemt ostenderet quod totius diuinita tis: vel (si melius dieibter totius deitatis pater est pricipium.

⁋ Istas rationes facit ibidem Augustinus. libro xv. ca. xxvi. Patet igitur ex intentione Augustini quod sporitumsanctantum procedere a filio potest ex contentis in sacra scriptura per se deduci. Testimonium efficax huius conclusionis colligitur ex Concilio Lugdunensi sub Eregorio. x. de summa trinitate et fide catholica. lib. vi ca. fideli. Fideli ac deuota professione fatenur quod spunssanctus eternaliter ex pare et filio: non tanquam ex duobus principuis: sed tanquam ex vno principio: noni duabus spirationibus: sed vnica spiratione procedit. hoc professa est hactenus / praedicauit / et docuit / hoc firmitur tenet / praedicat / profitetur / et docet sacroscta Ro mana ecclia: mitr omnim fidelium: et magistra. hoc habet or thodoxorum patrum /atque doctorum latinorum paritur et grecorum / incommutabilis et vetra snia. Sed quia non nulli propter irrefragabilis primisse veritatis ignorantiam in et rores varios sunt prolapsi: nos igitur huiusmodi erroribus viam praecludere cupientes: hoc sacro appobante Con cilio damnamus atque reprobamus omnes qui negare presumpserint eternaliter sporsitum sanctantum procedere ex patre et filio: siue etiam temerario ausu asserere quod spunssctuns ex patre et filio tanquam ex duobus prencipiis et non tanquam ex vno procedat.

⁋ Contra hanc conclusionem arguitur sic. si ita esset sicut ipsa asserit ipsa esset articulus fidei et per consequens greci tenentes oppositum sunt heretici et dannandi. hoc est inconueniens asserere de tot celebribus vi ris. Unde Damasce. lib primo. ca. x. sic dicit. vnus speiuns sanctus prodiens quidem ex patre non filiater: sed processibiliter. et paulopost circa finem capituli sequitur. nosse autem oportet nos non dicere patrem ex aliquo: sed ipsum filii patrem. filium autem non dicimus sine causa: neque patrem. dicimus autem ipsum esse a patre: et filium patris. spiunm vero sanctum ex patre a spiritum patris noinamus. ex filio autem spiunm sanctum non dicimus: sed spiun um filii nominamus.

⁋ Item in symbo lo Constantinopolitane synodi sic legitur. credimur in spoarentum sanctum dominim et viuificantem ex patre procedem tem: cum patre a filio adorandum et glorificandum. Et in symbolo quod cantatur in missa: quod fuit editur in Niceno concilio: non continetur quod spiritus sanctus procedit a filio.

⁋ Respondetur negando consequemn tiam: maxime de his qui precesserunt expressam determinationem ecclesie. licuit enim interdum aliquis opinatiue tenere. et tamen post determinationem ec clesie non licet: si sit sermo de posterioribus qui secu ti sunt determinationem ecclesie: non habetur consequens inconuenies: potissimum de literatis.

⁋ Ali ter dicit Magister ca. iiii. xi. distinctionis dicens quod greci et nos solo verbo differimus in sententia couenientes sic inquiens. Sciendum est tamen quod greci spiritusanctum confitentes esse filui sicut et patris Quare amplius dicit. spiritum filii et veritas in eua gelio sporitum veritatis. sed cum non sit aliud spiritunsan ctum esse patris et filii quam esse a patre a filio. etian in hoc in eandem nobiscum fidei sententiam conuenire videntur: licet in verbis dissentiant. et post in cap. v. eiusdem distinctionis declarat ex famatissimis grecis quod spiritus sanctus procedit ex patre e filio. Ac hoc autem Athanasium / Didimum / Cirillum / Ioannem

⁋ Chrysostomum in medium adducit. Forte isti antiqui greci volebant dicere quod spiritus sanctus princi paliter procedit a patre: ad hunc sensum: quod quicquic babet filius habet a patre: et cum spiritus sanctus procedit a filio: hoc ipsum habet filius a patre: et non quia prius vel magis procedit spiritus sanctus a patre quam a filio. sic exponit Magister in tertio ca. xii. distin ctionis.

⁋ Sed non est verisimile de grecis post de terminationem ecclesie quod haberent disputationem vocalem cum latinis: sed potius realem. vt patet si Anselmum de processione spiritus sancti. cap. iiii. ii principio capituli: vbi loquens de quibusdam quae prae miserat in principio. sic inquit. hoc supplere pridicta. pariter credimus indubitanter: et confitemur et nos qui dicimus spiritumsanctum a filio procedere et greci qui nobiscum non consentiunt ecclesie. E istud patet cum interdum protestati sunt se velle ce pere determinationem matris ecclesie: et illi adhere re: protinus reuertentes in regionem suam per aliam viam ad priorem redierunt vomitum.

⁋ Dubitatur. vtrum pater a filius sunt vnum principium spirans spiritum sanctum.

⁋ Respondetur. quaeuis de ista pater a filius sunt vnus spirator: sint diuerse opinio nes doctorum: hec tamen pater a filius sunt vnuprincipium spirans: communiter conceditur. Unde Augustinus. xv. de trinitate. ca. xiiii. ait. "Fatendum est patrem et filium esse principium spiritus sancti: non duo principia: sed sicut pater a filius vnus sunt deus et ad creaturam relatiue vnus creator et vnus dominus sic relatiue ad spiritum sanctum vnum principium." In proposito vtimur termino spiritus sanctus notiona liter (vt tertie parsone in diuinis conueniat) a non es sentialiter.

⁋ Circa veritatem huius propositionis plurime volitant positiones / aliquibus eam saluantibus de virtute sermonis: aliis eam saluantibus notn de rigore sermonis. Beatus enim Thomas currit ad suppositionem confusam tantum. hoc reprobat Gregorius dicens: quod nullum cadit signum confusiuum su per terminum principium. Sed hec impugnatio non est magni ponderis: copulata enim praedicamenti vbi et quando confundunt confuse tantum terminum communem sequentem. vt solet dici de hac proositione: Pari sius et Rome venditur piper. idem communiter admittitur de copulatis praedicamenti substantie aut rela tionis.

⁋ Sed licet illud sit probabile respectu ter mini supponentis: questio tamen remanet pro quo supponat. cui alii non satisfaciunt sufficienter. Relictis igitur aliorum modis tanquam insufficientibus quos propoter tedium nolo prosequi: adhereo illi dicto Altisiodo: rensis in hac parte. vii. cap. sui primi libri. quod vnum principium supponit pro patre e filio copulatim: et non sunt duo principia. sicut pater est deus: filius est deus. et non sunt plures dii. et terminus principium supponit determinate: et ly et capitur complexiue. licet idem Altisiodorensis aliqua dissute ponat in hoc ca pitulo dicens. quod hec est incongrua: hoc principium est demonstrando parem et filium. dicit enim quod hec dictio principium quantum ad formam singularis est. sicut hec est incongrua iste deus vel aliquis deus est. sed capimus illud quod verum reputamus: quod supponit copulatim pro duabus parsonis. et hec singularis est vera de monstratis patre e filio. hec sunt vnum principium: et due persone. sicut duo lapides segre gati sunt vnus binarius et non vnum ens.