Quaestio 6

SExto circa prologum quaeritur: an Theologia sit scientia practica an specuiativa. Explicabunt duo termini / praxis et specula tio: postea notitia practica et speculatiua et aliqua illam materiam tangentia aperiemus: demum in responsionem ad titulum quaestionis descendemus. Praxis gre ce dicitur actus latine seu operatio: et practicum ide est quod operatiuum. theoria grece: doister speculatio seu conten platio latine: inde theoricu id est speculatiuum: seu contemplatiuum.

⁋ Praxis secundum Eustratium. i. ethi. quadrifariam accipitur. Primo pro omni operatione cuiuscum que veartutis siue libere siue naturalis.

⁋ Secundo modo dicitur operatio cognitiua: siue passio consequens cognoscentem inquantum cognoscens est: et hoc modo omnis cognitio a quilibet actus potentie cognitiue vel ap petitiue: et pssio consequens vt delectatio / tristitia possunt enargia vel praxis dici. his duobus modis non capitur in proposito.

⁋ Tertio capitur pro operatione quam est in potestate operantis. Ista acceptio est illa de qua coniter auctores loquuntur

⁋ Quarto modo accipitur pro omni operatione conformiter elicita dictaminum recte rationis.

⁋ Ex his sequuntur aliquae propositiones. Pri na est. omnis actus voluntatis est praxis. patet: quia est actus existens in potestate operantis: ergo est praxis: per eius diffinitionem: primo actus elicitus: postea actus imperatus ab eo.

⁋ Secundo sequitur quod actus intellectus et sensus exterioris est praxis: patet de sensatione et intellectione imperata.

⁋ Tertio sequitur quod motus primo rimus non est praxis respectu illius qui illum motum habet.

⁋ Quarto sequitur: quod actus idem numero respectu vnius agentis est praxis: et respectu alterius non est pra xis. patet de motu primo: primo qui respectu dei est praxis: non autem respectu homnins: sicut eadem res est creatura respectu vnius agentis: et non creatura respectu alterius.

⁋ Quinto sequitur: quod sicut aliqua praxis est studiosa: ita aliqua est vitiosa.

⁋ Sexto sequitur secundum aliquos: quod aliquis actus voluntatis non est praxis respectu illius voluntatis: vt dilectio dei beatifica. in patria. Sed nos illud in quarto. d. xlix. reiecimus.

⁋ Septimo sequitur quod illud. iii. de anima. Intellectus extensiue fit practicus: non infert quod nullus actus intellectus sit practicus: nam licet intellectus non extem: datur immediate ad suam operationem: tamen extenditu mediante imperio voluntatis: nam cum dictat intellectus speculandum esse: voluntas imperat intellectui vt specu letur.

⁋ Dctauo sequitur: quod idem actus numero prius non est praxis: postea cum continuatur a voluntate fit praxis

⁋ Speculatio autem est iudicium quo iudicatur aliquid esse vel non esse: seu esse tale vel non esse tale: et ita de extrinsecis temporibus / nihil iudicando de oprabili: vt iudi cium quo iudicatur deus esse trinus et vnus.

⁋ Preterea notabis quod notitia non doester practica seu actiua vel factiua: quia aliquid immediate agat vel faciat: sed quia ad agendum vel faciendum dirigit. Sicut scientia medici nalis non immediate causat sanitatem in corpore: sed solum docendo dirigit qualiter a per que sanitas fie ri possit.

⁋ Duobus autem modis contingit notitiam esse praxis directiuam: nam quaedam notitia est formaliter secundum se imediate praxis directiua. quaedam tantum vertualiter: vel continet vertualiter et de propinquo vel remote notitiam dire ctiuam praxis. Notitia practica formaliter est iudi¬ cium complexum denominatione extrinseca) enuncians qualiter vel per que aliquid est agendum. Exemplum: vi quartane febres curande sunt per calida: continue et quotidiane per frigida. Exemplum secundi: vt carnes vola tilium sunt facilis digestionis.

⁋ Ex his iterum sequum tur aliquae propositiones. Prima: licet aliqua specu latio sit praxis: nulla notitia practica est notitia spe culativa. Prior pars huius prpositionis patet ex predictis in definitione praxis. Secunda pars patet: quia impossibile est idem obiectum importare praxim et non importare praxim: ergo impossibile est idem iudicium esse practicum et speculatiuum: quia iudicium practicum est de d ctamine practico: speculatiuum vo de non practiconon loquor de propositione plures: nec de iudicio dua rum propositionum simplicium. potest enim esse vnum iudicium simplex totius copulatiue: et due notitie iudicatiue: vel tres secundum exigentiam partium copulatiue. modo capto iudicio simplici istius copulatiue: deus est trinus et vnui et deus est a me diligendus: hoc iudicium est practicum et speclatiuum. Probatur: quia duo iudicia respectu dua rum pertium illius copulatiue sic se habent: quod vnum est pra cticum et aliud speculatiuum: quia vnus assensus habdictamen practicum pro obiecto: et alius dictamen specu latiuum: sed iudicium respectu totalis copulatiue habet hoc aggregatum pro obiecto: ergo qua ratione erit speculatiuum / eadem ratione erit practicum: et econuerso.

⁋ Secunda propositio vel conclusio: ad notitiam esse practicam non sufficit eam esse virtualiter directiuam prat xis. Probatur: quia dato opposito: nullam scientiam inuenies speculatiuam contra Aristotelem vi. metaphysice: et omnes loquentes. patet: quia per te notitia dei est directiua praxis scilicet dilectionis dei propter seipsum: sic notitia sortis est directiua dilectionis eius Item hac via cuiustibet creature notitia dirigit ad laude dei: ergo quilibet talis erit practica. Tertio: si notitia incomplexa sit notitia practica: a fortiore non titia speculatiua quae conducit ad praxim. consequens est fal sum et contra Auicemnam primo Canonis Fen prima. ca de definitione medicine: vbi medicinam in theoricam et practicam partitur: sic inquiens. Potest autem aliquis dicere quod medicina diuiditur in theoricam et practicam: sed tum totam ipsam posuisti theoricam cu dixisti quod es scia. Et paucis interpositis sic dicit. Cum ergo de medicina dixerimus quod eius est theorica: et ex ea est pra ctica: non est existimandum quod velimus dicere quod vna diuisio medicie est scire: et altera operari: quemadmo. dum multi hunc locum perscrutantes existimant. Sed de pes scire (inquit) quod illud quod volumus est alid: et quod nu la duarum diuisionum medicine est nisi scia: sed vna es rum est ad sciendum principia: et altera ad sciendu: operandi qualitatem: post vero primam earum nomine scientie aut theorice appopriauimus: a alteram appro priauimus noine practice. Per theoricam vero ipsi vi lumus quod quando eam sciuerimus / scientiam tantum acquiremus: ita quod in declaratione qualitatis operationis nos non immi temus: sicut dicitur in medicina: quod genera febrium sunt tria: et complexiones sunt nouem. Paulo post definita practica scientia exemplificat dicens quod apostematibus calidis adhibenda sunt a principio quae repellant / et refr gident / et inspissent: Ex quibus infertur quod notitia proprsi practica est formaliter praxis directiua: et est tantum notitia complexa enuncians qualiter aut per quae aut quando: et sic de aliis circunstantiis sit agendum. Notitia vo quae non est enum ciatiua et formaliter directiua praxis est theorica: et non practica: siue propinque siue remote notitiam vir¬ tualiter contineat que est practica.

⁋ Istis notato respondetur per conclusiones.

⁋ Prima est negatiua quae sic probatur. theologia non est scia. ergo neque est practica neque speculatiua: sicut aqua non est potus: ergo non est potus humidius. primo priorum: vel a supriore ad inferius negatiue.

⁋ Secunda conclusio: extendendo terminum scientia: vel petendo de quocuque assensu: et capiendo theologiam pro simplici actu vel habitu: aliqua theoiogia e speculatiua: et aliqua est practica. patet. quia alicuius theologie actus non est alicuius praxis forma liter directiuus: alicuius vo actus est praxis formalit directiuus. igitur aliqua est speculatiua et aliqua pra ctica: consequentia tenet ex terminis. Exemplum primi. vt Tho bias habuit canem: deus est christus. secundi. vt theologia huius / deus est veneradus / diligendus: proximus est diligendus proter deum.

⁋ Tertia conclusio. Collectiue capiendo theologiam que includit habitus specu latiuos et practicos / ipsa est practica. patet: quia potissima pars theoiogie e directiua praxis: sed iustum est totum a potiori parte denominari: igister. consequentia tenet cum minore. probatur maior per illud Matthei. xxii. quod in mandato de dilectione dei et proximi tota lex pendet a prophete. et ad Romanos. xiii. "doeaiter plenitudo legis est dilectio" et ad Timoth. i. "finis praecepti est charitas". et August. i. de doctrina christiana ca. ii. "Dium ( inquit quae dicta sunt ex quo de rebus tractauimus hec summa s vt intelligatur legis et omnium diuinarum scripturarum plenitudo & finis esse dilectio dei: de qua fruendum est: et rei quae nobbiscum est ea frui potest". hoc ipsum patet. x. de ciuita te dei. ca. v. Et beatus Erego. super Ee. homilia. x ait. Ad hoc solum deus per totam sacram scripturam nobis loquitur vt nos ad suum et oximi amorem trahat. Igitr quaecunque in ea continentur vel formatr vel virtuaie de proximo nos dirigunt ad charitatem. Preterea tota moralis philosophia vocatur practica: quia ille est finis potissimus eius: secundum illud Aristotelis. ii. Ethico. ii. capitulo. Cum autem praesens tractatio non contemplationis sit vt cetere gratia: non enim vt sciamus quid nam sit virtus: sed vt efficiamur boni consideramus: et tamen multe sunt notitie speculatiue in morali philosophia: vtputa quod virtus mediet inter duo extrema: quod extrema ma gis pugnant quam extremum cum medio. Item secundum Auicennam loco allegato / vna pars medicine est speculatiua: sed quia hec ordinatur propoter practicam tota medicina practica vocatur.

⁋ Contra hanc tertiam conclusionem arguitur: Qmni scientia practica alia speculatiua est nobilioru. primo metaphysice. sed theologia nulla speculatiua est nobilior: cum ipsa ancitias solum mittat ad arcem a ad menia ciuitatis. prouer. ix. Insuper omnis habitus practici subiectum est operabile. vi metaphysice. subiectum autem theologie cum sit deus non est a nobis oprabile: igitur theologia non est habitus practicus.

⁋ Ad primum negatur maior: quia nec philosor phus illud dicit nec aliquid vn illud trahi potest. nec com parat speculatiuam ad practicam simplicitur: sed ad eas nim que propoter necessitatem corporale / et aliquam vtilitatem prouenientem / vel ad aliarum scientiarum introductionem / aut vsum aliquem exteriorem inuente sunt. non quaelibet autem practica talis est: quia non sequitur: est magis sapientia / accipiendo nomen sapientie iuxta modum loquendi philosophi: igiter est nobilior: nisi ce tera forent paria. nam constat quod geometria est proter scire tantum: et tamen non est nobilior morali philosophia quae est practica. et propoterea inuenta est vt boni efficiamur secundum philosophum.

⁋ Ad aliud dicitur quod maior est falsa nisi capiatur subiectum pro obiecto: nec hoc sufficit ad scientiam practicam: quia sic physica esset practica quae tractat de actibus anime intellectus et vo luntatis. similiter geometria esset practica: quia geometra potest describere figuras: sed hoc est contra Aristo telem. vi. metaphysice: qui mathematicam et physicam ponit speculatiuas.

⁋ Secundo arguitur. si dilectio dei esset praxis: metaphysica esset practica: nam metaphysica considerat de deo rationem bonitatis: et per consequens diligibilitatis. Insuper omnia que in sacra scriptu ra traduntur ad praxim pertinentia / ordinantur ad cognitionem: vt vita actiua ad contemplatiuam. Ad primum nego consequentiam. quanuis enim metaphysica consideret deum esse summum e perfectum bonum: ex quo sequitur dato quod sit maxime diligibile: nusquam tamen docet nec di rigit qualiter aut quomodo deus est diligendus.

⁋ Ad aliud negatur assumptum: quia dilectio diuina in patria est etiam actus vite contemplatiue. Sed an sit praxis / dubin est. nam secundum tenentes quod causatur totaliter a deo: nul latenus est praxis. Sed pars illa mihi pius placet quod partim cauletur a voluntate. Sed iterum hoc tenendo est difficultas: deus enim necessitat voluntatem ad continuationem et ad elitionem illius actus. et potest teneri quod est praxis: hoc autem sufficit quod a principio voluntario causetur: et sit in eius potestate causare: et esset etiam in eius facultate cessare si deus vellet eam dimittere a necessitatione voluntatis. Vel sic dicis. voluntas pure libere continuat suum actum: nec necessitatur nunc in continuando a deo: et tunc tu ponis quod voluntas derelinquat suum actum ex sua libertate cessando ab actu. Ponis casum preter legem. conformant enim beati spiri tus suas voluntates voluntati diume. in hoc nanquam vident deum velle illum actum esse perpetuo: et cum ille actus sit eis delectabilissimus / semper continuant: quenadmodum Joannes baptista non necessitabatur a deo implere praecepta diuina: quo non obstante ea non dereliquit incustodita. Ponendo autem quod actus voluntatis derelinquant: ponis casum pter legem: et illo dato deus pueniret necessitando. exemplum: senex permittit paruulu vo luntarie incedere vbilibet: qui libere per magnam partem itineris incedit: cum autem tendit in ruinam / dirigitur ab alio ne cadat. Sed tunc dicis. tota vita actiua erit vi ta contemplatiua melior: cum inter indiuidua vite acti ue et contemplatiue sit excedens et excessum: et optimum in diuiduum vite actiue erit melius optimo indiuiduo vite contemplatiue: immo tota multitudo vite actiue erit melior. Non aliter ternarius formice musce et homins est perfectior entitatiue ternario mule equi et elephantis. Sed hoc est falsum: quia Magdalena elegit optimam partem que exercuit actus vite contemplatiue quam martha. luce. x. iespondetur quod congeries actuum voluntatis est melior aggregato actuu intellectus: vt argumentum arguit: supposito vno quod voluntas est nobilior potentia inquantum voluntas quam intellectus inquantum intellectus. vterque autem actuum scilicet intellectus et voluntatis vite contemplati ue competit tunc Magdalene: et intellectus actum habuit et voluntatis diligendo: non quod habuerit beatitudinem in via: vel actus eiusdem speciei cum illis. De comparatione autem vite contemplatiue ad actiuam alibi est sermo. Irca ista dubitatur: an habitus speculatiui distin¬

⁋ Aguantur a practicis per obiecta vel fines proprios.

⁋ Secundo dubitatur. quomodo conueniant intellectus speculatiuus et practicus.

⁋ Tertio dubitatur. an assensus practicus sequatur: et interdum concludatur ex duobus assensibus: quorum vnus est speculatiuus et alter practicus.

⁋ Respondetur. duplex est distinctio: quedam est intrin seca et identica: quam nihil aliud est quam vna res que distinguitur ab alia re. sic distinctio sortis a platone est ipse nortes qui a platone distinguitur. Alia est arguitiua et accidentalis: et de illa loquimur.

⁋ hoc supposito ponuntur due conclusiones. Prior est. scientia specula tiua a practica distinguitur arguitiue ab obiectis totalibus: hoc est a propositionibus ipsis: vel propositio ipsa for naliter importat praxim: vt vitium est purgandum: et unc eius assensus est practicus. si vero non importat formaliter praxim: dato quod virtualiter propinque vel remote: eius assensus non est practicus: sed speculatiuus. modo eadem propositio simplex non importat praxim formaliter: et ea caret: igitur. Interdum est distinctio ra tionis solum: vt patet assumpto assensu copulatiue vel disiunctiue capiendo iudiciu totius: tunc enim idem assensus est practicus et speculatiuus: practicus pro quanto est formaliter directiuus praxis de qua vna propositio dictat: speculatiuus autem pro quanto habet obiectum pure speculatiuum. et si istud non contingeret de assensu otali: numquam idem assensus esset speculatiuus et practicus. uod multi doctores vtrobique credunt esse verum. sed patet quod non: de hoc totali iudicio: vt amplius patebit in distinctione sequenti. Speculatiuus enim non habet obiectum practicum inquantum hismodi. Extra hanc autem materiam nunquam dabis propositionem formaliter impor tantem praxim et ea carentem. sic nunquam dabis assensum speculatiuum esse notitiam practicam. non dubium est quin sit assensus speculatiuus et practicus de eodem obiecto remoto: vt de subiecto obiecti practici: vel de praedicato. Nam habeo notitiam speculatiuam de hac: homo est risibilis: et practicam de hac: homo est diligendus propter deum.

⁋ Secunda conclusio. quilibet habitus practicus a quolibet speculatiuo proprio fine distinguitur. probatur: quia nullius habitus speculati ui est aliquis alius actus a scire cuiuslibet habitus pra ctici: alius autem actus a scire proprio est finis. Dixi de fine proprio competenti habitui ex natura habitus / non a voluntate habentis habitum. nam quaeuis aliquis addiscat geometriam vt eam doceat et lucretur diuitias: nec docere / nec lucrari est finis geometrie competens ex propria natura: cum ipsa nec doceat docere vel lucrari: nec alterum eorum sit actus ab ea immediate elicitus. Hhabitus autem speculatiui nullus est actus directiuus: cum eius actus elicitus non sit directiuus: omnis enim habitus practicus directiuus est praxis alicuus: qui quidem est eius actus directus: alius ab actu proprio elicito. quilibet autem huiusmodi actus est finis habitus. vnde. ix. metaphysice dicitur. finis autem est actus: et huius gratia potentia sumitur: non enim vt visum habeant vident animalia: sed vt videant visum habent. Similiter autem et edificandi scientiam vt edificent: et theoricam vt speculentur et ii. metaphysice. theorice finis est veritas: practice vero opus: et tertio de anima: ntellectus qui propter aliquid ratiocinatur. et practi us differt a speculatiuo in fine. vbi commentator connento. xlix. operatiuus ( inquit) differt a speculatiuo in participatione et fine.

⁋ Ad secundam dubitationem dicitur quod ille habitus est practicus: quimediante suo actu elicito est formaliter praxis directiuus: ille vero est speculatiuus: cuius proprius actus non est formaliter praxis directiuus. ex actibus enim practicis habitus practicus: et ex actibus speculatiuis habitus spe culatiuus generatur. intellectus autem practicus ab habitu / et actu practico denoinatur: et speculatiuus intel lectus ab actu et habitu speculatiuo. Non est tantum discrimen reale inter intellectum practicum et speculatiuum: sed est idem intellectus numero: qui alia ratione vocatur practicus: et alia ratione speculatiuus: sicut real ter intellectus est voluntas. Quo fit: vt hec sit vera de virtute sermonis: intellectui speculatiuo habitus praticus inheret: identidem intellectui practico habitus speculatiuus inheret: sed tales non sunt consuete in mo do loquendi. Quod ille sint vere patet: quia vna illarum est vera: et equa est ratio de alia: ergo vtraque est vera. vnius veritas patet: quia huic anime inheret habitus speculatiuus: hec anima est intellectus practicus: ergo intellectui practico inheret habitus speculatiuus: maiore in obl uo / minore in recto / concludendo eandem obliquitatem in conclusione. Ex isto patet quod non est idem obiectu practicum / praxis / actus practicus / habitus practicus / et intellectus practicus.

⁋ Ad tertiam dubitationem conceditur quod conclusio practica sequitur ex duabus quarum vna premissarum est practica et alia speculatiua: vt sic arguendo: omne summum bonum est diligendum: deus est summum bonum: ergo deus est diligendus. omne ma lum est vitandum: adulterium est malum: ergo adulterium est vitandum. minores istorum syllogismorum sunt speculatiue: et earum assensus sunt speculatiui: sicut syllogismus: cuius vna premissarum est negatiua est negatiuus: totus enim syllogismus insequitur finem: sicut primo priorum in mixtionibus ex vna de contingenti et alia de necessario sequitur conclusio ex altera tantum. Si assensus minorum in his syllogismis sufficiant ad notitiam practicam: euacuabis notitiam speculatiuam.

⁋ Dubitatur quarto: quomodo scientia practica seu actus ua distinguatur a prudentia / et scientia factiua ab ar te. Respondetur. actio a factio distinguuntur ab inuicem: vt patet. vi. ethicorum. sed de modo differentie non est vsque quaque certum: actibile enim vel agibile secundum Eustratium primo ethicorum est quod cessat agentis actione cessante: id st non est nisi dum agit agens: sicut intellectio non est nisi dum agens eam agit: vt videre / audire: et sic de ta libus. Factibile vero dicitur quod cessante actione per quam abet esse non cessat: seu quod non desinit esse agente cessante agere: sicut liber vel arca non cessat earum agenti bus cessantibus agere: hoc autem intelligendum est de agentibus secundis. nam nulla res subsistere potest deo cessante agere ipsam. huic modo dicendi videtur esse conformis philosophus. ix. metaphysice et primo ethicorum.

⁋ Sed contra hoc arguitur. Aristoteles pri mo magnorum Moralium ponit citharizare inter operationes: quarum non est aliud opus praeter operationem: et tamen citharizare non videtur esse actio: sed magis fa ctio: cum pertineat ad artem: et non ad prudentiam. Alii dicunt quod factio est que transit in materiam exteriorem vt domificatio / fabricatio / et hismodi. Actio autem est que manet in agente: vt volitio / intellectio.

⁋ Sed contra hoc arguitur. omnes operationes virtutum moralium sunt actiones: quarum tamen multe transeunt in mate riam exteriorem. Placet aliis et apparenter aliter dice re: quod omni habitui intellectuali cmonis est operatio inter lectus: sed differenter: quoniam omnis operatio intellectus ordinata finaliter ad dirigendam operationem exteriorem vt ipsa res operata in se sit bona et perfecta dicitur factio siue operatio factiua: et pertinet ad artem. Omnis autem operatio intellectus ordinata finaliter ad dirigendam electionem vt electio sit in se bona et honesta / dicitur actio siue operatio actiua: et spectat ad prudem tiam. Non inconuenit idem pertinere ad artem et prudentiam secundum aliam et aliam rationem: et sic idem est agibile et factibile: actio a factio. domus enim est factibilis prout intenditur vt res extra operabilis: et sic domificatio est factio: sed domus est agibilis secundum quod ordinabilis in finem vltimum: puta in felicitatem: et domificatio sic est actio.

⁋ Ex isto patet quod non solum operatio que de relinquit opus operatum aliud ab ipsa operatioe dicitur factio: prout factio spectat ad artem: et non ad prudentiam: qui citharizare / equitare / cantare / sunt fa ctiones et pertinent ad artem sicut domificare. vel fabricare: et secundum hoc potest exponi philosophus.

⁋ Ara autem et prudentia multifariam distinguuntur. nam obiectum prudentie est agibile inquatum agibile: artis factibi le inquantum factibile: et licet eadem res sit agibilis et factibilis: hoc est secundum diuersas rationes: vt domus est factibilis secundum factionem: que est motus transiens in materiam exteriorem: qua domus extra producitur: ipsa vero est agibilis secundum actionem: que est interior ele ctio ad faciendam domum propter honestum finem et per media honesta. Finis prudentie est honestum: artis vero finis vtile. Sed istud discrimen non est reale: vti le enim non distinguitur ab honesto: sed sufficit rationis distinctio: secundum discrimem Aristotelis. vi. ethicorum. artis est virtus: prudentie vero non est virtus: id est ars indi get prudentia dirigente ipsum artificium in finem deitum et honestum: prudentia vero non indiget alia cau sa sic dirigente. Prudentia item et scientia differunt: quia scientia secundum philosophum. vi. ethicorum / est eternorum inge nitorum e incorruptibilium: hoc est secunde intentionaliter propositionum non potentium aliter se habere. et scientia est vniuersalium: prudentia vero est singularium et potentium aliter se habere. et eodem modo de arte. Varie autem hec ab expositoribus Aristotelis intelligitur. ego sic intelligo Aristotelem: prudentia est interdum vniuersalium t necessariorum: et tunc coincidit in supponendo cum scien tia practica. A morali quidem philosophia differt: que est de habitibus voluntatis: palam est enim quod non differt ab ipsamet que est moralis philosophia intellectualis. sed non est necesse: quod prudentia sit vniuersalium et necessariorum: quod requiritur ad scientiam. et sic est discri- men rationis: vel aggregatum scientie practice distingui tur ab aggregato prudentie: cum vna multitudo includat contingentes propositiones quas alia excludit. cum autem Aristoteles inter hec voluerit ponere discrimen: non bebuit dicere: saltem ad suum negocium non spectabat: dare eorum conuenientiam: sed solum differentiam. Prudentia nihil aliud est nisi notitia iudicatiua ostendens aliquid esse faciendum taliter qualiter fieri debet: vel fugiendum taliter qualiter fugi debet: vt notitia iudi catiua qua iudico quod iste cholericus bili commotus est per leuia verba mitigandus: vel notitia huius / ome honestum est prosequendum / prudentia est auriga et diretrix virtutum moralium. idem autem est prudentiam dirigere virtutem / et eam regulare: et ostendere qualiter ipsa fieri de beat. Experimentum vo a ars hoc modo scatent: vt patet pri mo metaphysice et. ii. posteriorum. ex sensu fit memoria ex memoria experimetum / ex multis experimetis inducitur vna vniuersalis: que est principium artis. hoc est ex senlationibus quelunt notitie intuitiue fit memoria: id est notitia memoratiua eiusdem obiecti: cuius fuit sensatio: et hec memoratiua est notitia abstractiua: ambe autem iste sensatio a memoria sunt notitie singulares simplices apprehensiue. ex multis quoque memoriis fit experimentum. Est autem experimentum iudicium alicuius singularis non sensati causatum ex multis memoriis consimilium prius sensatorum. exemuli cau sa: per tactum noui a. igne fuisse calefactiuu et b. ignem similiter: viso c. igne a remotis quem non sensi: ex memo riis a. et b. ignium prius sensatorum a me: iudico c. ignem calefactiuum. assensus iste. c. ignis est calefactiuus est experimentum. ex multis autem expimentis accipitur vniuersalis. Intellectus sane supplet bonitatem consequentie in inductione: videns hoc rhabarbarumpurgare chole ram: et illud: et non percipit instantiam: et videt quare il lud prouenit: hoc est ab hac proprietate rhabarbari hic est difficultas si capiatur in antecedente: et sic de aliis antecedens non erit notius consequente. Si di cas: hic ignis est calidus demonstrando a: et sic de. c. igne: quorum quaelibet est sensatus. tunc si protinus inferas sine vlterioribus propositionibus vniuersalem: discursus est mala consequentia. non enim sufficit ad probandum ali quod consequens euidenter assumere antecedens euidens: nisi consequentia fuerit euidens: alioquin hanc probabieuidentem: deus est trinus et vnus per hanc: quodlibet es vel non est. Sed iuuamen in tellectus hic supplet bon tatem consequene apponendo hanc prpositionem: quaelibet proprietas conueniens vni indiuiduo vnius speciei: illa ve similis in specie est nata competere cuilibet: et illa nulli bene considerantitest dubia. sed notitia sortis sotem reprasentat et non platonem.