Quaestio 7

QVeritur septimo de obiecto scientie et fidei. Circa hoc multiplex est modus opinandi Quidam enim ponunt complexe si gnificabilia esse obiectum scie: de quibus nusquam loquor fundamentum positionis re citando: tum quia ipsa satis est in vsu. tum secundo (a hoc plimouet) quod sunt voluntarie ficta: et sine auctoritater sine ratione. Alii praecise dicunt rem significatam per extrema conclusionis esse obiectum scie. Tertii dicunt conclu sionem esse obiectum scientie et fidei. et hoc multi artiquorum tenuerunt. vt Altissiodorus. in. iii. in mate ria de fide. apud alios dicebatur res ad extra quo dam modo obiectum tanquam res scita ad extra: hoc patet apud sactantum Thomam. in pricipio secunde secunde. et api Alexandrum halensem. Dens isti modi / demptis complexe significabilibus) non debent habere discrimem magni momenti.

⁋ Propterea respondetur ad titulum questionis. Et conclusio demonstrata: termini eius et res significate per illos: dicuntur esse obiecta scientie pariter et fidei. probatur conclusio sic: esse obiectum fidei: n hil aliud est quam terminare assensum credendi: illud es doiter esse obiectum credibile: in quod tendit assensus credendi. Similiter illud est obiectum scientificum: in quod actus scientificus dirigitur: hoc patet vbiqu de obiecto a eius notitia: obiectum enim visionis est color extenso termino: et sonus auditus: et italinducti ue: modo intellectus assentiens huic: christus resur rexit a mortuis habet assensum creditiuum: quo cre dit huic complexo. et intellectus considerat partes illius enunciabilis: et res significatas per eas. Quare imanis est satyricus morsus virorum de vario modo opinam di in hac parte pro difficultate verbali.

⁋ Sed con tra istud arguitur. ex isto sequitur quod fides: error: et opi nio: essent de eodem: contra dicta in questione quinta Insuper sequeretur quod scientia esset notitia reflexa. si militer fides.

⁋ Ad primum propter facilitatem non re spodeo Secundum est facileletiam. si sufficiat ad esse notitiam reflexam esse notitiam iudicatiuam siue apprehensiuam non iudicatiuam: nunquid est corollarium sequens conceditur illatum.

⁋ Secundo arguitur: sequeretu quod scientia esset de corruptibilibus et potentibus aliter se habere: hoc est contra Aristotelem primo posteriorum. cosequentia est clara: siue ponantur conclusiones siue res significate per eas esse obiecta.

⁋ Pretea tunc omnis scientia esset de terminis. hoc est falsum vt patet de quadriuialibus.

⁋ Ad secundum distingui tur: vel de corruptibilibus prime intentionaliter: et sic con ceditur. quae libet eim creatura potest corrumpi a deo. vel de corruptibilibus secunde intentionaliter. i. de propositioni bus contingentibus: et sic negatur: etiam res ad extra talem connexionem habent intur se: vt necesse sit praedicatum vniri cum subiecto eodem modo sicut denotatur per propositionem. Illud argumentum est equaliter contra aduersarios dicere complexe significabilia esse ab eterno a non cor ruptibilia: et fingere acceptiones entis sine ratione est glossa aurelianensem.

⁋ Ad aliod conceditur de obie cto complexo a partibus eius: negatur tamen de rebus significatis per conclusionem. quod dicitur nunc coniter sub ar lio vocabulo: conceditur de obiecto proinquo a remo tissimo. hoc verum est quia pricipalius intellectus rima tur res significatas per terminos quam complexum et partes eius: vt patet de scientia huius: superlineam datametc. similibus. logica autem dicitur sermocinalis: quia potit simum considerat de sermodne vero vel falso. sic rhetori ca dicitur: quia cultum a barbaro segregat / et sermonem le pidum considerat. et ita de grammatica. opposito modo i vsu est de physica et quadriuialibus.

⁋ Tertio arguitur. s enunciabile est obiectum fidei: articli fidei sunt mutati: et alia est fides in nobis et in antiquis: vt patet de hac: christus morietur / christus mortuus est.

⁋ Ad hoc di cit quidam quod enunciabile commune ad omnia tempora est articulus scilicet filium dei esse incarnandum. hoc non satisfacit. Pro pterea dicitur: quod interdum erat fides de ista christus mo rietur: nunc autem est assensus fidei de suo opposito: et fides antiquorum non modo numero distinguitur a fide nostra: sed specie: lodmur de fide ac quisita. vorobaturi. qui distinctio obiectorum specifica ar guit distictione specificam actuum et habituum.

⁋ Sed contra istud argu tur per glossam prime ad Corrinthi. x. In signis itaque d uersis eadem est fides: tempora variata sunt: fides non qui illi christum venturum / passurum crediderunt: nos au tem venisse et passum esse. Respondetur. Primo est ea dem fides in specie subalterna. palam est eim quod non loqui tur glossa dei idetitate numerali. Secudo est eade fides infusa in specie specialissima: sicut fides infusa abrahe inclinabat ad assensum istius: messias veniet ita similis fides infusa inclinabit nos ad credendum isti: messias iam venit. Tertio dicitur quod est eadem obiectiue: hoc est circa idem obiectum scilicet circa christum

Ic dubitatur: qua vnitate logica vel qua scientia dicatur vna. Circa hanc dubitationem varius est modus respondem di. Quidam doctor tenet quod scientia totius physice est vna vnitate numera li: dum modo sit idem medium demonstran di: nec inconuenit conclusiones specit distinctas hatere eandem scientiam numeralem: Et in rei ve ritate multi antiquorum ibant ad illud in actibus intelle ctus et voluntatis: ita quod volebant dicere quod quaelibet li beralitas sit eiusdem speciei cum alio: et quaelibet tem pera tia cum qualibet alia. hoc ante istum doctorem tenuerunt Altissiodorus: Alexander / et alii innuneri. Sed contra eam sunt rationes communes et fortes. nam habitus quoruvnus potest esse sine alio distinguntur: sed quis potest hatre scientiam vnius conclusionis logicalis habendo errori praue dispositionis de alia. Item habens scientiam prime conclusionis geometrie non potest exire in actum cen tesime conclusionis: sed per studium potest. queritur ergo an acquirat aliud de nouo: an non. Si primum: cor¬ ruit opinio. si secundum: pari facilitate tenebo quod quis assentit vni conclusioni: et nullum assensum illius habet. Dices: acquirit nouum respectum ad aliam conclusionem etc. hic modus est alienus in conischola a philosophia propterea relinquatur sue secte: nec respicio an respondeant. sed consideret educatus in philosophia Aristotelis neutralis / an sufficiens responsio dar possit. Teneamus ergo pro constanti quod quot sunt conclusiones geometrice / tot sunt assensus distincti vel essent si omnes illi haberentur: et quandocunque sunt due conclu siones specie distincte a quibuscumque mediis natura libus causentur: earum assensus specie distinguuntur. Et stis patet quod multe sunt scientie logicales: et geometri cales. Sed bifariam capitur scientia Uno modo pro simpli ci habitu. Alio modo collectiue pro collectione multorum habituum vel actuum. Interdu includit opinionem errorem et cetera id ganus: sed omnes illi habitus a scien tia denominationem accipiunt. quod multe sunt opiniones in logica et physica / est apertum: logica enim est sylua opinionum. Sed quomodo tota logica dicitur vna: est partita positio Dicit quidam doctor. iii. q. pro logi primi sententiarum: quod ratio primi subiecti est contine re in se primo virtualiter omnes veritates illius habitus cuius est. hoc patet quia obiectum primum continet propositiones immediatas: quia subiecta istarum con tinent praedicatum: et ita euidentiam totius propositionis. propositiones autem immediate continent conclusiones: ergo subiectum proprium immedia tarum continet omnes veritates illius habitus. Primo virtualiter continere est: quia illud primum est quod non dependet ab alior sed alia ab illo. Ita ergo prio continere est ab aliis non dependere in continendo: sed alia ab ipso. hoi est quod si per imposibile circunscripto omni alio / manen te intellectu eius adhuc contineret: et nihil aliud con tinet nisi per rationem eius. Continentia virtualis est duplex. quaedam in esse reali: et est illa qua aliquid continet aliud: quod potest ipsum producere in esse reali: quem admodum quaelibet causa potens aliquem effectum producere ipsum continet in esse reali: sic sol ranam / ignis calorem / et deus omnem creaturam continet. Alia est virtualis continentia in esse cognito: in qua quid tas in esse cognito obiectiue ab intellectu cognita potest producere cognitionem alterius obiecti in esse cognito. hoc modo si homo sit a nobis cognitus: per rationem obiectiuam eius / potest cognosci quaelibet eius passio vt risibile / flebile / et sic de aliis. Item si homo esset perfecte cognitus in esse cognito: ex illa cognitione legeretur cognitio omnim passionum propriarum ipsius homins. etiam hic est sermo de continentia propositio num necessariarum. vbi gratia capiamus hunc syllogismum per quem habetur scientia de homine: omne animal rationale eusa risibile: omnis homo est animal rationale: ergo omnis homo est risibilis. premisse continent virtualiter scientian conclusionis quae est mediata: subiecta premissarum continent notitiam primissarum: quia in qualibet propositione immediata semper subiectum continet praedicatum et termini cogniti continent notitiam propositionis immediate. propositiones erga immediate continent vertualitur conclusionem: et notitie terminorum continent vtualitur notitiam propositionum: quia vel in qualibet immo diata praedicatum est de essentis subiecti: et sic conti netur a subiecto essentialiter: sicut est in minore omnis homo est animalrationale. vel continet vir tualiter: et sic subiectum maioris scilicet animal rationale continet vitualiter praedicatum scilicet risibile: quia si cognosceretur animal rationale / perfecte cognosceretur risibile: tunc quicquid includit includens / includit in clusum. Et subiectum minoris continet praedicatum primo essentialiter: et subiectum maioris continet raedicatum virtualiter. Exemplum: si homo includat animal t animal includat substantia animatam sensibilem: homo includit substantiam animatam sensibilem. si ergo homo in minore essentialiter includat animal rationale: et in maiore animal rationale includit risibile virtualiter: ergo de primo ad vltimum / subiectum scilicet homo continet totum virtualiter: et omnem euidentiam siue omnem veritatem.

⁋ Sed contra hunc modum arguitur: sequeretur quod homo contineret virtualiter euidentiam huius veritatis / homo est beatificabilis: et luna huius / luna est eclypsabilis. sed hoc est falsum. igitur: ralsitas consequentis patet: quia sequitur quod homo contineret conceptum beatitudinis: et luna conceptum terre lu nam eclypsantis. Cer sequatur patet per illam Maximam: oem quod continet vrtualiter aliquam rem / continet etiam virtualiter omnia requisita ad illam rem. sed per dicta subiectum continet vertualiter euidentiam talis ve ritatis: et illa euidentia non potest haberi absque conce ptum beatitudinis: igitur continebit conceptum beati tudinis.

⁋ Respondetur illam Maximam distinguendo. vel intelligitur de continente vertuali totali: et sic concedis aut de continente partiali: et sic negas. non intendit autem opinio attribuere subiecto continentiam totalem: set solum partialem. Sed contra hoc arguitur. continere pvertua liter est non dependere ab alio in continendo: sed omne quod par tialiter continet / a coadiutore dependet in continendo. ergo subiectum continet totaliter et non partialiter.

⁋ Respondetur negando minorem: quaeuis omne tale dependeat a coadiutore in efficiendo. nam dependere in con tinendo est praesupponere aliud continens. Dependere vero in efficiendo est hatre coadiutorem sine quo effice re non potest. cum ergo conceptus subiecti possit haberi absque conceptu definitionis / et passionis: et ista non possint haberi absque conceptu subiecti: sequitur quod isti dependent a conceptu subiecti in continendo: a non econuerso. hic autem est sermo de conceptu obiectiuo: et non qualitatiuo. vt humanitas in scientia de homine.

⁋ hunc modum quidam doctores multipliciter impu gnant: quorum argumenta soluuntur per distinctionem batam. Arguit quidam doctor sic. si quodlibet subiectum scientie sic contineret suam passionem: quelibet huiusmodi passio esset alia res ab haiumodi subiecto actualis vel potentialis: actualis si actu ipsa est: potentialis si non actu ipsa est. falsitatem consequentis diffuse probat

⁋ Istud argumentum non est contra mentem doctoris con tra quem argumentatur: quia non loquitur de continentia effe ctiua: sic quod subiectum producat passionem. Sed contra instat arguens sic inquens: ita manu propria postquam exposuerat quid est primo vertualiter continere magis hoc ipsum declarans addit in margine: vide arguem tem.

⁋ Ad hoc dicitur quod non est verisimile quod doctor subtiis voluerit illud imaginari: cum secudum eum passio et subiectum identificentur realiter: et distinguantur solum formaliter. et nulli cadit in dubium quod nunquam idem pro ducit seipsum. Sed ad hoc quod vir iste vidit in margine non credo eum fuisse mentitum. Forte alius hoc immar gine Duns annotauit / dicens scriptum fuisse a docto re subtili. Secundo oportet illud in margine exponere ad mentem eius in aliis principiis. Tertio non est magnavis de hoc quid e notatum in margine. Scotiste enim non habent tueri notatiunculas margieas. Qui ant voluerit instare ad probandum vtrobique passio / em identificari cum subiecto: eat ad Thomistas.

⁋ Ad alia argumenta non respondeo: quia vel procedunt de continentia reali: vel si de continentia in esse cognito / procedunt de continentia totali. Et quia argumenta arguentum ad hoc ten dunt: non est opus responsione

⁋ Alia est positio opinione mea solum verbaliter / vt plerumque fit / a priore differens: cuius dicta doctor subtilis admitteret. Summa positionis est hec. quod logica non est vna aliquo mo do dicto: nec est vna vnitate subiecti: quia sic omnes cientie in eadem anima essent vna: sed oportet vide re subiectum attributionis in illa scientia: hoc est principale consideratum in illa: et scientie ordiate immediate ad hoc constituunt vnam scientiam. Analogia est de variis ho minibus in eodem exercitu sub eodem imperatore ad eundem finem tendentibus qui faciunt vnum exercitum: esto pius distent localiter quam exercitus oppositi. vt in logica praedicabilia ordinantur propter intelligentiam praedicamentorum: et simplicium apprehensio praedicamentalis ordinatur propter compositionem et diuisionem enunciationum: et ille propter argumentationem: ita vi argumentatio praedicetur de contentis in logica in recto: vt de speciebus eius: et de partibus specierum in obl quo: vt praedicamenta fiunt propter argumentationem. praedicabilia autem habent suum subiectum attributionis distinctum a subiecto attributionis praedicamento rum: et sic libri partiales distincta habent subiecta attributionis: sed omnia illa tendunt in subiectum precipuum libri totalis: perinde ac decani / centuriones / et similes in paruis classibus presidentes ad intentionem imperatoris obtutum iactat. Subiectum autem conclusionis precipue demonstrabilis in illa scientia est subiectum attributionis illius. Potissima conclusio demonstrabilis in praedicabilibus est hec. omne vniuersale est predicabile: cuius praedicatum demonstratur de subiecto per definitionem subiecti. non enim est sermo de indiuiduo in praedicabilibus nisi ad intelligentiam vniuersalis cum oppositorum eadem sit disciplina. sicut est serme de elencho sophistico in elenchis pro vera cognitione elenchi habenda. Quo fit: vt tot sint subiecta attribu tionis partialia quot sunt scientie partiales. sed inter illa est ordo attributionis. Erammatica autem licet prequiratur ad bene esse logice: tamen non fit propter argumentationem vltimate: sed solum propter sermonem congruum: et ille est finis propinquus eius. Et licet due scientie partiales quarum vna est logica et alia grammati ca pius conueniant essentialiter quam due scientie logica. les inter se: tamen hoc non satis est: cum due secunde plus tendant ad eundem finem quam due priores. et si due plus conueniunt: videlicet Quod nomen proprium quod non ita sit tibi notum. Id prop ium dices: quod non notat vniuoce res Plures. et terminus singularis praedicatur de vna solo: quam iste duae: terminus singularis praedicatur de vno olo: et argumentum in Marbara regulatur per dici de omni. sicut duo homines in variis exercitibus: vt in ex ercitu Pompeii et Cesaris / pius conueniunt in colore / ingua / vel moribus / quam duo de exercitu Pompeii. vterque enim habuit Romanos: et Pompeius variarum gentium homines in exercitu habuit: qui omnes tendebant in vnum finem. Alia est autem ratio quare terminus singularis considera tur a logico / et alia quaere a grammatico. grammaticus namque considerat quis terminus dicatur de vno solo: et quis de pluribus propter passiones grammaticales. logicus vo conside rat secundum subiicibile etpraedicabile. etiam habent alia principia per quae deducuntur. Alid enim est principium grammaticale aliud logicale. Sicut solet contingere de physica et geome tria: quarum vtraque considerat de magnitudinibus: a astro nomia et physica demonstrant rotunditatem terre. Sed si eadem conclusio demonstratur per varia principia: varie fiunt scientie. Idem patet per Auicen. lib. i. sue sufficientie ca. viii. vbi ostendens quo modo demonstrationes diuersas faciant astrologus et physicus de rotunditate terre: ait: primus inducit probationes sumptas ex comparatione oppositio num / situum / et distantiarum: he autem sicut patet sunt cosiderationes pertinentes ad genus continui inquantum huiusmodi: sul qua ratione considerat astrologus motus celorum: vt dicit Conmentator secundo metaphy commento. xxxv. et subdit Auicemna. Et inuenimus quod secundus inducit probationes sumptas ab eo quod debet natura corpis naturalis: vnde est na turale. et sic patet quod terra non intrat considerationem vtriusque sub vna ratione: sub alia atque alia: et per hoc et ipse ex aliis et aliis demonstrant principiis.

Ubitatur finaliter quod sit subiectum theologie. Respondetur. de subiecto attributonis creber rime pullulant positiones: et causa est: quia ad nullam partem possunt haberi rationes vehementes. quaere in talibus curiose insist ere imprudentis est. assumptum patet: quia aliqui ponunt subiectum logice modum sciendi: aliqui ens rationis: aliqui argumentationem: aliqui potissimam eius speciem scilicet syllogismum: dicentes alias spes eius spectare ad alias scientias. sic de subiecto physice. Silier in proposito aliqui ponunt deum sub ratione deitatis subiectu theologie / alii Christum / alii deum sub ratione redemptoris / alii deum sub ratione glorificatoris. loqmur autem de subiecto attributionis totali. quia palam est tot esse subiecta attribu tionis partialia quot sunt assensus theologici partiales t secundum hoc alicuius theologie patur est subiectum: vt pater generat filium: alicuius creatura est subiectum.

⁋ Sed responde tur ad dubitationem quod deus inquantum deus est subiectum heologie. probatur sic Ilud est primum totalis theologie ubiectu ad quod cetera subiecta theologica habet per se analogiam et ordinem: sed deus est huismodi. igitur cosequenta patet cum maiore. et minor probatur sic. quaecumque intrant considerationem theologicam / vel cosiderantur inquantum effectus dei manifestantes eius potentiam / iustitiam / vel misericordiam / et prouidentiam / vel inquantum praecepta dei et documenta manife stantia eius voluntatem. hoc patet per Augustinum. ii. de ciuita te dei. cap. penult. dicentem quod in sacra scriptura "aut dei praecepta insinuantur: aut mirabilia narrantur / aut dona laudantur / aut beneficia postulantur": per hoc insinuans quod ni bil in theologia continetur nisi inquantum reducitur seum analo ratur aliquo modo ad deum. Quod non sub rtoe concta puta sub itione redemptoris / aut glorificatoris. patet: quia ille rationes sunt magis praedicati quam subiecti. iste enim sunt propositiones theologice: deus est redemptor / deus est glorificator / et ordinate citius quam econuerso: sicut praedicatio indirecta in raedicabilibus non reputatur praedicatio. Item multa consideram tur in theologia que non habent attributionem ad redenptionem / vel ad glorificationem. vt deus est trinus et vnus: ad neutrum anologatur.

⁋ Sed contra istud arguitur. si deus inquantum deus esset subiectum theologie nostre / deus esset comphensibilis per theologiam nostram actu habitam vel possibilem haberi. consequens est falum: quia nullis creatis notitiis vel creabilibus deus comprehendi potest: alioquin non veraciter incomprehensibilis credetur. consequentia probatur: quia ad omnem habitum habentem aliquod subiectum sub aliqua ratione absolute spectat considerare quecumque illi conueniunt secundum illam rationem. ex hoc enim Philosophus in proemio. iii. physi. probat quod ad physicum spectat considerare de continuo: infinito: et finito: loco: et tempore: quia ea conueniunt corpori secundum quod mobile est. Et hoc etiam probat. iiii. metaphysice quod ad metaphysicum spectat considerare de vno / et multo / eodem / ct diuerso / priori et posteriori: quia ipsa conueniunt enti secundum quod ens: quod est metaphysice per se primum subiectum. Probatur etiam ratione: quia non est ratio quare potius habeat considerare aliqua eorum que per se competunt subiecto sub ratione qua eius subiectum est / quam alia.

⁋ Respondetur negando consequentiam: quia illud proprie comprehenditur ab aliquo quando est tanta perfectio in actu cognoscendi / quanta est in obiecto cognito: quando est notitia rei sub omnibus praedicatis praedicabi libus de re illa. Si accipiatur comprehensio pro cogni tione: sic conceditur sequela. et conceditur quod ad theologum spectat considerare secundum eius possibilitatem de omni quod conuenit subiecto secundum illam considerationem. sicut Philosophus probat: quod ad physicum spectat considerare de continuo / infinito / et motu. modo adhuc sunt multa que considerare potest Philosophus. Ad aliud negatur quod non sit maior ratio: quia per theolo giam consideramus que nobis sunt reuelata et dedu cibilia ab eis. in philosophia vero philosophantes comsiderarunt que eis in lumine naturali occurrebant.