Quaestio 2

⁋ hoc autem vt intelligibilius doceri: ac plenius perspici valeat premittendum est.

⁋ Distinctionis septime decime questio secunda. Ecundo cixca hanc. xvii. distinctionem que ritur an gratia actiue ad actum meritorium concurrate

⁋ homo potest hic bipertita imaginari resposionem. Unomodo negatiue a respondendo.

⁋ Contra quam sic argumen tor. nullus est actus meritorius sine charitate: sed charitas esset ociosa si non concurreret: igitur non sufficit praesentia charitatis: quia sic peccatum veniale esset actus meritorius: cui charitas coassistit.

⁋ Dices: quod oportet actum esse bonum: et in vltimum finem relatum. modo nec veniale peccatum est actus bonus: nec actus indiffe rens secundum ponentes: propterea respectu illorum chari tas nullam habet actionem.

⁋ Propterea aliter argumentor. fides infusa et spes infusa inclinant in actus credendi et sperandi: ergo hoc non est negandum a cha ritate: antecedens patet: et simul probare tendit de charitate: ni hil negandum est a natura nobili quod est perfectionis: vbi non constat de opposito: quia dignificanda est natura: secundo de generatione: sed perfectionis est posse causa re: proptereaque maxima causalitas prime cause attribuitur: sed nulle sunt rationes probantes charitatem non agere: nec auctoritates: ergo illud non est negandum a tam nobili qualitate: que fidem et spem in nobilitate exuperat. i. ad Corum. xiii. maior horum charitas. Moti ua habemus quod angelus et homo nullam substantiam producere possunt: secus autem in proposito.

⁋ Insupe Augustinus in enchiridio. capite. xv. comparat gratiam lessori: et voluntatem equo: modo sessor multum agit ad domandum equum.

⁋ Propter has rationes affirmati ue respondeo ad titulum questionis.

⁋ Contra hanccoclusionem argumentor: multiplici argumento (vt veritas elucescat) et primo sic. vel charitas concurrit ad omnen actum meritorium vel ad aliquem sic: et ad aliquem non. secundum non est dandum: quia parilis est ratio in omnibus. Sed primum improbo. sequitur enim quod charitas inclinaret ad contraria: hoc autem est falsum: cum sit agens natura le: modo idem inquantum idem semper natum est facere idem: primo de generatione: et sole potentie rationales valent ad opposita. secundo peri hermenias: et nono metaphysice: charitas non est potentia rationalis. igitur: et consequentia patet. interdum enim inclinabat charitas Iudeum ad circuncidendum suum paruulum: modo inclinat eum ad oppositum. Et si religiosus preciperet sorti nouitio mundare claustrum: et prohiberet platoni: charitas inclinat sorter ad velle mundare claustrum: et platonem ad nolle mundare.

⁋ Respondetur: quod charitas inclinat immediate ad placendum deo: et ad omittendum omne quod ei displicet: et mediate in omnem actum meritorium.

⁋ Vel sic (et melius) concedendo quod charitas inclinat ad opposita successiue: et simul respectu duorum hominium vel respectu duorum actuum in eodem composito: a non incouuenit hoc in instrumento dei.

⁋ Sed contra hoc argumen tor. ergo calor inclinat in productionem frigoris: et caloris: cum sit instrumentum dei: cuius quelibet causa secunda est instrumentum ab eo dependens.

⁋ hic potest dici uod non est speciale instrumentum calor sicut gratia quia non est idem: sed illam specialitatem retexere ac detegere tibi relinquitur.

⁋ Dico ad principale argumentum non inconuenire agens naturale concurrere ad contraria quando est partiale agens cum eo requirens ad agendum causam li peram. notitia enim concurrit ad productionem dilectionis sortis: stante eadem autem notitia quis prosequitur sortem odio: ergo notitia que paius concurrebat ad dilectioem tunc concurrit ad odium. secus est de calore qui non requirit agens partiale liberum ad concausandum: intelligo de causa secunda: quia quelibet causa requirit causalitatem dei ad concausandum: qui est causa libera.

⁋ Et per hoc patet solutio auctoritatum. Idem inquantum idem semper natum est facere idem in agente naturali: quod non requirit causam liberam secundam ad secum concausandum. Eodem modo dicatur ad illud: potentie sole rationales. valen ad opposita.

⁋ Sed contra hoc argumentor vel charitas inclinat nunc ad occidendum sortem vel non: si secundum. ergo si deus precipiat platoni occidere sortem eum non inclinabit. semper calor est aptus natus producere co lorem. et nullatenus frigus.

⁋ Aid istud patet responsio ex dictis.

⁋ Sed contra principalem argumenti solutionem oppugnatur: nullus habitus inclinat in actum alte rius virtutis immediate: sed solum mediante suo actu elicito: actus charitatis est diligere deum et proximum sicut seipsum: ergo charitas non inclinat in actum temperantie: vel iustitie nisi mediante actu suo.

⁋ Respondetur quod maior est vera de habitibus qui ab actibus naturaliter emergunt cuiusmodi non est charitas.

⁋ S cundo dicitur concedendo maiorem: quilibet enim actus meritori est actus charitatis infuse: et eque immediate inclinat in omnes actum meritorium. non enim immediatius inclinat chari tas in dilectionem proximi quam ad ieiunandum: vel ad de certandum in bello quando oportet: et sic de aliis virtutibus cardinalibus infusis. vt iustitia fortitudine et similibus temperantia infusa inclinat immediate in quemlibet actum temperantie. non infunduntur tot habitus infusi quot dabiles sunt actus in specie distincti temperantie: quia sic darentur infiniti habitus infusi: quod nondum concessum est. Et charitas infusa est agens vniuersalius quam tem perantia infusa: vt est sol respectu cause particularis.

⁋ Sed contra istud argumentor: hoc dato quis potest euidenter se cognoscere habere charitatem infu sam: hoc est falsum. quia nemo scit an amore vel odio d gnus est. Ecclesiastici. ix. consequentia patet. potest quis experi ri se habere actum intensiorem quam ante habuerit. et potest cognoscere quod non magis conatur quam ante conatus est: ergo potest cognoscere quod intensio actus a charitate emanat.

⁋ Preterea non dabitur secundum hoc intensissimus actus quem voluntas potest habere. pa tet: quia si capacitas actiua anime sortis terminatur in de cem gradibus: sic quod hos potest habere et non plures: ob superuenientem charitatem plures actus habere po test: quodlibet enim agens finitum potens in aliquem effe ctum si iuuetur ab alia causa / potest in maiorem effectum quam si se solo ageret. si enim sortes potest ferre decem librat se solo: cum ope alterius potest amplius ferre: vel si decemlibre sint minimum pondus quod sortes leuare non potest: eas leuare potest cum ope platonis.

⁋ Respondetur ad primum negando consequentiam: difficile enim est viro cognoscere quando suus actus est intensior vel remissior: quia multi putant actum non esse intensibilem.

⁋ Insuper nescit an deus magis auxilietur: vel an ipse sit melius dispositus quam alias in corpore et in mente: non inficior quin aliquis possit ha bere certitudinem moralem quod ipse est incharitate.

⁋ Ad secundum concedo quod non datur intensissimus actus quem volun tas potest habere cum charitate: quia semper ad maiorita tem charitatis maiorabitur concausalitas: et sic volun tas potest in maiorem effectum quam ante.

⁋ At dices: ex isto sequitur quod charitas suapte natura resistit cuilibet peccato mortali vel veniali: patet: quia quodlibet agens quod incli nat naturaliter in vnum effectum resistit contrario illius effectus calor enim resistit frigori. Et si dicas id esse ob incompossibilitatem: quod patet de forma substantiali aque qs producit frigus quo resistit calori producendo

⁋ Conce do consequens quod charitas resistit peccato.

⁋ Quo fit vt hadens charitatem facilius exeat in actum bonum quam eam non habens.

⁋ Secundo patet: quia habens magnam charitatem propensius exit in actum meritorium quam paruam habens.

⁋ Secundo principaliter arguitur: quia sequeretur quod aliquis esset actus meritorius non volitus: hoc autem est incon ueniens. igitur. patet: quia totus actus meritorius sortis cau satur a duabus causis: scilicet a voluntate e charitate: illa pars actus que causatur a gratia non causatur a volunta te: et sic vna pars actus meritorii erit non meritoria

⁋ Forte dices: non inconuenire actum meritorium conflari ex duobus actibus non meritoriis: vt scutum integratur ex duabus medietatibus: quarum vtraque est non scutum

⁋ Contra actus platonis vt vnum est meritorius. ergo quelibet medietas actus sortis intensi vt duo: alioquin intensio actui obesset.

⁋ Preterea sequitur quod charitas inclinaret ad velle assentire falso: et ad cognoscendam vxorem alienam. patet. quia si sit ignorantia inuincibilis erit meritum hanc velle cognoscere quam inuincibiliter credit esse suam. Eodem modo de vetula que vult assentire ali cui propositioniscuius oppositum non tenetur scire / quae est praed cata a prelato famato in vita et doctrina.

⁋ Ad primum nego sequelam: quelibet enim pars actus meritorii est meritoria: magna pars est magni meriti et parua mine ris meriti. Et per hoc soluitur argumentum quod nemo per actum finitum meretur infinitum premium gradualiter: esto quod infinitas partes categorematice contineat actus meritorius: quarum quaelibet est meritum. Argumentum enim presupponit falsum: quod vna pars actus causetur a sola voluntate: et alia pars a sola grataitotus enim actus et quelibet paro eius causatur ab vtraque illarum causarum: totus actus causatur a gratia: sed non totaliter. Quo fit vt hec consequent sit nulla: voluntas et gratia producunt actum meritorium vt octo: ergo voluntas se sola potest producere meritum vi duo vel vt vnum.

⁋ At dices: habeat sortes dilectionem proximi vt duo: qui est in peccato mortali: detestetur suum mortale iam superinfundetur gratia. conetur voluntas eodem modo vt prius. et concurrat vltra ad dilectionem gradualem vltra duo: tunc dabitur actus meritorius ad quem gratia non concurrit.

⁋ Respondetur admittendo casum quo ad primam partem: sed inuoluit pugnantia quo ad posteriorem partem: quod eodem modo conetur vt prius et erut praecise duo gradus dilectionis: cum enim voluntas eodem modo conetur vt paius: tantum agit vt paius: ergo se sola potest producere secundum illam actionem duos. tunc ob superueniens auxilium maior effectus produc tur ab illis duabus causis.

⁋ Sed dices: non continuatur idem actus dilectionis: quia tunc actus meritorius aet non meritorius essent eiusdem speciei specialissime: sed hoc non: effectus producti a causis specie distinctis specie distinguuntur: et hoc in effectibus voluntatis et intelle ctus: alioquin tibi tenebitur quod opinio error et scientia de eodem obiecto propinquo identificantur in specie.

⁋ Respondetur concedendo quod actus meritorius a non meritorius sunt eiusdem speciei specialissime substantialiter a entitatiue: non autem in genere meriti: nec semper a distinctione causarum specifica in actibus anime ar guitur specificum discrimen effectuum: et potissimum quando discrimem oritur ab habitu: quia sic actus primus habitus generatiuus: et actus sequens ab illo habitu emanans specie differrent: quod est falsum.

⁋ Item inclinatus habere actus meritorios qui in eo generant habitum amissa charitate ille habitus et voluntas possunt exire in similes actus in specie ante ar quisitionem charitatis. igitur. Fortasse dicis (sicut dici quidam actus diligendi deum non est actus vtutis moralis. p sed actus gratiae supnaturalis: et sic per haiumodi actus non generatur habitus moralis. Probat si simul augeretur habitus moralis quando augetur gratia tunc minus augere tur gratia. quia facilius est augere gratiam per se: quam gratiam et habitum moralem simul: et habitus genitus impediet augmentum gratie: sic in prima questione dicit (et quidem nale deus creat gratia: et actus naturaliter generat habitum: et secundum hoc nulla esset charitas acquisita ha bitualis. et illa habitualis est occasionalis causa maoris gratie infuse.

⁋ Ad secundum nego quod charitas inclinat ad velle assentire falso: vel ad velle alienam cognoscere. hoc enim esset ad illicitum inclinare: tamen ad alienam velle cognoscere charitas inclinat. ad falso velle assentire inclinat. In hypothesi data in quat to / distinctione quinta questione vnica. in vndecima distinctione eiusdem probare sategimus quod bona ve tula assentiens prelato paedicanti heresim cuius oppositum non tenetur scire explicite non peccat: immo tantum meretur quantum alia vetula vo assentiens praedicato ab alio prelato. Sed ad hoc / argumentum non vrget. s enim ille actus sit malus ad ipsum non concurrit charitas. qui tenet positionem de concursu charitatis / non habet respondere an a actus velb sit bonus: sat est enitueri (si bonus sit) quod ad eum inclinat charitas.

⁋ Tertio argumentor. si conclusio contra quam obiectamus sit vera: aliquis actus voluntatis subito desinet conse quens est inconueniens. ergo a antecedens: quod est conclusio. Patet consequentia. diligat sortes platonem duode cim gradibus dilectionis: ita quod illi gradus sint intensissimus actus quem sortes potest habere cum hac charita te: sed non potest habere vltra nouem gradus sine cha ritate: tunc interim ponatur (ipso etia actum continuante) quod odio prosequatur Ciceronem. ipso volente semper equaliter diligere platonem quantum est er parte sua hoc est secundum extremum sue potentie. Isto casu posito deus subtrahet ocissime charitatem. si odium eliciatur instantanee. in illo subtrahetur charitas per remotionem de praesenti. quo facto tres gradus dilectionis raptissime desinunt esse. Et potes argumentum deducere de dilectione ponendo quod sortes habeat intensissimum actum quem potest habere sine gratia: et superinfundatur gratia ob detestationem alterius actus: tres gradus s mul infundentur.

⁋ Respondetur concedendo illatum. nec hoc est dissonum: quando deus subito subtrahit agens: sed totus actus syncategorematice non raptim fluit: sic gratia superuentens instantanee cuestigio causan do suam portionem quo ad intensionem actus apponit.

⁋ Sed dices. voluntas sine gratia habebat noue gradus dilectionis: propter gratia autem superuenientem voluntas habebit tres vel duos gradus dilectionis. v detur quod voluntas potest suos nouem gradus conseruare se sola quos produxit primo sine gratia: facilius enim est vel saltem non minus facile continuare motum quam principiare.

⁋ Respondetur. voluntas quantum est de se po test illos nouem gradus continuare: et continuasset si placuisset sine charitate supueniente: sed in praesentia cha ritatis non illos solitarie conseruat: sicut calor vt octo produxisset calorem vt octo in bpassum si non superuenisset calor c. sed c calore posito in sphera agendi a ca lor non producit totum / nec totaliter conseruat calorem a se ipso productum. si enim vnus ignis calefaciat aquam alter ignis in fine actionis ex altera parte positus cum gne producente calorem conseruat calorem iam pro ductum.

⁋ Vel (vt accommodatior sit analogia) capiatur calor quattuor graduum qui produxit quattuor in li passum: posita c calore vt sex iuuat a calorem conseruare calorem productum: et iterum producit: sed non est penit idem in hac scala intelligentie: cum calor vt quattuor non concurrit vltra quattuor: sed voluntas quae habuit max mum actum quem poterat habere vt nouem / ob superuenientem gratiam et animam irrorantem ad maiorem actum concurrit quam pius.

⁋ Sed contra istud argumentor. ponatur quod charitas sit in anima et sortes diligat platonem propter deum et deus impediat actiuitate charitatis: hoc est non moueat charitatem ad agendum: tunc dilectio sortis est meritoria et tamen ad illud meritum non concurrit charitas. ergo sufficit coassistentia charitatis at non requiritur coefficientia.

⁋ Admitto casum quod non coagat cum actione charitatis: tunc non agit: sed ex illo non probas quin ex sua natura ad actum meritorium concur rat: vt in igne regis Sabylonis: Danielis. iii. sed pueros non calefecit ignis: tamen ignis erat calefactiuus. sed an ille actus erit meritorius in casu me fugit: deus potest dare aliam legem vel facere quod sufficiat coassistentia charitatis: vel quod non requiratur causalitas / nec coassisti tia. et sic hoc argumento tenuiter conclusionem feris

⁋ Quarto argumentor: sequeretur quod voluntas non esset libera respectu suorum actuum elicitorum. hoc autem est incon ueniens. et patet sequela: quia charitas agit naturaliter: et per consequens quo ad hoc voluntas insequitur inclinationem charitatis: si igitur voluntas conatu vt duo producat duos gradus actus: et non vellet producere vt tria: iam charitas facit quod voluntas comproducat pius quam vellet: et sic voluntas non est libera quo ad suos actus.

⁋ Insuper non est in potestate voluntatis actum meritorium vniformis intensionis producere. patet: quia gratia infundi tur maior a maior: et ad maioritatem gratie maioratur actus gradualiter. igitur.

⁋ Respondetur voluntas non est sic libera quod potest producere actu elicitum vt libet: potest enim velle voluntas producere actum infinitum sine alterius ope: et quod producat actum sine partibus gradua libus: voluntas est libera ad producere vel non produ cere actum suum elicitum: sed non ad qualitercumque produ tendum actum suum. et stat voluntatem habere intensiorem actum quam vellet habere.

⁋ Ad secundum nego quod non sit situm in facultate voluntatis habere actum vniformis inten sionis: quia licet gratia maioretur que actum intendit ex parte eius: voluntas tamen potest minus a minus co nari: et sicut gratia potest partibiliter augeri a non gra du ad gradum certum quattuor vel octo vsque: sic volun tas potest moueri a gradu conatus vt octo vel quat tuor ad non gradum vsque conatus.

⁋ Sed petes quod istorum agentium est principalius: scilicet voluntas an gratia:

⁋ Respondetur. quod se habent sicut excedens et excessum: voluntas enim vtitur gratia tanquam suo instrumento. et sic est gratia principalior. Quod sit perfectior in essentia non est questio. potest producere actum sine charitate: non autem econuerso. et sic potest vocari causa precipua quo ad intensionem: non quo ad esse meriti: li cet meritum non potest esse pius sine voluntate quam sine gratia. sed quia voluntas potest perperam actum elicere gratia vero nunquam hoc efficere potest: sed semper recto calle tendit in beatitatem: ideo dicitur esse precipua respectu actus in esse meriti. propterea non ab re compara tur ab Augustino sessori / qui equum regit. Qnde diximus. voluntatem esse precipuam causam qno ad intensionem actus / non intelligimus quod gratia nihil faciat ad illud: immo interdum (vt nuprime dictum est) facit actum esse intensiorem quam fuisset sine ea: immo semper facit actum intensiorem cum equali conatu.

⁋ Sed dices: homo est subdubius inter multos actus meritorios quem eorum eliciet: vt inter operationes incompossibiles ad quem illorum actuum primo inclinet charitas.

⁋ Respondetur charitas non necessitat voluntatem: et ad quemcumque actum meritorium concurrit. Potest quis dicere magis tendit in actum magis meritorium quantum est er parte eius: si vero actus sunt equales in merito equalite inclinat ad vtrumque.

⁋ Sed contra hoc arguitur. habeat sortes duas opationes faciendas hoc est quarum quamlibet potest operari in hora futura: sed non illas am bas: vna sit a que est magis meritoria quam b. per te gratia magis inclinat in a. quam in b. quid illud est dictu: quod magis coagat ad a. actum quam ad b. quia si sit eadem gra tia numero respectu vnius actus magis agat quam respectu alterius: vel equales gratiae in duobus inequaliter agum cum stet actum esse magis meritorium in vno quam in alio

⁋ Respondetur. cum est agens naturale equalite agit cum paruo actu a magno quantum est er parte eius et expectat applicationem voluntatis ad hoc opus vel illud: et semper secundum extremum sue potentie agit.

⁋ Petes vlterius / an tota gratia producit totum actum meritorium: et vna medietas vnam medietatem actus: a ar est respondentia in partibus actus et gratie: an quaelibet pars gratiae concurrit ad quamlibet partem actus meriti riius

⁋ Do secundum: quia cum gratia quaelibet concurrat ad quemlibet actum meritorium in habente gratiam tota concurrit ad totum actum: quaelibet pars gratiae ad totum actum: et quamlibet partem eius.

⁋ Ex toto isto pataet quod quilibet actus moraliter bonus in habente gratiam est meritorie bonus: patet: quia ad quemlibet talem concurrit gratia.

⁋ Secundo se quitur: quia hec consequentia est nulla: talis actus elicitur ab habente gratiam: ergo iste meritorius. patet de veniali: et de indifferenti secundum ponentes.

⁋ Tertio patet quod talis modus arguendi est bonus: est actus elicitur a gratia: ergo est meritorius.

⁋ Quarto patet quod aliquis actus est cum gratia: et eidem aduersatur non repugnanter: sed solum vtualiter: vt dictum est de forma aque substantiali e calore. patet de veniali et gratia: sed vnum non ita naturaliter expellit aliud sicut in agentibus naturalibus. Aliquis enim actus stat cum gratia: et est ei imptinens. Aliquis autem actus repugnat gratie de lege: patet de actu mortali.

⁋ Quinto patet quod ad peccatum gratia pot concurrere sed non concurrit ad peccatum.

⁋ Ex his patet improbabilitas dicti henrici de Gandauo in quarto quotlibeto ponentis gratiam totaliter causare actum meritorium a potentiam nullam causalitatem habere respectu illius actus.

⁋ Et vlterius patet quod tunc nullus actus esset meritorius cum non est in potestate voluntatis cum ab ea non eliciatur: nec erit actus liber: quando principium eius nullo modo est liberum: loquor de principio creato.