Consequenter circa materiam fidei maxime ubi dictum fuerat quod ille qui credidit ibi esse corpus christi non est ydolatria 3es modi fuerit tacti / tamen simplex sacerdos quandoque faceret errore Ideo sciendum quod simplices habent per obiectum adorationis aliquid contentum sub illis speciebus secundum quod inducuntur ad conditionaliter adorandum quia si conditionaliter ado inducerentur ad adorandum forte minus remisse adorarent ideo in ipsis adoratio terminatur ad illud existens sub speciebus / unde prohibitum est sacerdotibus ne sic ostendant / videlicet / hostiam non consecratam ne remitteretur devotio et etiam incitatio

Redeundo ad materiam de certitudinem fidei

Continuando ergo materiam quia ita est quod vires et virtus sunt circa difficile taliter respectu veritatis quam bonitatis ista quod ex corruptela peccati falsitates sunt nobis magis proportionales tamen secundum anglicos diceremus quod deus posset decipere creaturam et fidei potest subesse falsum ymmo et anima christi decipi Et ultra conceduntur quod praeteritum potest non fuisse dicunt alii quod fides licet causaverit assensum quidquid potest esse falsum nihilominus possibile est quod nonquam causaverit Sed proprie loquendo istud non videtur verum videlicet quod cum causalitas activa egerit transit in praeteritum sicut effectus Parisienses doctores tenent oppositum

Et contra istam ymaginationem adductae sunt rationes octaves

Responsio ad tertiam rationem secundae instantiae: circa continuationem fidei post instans incarnationis

primum argumentum erat quod fides potest subesse falsum quia si respectu huius christus incarnabitur assensus poterit continuari et sic christus non incarnabitur quare tali assensum videtur subesse falsum

Prima responsio possibilis: responsio Guillelmi Altissiodorensis

Autissiodorensis dat unam responsionem talem quod ante adventum christi iudaei instruti per scripturas poterat scire proprie satis adventum christi et appropinquate tempore sic quod non fuisset eis dubium an incarnaretur unde non erat articulus quod christus incarnabitur sed magis debebat ferri in assensum disiunctum scilicet christus incarnabitur incarnatur vel incarnatus est haec ille Sed pro solutionis istius intellectu ponuntur aliquae propositiones

quarum prima / quanto erat simpliciores tanto cicius desiit in hiis fides causare assensum respectu huius quod christus incarnabitur quia quanto erat simplices tanto minus constabat de tempore et sic cicius obligabatur ad credendum disiunctum quam magis elevati / patet / quia illie non obligantur quamdiu constaret de tempore

2a propositio probabiliter tenta quod in sola virgine materia fuit iste assensus continuatus ex fide isque ad instans in quo incarnationis quia scivit in quolibet instanti ante incarnationem quod christus incarnabitur et instans in quo incarnaretur fuit sibi notificatum ergo ista credulitas fuit sibi nota usque tunc alias non sic cum non staret eis u illa appropriate de tempore

Ulterius sequitur alia quod in instanti incarnationis post assensus respectu futuri desiit assensus esse quia alias fuisset falsus et incepit esse alius assensus respectu praesentis

et assensus ille respectu propositionis de praesenti solum in virgine per instans remansit quia in solo instanti illo fuit verum quod christus incarnatur quia prius nec post incarnabatur

et quia repugnat assensui fidei esse et non esse verum

Alia propositio stat quod debetur ultimum instans ultra quod non habuit esse

Alia propositio in eodem instanti in quo incepit esse assensus in virgine respectu veritatis de praesenti in eodem incepit esse respectu veritatis de praeterito

Alia in eodem instanti duo assensus fidei desierunt esse inceperunt esse et tamen non fuerunt ibi nisi 3 assensus quod duo desierunt / patet quia assensus respectu futuri desiit esse in instanti incarnationis per remotionem de praesenti et ponere de praeterito et desiit esse assensus respectu praesentis duo etiam inceperunt esse quia aliqua res sic potest produci quod non datur ultimum instans

ulterius sequitur alia quod assensus de praesenti similis quantum ad obiectum fuisset in alio vitiosus qui erat meritorius in virgine materia patet quia fuisset in hoc praesumpto quia in illo tempore non erat sibi licitum tunc nisi credere disiunctivam iam dictam

Alia propositio ulterius sequitur quod quanto fuerunt magis elevat tanto diutius duravit assensus respectu futuri quia quanto poterant scire quod nondum veniat tempus tamdiu assentiebat Alia quod aliquid incipit esse articulus respectu huius qui non adhuc respectu alterius patet / quia in simplicibus licitum fuit credere disiunctivam quando non licebat aliis

Ulterius quod aliqua propositio ex solo lapsu temporis incipit esse articulus patet quia pagani ex solo temporis lapsu per praedicationem sibi factam tenebantur assentire quod christus incarnabitur licet non prius ante incarnationem in lapsu temporis

Secunda responsio possibilis

Aliter potest dici in ista materia ymaginando quod fides sit instrumentum spiritus sancti et instrumentum causae libere agentis quo stante probabiliter dici sine nova inquisitione quod habitus fidei sufficiebat illis simplicibus et hoc poterat esse multipliciter sine alia inquisitione quod toto tempore ante fidem inclinaret ad credendum quod christus incarnaretur in tempore incarnationibus quod christus incarnatur et quod licet simplices nescivisset hoc tamen erat in eis sicut nec prophetae hoc sciebat facere secundum quod post fuit dictum

Tertia responsio possibilis

Alia via quae est cuius formis ad ymaginationem tactae Unde ymaginandum est quod fidem sit talis natura et assensus eius et habitus et etiam actus quod subordinatur essentialiter divino assensui Ita quod sicut impossibile esset ignem producere nisi deo principaliter concavitate et concurrente ita ymaginanda essentialis habitudo ad assensus divinum sic quod assensus fidei non possit esse assensus nisi deus sit primo assensus in eodem genere assensus Et tunc dicitur quod actus fidei et habitus proportionaliter insecuntur in faciendo assentire fidelem divino iudicio nec fidem ante incarnationem poterat inclinare ad assentiendum quod christus incarnatur quia divino iudicio non sic assentiebat

Obiectio ad tertiam responsionem

Ex quo sequitur quod si homines tunc assensisset ante incarnationem non fuissent assensus fidei sed assensus humani Sed instaret aliquis dicens capiamus assensum immediate ante incarnationem et conservetur in anima quo dat primus erit falso quod possit conservari non videtur repugnantia

Responsio ad obiectionem

Dicitur quod in isto casu quando ponitur quod conservetur dico quod hoc est impossibile vel quod assensus qui prius erat assensus respectu futuri erit assensus respectu praesentis

/ Dico tamen primo quod non potest conservari / Radix est quia causalitas fidei est una motivitas supernaturalis et sicut motivitas est supernaturalis Ita et concursus dei specialis Ita quod deus specialiter concurrit respectu actus dilectionis carctative modo veritas concurrit quod deus non potest de potentia sua decipere hominem concursu speciali ita non potest concurrere fides suo concursu speciali ad inclinandum falso

Ideo dicitur quod deus alter concurrit respectu peccatorum et aliter respectu bonorum Et quia fides est motiva specialiter / et concursus dei est specialis dei motio et motio dei specialis non potest esse nisi respectu boni sequitur quod non potest concurrrere ad illum assensum

Obiectio ad responsionem et responsio

Sed contra deus potest substantiam et actusum illius conservare ergo et actum dicitur quod deus secundum influentiam conservativa respectu huius christus incarnabitur non potest postrius conservare stante suo concursu sed oporteret specialitas conservare quia ita est in naturalibus quod inter omnia natura maxime abhorret octium Ita si poneremus quod huiusmodi assensus maneret postquam falsus esset maneret ottiosus et sic nulla universalis correspondet Ideo in isto casu dicitur quod huiusmodi assensus non conservaretur in esse nisi deus quod specialius quam ante concurreret et sic patet quod repugnat fidei subesse falsum

Aliter etiam dicitur quod sicut assensus respectu futuri potest non esse respectu huius sed de contrario quia res sibi naturalis est Ideo si sit talis conditionis non est mirandum quare si ponatur assensus remanere dicitur quod remanebit assensus peccati scilicet respectu illius christus incarnatur et post praecise respectu illius christus incarnatus est Ideo si dicamus aliqua quae non reperiatur in naturalibus non est mirandum Et sic diceretur quod huiusmodi assensus remaneret ita quod assensus qui prius erat respectu futuri post erit respectu praesentis et post respectu praecedenti / Et proportionaliter sustineretur de omnibus revelationibus

Alia responsio ad obiectionem

Ulterius arguitur quod fidei potest subesse falsum quia abraham credidit quod verbum incarnabitur ponatur ergo postquam abraham fuit mortuus quod christus non fuisset incarnatus tunc videtur quod fuit deceptus Guillemus autissiodorensis dat unam responsionem quod quia iam assensus abrahae transivit in preateritum necessarias eset sed tamen concursus fidei et contingens quia sicut res contingenter fuit positum esse caritas Aliter dicitur quod actus fidei habet habitudinem ad suam causam

quantum tamen ad id quod significat non habet necessariam habitudinem quia non dependet proprie ab illo significato quia contingenter significat sic et dato quod non significaret adhuc remaneret vera ita quod assensus respectu futuri potest non esse assensus respectu huius sed oppositi et sic sequitur Et explanat ymaginationem quam sequor et quia fides immediate emanat a prima luce ideo sicut divina lux realiter assensit et potuit non esse assensus si christus non incarnatur dicendum de fide cum sequatur conformitatem divinae lucis

Secunda obiectio ad tertiam responsionem: utrum aliqui damnabitur qui, ante incarnationem, non credidit?

Aliud casum ponit ponatur casus quod ante tempus christi incarnationis aliquis qui credidisset quod christus non incarnabitur et decedat cum abraham et sit dampnatus sine alio et ponatur quod christus non incarnetur unquam tunc queritur quare iste dampnabitur quia credidit veritati nam credidit quod christus non incarnabitur et sic est

et de hoc deberet laudari et non dampnati

Responsio ad secundam obiectionem

Autissiodorensis respondet ad hoc dicens quod in illo casu ille qui credidit quod christus non incarnabitur licet crediderit veritati debet tamen dampnari unde sua ymaginatio fundatur in hoc de hiis quae non sunt clare determinata aliquid sic asserere est peccatum praesumptionis unde apostolus ad cor ponit ordinem et dicit quod "spiritualis homo omnia iudicat carnalis autem iudicatur ab homine sed neminem iudicat" unde ymaginatur quod homo spiritualis semper bene iudicat quia cum moderatione rationis cum fide sed carnalis non sic innititur et quia istud iudicium non fuit sic regulatum sed forte contemplatum ideo talis debet dampnati licet verum sit eveniat quod dixerit sed quia impertinenter iudicavit

Nihilominus aliqua notavi prohuiusmodi responsionis declaratione Et ut casus clarior habeatur ponatur quod unus credat quod iudicium futurum non erit et quod deus latenter ordinet apud se quod non erit Tunc iste praecise credit sicut est et tamen peccat Causa est quia licet futurum iudicium non erit tamen ex communiter apparentibus quilibet catholicus tenetur credere quod erit ideo iste licet iudicet veritatem contempnit scripturam et fidem / licet ergo non revelaverit nobis deus suum iudiicium et credat quis quod non erit peccabit quoniam si resolvat se bene credet se credere contra fidem / licet talis adhuc non contradicat fidei Et sic ista credulitas est in ecclesiae contemptum

Item de causis arduis salutem tangentibus quorum veritas non potest constare aliquid dicere est peccatum praesumptionis Ulterius patet quod si in talibus liceat habere iudicium maxime esset falsum quia stante casu isto ille qui crederet quod iudicium erit non tantum peccaret sicut alter quia haberet quod ecclesiasticus habet per fidem ad sic credendum alter autem non

Alia propositio utraque pars contradicitionis in tali materia fidei est illicita iudicio humano

Alia propositio respectu propositionis credibilis viator obligat ad habendum assensum fidei et tamen non licet humanitus tali assentire vel dissentire patet / quia utraque pars contradictionis est illicita ad assentiendum vel dissentiendum quia stante quod iudicium non erit quis dubitat quin sortes peccaret credendo quod non erit quia contempneret fidem et ecclesiam et credendo quod erit peccaret supponendo quod obligemur ad credendum veritati

Ex quo patet periculosum esse formare assensus per rationes probabiles circa huiusmodi articulos ymmo peccatum ubi obligamur ad altera partem contradictionis quia si veritati assentiatur hoc est praesumptuosum si veritati hoc est contra fidem verbi gratia probabitur quod sorti non liceat assentire quod iudicium erit nisi ex fide quia incideret in peccatum infidelitatis Ideo circa materiam de futuris contingentibus bene examinanda est fidei conscientia ne exeat in actus humanos

Ulterius dicitur quod in accidentibus fidei debet debet esse mirabilis sollicitudo quia initium debet esse terminor deum nec positiones casuum diversitatis fidei sit unus qui credat quod iudicium non erit et si non erit non aggravat nec excusat istum non peccase tamen si ex fide assentiat nullum erit periculum

/ unde bene staret quod fides esset respectu alicuius sic esse qualiter non sciret se assentire / quia nemo scit utrum sit dignus caritate vel non

Responsio ad quartam rationem secundae instantiae: utrum Abraham credidit aliquid falsum?

Alia ratio fuit de abraham quia credidit immolare filium quod intentio dei erat quod vellet immolare et tamen abraham potuit habere fidem de promissione licet non habuerit assensum fidei quod filium suum immolaret ideo illa ratio non probat quod fidei possit subesse falsum

Item potuit habere quod deus solum petebat obedientiam Unde sicut vocatur in decreto aliquando est forma praecepti et non intentio quia non erat intentio dei quod immolaretur licet forma praetenderet et aliquando est intentio et non forma ut non facit furtum Et aliquando concurrunt ambo ut illud "honora patrem et matrem" et tunc quaeritur illud credere fuit meritam ergo ex fide Ad hoc respondet autissiodorensis / quod nec fuit meritorius nec demeritorius / sed processit a sua voluntate nec fuit sibi peccatum nec meritum

/ dicitur tamen quod stat quod ex caritate determinasset ad sic credendum et sic bene fecisset / tamen ille actus non fuisset meritorius et cum arguitur ex hoc procedebat ex caritate

/ dicitur quod caritas in anima quasi tenet principatum et fides est limitata respectu credibilium non respectu illorum quae causantur per rationes et sic est restricta fides respectu illorum quae requiruntur ad salutem et sic negatur consequentia

Tamen notat et negat quod ille actus sit meritorius Unde aliquis actus producitur aliquando concurrente caritate et tamen non est proprie motus caritatis quia motus caritatis debet esse respectu mediorum ordinatorum ad salutem / Licet talis actus esset meritorius Et sic concedit quod omnes actus meritorius qui non est de propriis actibus caritatis

Responsio ad quintam rationem secundae instantia: utrum Spiritus Sanctus potest concurrere ad causandum assensum falsum?

Ad aliam spiritus sanctus bene concurrit ergo et fidem Responsio facilis est quia fides concurrit specialiter ad movendum creaturam motione speciali et tamen motu speciali non posset concurrere spiritus sanctus ad assentiendum falso sed si spiritus sanctus concurrat non concurrit specialiter sed tamquam necessario in genere remississimo concurrendi eo quod causaliter creatura per se non sufficeret ad illum actum se sola causandum sed spiritus sanctus causaliter specialiter non posset concurrere et ergo sicut fides non posset concurrere motu suo speciali nec spiritus sanctus sed quare fidem non potest esse mali hoc est propter imperfectionem fidei respectu spiritus sancti quia fides non habet nisi unum modum concurrendi et spiritus sanctus utrumque

Ulterius arguitur quia fides potest in actum perfectum ergo et in actum inferioris generis et si sic potuit subesse falsum consequentia non valet quia non sequitur homo potest producere hominem et lapidem etiam est limitatio a causa divina

/ et cum dicitur fide est in potentia obedientiali Quantum ad istam obedientialem est difficultas sed quantum sufficit dicitur quod fides habet proprietates quae sibi non insunt ut fidei inhaesio Utrum tamen deus posset assumere fidem secundum denominationes inferiores non est ad propositum quia concurreret praecise ut qualitas sed in quantum fides probabiliter potest dici quod omnino sibi repugnat quia sua regula est conformiter ad divinam voluntatem Etiam istud non est contra divinam potentiam nec contra fidem quia deus posset immutare inclinationem fidei

PrevBack to TopNext

On this page

Lectio 7, De fide

Recapitulatio argumenti circa periculum credulitatis