Titulus 30

CAPVT I. 2 Quantitas fi non est expressa, in optione dantum est, quantam velit dare, nisi consuetudo aliud induceret.

DECIMAM ( Traditio. nem) arg. pro opinionibus magistrorum nobis videtur, quod primitiae dandae sunt secundum consuetudinem regionis, & hoc hic probatur, quod nunquam praeceptum inuenitur de certa quantitate. (Et 6o.) imo cum non inueniatur expressa quantitas, in optione relinquitur dantis, vt quantumcunque velit det, nisi consuetudo aliud induceret. (Hoc) in Exechiele vel in traditionibus Haebreorum.

CAPVT II. 1 Ecclesia intra limites alterius baptisialis ecclesiae sita, an soluat decimas. 2 claiam eniulibet ecelesia penentur salaere decimas personales. Mercenari an debent seluere detimat de sua mercede. 3 An seruus & monatbus tentantur ad soluendas decimas. Clerici an debent soluere praebendas ecelesiis in quibus audiunt diuina afficia.

NOVVM GENVS. (A clericis). Quidam hoc inteligunt verum, in omnibus clericis, & omnibe praedictis. s. tam ecclesiae quam haereditarijs contra. 16. q. 1. si quois laicus. sed illud intelligitur de clericis coniugatis, quia nec in personalibus, nec in praedialibus decimis habent exceptionem, hoc non placet. Alii dicunt, quod de dote ecclesiae, non debent clerici clericis decimas soluere, & sic loquitur cap. hoc. De alijs autem possessionibus in alterius parochia sitis, secus, & sic loquitur cap. si quis laicus. Alii dicunt, quod de personalibus decimis loquitur principium huius c. finis autem huius. c. de praedialibus, vel de coniugatis clericis loquitur, qui & personales & praediales soluunt. Vel dic, quod ecclesia intra limites alterius baptismalis ecclesiae sita non soluit personales decimas, de laboribus ecclesiae, vel alijs, id est, de his quae ad ecclesiam pertinent, vel acquiruntur ei, & sic loquitur prin. decr. sed clerici de his, quae sibi propria acquirunt, bene soluent decimas per sonales, vt de aduocatione & similibus, & sic loquitur finis decret. praediales autem soluunt, sicut alii non priuilegiati. infra eodem, suggestum. & c. ex parte. & c. prox. & multis alijs. c.

Item plus dicimus, quod clerici cuiuslibet ecclesiae, & etiam sacerdotes, & quod plus est, praelati suae ecclesiae, a qua percipiunt ecclesiastica sacramenta, soluunt etiam decimas personales, licet enim ipsi seruient ecclesiae, & alijs ministrent sacramenta: tamen nomine ecclesiae faciunt, & nomine ecclesiae susc piunt decimas, & ipsi idem a seipsis nomine ecclesiarum recipiunt sacramenta.

Quid dices de Cisterciens. & alijs clerieis, qui mercenarios tenent in aliiparochijs, qui ibi texunt vestes, & alia manibus suis operantur, & ex talium mercenariorum operibus multa lucrantur monachi, vel clerici. Respondemus, quod mercenarii de mercede sua soluent decimas, sed de eo, quod peruenit ad monasterium, etiam de mercede nihil soluetur, & sic serui monasterii, vel monachi in alia parochia operantur, cum nihil sibi acquirant, nullas decimas personales soluent illi ecclesiae, in cuius parochia operantur, & vbi audiunt diuina officia. Idem etiam videtur in seruis & mercenarijs laicorum, si operantur in alia parochia, quam in qua dominus commoratur, quia ibi mercenarius soluet decimas de mercede sua, serui autem nihil soluent, cum nihil habere possint, imo dominus soluet inde decimas ecclesiae, vbi ipse dominus per circulum anni audiuit diuina officia, & vbi moratur dominus.

3 Alii tamen dicunt, cum naturaliter etiam in seruo mercedes debeantur. arg. ff. de condi. inde. naturaliter. quod ecclesiae in cuius porachia operabatur seruus, soluendae sunt decimae, & idem forte dicitur in monacho, sed Roc non placet, cum non possit quaerere nisi monasterio, et monasterium decimas personales soluere non tenetur, & idem dicimus in his, qui negotiantur nomine aliorum. Item non credimus, quod licet hodie in aliqua ecclesia audiuit officia, & hodie ibi lucretur centum, quod ex eis det decimam illi ecclesiae, sed vbi per totum annum ecclesia. stica sumit sacramenta, id est audiuerit diuina officia. 16. q. 1. & infra, eo. ad apostolicae. & si forte in pluribus audiret officia, & quasi pro aequali parte non esset malum, quod authoritate superioris inter eos decimae diuiderentur, quia dignum est, vt temporalia metat, qui seminat spiritualia.

De praebendis autem suis, clerici non debent aliquid ecclesijs, in quibus audiutm diuina officia, si forte alibi audiunt, quam in ecclesijs, vbi habent praebendas, & hoc verum si illae ecclesiae, vnde habent praebendas, nulli debent soluere decimas, vel si debent soluere, decimauerunt bene illa bona, vnde praebendas dederunt, quod sic probo, quia praebendae datae clericis, non sunt clericorum, imo proprietas earum ecclesiarum quae dant praebendas, vnde de eis non possunt testari. supra, de testa. c. vlt. &. c. ad haec. &. c. relatum. Si autem ecclesiae quae dant praebendas, deberent alijs dare decimas, & non dedissent, tunc clerici qui receperunt praebendas, debent inde dare decimas. infra, eod. a nobis. & c. tua.

CAPVT III

EX MVLTIPLICI. (De rogare) not. per priuilegium non derogari pacto nec trant Sactioni.

CAPVT IIII. COMMISSVM. (Pascuis) quae vendebantur, & sic pret soluebantur, vel solui dede bant ecclesiae parochiali, ve lecimae debent solui de pa scuis, id est, de lacte & lana bestiarum, qu pascebantur in illis pascuis, si. infra. e. ne cios. Et sic est arg. quod tales decimae cen seantur praediales, quia si personales e sent, non parochiali, sed illi vbi audit off cia, dari praecipiuntur, primum dictum magis placet, & si dominus fundi gratipatiatur pascere bestias in fundo suo, ta men cum herba deuulsa de terra a bestivel potius ab eo, qui bestias pascit transeant cum onere suo decimae. infra, c. tua. & c. pastoralis. dominus bestiae decimam aestimationis totius herbae, debet dare ecclesiae. ff. de vsufruc. si vsufructuarius. & idem videtur. arg. huius. l. & praealle. rationis, quod si quis comburat, vel aliter destruat segetem, maxime maturam, vel arbores cedat, quod parochialis sacerdos potest agere ad decimam aestimationis. Alii autem contradicunt. De feris autem auibus, & piscibus non reclusis, bene dandae funt decimae ecclesiae, vbi percipit sacramenta, & non baptismali ecclesiae, quia in nullius parochia debent esse. instit. de rer. diui. §. ferre. &. §. sequen.

CAPVT V.

DERVENIT AD NOS. E INERA.

CAPVT VI.

VNCIOS (De apibus). id est, de nelle apium & ceta. si. sup. eo d.cem missum.

CAPVT VII. CVMRIOMINES.

CAPVT VIII. ILECTI EILII. ( Conduxistis) no. licere clericis conm ducere praedia, si sua eis non sufficiaat. (Conduxistis) sed de proprijs tantum.

CAPVT IX. 1 Deina an dantur de liboriblat & praedit propriis elericorum.

SVGGESTVM. ( Componatis) cum enormiter laedantur alii monachi qui decimas recipere debent nisi soluatis. (Ordini). idest, Cisterciensi. ( Priuilegia) cirea decimas 1monachorum, no. quod olim in primitiua ecclesia decimas de laboribus, & praedijs suis dabant, sicut laici. 16. q. 1. generaliter. 12. q. 1. duo. in fi. & c. procedente. sed Pascalis 2. & Greg. & conci. Magunt. constituerunt ne religiosi, nec alii communiter viuentes decimas de suis laboribus soluerent. 16. qO. 1. quaesti. & c. decimas. & certo tempore hoc priuilegium arctatum est circa Cisterciens. templarios, & hospitalarios Hierosolymitanos, alijs vero monachis concessit tantum de noualibus, quae proprijs manibus excolunt, & de hortis, & nutrimentis animalium. inf. c. prox. & c. ad audien.

Est ergo sic tenendum, quod monachi Cisterci. non dabunt decimas de possessi. proprijs, quas colunt manibus, vel sumptibus proprijs, nisi pacto vel transactione sint ligati. sup. e. ex multiplici. & nisi enormiter laedatur ecclesia, vt hic, vel nisi soluendo renunciauerunt suo priuilegio, vt. 3. de pri. si de terra. monachi autem & alii canonici, de omnibus tenentur dare decimas, nisi de noualibus proprijs manibus cultis & hortis, & nutrimentis animalium. 3. e. c. proxi. sed & eascilicet decimas de noua. & hor. & nutri. animalium soluent, si parochialis ecclesia laedatur. inf. de ver. sign. quid per no. §. 2. de alijs autem soluent, nisi super decimis speciale priuilegium habeant, vel nisi praescripserint.

Et haec vera sunt in monasterijs, quae populum non habent, alias secus, quia tunc etiam praediales & personales habebunt, vt hic. & 16. quaestio. 1. si monachus. de possessionibus vero post conci. habitis indifferenter omnes religiosi decimas soluent, siue sint Cisterci. siue templarij, siue hospitalarii, siue quicunque alii super decimis priuilegiati. infra, e. nup. olim autem, vel hodie de conductis & proprijs manibus cultis decimas soluent. supra, e. dilect. (Sed nunc) no. vbi priuilegium ex post facto, ad iniquum grauamen etiam non iniquum deuenit temperandum est per superiorem. ff. de re. iur. Neratius. in fi. ff. de vul. subst. ex facto.

CAPVT X

EX PARTE. ( Praedecessores): it quaestione prima. tua.

CAPVT XI.

LICET DE PENIGNITATE.

CAPVT XII.

AD AVD IE NT IAM. (vbi ponimus). ff. de constitu. princ. beneficium. supra, de so. cum dilect.

CAPVT XIII.

VO NIAM A NOEIS. ( Alicuius). id est, si non sunt in alicuius parochia.

CAPVT XIIII.

PAROCHIANOS. ( Domino). 16. quaestio. 1. reuertimini. (Debitum) per actionem confesso, arg. ff. si ser. ven. ff. si vsusfr. pet. l. pen. de rei ven. ad fructus. 16. quaestio. 1. reuertimini moderamine. nec est curandum, si primo ecclesia non habeat dominium. C. de sacrosanct. eccle. vt interdi. 5. de consu. cap. 2. arg. contra. ff. de polli. l. 2. §. vlti. vbi dicitur, quamdiu decima non sit separata, semper est in possessione prioris dominij, sed ibi loquitur de prophana decima, hic spirituali, vel petantur condictione ex canone. 16. quaestio. 1. decimae. & cap. reuerti. vel offic. iudi. pro his etiam intentatur iudicium communi diuidun.

CAPVT XV.

AD HAEC. (Per successionem). Non ergo licet concedere in feudum, nec in emphvteosim, nec in locatione ad longum tempus, nullus enim contractus super eis iniri debet per quem fiat vel feudum, vel alienatio quae fit per praedictos contractus. ff. si ager vecti. l. vlt. ff. de superfi. l. 1. arg. supra, de reb. eccle. non alie. nulli. ad firmam autem & ad certum tempus concedi potest. 3. de loca. & condu. c. 2.

CAPVT XVI.

DE TERRIS. (Iudaei) Ad decimas quae ratione praediorum soluuntur tenentur Iudaei, ad personales non.

CAPVT XVII. QVAMVIS. (Disponere). Et male. §9. dis, quoniam. & cap. iudicatur. 16. quaestio. vlti. nullus.

CAPVT XVIII.

VMSINT HOMINES. (Diuersae) non tamen aduersae (Difficile) non tamen impossibile, puta si praescripsit, vel dic, quod praescribere non potest, si est posse. vnde decima colligitur in limite. sup. de paroc. cap. pe. & loquitur de possessio. in limite constitutis.

CAPVT XIX.

ROHIBEMVS. (In alios) & sic laicus tenens in feudum decimas, eas alii infeudare non potest, tamen secundum quosdam illi, qui detinent in feudum, non tenent eas cum peccato: vt not. sup. de his quae fi. a praela. sine consen. c. cum apostolica. & secundum hoc non loquitur hic de decimis infeudatis, sed de alijs male detentis.

CAPVT XX. 1 Consuetudo tircadecimas in ceclesis valet.

AD APOSTOLICAE (Consuetudo). No. consuetudinem valere in decimis, sed inter ecclesias tantum. 5. e. cum sint. sed si de consuetudine non constat praediales, dandae sunt ecclesiae baptismali, & personales capellae. 16. quaestio. 1. decimas. sup. eod. nuncios.

CAPVT XXI.

EX PARTE CANONICORVM.

Caput XXII

2 Nunquid de venatione, & piscatione sunt dapidae decimae. Decimae an debeant solui de piscibus inelusis in reclusorium alicuius parochiae. Et quid iuris sit de mercede militiae suae, aduocationis in numero 2. Si alicui donantur immobilia, an de tis tenea tur dare decimas.

NON EST. ( De venatione). Istae sunt personales decimae, quia ministerio & personali opera proueniunt, vnde decimae solui debent, licet in terra, vel in aere, vel in aqua nutriantur, & beneficio & nutri mento terrae, & ideo decimae dandae sunt, vbi per anni circulum percipit ecclesiastica sacramenta.

Et haec intelligo vera vbi libere quisqu piscatur nullo pretio dato, nec partem piscationis, quia si inde daretur pretium, vel pars, tunc bene videtur, quod de illo pretio, vel parte dandae sint decimae ecclesiae baptismali, quia non ex ministerio hominis, sed ex aqua, & terra proueniunt.

1 Sed si esset locus publicus, vbi licet cuique piscari, potius reputo personales, quam praediales, & idem dicimus in piscatore & venatore, & alijs huiusmodi. Item videtur, quod si aliquis capiat pisces in mari, & in stagno portet, & ibi viuant aliquot diebus, quod decimas debet inde habere ecclesia, in cuius parochia est stagnum, & idem videtur, si bestiae recludantur in reclusorium, cum ibi viuant beneficio aquae, vel terrae, quae est in eius parochia. arg. infra. e. cum non sit in homine.

Alijs tamen videtur, quod non sunt dandae decimae de praedictis baptismali ecclesiae, sed illi, vbi percipit sacramenta ecclesiastica, quia omnia proueniunt opera, & artificio hominis, nec est contra. infra, e. cum non. quia ibi non prouenit fructus artificio hominis, sed ex sola gratia Dei, quod inde apparet, quia semen mortificatum a Deo, non homine operante viuificatur, & fructuum plus affert, sed pisces & animalia reclusa, non moriuntur. Item si arborem de sylua excisam non valentem libram, quis portet ad portum. vbi valet mille, non debet soluere, nisi decimam eius, quod valebat in sylua, & melius deductis expensis, quas fecit in ducendo soluet decimam, dummodo bona fide fecerit.

2 Omnibus) si alicui donantur immobilia, non credimus quod de illis quis debeat dare decimas, cum in veteri testamento, vbi praeceptae fuerunt decimae, L. euitae non habebant partem in possessione, quia de fructibus tantum decimas dari dominus praecepit, alias autem mo¬ bilia quoeunque titulo ad aliquem peruenerint, siue ex dono, siue ex legato, siue ex institutione haeredis soluat decimas, quamuis aliqui excipiant suos haeredes, qui finguntur domini etiam patre viuente. insti. de haere. quali. & diffe. §. sui. alii tamen dicunt, forte non male, quod de his, quae dono dantur, vel ex successione qualicunque obueniunt, non debent dari decimae, quia nec de humo producuntur, nec de opera manuum sunt, & secundum hoc exponendum est hoc verbum, de omnibus bonis. sc. quae proueniunt ab humo, vel a manibus. Item si aliquis pro mercede militiae suae vel aduocationis, vel pro aliquo opere suo recipiat, ex pacto vel sine pacto aliquod castrum, vel villam, vel aliam possessionem immobilem, nunquam de ea tenetur dare decimam praedicta ratione, scilicet quia de immobilibus non sunt dandae decimae. Alii tamen dicunt, quod in hoc casu, & de mobilibus sunt dandae decimae.

CAPVT XXIII. 1 Decimae an & quando seluantur ext rapinao vsura, vel ex alio crimine notorio.

EX TRANSMISSA. ( Licite. ). Secus si illicite. 1. qon. 1. non est pu. quid dices de meretrice & histrione, & alijs in quos transfertur dominium, & non competit repetitio, dici. mus quod tenetur soluere, quia non turpiter accepit. ff. de condi. ob tur. cau. idem & fi. §. quoties. arg. ff. de interd. & rele. relegatorum, §. vlti. sed ecclesia in detestationem criminis non recipiet, & ne videatur tacite approbare, vnde scriptum est. Non accipies mercedem prostibuli, sicut & non recipiet oblationes notoriae discor. dantium. 90. dist. oblationes. ltem opprimentium pauperes, vt ibi dicitur. Item raptorum & vsurariorum. infra, de rap. super ea. infra. de vsur. quia. Item meretricis, & propter quodlibet aliud notorium crimen vel horrendum. 17. quaestio. 4. miror. Secus autem vbi dominium non est transsatum, vel est transsatum, sed competit repetitio, nam tunc nullo modo, nec aliquo tempore dandae sunt decimae vel eleemosyvnae faciendae, & sic loquitur hic. & 1. quaestio. 1. non est pu. 24. quaestio. 3. cap. vlti. a meretrice autem post poenitentiam crederemus posse exi¬ gi decimam, quia iam post poenitentiam despici non debet in eo quod fuit. 30. di. ferrum. In decimis autem praedialibus secus est dicendum, quia semper soluendae sunt de praedijs decimae, & si infinita sit malitia possidentium. supra. eo. de terris.

CAPVT 2XIIII. 1 Coloni, conductores, & alii pensionari, an & quando teneantur soluere decimas. 2 Detimae sunt solnendae iis ecclesiit, vbi pradia sita sunt.

NOBIS. (Firmam). Puta quia est colonus partionarius. scet qui certam partem fructuum recipit, si autem esset pensionarius, puta quia pro io. colit agrum de fructibus, cum non sint sui, non tenetur soluere decimam, tamen si possideat, vel tantum detineat fructus terrae possunt, sicut & a quolibet alio detentore vendicari. argumentum. 16. quaestio. 1. cap. si quis laicus. infra, e. pastoralis. ff. de vsur. hactenus. Item dicimus, quod licet dominus cum pensionario conueniat, quod pensionarius omnes decimas soluat, tamen potest dominus conueniri de eo, quod recipit, nisi pensionarius soluat, cum de omnibus bonis debeant solui decimae. supra, eo. non est. Item credimus, quod coloni etiam si in alia parochia percipiant ecclesiastica sacramenta, tamen de fructibus, quos percipiunt de praedijs quae colunt ratione culturae, non debent soluere decimas suae ecclesiae, sed illi in cuius parochia sita sunt praedia. argumentum. hic & ratio est. supra eodem. non est.

Et dicimus hoc sic verum, si quartam partem fructuum recipiant pro labore, siue certas mensuras tantum, dummode de fundo illo recipere debeant illas menfuras, & non aliunde, puta quia si in fun. do essent, soluerentur illae mensurae, &t si non essent ibi, non soluerentur illae mensurae, & idem videtur dicendum, etiam si non de fructibus illorum praediorum, sed etiam certa pecuniae summa deberet solui, dummodo sic esset conuentum, quod de fructibus illorum praediorum solueretur illa pecunia. argumentum. ff. de vsufruct. hactenus. ff. de iudic. fideicom. misso.

Sed secus esset si de frucibus praedii non deberent coloni recipere portionem suam, sed persona esset tantum obligata ad soluendum mercedem, siue merces esset in fructibus vndecunque perceptis, siue in pecunia, quia tunc de mercede illa soluit decimas ecclesiae suae vbi percipit diuina sacramenta. 16. quaestio. 1. quaesti. nam ibi loquitur in casu isto, & est argumentum, ad hoc. ff. de contrah. emp. l. fi. & hoc ipsum probo rationibus. In primo enim casu, cum omnes fructus sint decimandi antequam diuidantur sine deductione expensarum. infra, e. tua. ergo ex quo semel sunt decimati, vlterius decimari non debent ab his, ad quos ex debito perueniunt, ficut sunt coloni. infra, eodem, pasto. Item in secundo casu est optima ratio, quia est lucrum manuum suarum, ergo debet habere inde decimas ecclesia, vbi percipit sacramenta. Item in primo casu totus fructus est de terra, licet in eo habendo cooperetur opera hominis. supra eodem, non est. ideo tantum ecclesiae vbi sunt sita praedia, dandae sunt decimae. nam secundum pacta quae diximus, nihil debet habere de mercede, nisi terra fructificet. In secundo autem casu totus fructus vel potius lucrum & merces est de opere manuum, quia etiam si fundus esset ex toto sterilis, tamen mercedem suam haberet colonus.

CAPVT XXV. 1 priuilegium ecclefis siper decimas concessum an & quando large sit interpretandum.

TVA. & infra. ( Extendenda). infra, e. ex parte. con. tra sol. ibi priuilegium generale datum ecclesiae super decimis alterius parochiae. legitimam recipit interpretationem, & secundum proprietatem verborum. s. quod ex quo concessae sunt ei decimae alicuius parochiae, non solum decimae veteres, sed etiam de noualibus concessae videntur, sed tamen nec in hoc casu credimus priuilegium largissime, sed tantum large interpretandum est inquantum ius aliorum tangit. ff. de vulg. substi. ex facto. supra eodem, dilecti. & c. suggestum. inquantum autem ius concedentis tangit, largissime interpretandum est. supra, de do. cum dilec. Sed licet hoc sit in priuile. concessis ecclesijs: tamen: secus est in feudationibus decimarum concessis laicis, quia ibi solummodo sunt large interpretanda verba, vt intelligantur tantum de decimis, quae tempore infeudationis erant. argumentum. ff. de contrahen. emp. Rutilia. cum enim infeudare sit contractus, sufficit si fiat ibi larga interpretatio: vt in praealle. c. cum dilecti. & ideo ad futura extendi non debet: vt in praedic. l. Rutilia. quamuis haec concessio decimarum facta laicis specialiter sit odiosa: vt supra, de his quae fi. a praela. sine con. ca. cum apostolica.

Et hoc est in contractibus, si non sunt extendendi ad futura, multo fortius iura ex praescriptione quaesita ad futura non extenduntur. VERBI GRATIA: si praescripsit aliquod ius decimandi in tota parochia alicuius, non tamen videtur praescripsisse in noualibus, infra, e. cum contingat. nam praescriptiones non tantummodo sunt large interpretandae, sed sunt restringendae, vt non intelligatur praescriptum, nisi illud quod praeseriptum probatur, nam licet quis probauerit, quod per totam parochiam decimam colligit, excepto vno praedio, de quo non probauit, non adiudicabo sibi decimam in illo praedio, & ad hoc est argumentum, in fra eodem, cum contingat. vnde est, quod quando aliquis petit decimas, quas praescripsit extra suam parochiam, quod debet probare de singulis fundis per se: quia decima collecta ex vicinis fundis, non probat in alijs debere.

CAPVT XXVI.

TVA NORIS. ( Statutum). id est, reditus vel census. Aut semine). not. quod quando aliquis dat terram alicui colendam ad tertium, quartum, vel ad alium reditum. nunquam colonus debet inde deducere semen, vel alias expensas de iure, nisi per speciale pactum aliuafat.

CAPVT XXVII.

EX PARTET VA. (Laboribus). id est, de ter. ris laboratis (per vos) id est, parochias, in quibus ius patronatus habetis. (De noualibus) supra eodem, tua. contra sol ibi.

CAPVT XXVIII. 1 Qae ratio sit, cur im fr luendo detimas denegotiatione dedncantur expensae, cirea rem factae. 2 Deffuctibus & reditibus decime nondiminutae dandae sunt. 2 De lucroreiempta datur decima, quidautem de mercibus. in num. 4. 3 Detimae praediales dari debent statim, vbi freftes bercibiuntere

PASTORALIS Casus est talis, episcopus Elienens. quaesiuit, an si quando soluuntur decimae de fructibus, vel prouentibus molendinorum & piscariarum deducendae sint expensae factae pro eis percipiendis, sicut deducuntur quando decimae soluuntur de lucro negotiationis: Huic autem quaestioni respondit Papa, non est differentia de molendinis & piscarijs, vel agris, vel gregibus, vel quibuscunque alijs mercibus, quia si ipsae fuerunt emptae de pecunia decimata, quantumcunque postea vendi contigerit easdem, etiam si post multos annos, & postquam multos collegerit fructus ex eis, tamen omnes expensas deducet, sed quando soluit decimas de prouentibus, vel fructibus molendinorum, vel piscariarum, vel agrorum, vel quarumcunque aliarum rerum, siue sint empti causa proprii vsus, siue ad reuendendum, non debet inde extrahere expensas, siue fiant pro fructibus colendis, siue fiant pro restau randis rebus, vnde fructus proueniunt, siue eaedem res pro parte corruant, siue in totum, Aliqui tamen dicunt, quod quando dantur decimae de prouentibus molendini, vel piscariae, quod deduci debent expensae, quae fiunt extra rem, vnde proueniunt fructus, & deinde soluuntur decimae, & intelligunt literam istam, vbi dicitur, expensas tamen quae fiunt pro fructibus, etc. loqui in tali casu, scilicet quando aliquis emit molendinum vel piscariam, & ex eis percipit fructus, & pro illis fructibus vel prouentibus percipiendis fecit expensas extra rem, puta pro mercenarijs retijs, postea quando reuendet molendinum & piscariam soluit deeimam, de lucro, non deducet expensas istas, secus autem esset, si circa rem feeisset expensas, puta in refectione molendini, vel piscariae, quia illas bene dedu¬ cet, & hoc dicit finis dec. huius. Hoc licet aequitati consonet, tamen literae contradicere videntur, nobis videtur, quod bene fuit quaestio in hac decre. an sicut de negotiatione deducuntur expensae ante decimas, quae fiunt pro lucro habendo. sc. quae fiunt in mercenarijs, in mediatoribus, in pedagijs & mercibus deducendi, & in alijs huiusmodi, siue etiam fiant circa res, in quibus negotiantur, vt sunt mercedes, quae dantur vel textoribus, vel sarcinatoribus, vel fullonibus, vel alijs huiusmodi, an si etiam deduci debeant de molendinis & piscarijs. & respondit quod non, quia nec primae expensae. se. quae sunt extra rem. lsc. molendini, vt quae fiunt in mercenarijs, qui seruiunt molendino & iumentis, sunt deducendae, & hoc dicit ibi expensas, quae fiunt, etc. nec secunt dae etiam expensae quae fiunt circa rem. s. molendini similiter sunt deducendae, & hoc dicit ibi, nec pro restauratione detrimento, etc. Aliqui tamen dicunt, quod expensae mercenariorum non sunt deducendae ante decimas, neque in ne gotiatione, neque in molendino, sed haec est differentia inter negotiatores & alios, quia negotiatores deducunt expensas factas circa rem, sed alii non deducunt expensas, neque circa rem factas, neque alias, nisi quando res venduntur.

1 Sed quaeritur circa primos qui mouit Papam, vel quae ratio est, quod deducantur hae expensae siue extra rem, siue ci rca rem de negotiatione, & non de 21I5. Respon. ratio est supra, e. non est. & c. tua. & infra, e. cum non. vbi dicitur, quod dominus omnium rerum. s. orbis & terrae, & plenitudinis eius decimas sibi reseruauit in signum vniuersalis dominii, & indignum esset, quod de fructu terrae suae, vel alterius rei, siue sit molen dinum, siue grex, siue piscaria, siue possessio deduceretur aliqua expensa extra rem, nec circa rem, quando nec talis expensa detrahitur dominis temporalibus suos fundos, vel alias res locantibus, vel ad censum dantibus, secus autem est in negotiatione, quia ibi nullus est fructus. quomodo enim potest dici fructus, si ego emo lanam, & inde facio vestem, vel si emo fundum pro centum, certe nunquam potest dici fructus, sed lucrum est, & pretium quicquid residuum est deductis expenfis & pretio. ff. de haere. vel acto. vend. venditor ex haered. ff. ad. l. Fal. l. 3. & de hoc lucro bene danda est de. cima. supra, e. non est. sed in molendino grege, possessionibus & alijs rebus elementatis, fructus & reditus est, quod inde prouenit, non etiam deductis expensis, licet enim expensae mercenariorum, & aliae siue fiant extra rem, siue circa rem, & prosint vt maior fructus habeatur, inde tamen nunquam ex eis habetur fructus molendini, sed tantum ex re, puta molendino vel grege, & sic vulgari sermone dicitur fructus vel reditus huius molendini, vel gregis tantus est, & lucrum huius negotiationis tantum est. ff. de vsufruc. l. vsufru. legato.

3 Cum ergo de fructibus & reditibus integrae decimae dandae sunt nullo modo integrae darentur, si expensae deducerentur. supra, e. tua. infra, e. cum non. sed de toto lucro dantur bene decimae, licet detrahantur expensae factae in negotiatione, quia eis deductis dicitur lucrum. Sed contra. ff. de peti. haere. si a domino. §. fin. vbi dicitur, quod fructus intelliguntur deductis necessarijs & vtilibus expensis. Sol. ibi appellat fructum lucrum, vel dic, quod illa expositio est ciuilis, non naturalis, constat enim quod in veritate fructus vel reditus est, quicquid venit de molendino grege, vel possessione, licet nullae expensae deducantur, videtur ergo sic tenendum, quia quando soluitur decima a lucro, deducendae sunt expensae, sed vbi soluuntur de fructibus, vel reditibus, non deducuntur expensae.

Venduntur) quandocunque vendantur emptae res, vel factae, tamen semper si aliquod lucrum fuerit in eis, quan. & do venduntur, de lucro soluetur, de decima & decimis detrahantur expensae, nec distinguitur, an empta vel facta sit res causa mercimonii, vel negotiationis, vel causa proprii vsus, licet quidam distinguant, vt quando mercimonii causa emit, tunc det decimas de lucro, sed si causa vsus proprii emit, tunc etiam si multum inde lucretur, tamen non dat decimas. Sed certe his contradicit, quod hic dicit. sc. quia dicitur, quod cum venduntur decimari debet lucrum, deductis expensis. Item videtur nobis, quod etiam si causa mercimonii emerit mercem, quae multum plus valet, quam sit pretium pro ea datum, si tamen retineat ad proptium vsum, non soluet decimas de eo, quod res plus valet. Item videtur, si quis emerit mercem pro centum, & postea de medietate merais acceperit centum, quod si vult de mereibus quae remanserunt, quae omnes sunt lucrum dare decimam, quod potest siue merces sint immobiles, siue mobiles, sed si nolit dare partem de mercibus, quae remanserunt, debet dare decimam de pretio rerum venditarum, & hoc satis probatur hic. & supra, e. non est.

Sed quid si de parte quam vendidit non accepit totum pretium, quod dedit pro mercede clsct centum accepit fere totum, puta 9o. & non dedit nisi tertiam, vel mediam partem mercis, certe & tunc idem videtur, quia facta legitima aestimatione eius, quod apud eum remanet soluet decimam de lucro rerum venditarum ( molendinis). id est, prouentibus molendinorum & piscariarum ( neceffarias). s. pro seruitoribus & mercenariis molendini, vel etiam ipsius molendini refectione, vel piscariae (ex eisdem). s. ex fructibus molendini vel piscariae. ( Concessum) consuetudine approbata vel ratione licet non praescripta. icet quod detrahant pretia rerum suarum negotiatorum expensas & alia ( acquisitas) in sua forma, vt campus, castrum & similia quocunque titulo, vt re alienentur, vel etiam sine hac intentione (factas) ex alia materia vt tela. (Decimata) si enim non esset decimata, non soluit de lucro, sed etiam pretium, quod etiam in re empta datum est decimari debet, vel vt alii dieunt ipsa res empta, argumentum. supra. de pec. cle. cap. 1. vel pretium quod de re empta accipitur. Venduntur) si enim donaret, vel permutaret, vel alio titulo alienaret, nam tunc licet res plus valeat, quam eam emerit, tamen nullas decimas soluere tenetur, idem est, si sibi retineret.

Quod verum est si pecunia, vnde res empta, vel facta decimata esset, quia si pecunia non esset decimata, erederemus quod res empta pro decima parte esset ecclesiae, cum & ipsa pecunia vnde empta est pro decima parte esset ecclesiae. I. e. c. §. fructus. argumentum op. supra, de pe. cle. cap. 1. (expensas) quae fiunt in eundo & redeundo ad negotiandum, & quae dantur mediatoribus & consimiles, & non solum necessarias & vtiles, sed etiam voluptuosas & quaslibet, dummodo in traudem non fieret ecclesiarum, & ante omnia deducendum est pretium datum pro re. Decimae vero praediales soluuntur nullis sumptibus deductis. 3. eod. cum hominis. & c. tua.

5 Personales) si surgunt ex rebus decimatis deducuntur expensae, alias non, vt hic. Item praediales debent dari statim, vbi fructus percipiuntur antequam separentur inde census, vel tributum, tamen & si tunc omissa fuerit postea facienda est. inf. eo. cum non sint. & sup. e. tua. sed & personales eodem tempore securius est dare, quamuis quidam dicunt, quod melius est dare in fine anni propter inimicitias. arg. 3. de pig. ex literis. Item in animalibus, & in alijs non debet dare deteriores, sed meliores, vel mediocres, quia non est indignum dandum Deo. 49. di. c. sacer. & 16. q. 7. omnes decimae (expensas) puta in colendo agrum, vel pascendo gregem in lignis, & mercenarijs clibani & molendini. Fru. ctibus) hic vult dicere, quod expensas factas in re, vt sit pretiosior, illas detra het cum vendet, & non ante, illas autem quas fecit pro fructibus recipiendis de ea tantum & cum eis pereunt, & non deducet. Item est etiamsi emptam rem, & post destructam reficeret, crederemus tamen, quod postea, si eam rem vendat, & plus etiam in de accipiat propter meliorationem illam, quam accepisset, si in priori forma res permasisset, quod expensas secundum quantitatem meliorationis accipiet. ( Decimatae) expensae pro fructibus factae, id est, etiam, si pecunia pro fructibus colligendis soluta fuerit decimata (salua) ecclesijs (onere) 16. q. 1. si quis laicus. ff. de contrah. emp. alienatio. (pro rest aurando) scilicet, quod aliquid datum est pro restaurando furno, vel molendino vel huiusmodi ( deducendas) speciale in decimis. alias contra. ff. de haered. peti. si a domino. §. vlt. & l. seq. (prouentibus) id est, quando decimantur prouentus, & si venderetur grex & clibanus decimaretur lucrum, non intelligeretur lucrum, nisi deductis expensis in reficiendo factis.

CAPVT XXIX.

CVM CONTINGAT. (Ab antiquo) ita quod praescripserit, & est odiosum & restringendum, secus si ex priuilegio haberet decimas, quod est fauorabile & extendendum: vt no. 53. e. tua. (ipsas) . 5. e. ex parte. contra so. ibi. Causarationabilis) puta priuilegium, vel transactio, vel alia similis, vel specialis praescriptio in singulis agris noualium: vt not em. eod. tua. quod hic signatur contra. ee ibi sel

CAPVT XXX. 1 Decime in vno agro, non possunt diuersom iure censeri.

CVM IN TVA. (Parochia) aliarum ecclesiarum, & certio locis ipsarum parochiarum (& determinatis (percipiant) ex priuilegio, vel consuetudine, vel alio iure. Annuatim) non posset currere praescriptio, quia pro parte totum retinet, cum non possint decimae, eiusdem agri diuerso iure censeri, sed secus si diuersi essent agri, quia tunc bene in altero praescriberetur, & in altero non. 5. e. c. proxi. nec per vnum aliud teneretur. Sed obiicitur quod est. 3. e. ex multiplici. vbi duae decimae eiusdem agri alio iure censentur, quam aliae decimae eiusdem agri. Sol. illud est propter speciale pactum. Sed adhoc est contra, quod legitur. 2. c. proxi. &. 3. e. tua. 1. solu. ibi diuersa sunt, quia diuerso iure censentur, nam alio iure censentur noualia, quam terrae cultae quo ad hoc, quod in priuilegio contineri intelligantur, licet quo ad ius commune eodem iure censeantur. 2. eod. ex parte. Aliqui tamen dicunt, quod bene posset praescribi, quod de certis fruct ibus non darentur decimae, ex quo pacto potest induci, quod de certis fructibus non debetur. Hic autem quia non praescripserat non prodest ei, quod licet certis temporibus non soluit, non tamentanto tempore cessaret, quod ad praescriptionem sufficeret, sed prius dictum magis placet (Perceptis) de eisdem possessionibus, de quibus hactenus perceperunt decimas, & percipere debuerunt de alijs fructibus (persolutae) hisqe de alijs fructibus percipere consueuerunt, vel priuilegio, vel consuetudine(debentur) dic vt no. de offi. archi, c. vlt. (debeat) 12. q. 2. cognouimus. (censeri) super eadem re (alioquin) id est, si fructus praedicti non peruenerunt de terra decimali monasterij, melius videtur, quod haec actio fuerit confessoria.

CAPVT XXXI. h lenea prescriptione probatur tiulas, ia longissima vero minime. Canfirmatio nullum nouum ius tribuit, sea tantum cvetass consirmat.

DVDVM. (Quaestionem) interdicto vti possidetis intentando, de facto enim mo. lestabat episcopum suis de decimis non permittendo eas solui a rusticis, & secundum interdictum videtur lata sententia in fi. decr. Vel dic, quod intentabatur actio de dolo ad decimas subtractas, sed ad damnum quod contingit ex eo, quod hospitalarii suadebant rusticis, ne soluerent decimas: vt ff. de do. cum quis. vel officium iudicis implorabat, melius videtur quod actum fuit confessoria(communi) 16. q. 7. omnes. 12. q. 2. quatuor. 3. eod. quoniam a nobis. in his nihil videtur, quod iure communi, & ecclesiae & decimae pertinent ad episco pum dio. (ecclesiae) id est, mensae episcopalis. Vel dic, quod bene nomine ecclesiae potest agere episcopus: vt no. 3. de rest. spo. olim. (titulum) id est, aliquem titulum dicere per quem locum haberet praescriptio, in qua necessarius est titulus & bona fides.

Probaret. 3. de probat. licet. in longa enim praescriptione probatur titulus etiam secundum leges, sed in longissima non secundum leges, sed secundum canones sic, licet sufficiat probari tempus, & non titulum, sed allegari: vt. C. de praesc. lon. temp. diuina. C. pro haered. vlti. sup. de praescri. si diligen. vbi not. & de hoc. & c. quoniam omne. arg. contra. C. de peti. haere. cogi. sed illud loquitur, quando non allegatur praescriptio, & quando praesumptio non est in contrarium. C. de prob. siue. praescriptio enim sub se habet titulum & bonam fidem, & ideo praescriptione allegata allegare videtur iustum titulum, & bonam fidem, etiam si non dicatur. (Qui) scilicet, rex & regina. ( Concesserunt) per hanc concessionem videtur concessisse id ius, quod habebat. sup. de testa. Raynaldus, scilicet, ius patronatus. sup. de do. pastoralis. (Confirmationis) in forma communi, si enim ex certa sententia & cum causae cognitione confirmasset, secus esset: vt no. §5. de confir. vti. vel inuti. c. pen. i. de transact. c. 1.

(Confirmatione) cum confirmatio nihil iuris noui tribuat, sed tantum vetus confirmet. 5. de confir. vti. vel inuti. cum dilecta. licet enim ignorantia iuris, qua se putauit iuste possidere, excuset eum a culpa, cum det bonam fidem, non tamen dat ius stum titulum. Item ignorantia iuris non prodest in praescriptione. ff. de iur. & fac ign. in vsu. & l. regula. ff. pro emp. l. 2. §. s a pupillo. ff. de vsu. l. nunquam. arg. quod si fluxisset tempus, quod praescriptio valeret, cum tamen non praecesserit titulus, nam donatio regis pro non titulo est, sed dic idem est, si effluxissent, non tamen ea ratione, quia titulum non probauit, quia in corporalibus non tenetur titulum probare: vt no. 3. de praescri. si diligen. sed quia tamen malum allegauit, scilicet, donationem regis, hoc videtur sonare litera sequens, nos igitur ete. (Et confirmationem) supra factam (Derogetur) quia non intendebat illud tollere Papa propter suam confirmationem, sed tantum donationem eis canonice factam. ( Confirmabat) sed obiicies, nonnne eo ipso, quod dicebat donationem de decimis tibi a rege factam confirmamus, videtur supplere defectum, quod erat in donatione ex personis donantium. §. de transact. c. 1. Resp. hic non fecit mentionem, quod hae donationes factae essent arege, vel alia laica persona, sed sicut simpliciter dixit, confirmo decimas, sicut iuste pos. Vel dic, quod etiam si confirmasset decimas donatas a rege, aintelligeret confirmare in eo casu, in quo donare liceret, quod donaret, sca. decimas quas in feudum ab ecclesia detinebat quas donare licebat cum authoritate superioris. 5. de his quae fiunt a praela. sine consen. cap. cum apostolica. sed hic non tales decimas, sed decimas donare intendebat sitas in locis, vbi erant ecclesiae, vbi habebat ius patronatus, & quod ius patronatus hospitalarijs donabat, & hoc non poterat facere.

CAPVT XXXII. 1 ludaei nunquid cogantar soluere detimas praediales. 2 Insolutione decimarum seruanda est consuetudo.

EX ALIQVIBVS. ( Permixtae) puta Sarraceni & Iudaei, sicut in Vngaria. ( Christiano) vt Graeci & Armeni, & consimiles. Integritate) sed nonne Iudaei coguntur soluere decimas praediales: vt sup. eod. de terris. Resp. licet cogantur, quia tamen non possunt de facili cogi per censuram ecclesiasticam , idcirco speciale esti vt eis locari non possint, & est si 5. proxi. c. velsi locantur, eis locentur tali conditione, quod abs. que controuersia decimas reddant. 2 Consuetudine.) not. loci consuetudinem seruari. scem. in ecclesijs, in quibus sunt soluendae, vt si consuetudo est, quod vni ecclesiae soluantur, scilicet, parochiali valet consuetudo, & idem forte, si soluit illi ecclesiae vbi percipit ecclesiastica saeramenta. sup. eod. cum sint. & c. ad apostolicae. in eo autem quod non soluantur, vel minus plene soluantur, nulla valet eonsuetudo. 16. q 7. cuicunque. i :eod. cum homines.

CAPVT XXXIII. 2 Dominus tributi quando non teneatur foluere decimas de tributo 2 Partionarii & pensionarui coloni differentia3 De mercede operarum) oluuntur det imae.

CVM NON SIT. ( Praetereunt) de facto, non de iure, vel dum nimis potentes sunt, quibus soluuntur, vel nimis absentes & remoti.

2 Quos) no. quod si de fructibus fundi tributarii solutae sint plene decimae, dominus cui tributum soluitur, non tenetur soluere decimas de tributo. 3. eo. pasto. & hoc quod dicit haec glo. videtur verum, quando de certa terra debet habere censum vel tributum, quia tunc habet quoddam ius in terra illa, vel saltem in fructibus, sed si alias aliquis reciperet pensionem pro aliquo seruitio ab aliqua persona, non video rationem, quare non eodem modo teneatur reddere decimam de pensione ista, sicut de militia vel de aduoe itione. supra eodem, non estetiam fi pecunia prius esset decimata, si autem gratis daretur pensio sine vllo seruitio, tunc si illa pensio esset decimata, non videtur quod iterum a donatario debeat decimari: vt no. 3. non est. Et hac eadem ratione videtur, quod si dominus ad quem perueniunt omnes fructus fundi eos decimauerit, quod vlterius colonus partionarius, qui debet recipere certam partem fructuum, pro cultura suam partem decimare non debet, quia ipse colonus ius habet in fructibus, secus autem esset, si certam mercedem acciperet colonus pro agricultura, quia tunc etiam dominus debet decimare omnes fructus, & colonus debet decimare mercedem suam, siue merces fuerit in pecunia, siue in alijs rebus iam decimatis. Aliqui tamen dicunt, quod ex quo merces certa succedit loco partis fructuum, quam debet habere colonus, quod eiusdem iuris deberet censeri pecuniaria merces, sicit perceptio certae partis fructuum. arg i. de censi. olim causam, scilicet, ex quo a domino decimati sunt fructus, quod vlterius a colono non decimetur merces. Sed certe non videtur, quod bene dicant isti, quia nunquam merces ista suecedit loco partis fructuum, nunquam enim nisi consuetudine, vel lege est introducta ista successio, nam si esset introducta, forte alud dicendum esset.

2 Item vna bona ratio est, quod melioris conditionis debet esse colonus partionarius, quam pensionarius, quia partionaris exponit operas suas fortunae & misericordiae Dei, sed pensionaris semper est in certo de mercede sua, in domino autem fundi secus est, quia si recipiat certam pensionem a colono pro fructibus fundi, nunquam de illa pensione dare debet decimas, quia intelligitur vendidisse fructus salua decima. 2. e. pasto. vnde fructe debent decimari, & non pensio, nisi forte pensio constituta esset in fructibus eiusdem fundi, quia tunc transeunt cum onere suo, nisi prius a colono decimentur, vt hic.

Sed quaeres quare non eodem mode decimat dominus pretium fructuum non venditorum, sicut colonus decimat mercedem operarum suarum e Respon. merces operarum procedit ex membris hominis, & ideo ex his dantur decimae, vnde ler. Leuitae decimas accipient ex omnibus ciuitatibus operarum vestrarum, secus in venditione fructuum, vbi nec opera, nec aliud dedaci debet ante decimas. s. eo. pastoralis.

CAPVT XXXIIII.

SVPER. (Abbates) a quibus colonis persoluant, repete quae diximus.3. eod. suggestum. (alios) scilicet, templarios & hospitalarios & alios.

CAPVT XXXV.

INTER DICIMVS. ( Detentas) forte in feudum (in pignus) sicut venditio sine authoritate episcopi.5. de tis quae fi. a praelat. si. con. ca. cum apostolica. (ab eisdem laicis) ab his autem ad quos pertinet, licet accipere. art . de loca. & conduc.