Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 17
Titulus 17
Caput 1
CONQVESTVS. Nomine vxoris suae (mulierem) natam scilicet, ante spon. (exhaere. dare) iste patruus non exhae¬. redabat istam mulierem sua haereditate, quia ibi non haberet locum exhaeredatio, sed volebat eam priuare haereditate sui patris, qui erat suus frater (haereditate) inf. eod. la tor. & c. causam. contra sol. hic non iubet Papa haereditatem restitui, sed prohibet eum turbariea occasione, quod sit illegitimus. inf. eod. perlatum. vel erat de iurisdictione ecclesiae temporalis.
Caput 3
TRANSMISSAE. (Paternam) & sic videtur, quod pater esset defunctus. C. de haeredit. ven. l. 1. Sed contra videtur, vbi dicit standum verbo patris, vnde dicunt quidam, cum viuere naturaliter, licet mortuus esset ciuiliter, puta factus monachus. Vel dic, standum verbo viri quod publice proferebat dum viuebat (negabant) dum viuebant, vel moi do facti monachi. (Negabant) haec confessio filio non praeiudicat, nisi quo ad praesumptionem. ff. de inoffi. test. si instituta. §. 2. sicut nec econuerso prodesset, si confiterentur eum filium. C. de proba. non nudis. Confitentur tamen, quod ex sela nominatione praesumitur, nisi probetur contrarium, dummodo nominatio fiat cum aliqua solennitate. argu. ff. de proba. l. vlt. (quaestio) scilicet, de legitimitate ipsius pueri (viri) his creditur propter affectionem, quam creduntur habere ad filiam. ff. de appel. l. vlt. C. de cura. fur. l. vlti. 3. de praesumpt. afferte. (filium) qualiter hoc probare possit. no. 5. de fil. pres by. Michael
Caput 4
CAVSAM QVAE. (De Anelina) nomen est mulieris, non loci, vel generis, & construitur intransitiue cum ablatiuo, quod sequitur, scilicet, mulier sui, id est, ipsius Anel. (ipsa) Anel. seo) Alanoc virum) scilicet, praedictum Alanum. (vxor) hic enim R. Anel. vxorem Alani desponsauit, & ex ea suscepit Agatham.
Caput 5
LATOR PRAESENTIVM. H. patruum ipsius R. ( Tractatum) tutius est, quod in hac praeiudiciali detur libellus, & fiat litis contestatio, tamem crederem processum tenere, etiam si litis contest. non fiat, nec alius ordo iudiciarius seruetur. Et est ea ratio, quia in modum exceptionis fuit propositum coram primo iudice, sed quia ipse non potuit cognoscere, & trans lata est haec cognitio ad iudicium ecclesiasticum, sicut ergo iudex secularis de ea exceptione cognouisset, lite non contesta. & sine ordine iudiciorum, & ita iudex ecclesiasticus qui in locum eius suecedit, quantum ad cognitionem exceptionis. Alii tamen aliter dicunt (duos menses) Not. certum terminum praefigi agentibus. C. de inge. & ma. diffamari. inf. de purga. ca. ad audientiam. (Duos menses) C. vt nemo inui. agere vel ac. l. 1. sol. illud regulare est. & est argum. ad hoc. C. de pigno. creditor. sed licet ita debeat facere causa cognita potest statuere, vt intra certum tem pus agat actor. alioquin vlterius non audietur, & hoc maxime tunc, scilicet, quando videt iudex actorem expectare tempus agendi, quo reus probationibus careat, vel alicuius famam, vel statum grauari. C. de inge. ma. diffamari. sup. vt lit. non contestat. quoniam. §. 1. C. de re pig. si eo. & vbicunque in modum exceptionis vel praeiudicialis actio proponitur, vt hic. & inf. eod. lator. sup. de ordi. cogni. tuam. aliter autem reus non cogitur se defendere, sed sufficit quod mutatur actor in possessionem, & fiat venditio & indicatur multa. ff. de bo. Authen. iudi. pos. l. penul. ff. si quis ius dic. non obten. l. 1. generale tamen est, quod periculum imminet quibusdam personis, si nonagant, vel defendant, vt tutoribus & cur. C. arbit. tut. nomina. C. de admi. tut. tutoribus & gestoribus negotiorum si possint agere sine mandato. ff. de neg. gest. sin autem. videamus & procuratoribus. C. mand. procuratorem. & administratoribus ciuitatis. ff. de admi. re. ad ciui. perti. l. vlti. §. 4. & l. petitio. haeredi. vindicanti necem defuncti. C. ad silla. l. 1. & actori citato reo vel lit. contest.
1 H. Not. quod obiiciens illegitimitatem, eam probare debet, & per consequens non est matrimonium inter parentes. Argum. contra. 30. qo6. 3. aliter. sed & hoc est, & illud est in fauorem matrimonij, hoc vt filii sint legitimi, illud vt clandestina matrimonia fiant manifesta, vel ideo incumbitei probatio, quia praesumptiones erant pro matrimonio. argumen. sup. de praesump. illud. (intimetis) sup. eod. c. 1. contra sol. ibi (natiuitatis) de qua licet sit incidens secularis iudex cognoscere non potest, quia causa spiritualis est. sup. de ord. cogni. tuam. alias autem secus. C. de iudi. quoties. C. de ordi. iudi. adire.
Caput 7
CAPVT VII. 1 Iudex secularis non iudicat de illegitimitate. 2 An pronunciatus illegitimus, si postea agat contra eum, qui obtinuit in causa illegitimitatis super haereditate, uel alijs quae illegitimus petere non potest, obstet excep. rei iud. nel doli. & nide multas quaestiones circa buiusmodi legitimitatem & illegitimitatem usque ad num. 11. Legitimuus iudicatus per secundam sententiam, an statim possit haereditatem quoque euincere. 4 Legitimus ut pronuncietur, non sember, nec indifferenter est quias admittendus, nec aduersarius statim debet admitti, ut petat aliquem pronunciari illegitimum. Et quando haec recte petuntur. nu. 3. 1 Sententiae contrariae inter easdem personas ne tenent. 8 Sententia inter alios lata non praeiudicat alicui. Fallit ut hic. 11 Defensor non admittitur in tausa matrimantali.
CAVSAM QVAE INTER. (Agitari) vt propter hoc mater R. & ipse R. ab haereditate aui expellantur, vt in sequentibus patet (inseri) minus bene cextitit) ipse R. (principalis) scilicet, an mater dicti R. sit de legitimo matrimonio nata.
Iudicare) licet iudex ecclesiasticua de haereditate non debeat iudicare, tamem pendente legitimitatis quaestione non permittitur procedere iudex secularis. sup. eod. c. 1. de ord. cogni. tuam. Et ex hoc colligitur, quod si pronunciatus illegitimus postea agat contra eum, qui obtinuit in causa illegitimitatis super haereditate, vel alijs quae illegitimus petere non potest, quod obstabit exceptio rei iudicatae vel doli. inf. eo. c. proxi. Imo videtur quod haec sententia, qua pronunciatur illegitimus, ius faciat inter omnes. argumen. inf. eod. peruenit. & c. per tuas. & ff. de libe. agnosc. l. 1. §. fin. & l. 2. secus si reus absolueretur ab impetitione actoris, de hac enim dici posset, quod non facit ius inter omnes. Vnde si procurator, vel defensor illius, qui impetebat de illegitimitate, satisdedit rem ratam dominum habiturum, & fuerit condemnatus quasi procurator vel defensor, & postea dominus petat se pronunciari legitimum, quia non obstat ei sententia lata contra eum, qui sine eius mandato agebat, vel defendebat statim ille, pro quo lata fuit sententia, potest agere ex stipulatione contra defensorem ad impendia litis, & etiam quantum interfuit eius, non iterum agi causam de illegitimitate eius. ff. remrat. hab. procurator. §. si quis.
Sed nunquid dices huiusmodi interesse, quia hic per secundam sententiam legitimus iudicatus, potest ab eo, qui vicit in causa illegitimitatis euincere haereditatem. Dicunt quidam quod non, quia adhuc non interest eius, nisi prius euincatur haereditas, quia etiam forte haereditatem defendet, & si sit illegitimus. Item licet obtinuerit se pronunciari legitimum, tamen per hoc non sequitur, quod petiturus sit haereditatem forte, quia abominabitur lites. Item potest timere, quod si iterum ageret obstare exceptio illegitimitatis, hoc tamen non credo, quod ex quo iudicatus est legitimus, postea non potest oontra eum excipi de illegitimitate. ff. rem rat. hab. quoties. §. fin. sup. eod. lator. sup. de ordi. cog. tuam. sed hoc bene videtur, quod si in veritate praedictus homo iudicatus legitimus obtineat haereditatem ab eo, qui obtinuit sup illegitimitate contra defensorem, quod potest agere ex stipulatione contra defensorem, & quod potest agere ad aestimationem haeredita¬ tis, & interim si secundo & tertio etiam plures haereditates, vel alia bona euincat ab eo, qui non posset euincere, sed seruaret sententiam contra defensorem latam. iterum & iterum ex stipulatu aget contra eundem defensorem. argumen. ff. adl. Aquil. inde Neratius. §. visum. argumen. praedictae. l. ff. rem rat. habe. procurator. & eod. tit. l. 2.
4 Sed obiicies quod hoc non potest procedere, quia si succubuit in hereditate, non interest eius, si restituat alienum. 34. distin. generalis. & si obtinuit adnihil tenetur. Sed respondeo, quia tune agit ad poenam siue succumbat, siuue vincat quia statim non ratum habet committitur stipnulatio, non solnm in id, qued amittit, sed etiam in id, quod lucrari potuit, si sententiam habuisset ratam. ff. remramha. procurator. §. fi. & l. quo. §. fi. & l. si commissa. Nos autem licet hoc fateamur verum interesse, tamen sciri non potest, nisi prius condemnetur. Item not. quod non semper, nec indifferenter quis admittendus est, vt petat se pronunciari legitimum, nec aduersarius, vt petat aliquem pronumciari illegitimum, sed tunc ista recte petuntur, cum agitur de bonis, vel de dignitatibus ecclesiasticis, & quaestio illegitimitatis incidit, vt hic. sup. eod. lator. supide ord. cog.tuam.
Item haec recte petuntur, etiam sialiqua iusta causa subsit, puta cum habeatur legitimus, aliqui eum de illegitimitate diffamant. Et sic potest quis pluresiustas causas inuenire. argument. C. de inge. ma. diffamari. C. de re. pig. si eod. ff. do cur. bo. dan. l. 1. ff. ex quibus caus. ma. in integ. sed & si. ff. de adop. l. mancipiorum. & l. si optio. §. fin. ff. de adult. constante. Argum. contra. ff. de re iudi. qui in alterius. & tamen facilius admittitur quis dicens, se pronunciari legitimum, quam aduer. sarius petens eum pronunciari illegitimum, quia primum fauorabile est, hoc odiosum. Nec debet quis admitti ad petendum se pronunciari legitimum, nisi habeat contradictorem, & iustum, & si admissus fuerit, nulla est sententia. argument. ff. de col. de non. sed si habetiustum contradictorem. tunc admitteretur ad probandum de sua legitimitate. argument. ff. de proba. circa. tamen sententia inter aliquos lata, ignorantibus non praeiudicat. ff. de mino. l. & etiam. Dicunt quidam & forte non male, quod licet sententia filiationis faciat ius inter eos. ff. de libe. agn. l. 1. & §. vlti. & l. seq. non tamen idem est in causa legitimitatis, quia hoc nusquam inuenitur expressum.
Qui autem vult se assecurare super sua legitimitate, nec habet aduersarium, procedat secundum tenorem decre. sup. de testi. significaret, & dicunt quidam quod nusquam potest quis petere se pronunciari legitimum, nisi primo eius aduersarius, cuius interest propter successionem, vel aliam causam agat, vel excipiat, vel alias petat eum pronunciari illegitimum, & sic loquitur sup. de ord. cog. tuam. argu. sup. eod. causam. inf. eo. peruenit. Alii tamen adiiciunt & alium casum, scilicet, si agat contra diffamatores. C. de inge. ma. diffamari. Alii tamen dicunt, quod per illam. l. non potest petere contra diffamatores, nisi vt cessent ab eius diffamatione, nec admittetus quod pronuncietur legitimus.
Sed quaeres, si vno petente aliquem pronunciari illegitimum, & ipso probante, quod sit legitimus, pronuncietur legitimus, & ab alio postea eodem modo agente, pronuncietur illegitimus, nunquid valebit sententia contra res prius iudicatas, vel quae sententia valebit? Respon. vtraque valet inter eos, inter quos lata est, nec est contra res prius iudicatas, cum aliae sint personae in secunda causa, aliae in prima. ff. de excep. rei iudi. & an eadem. si enim inter easdem esset, non teneret secunda sententia, & dicimus generaliter, quod siue quis petat eum pronunciari illegitimum, quaecunque sententia feratur legitimitatis siue illegitimitatis, & etiam si illegitimitatis sententia feratur praesente eo, qui pronunciatur illegitimus, nec appellante tamem huiusmodi sententia non obest ei, nisi contra illos, qui fuerunt in iudicio. Vnde si postea contra alios petat haereditatem, non obstabit sibi exceptio rei iudicatae. Et idem videtur, quod si aliquis petit in inte. rest. vt abstineret ab haereditate, & denegata est sibi in integ. restitutio per sententiam, si postea agitur contra eundem ab alio, & iterum petat in integ. restitui, vt abstineat ab eadem haereditate, non obstabit sibi exceptio rei iudi. Et idem videtur, quod si instrumentum pronunciatum est falsum Petro agente, si postea alius producat idem instrumentum, non praeiudicat ei sententia inter alios, & in alia causa lata, & si quis vellet dicere contra, non potest respondere. l. 1. ff. de excep. rei iudi. si a te. & l. cum quaeritur. & l. seq. & idem videtur, si agente A. contra R. decernatur vnum praedium alteri debere seruitutem, licet arg. sit contra. ff. de neg. gest. quia negotium. §. fi.
Hoc fallit cum agitur in modum denunciationis, impugnationis, electionis, vel exceptionis contra electionem, vt no. sup. de elect. cum dilect. & c. statuimus. Item fallit in causa inquisitionis. inf. de collu. dete. c. fin. argu. contra. inf. de purg. ca. ex tuarum. tamen quando inquiritur de iuribus, debent vocari omnes, quos res tangit, & nisi vocentur, vel etiam si ignorent subuenietur eis de facili. sup. de test. cum olim. C. de bo. vac. l. fi.
Item fallit in causa filiationis. ff. de lib. agno. l. 1. §. fin. & l. seq. & in querela inoffic. test. ff. de inoffi. test. Papinianus. §. si ex causa. & in causa ingenuitatis ex seruitute. ff. de stat. ho. ingenuum. ff. de lib. causa. diui. secus autem esset si ex libertinitate diceret se ingenuum. ff. de ingenu. l. 1. & l. patronum.
Item fallit in criminali causa, quo ad aliquid. ff. de praeuari. praeuaricationis. & in populari. ff. de iureiur. eum. §. in po. & in crimine adulterii. ff. de adul. denunciasse. §. quaeritur. & in appellationibus. sup. de appel. c. fin. & in seruitutibus. ff. si ser. ven. loci. §. si fundum.
Item fallit in singularibus & in vniuersalibus successoribus. ff. de ex. rei iudi. si ate. & l. & an eadem exceptio rei iudi. Sed quaeres quomodo fertur sententia in hac causa, cum agitur per defensorem, nam contra dominum ferri non potest. C. de sen. & interlo. l. 1. Item contra defensorem non videtur posse concipi verba de illegitimitate, quidam dixerunt hanc causam non posse agi per defensorem sine mandato, sed contrarium expresse apparet. C. de satisda. l. 1. & ff. rem rat. hab. si procurator. §. si quis. vbi expresse dicitur, quod causa status agitur per procuratorem sine mandato. Nos autem dicimus sententiam ferendam contra defensorem. ff. de his qui not. infa. furti. §. 1. & l. seruus. ff. de neg. gest. liberta. §. fi. Et formabitur sic sententia. Cum A. ageret contra B. procuratorem vel defensorem C. procuratorio vel defensorio nomine ipsius C. super illegitimitate ipsius C. nos visis & auditis ratio. nibus partium E. procuratorem vel defensorem C. praedicto A. condemnamus, non enim est necesse exprimi causa in sententia. 3. de sent. & re iudi. sicut nobis. nec tamen reputemus iniustam sententiam, si causam adiiceret hanc, sca, cum illegitimitas B. bene sit probata, & per huiusmodi sententiam non praeiudicaretur BE. de iure, licet de facto esset ei infamia. 5. de ord. cog. cum dile. in fi. & sic dicimus formandas sententias si de futuro, vel de alijs consimilibus agitur per defensorem. Qualiter autem sit formanda contra procuratorem cum mandato vel contra dominum. not. sup. de elect. quaerelam.
9 Item not. quod in his & in similibus melius est certam poenam stipulari, ad quam statim cum ratum non habet, agi potest. ff. rem ra. hab. quot. §. fi. & l. si procurator. §. si quis. & ff. de praeto. stipu. l. fin. quam stipulari sine poena, vbi oportet expectari antequam agi possit, quod intersit, & vbi semper minime aestimabitur, vt ff. de praeto. stip. l. fi.
1 In causa autem matrimonii nonest admittendus defensor, nisi in eo casu, vbi procederetur in causa, si defensor non existeret. C. de procur. exigendi. nec tunc debet satisdare rem rat. habe. do. quae metu poenae non sit tenenda. supra, de spon. gemma. Nec formabitur sententia in personam procuratoris, vel defensoris, sed principalis personae licet semper fuerit absens. argum. inf. eo. c. proxi. inf. qui matri. accu. pos. c. 1. In inquisitione enim bene admittimus procuratorem (incongruum) prima facie. Ius tamen agi permittit post mortem ratione bonorum. sup. eod. lator. C. ne de statu defun. l. 1. & l. quamuis.
Caput 11
CAPVT XI. PERVENIT. (Viduam) hi bene confitebantur matrimonium in facie ecclesiae fuisse contractum, sed dicebant inter eos fuisse impedimentum consanguinitatis, vel aliud huiusmodi, & ideo non sunt audiendi, quia hoc probato, non iudicarentur filii illegitimi, sed si diceretut non fuisse matrimonium contractum inter eos in facie ecclesiae, sed more adulterorum vixisse, bene essent audiendi, vt hic. sup. eod. causam. Item audiendi essent, si dicerent coniuges scientibus ambobus consanguinitatem matrimonium contraxisse. inf. eod. ex tenore. illud etiam credimus, quod si matrimonium contractum fuit clandestinae, & post mortem coniugum dicantur filii illegitimi, quia consanguinei fuerunt parentes, quod post mortem audiendi sunt. argument. hic vbi dicit legitur 2oo. argument sup. de clandest. desponsa. cum inhibitio.
Caput 12
CAPVT XII. PER TVAS LITERRS. (Firmauit) haec affirmatio non sufficit, cum facto contrarium fuerit protestatus, scilicet, accipiendo vxorem. argu. sup. de elect. cum inter R. si autem non fieret praeiudicium alii matrimonio, valeret confessio, vt pro vxore eam haberet. ff. ad l. Aquil. proinde. §. vlti. & eodem modo haec confessio prodesset filijs, si alijs filijs praeiudicium non fieret.
Nec ob. decre. sup. e. transmissae. quod ibi non dicitur, quod crederetur si diceret, eum filium, sed creditur quia dicebant non filium, & per hane confessionem non fiebat alijs praeiudicium, imo proficiebat eis. Posset tamen dici, quod vbi non fieret praeiudicium filijs alterius matrimonij, staretur confessioni eorum, & sic loquitur. sup. eod. transmissae. secus si fieret praeiudicium filijs alterius matrimonij, & sic loquitur haec decre. Item illa decre. nihil contrarium fecit, vel dixit ille, de quo loquitur illa decre. (filium) hoc ipso quod naturalem filium appellat in testamento, intellige legitimare eum. C. de nat. lib. Authen. si quidem. nisi alios habeat legitimos filios. in Authen. quib. mod. nat. effi. leg. §. si vero non. (patrimonium) hoc non obstante quod esset illegitimus, nam alias non pertinet de haereditate ad ecclesiam. sup. eod. causam. & c. lator ( decretali) sup. eod. transmissae (denegasse) & ideo sola confessio patris, non sufficeret pro legitimatione filij. (dissimili) quia ibi contra filium testabantur parentes, tamen illa decre. pro iustitia sententiae facit vel aliter, vt nottin glo. haec affirmatio.
Caput 13
CAPVT XIII. 1 Debet legitimatus per episcopum effugere obiectionemillegitimae natiuitatis. 2 Leaiumatus restitutus fame, que posauit sfa eere3 Legutimatus i iudice stcnlarinon inteligitur ad ordines legitimatus.
PER VENE. E. N. (Habeat) allegando loquitur. Alii dicunt, quod sie sit in veritate (verisi milius) non tamen verum est, nam temporalia & spiritualia diuersa sunt, & diuersos iudices habent, nec vnus iudex habet se intromittere de pertinentibus ad alium, licet se ad inuicem iuuare debeant. 96. dist. cum ad. sup. eod. lator. sup. de sen. & re iudi. nouit (per simile) secundum argum. ( eximitur) & sic hoc ipso quod dispensatur, vt possit fieri episcopus, videtur quod sit factus legitimus etiam quo ad actus legitimos (praeterea) tertium arg.
Euaderet) sie & legitimatus per episcopum effugere debet obiectionem illegitimae natiuitatis, quo ad actus legitimos, scilicet, quod possit esse iudex & testis, in paterna autem hereditate vel alijs non intelligitur dispensatum, quia non potest dispensare, sicut nec iudicare. sup. eod. lator. & c. causam.
2 Et not. quod legitimatus restitutus famae, ete. cum quo dispensatum est in quocunque foro siue ecclesiastico, siue ciuili, & omnia ea facere poterit, super quibus habuit potestatem qui legitimauit, vel famae restituit, vel dispensauit, poterit enim in omni iudicio testimonium reddere, ad ciuiles honores vocari, nifi sint talia, qua sint in alterius praeiudicium. VERBI GRATIA: nam legitimatus ab vno Principe, vel ciuitate, vel primate, non t obtinebit ab intestato bona haereditaria in terra, quae non sit subdita legitimanti, quia sic auferuntur bona consanguineis defuncti, vel fisco qui debet suecedere ab inteffato.
Item legitimatus a iudice seculari non intelligitur ad ordines legitimatus, quia promoueri ad ordines, non est de iurisdictione laici iudicis, sed si vnus episcopus legitimet aliquem etiam in alia dio¬ cesi, poterit promoueri, quia dispensare in ordinibus cum illegitimo de iurisdictione est cuiusque episcopi, & quod illegitimus promoueatur in nullius praeiudicium est. In alijs autem in quibus non est necessaria legitimatio, famae restitutio, vel dispensatio, vt si seruus daretur libertati, vel obligatus nexibus curiae absoluatur, etiam si laicus hoc faciat, tamen ad ordines aptus redditur. 54. distin. capi. 1. 2. 3. & 4. & seq. Ratio diuersitatis est, quia in his non est delictum vel defectus, nec est in praedictis necessaria aliqua dispensatio. Alii tamen dicunt, quod etiam dispensare potest, & intelligitur dispensatum in haereditate hoc ipso, quod dispensatin ordine.
Sed contra vtramque opi. videtur, quia non habet iurisdictionem contentiosam in temporalibus. sup. de appel. si duobus. sed dic licet non habeat iurisdictionem contentiosam, tamen voluntariam exercere potest. ff. de offi. procon. l. 2. Item aliqua conceduntur per consequentiam, & indirecte quae non conceduntur directe. 4. q. 3. §. serui. ff. de pac. tutorum, & de his not. 1o. distin. c. 1. (videbatur) quartum argum. (recognoscat) de facto. nam de iure subest Imperatori Romano, vt quidam dicunt, nos contra, imo Papaestamquam) agit enim aliquando quis, vt alius. 23. quaest. 4. si ecclesia. ff. quod cu. vniuer. item §. 1. sic etiam habes in adoptione. ff. de adop. si consul. Melius tamen facit si abstinet atalibus. ff. de offic. procon. nec quicquam. argum. sup. de insti. c. vlti. sup. de iurepa. per vestras (rationibus) soluit (sanguinem) inter sang. & sang. iudicium variatur, cum accusator dicit probatum est, quod reus sanguinem fudit, id est, aliquod crimen ciuile commisit, puta homicidium, adulterium, furtum, vel aliquod aliud simile (inter lepram & lepram) cum accusator dicit infectus es lepra heresis, id est, aliquo crimine ecclesiastico, puta simonia, sacrilegio, vel consimili, & accusatus negat. Inter causam & causam) cum actor dicit teneris mihi in centum ex mutuo, vel commodato, vel consimili ciuili actione, vel etiam teneris mihi ad decimas praestandas, vel habeo iuspatronatus in hac ecclesia, vel alia consimili actiono ciuili, & ecclesiastica, reus autem negat, nam in his omnibus, si quid difficile, vel ambiguum fuerit, ad sedem Apostolicam recurrendum est. 18. distin. multis. sup. de eppel. vt debitus (criminali) idem vult intelligere eriminale & ciuile non diuersa. & fie de aliis.
Caput 14
EX TENORE (Vidua) tanquam tutrix. quando muli. tut. offic. fun. pot. l. 2. & Authen. matri. procuratrix autem esse non potest, & pro filio. arg. ff. de procur. foeminas. (In facie) ad hoc vt fiat in facie ecclesiae, necesse est seruari solennitatem, quae est. 5. de clandest. despon. c. fin. Alii dicunt in facie ecclesiae fieri, fi vocatis amicis publice nullius procurata celatione contraxit (Ignorantia) sufficit enim alterius coniugum ignoran tia, ad hoc vt sit legitimus, & vt etiam scienti succedat. sup. de clandest. despon. c. 3.