Titulus 49

CAPVT I. 1 Consuetudo onerosa ecclesiis non prodes. 2 Licet vnicuique ius suum & possessionemdefendere, & cvim vi repellere. Domum vel hospitium violenter ingredi, an &quando suiepessite

VT IN DOMIBVS. ( Consuetudine) Consuetudo enim in his casibus non prodest, cum esset onerosa ecclesis. sup. de consu. c. 1. Sed si aliquis vel eedestastica, vel secularis persona pro recognitione beneficiorum suorum reseruasset sibi aliquod hospitium inaliqua ecclesia, illud bene debetur. 18. q. vlt. Eleutherius.

Sed quid si negaretur hospitiam, potest ne sua authoritate intra domum, & necessaria in hospitio recipere, etiam vsolenter cumius habeat hoc recipiendi, & etiam sit in quasi possessione, videtur quod sice quia licet cuique ius suum & posses. sionem defendere, & vim vi repellere. C. vnde vi. l. 1. supr. de restit. spo. olim. & videtur quod sibi licet domum eeclesiae frangere ad hospitandum. arg. ff. quod vi aut clam. l. fin. §. si ad. C. quod cum eo. si seruus. ff. si ser. ven. si eo loco. ff. ad l. Aquil. quemadmod. §. 1. & 2. & hoc quidam dixerunt. Sed nobis videtur, quod nulli laico, vel etiam elerico licet violenter rumpere domos ecclesiae ratione alicuius iuris sibi debiti, cum omnia bona ecclesiarum sint sancta sanctorum, et Domino consecrata, & in eis facrilegium committatur. 12. quaest. 2. nullili. quicunque. & c. seq. eadem etiam loca immunitate gaudent: vt hic. 17. quaesti. quarta. id constituimus. 11. quaest. 1. necessaria. Item alia ratione dicendum est, quod non potest violenter tollere necessaria in ho. spitio, & violenter ingredi domum, quia in praedicto casu, nulla domus, neque aliquae res deberent hanc serustutem, vel etiam sunt ad hoc obligatae: sed tantum ecclesia est ad hoc obligata, & personalis actio, non realis contra ecclesiam competit. Fatemur tamen, quod episcopus vel alius, qui haberet iurisdictionem in allqua ecclesia, si alius ipsam ecclesiam iniquem intraret, habens iurisdictionem, posset violenter rumperedomum & violentum expellere, & sic loquitur decre. de rest. spo. olim. & idem etiam videtur si iurisdictionem non habet, sed habet ius in ecclesia quasi praelatus, vel possessionem tfntum ea ratione, quia cuique licet possessionem suam defendere: vt in praeall. decre. olim.

Sed contrarium dicerem in canonico, qui non possidet ecclesiam, sed canonicatumin ecclesia, nam huicnon credo licere, per violentiam rumpendo ostia intrare domos ecclesiae, quia eas non possidet, non licet sibi ius dicere. ar. ff. quod me. causa extat. C. vnde vi. si quis in. & idem & eadem ratione credimus de illo, cui subiecta est ecclesia, puta de abbate, quod non potest per violentiam rumpere domos capellae sibi subiectae, quia eam non possidet, licet in ea habeat ius subiectionis. arg. ff. ad l. Aquil. quenadmodum. §. 1. & 2. Credimus tamen, quod si canonico deputata essetaliqua domus pro sua habitatione, & alius inuaderet, quod incontinenti possit irruere in cameram, & tum expellere ea ratione, quia sibi licet suam possessionem defendere, & vimvi repellere: vt in iuribus praeal. Item quia in cameram sibi deputatam irrumpit, & quia non facit iniuriam eeclesiae. Item credimus quod sialiquis opponeret se canonico, vel abbati, vel alii ad vtendum iure suo, quod habet in aliqua ecclesia, quod potest per vsolentiam illum expellere, licet nonpossit domum, vel ostia, vel sepem simpliciter rumpere.

Ratio diuersitatis, quia quando eiiclo personam mihi contradicentem, videor vti possessione mea, quod licet, & vim vi repello, sed vbi intro violenter possessionem rumpendo ostia, vel sepem, tune dicomihi ius, quod non licet, nisi in speeialibus casibus, qui notantur. C. quando li. sine iud. se vin. per totum. cumsuis concor.

Et idem quod dicit de ecclesia & domibus ecclesiarum, dicimus in rebus prophanis, nam si quis dicit se habere seruitutem in fundo alterius, & est ettam in possesssone, fiat murus, vel sepes quominus vtatur seruitute, non potest illum cumpere, sed se impedientes potest expellere. ar. contra. omnibus supradictis. ff. de vsuf. l. 3. in prine. vbi videtur, quod pro vsufructu inducitur in possessionem fundi vsufructuarii, vnde videretur, quod sicut dominus proprietatis posset rumpere murum, qui super suo fieret, sic & vsufructuarius & alii qui sunt in possessione aliquorum iurium. Sed respondeo ideo licere proprietarso rumpere domum, quia cessit solo, & per consequens dominio, sed secus in vsufructuario. C. de rei ven. l. 2. de hoc tamen constat, quod qui habet ius in re, agere potest vt remoueatur murus. ff. si ser. ven. si eo loco. & l. 1. Alii tamen contradicunt praedictis. ( Hospitium) ex debito. C. de epis. l. 1. gratuita autem debet. 42. dist. S. 1. & c. 1.

CAPVT II. PERVENIT. & infr. ( Nomen) quasi non excusatur aliquis per hoc, quod sit meus homo, vel alterius ecclesiae, nec per hoc probatur quod homines ecclesiarum subeant angaria vel perangaria, cum illa ciuitas sit archi. episcopi: vt inf. e. non minus. Item hoc habet locum, & est speciale, vbi ti. mot est communis, & subditus & improuisus.

CAPVT 3

INDICATVM EST. & inf. (Rustici) hoc intelligo qdeastrictis glebae. C. de agri. & cesi. cum satis. ver. omnia omnino.

CAPVT IIII 1 clerici dicuntr immunes esse ab omni exactione secularium personarum. crin nu. 5. & 6. 2 Eeclesa non subitsordidamunera. Et qus sint ista. Remissiue Quotuplicia sumt onera. 1 In aduentu principis speciale est, vt angarivel perangaria praestet ecelesia. & vide in niu p. v6

NON MINVS. & inf. ( Talea) taleas & collectas imponi. (Prohibemus.) Not. sacerdotes & clericos immunes esse ab omni exactione secularium personarum. 23. q. vlt. conuenior. ver. quamuis. C. de sacrosan. eccles. placet. et l. administrationem. 11. q. 1. sitributum. 16. q. 1. §. nouarum. 11. q. 1. sacerdotibus. arg. contra. 23. q. 8. tributum. 11. q. 1. magnum. sup. de censi. c. 1. C. de epi. de hss. ff. de publi. imperator. Sol. quae vsibus ecclesiasticis dedicantur, quo ad fundatlonem, vel ortum, vel mansum, vel dotem ecclesiae, immunia sunt: caetera cum suo onere transeunt. sup. de censi. c. 1.

2 Vltimo not. sordida munera, sicut calcis coquendae, arenae fodiendae, nunquam subit ecclesia. C. de sacrosan. eccle. placet. sed nec hospitia superindicta, siue alsamunera extraordinaria: vt C. de epi. & cle. l. 2. 16. q. 1. §. nouarum. & l. suxta sanctionem. multa autem sordidamunera habes. ff. de mune. l. munerum. vsquoe adl. patrimonium.

Onera) alia sunt ordinaria, allia extraordinaria, & quidem ordinaria, siue sintangaria, haec alio nomine dicuntur munera personalia, scilicet, quae operibus cum labore & omni solicitudine personali principaliter existunt, sumptibus tamenallenis. ff. de mune. l. 1. & l. munerum. vsqoe ad §. patrimoniorum. Angaria quae consistunt in exhibitione operae, siue perangaria haec dicuntur. mista. ff. de mun. munerum. §. mista. Perangaria quae consistunt in exhibitione operae cum sumptu, vel periculo ministrantis, haec non subit ecclesia. C. deepis. l. 1. & 2. & l. presbyteros. C. de sac. san. eccl. neminem. Sed solue, quia ibi non dicit ecclesiam subire angaria vel perangaria sed neminem dicit excusari, etiam si possessiones pertineant ad ecclesiam.

Quod intelligo, quod rustici & eoloni possessionum ecclesiae non excusantur in aduentu principis, cleriei tamen excusantur, cum tamen allas serui & coloni ecclesiarum angarijs, vel perangariijs non fatigentur. 12. quaestio. secunda. eeclesiarum. C. de epis. omnes. Vel dic speciale esse in aduentu principis, vt angaria vel perangaria praestet ecclesia, dummodo ad sordida munera non cogantur, & etiam forte alias si ecclesia possessiones habeat ratsone quatum debeat personale munus vel patri¬ moniale, puta exercitum vel leguuo. nem, vel aliquid simile, illa praestabit 11 dist. si quis me. 23. quaestio. ortaua. ssnobis saepe. sed certe nec tune praedictasubit tanquam munera, sed quia ex padto, vel alias ad ea praestanda obligrtus est, si autem sint honesta & ordinaria.

5 Item ab his etiam intelliguntur exemptae ecclefiae quo ad dotem, & qua. dam alia, vt diximus in glos. quaesncipit, notasatis, & haec proprie dicuntur patrimonialia, & rerum quae allo nomine dicuntur patrimonsalia, quae scilicet prim cipaliter, & in sumpto consistunt & periculo ministrantis. ff. de mune. l. 1. §. patrimoniale. & l. munerum. §. patrimoniorum. eabene subit ecclesia, nisi sint superindicta. C. de epis. omnes. 11. questio. prima. si tributum. ff. de mune. munerum. C. de indic. l. 1. C. de exact. trib. l. si diuina. & de mune. professio. etc. & l. vltim. & ab his superindictis intelligo immunes clericos, & vxores & liberos. 16. quaestion. prima. §. nouarum. C. de episc. omnes. nisi sit necessitas. supr. eo. peruenit. sed nectunc, si sunt decimae, vel oblationes, vel alia spiritualia, vel mansus ecclesiae, scilicet, in quo fundata est ecclesia.

Vel vt quidam dicunt de quo dotata ex viginti. 23. quaestson. vltima. super ea. supr. de censi. sanctum. & si fundus prius erat trsbutarius redimetur, sed tributum non soluet. 14 questlon. sexta. comperimus. extraordinaria autem quae respiciunt ad pietatem, subit ecclesia. C. deepisc. & cler. administrationem. & sic potest intelligi. supr. 2. peruenit. quamuis ad ea non fint per secularemiudicem cogendi, sed per ecclesiasticum, de cuius foro sunt personae, licet res sintde foro laici. sup. defo. compe. si diligenti. Extraordinariaautem, quaetantum respiciunt publicam vtilitatem, non subit ecctesia, nisi in aduentu principis, & foelicis sobolis, & probantur haec cum superioribus. C. de sacrosanct. ecele. placet. iubemus nullineminem. Item a lucratiuorum inscriptionibus sunt liberae ecclesiae. 24. quaestion. octaua. sanelmus.

Et quod eeclesta vt dictum est non cogitur subire munera a prineipe seculari, & pro suis negotijs, sed eeclesta pro suis negotiis & pro miserabilibus personis, & auam pro principibus vel necessitati. bus natiuitatum cogit. sup. de censi. cum apostolus. inf. eo. aduersus. supr. de offi. dele. pastoralis. 77. di. c. 2. §8. dist. e. 1. (Et clerus) est etiam neceffarsa authoritas papae. inf. eo. aduersus. ( Excommunicationi) no. praedictos ipso iure excommunicator.

CAPVT V. 1 Ecclesia non debet esse refugium malorum aa offensiones alicuias, fed vt boni amalis defendantur.

CVM ECCLESIA. (Dei causas.) Idem est enim in causis ciuilibus, sed secus in ecclestasticis. 2. q. 2. praeceptum. Refugii) non debent incastellari ad offensiones alicuius. 42. di. c. vlt. 10. q. 1. c. pe. sed ad hoc vt ibi fugiant, & defendantur Christiani, vel alias boni a malis, satis licite credo posse incastellari a, cum & alias ingruente neceseitate possuntibidem hospitari. aa. di nuult.

CAPVT VI. 1 Latropublicus an gaudeat priuilegio immnnitatis ecclesiae. 2 Oecidens aliquem ex impetu, vel casu fortuitor geredet immunitate ecclesiae.

INTER ALIA. & inf. ( Sacrorum) . 17. q. 4. diffiniuit. constituit reum ad ecclesiam qvenientes. (Legum) . C. de nis qui ad eccle. confu. praeses. (Ad ecclesiam) non consecratam, dummodo authoritate episcopi sit aedificata, cum in non consecrata fiant diuina officia. inf. c. pe. arg. sup. c. proxi. sup. de conse. eccl. c. fi. & maxime cum hoc habeat consuetudo, quae quia pia est, oba seruanda est. infr. de simo. ad ap. infr. de cogna. spi. super eod. Item idem dicunt quidam in palatio episcopi. 17. q. 4. id. Sed alii qui dicunt contra illud, intelligunt cum palatium episcopi est intra fines designatos ecclesiae. 41. di. episcopus. Idem in ludaeo. C. de his qui ad eccl. confu. l. 1. (Ad poenam corporalem) id est sanguinis effusionem, posset tamen inmonasterium detrudi ad poenitentiam agendam. ar. 30. di. si episcopus. supr. de adul. Auth. sed nouo. (Ad poenam) 17. quaes. 4. id constituimus. Membra, id est, pro¬ misssione de vita, & membrss saluandis, & si necesse fuerit iuramentum, & etiam maiores cautiones. supr. de resti. spo. literas. Puniendus pecuniariter, vel alian praeter poenam sanguinis. 17. quaestio 4. reum. id constituimus, sed nunquam in carcerem mittendus (Nisi) lex plurea excipit personas. in Nuth. de man. prin. g. quod si fidelis. sed illud non admitto (nisi) 23. quaes. 5. cum homo. quando lic. vni. si sul. l. 1. (NNocturnus). sd est, sic dictus, quia in nocte segetes destruit, dum ibi se abscondit, vel latet, vel propter homicidia vel rapinas, quas facit in strata comburit, & destruit agros eorum qui eis non seruiunt. (Qui) hic vult dicere, quod duo praedicta genera hominum si in stratis publicis per insidias aggressi fuerint aliquem, quod nongaudent immunitate, quasi si non in stratis publicis hoc facerent immunitate gauderent, quamuis posset dici, quod quicunque in. sidiose offendit, hoc priuilegio non gaudet, quia non debet gaudere priuilegio, qui conmmsttit in legem. infr. de vsur. quia si autem non insidiose facit, puta ex impetu, vel casufortuito semper immunitate gaudet.

Sed dices quareergodecre. fecit meno tionem de his duobus generibus hominum c R espon. quia de his semper praesumitur, quod insidiose fecerint. Item etiam potest dicide eo, qui in ecclesia aliquem orciderit, quia non debet ab ecclesia defendi, qui ecclesiam violat. arg. 12. quaest. 2. de viro. supr. de ap. an sit. inf. de vsur. quia alii tamen contrarium dicunt, sed die secundum consuetudinem in his, quae piasunt seruandam. dic vt. c. fi. inf. e. ti. (Canonicis ) . 17. q. 4. sicut metuentes. id eonstituimus. (Compellit)is. quaest. 4. diffiniuit. metuentes reum. C de his qui ad eccle. confu. si seruus.

CAPVT VII.

ADVERSVS CONSVLES. ( Excommunicationi lcredimus quod canon hic sit latae sententiae. (Et necessitates) iustas & honestas. (Quorundam praelatorum) qui sine causa iusta & sine vlla necessitate soluebant, & dabant subsidium, sic repete quae diximus supra, de exce. exceptionem. (A talibus) scilicet de imponentibus collectas. (Sustineat) tenetur etiam deposito officio, quia ex suo maleficio conuenitur. si. 1. quaes. vlt. iubemus. ff. de act. empt. lul. §. idem. si autem ex contractu ageretur, finito officio, non conueniretur. ff. de ap. recip. ad procuratores. §. in vnum. ff. de admi. tu. est quidam. ff. de euict. illud. §. 1. procurator finito officio tenetur. ff. de proc. procurator. (Infra) & etiam ante si successerit ei, propter quod praedecessor excommunicatus fuit, & exconmunicatus est. inf. de sen. exc. nuper. Sed dices quare non statim onus excommunicationis ad eum peruenit: at: supra, de offi. dele. quoniam abbas. An. quia hoc prouenit ex delicto, vnde non descendit ad alios. 24. q. si heres. & quia potest dare operam bono pacis. ( Satisfecit) omne damnum emendando ecclesiae, quod ex ipsius regimine ipsi contingit, sed & si consilium dedit de collecta imponenda, ipsam eum emendare oportebit, sed si consilium non dedisset, forte non cogeretur ad emendationem collectae, sed alias interesse, quod ecclesiae de eius regimine obuenit, emendabit & fortem etiam poenam spiritualem, & etiam pecuniariam eum subire oportebit, secundum quod bonus iudex arbstrabitur. ¬ Item haec habent locum tantum, quando suecedit in regimine illius, qui est excommunicatus ex praedictis causis, vel propter libertatem ecclesiae, sed secus est si ex alia causa, vel ipse potestas, vel etiam consilium vel commune esset excommunicatum, vel interdictum, quia tune fuecessor potestas non esset exeommunicatuse

CAPVT VIII. Ad restitutionem tenetur quis vbicuna fie fuartum, rapina, oppressio, dolus, vel casumnia. Si mathematicus, vel meretrix vel consimiles dolo, fraude, vel suasionibus quempiam induxerint vt eis crederet, & peeupiama daret, nos competit reperitio. Non debet quis vnquam aliquid facere, quod fratri suo sit cansa peceati. Praescriptio 30. annorum an requirat titulum e bonam fidem. Restituere rem an & quando quie cogatur, & quae requirantur ad hoc, vt restitutio locum non habeat. Bona male quaesita an restitui debeant. Quo casu teneatur quis restitu ere id quod in ludis lueratus est. Lopoerita qui sub nomine boni Cbristian: multa quae siuit, ea restituere tenetur. Constitutio a principe contra ius naturalo & diuinum facta, sed tamen ex iusta tui sa facta, an & quando valeat: Et n 6 Constitutiones quae sunt contra animae salutem, seruari non debe.

QVIA PLERIQVE. (Restituat) Nota quod ad restitutionem tenetur quis, vbicunqoe fit furtum, rapina, oppressio, dolus, veltae lumnsa. 12. q. 3. c. fi. Et per hoc compithendo omnes casus, in quibus compett repetitio, siue per actiones, vt puta me tus causa, vel dolo, vel consimiles, siue iudicis offieio. Item idem dicimus, scilicet quod restituere tenetur siue iure naturali & ciuili sit debitum, siue iure maturali tantum, quale est quod debetur seruo, & ideo non inde fa ciat elecmosyinam, sed illud restituat.

2 Si autem mathematicus, vel mere. trix vel consimiles, dolo, fraude, vel suasionibus induxerint aliquem, vt ctederet & pecunsam daret, non competit repetitio, cum vtrobique versetur turpitudo, vnde potior est causa possidentis. supram, de cond. ob turp. cau. si autem. & csm sit haec iusta poenitentsa etiam in foro poenitentiali est seruanda, si autem sit indebitum iure ciuili tantum, vt si legatum de quo potuit trahere falcidiam integram solui credens haereditatem sufficere ad omnia, non tenetur legatarius mihi restituere. Idem videtur in eo, qui seripsit se debere spe futurae numerationis, cum nihil acceperit, licet tranfactumsit tempus biennij, vltra quod non habet aexceptionem non numeratae pecunsae, tamen licet totum suum dabit in eleemosynam, nec tenetur reddere aliquid, vel potius dare illi creditori ciuili tantum.

3 Item est etiam in eo, qui condemnatus est iniuste, quamuis enim si conueniatur, vel alsas executioni mandetur sententia, parere debet, non tamen iniuste condemnatus tenetur dare sponte: Quod sic probo, quia nunquam debet aliquid facere quod fratri suo sit causa peecati, frater autem semper peccat recipsendo iniuste iudicatum, maxime si victor iniustam sententiam facit. 2. quaestio. negli. quidam tamen in legatario dicunt contrarium. Est autem ea ratio diuersitatis, quia licet vtrobique sit tantum delictum de iure ciuili, tamen ius ciuile quod dictum est de falcidia detrahenda habet aequitatem, & propter equitate facta est lex faleidia, sed quod dicit in re sudicata, & in verborum obligatlonem. scilicet quia leges quae dant actionem ad sententiam exequendam, vel ad petendum, quod pros missum esset spe futurae numerationis factae sunt, tamen propter ignorantiam, nam etiam si sciretur, quod indebitum esset post sententiam, puta quia confiteatur victor sententiam iniquam, vel non mumer. pecu. non habebit petitionem. inf. de pur. vulg. c. 2. Item qui tutus est praescript. odiosa bona fide vel etiam exceptione tantum. vbi tamen, non fuerit crimen, credo quod debet istud restituere, vt est in praescrip. 30. annor. vbi nullus requiritur titulus, nec bona fides.

Quidam tamen dicunt, quod licet nullus sit titulus, dummodo bona fides fit, non tenetur restituere, secus autem in alijs praescriptionibus, quae non sunt inductae contra naturalem aequitatem, sed propter bonum & aequum, nam illa praescripta, non tenetur restituere, cum de iure ciuili habeat dominium ad minus vtile. insti. de vsu. in prin. & principium est aliquando contra naturalem aequitatem statuere, sicut no. extra de biga. c. 2. &. 8. di. quo iure. Nec obest quod diximus, de praescr. 30. ann. quia ibi ius non dat aliquod ius, vel dominium possidenti, sed tantum in odium aduersarium, datur ei exceptio. C. de praescri. 30. an. si emptor. sed in eo cuius est exceptio odiosa, vt Macedo. dicimus quod tenetur reddere, quia illa exceptio & illud ius non est tantum factum in odium creditoris, sed etiam propter bonum publicum, vt via tentur mortes parentum. ff. ad Maced. l. 1. in prin. vel melius, quia nihil est apud hune filiumfa. cuius dominium non habebat, nam etiamrei sibi mutuatae dominium in eum transiuit. Contra actionem autemquae contra eum intentari potest, qui legitimam exceptionem habet cum sit ei data contra actionem ab eo, qui actionem dedit sibi sufficit, & tutus est etiam quo ad Deum. Sed quid dices in eo, a quo aliquid aduocari potest petita restitut. nunquid si non petatur restituere teneturcnon credimus, nisi malitia contrahentis laesus esset, si autem ex donatione minoris, vel ex contractu inito, qui tenet ipso iure aliquid habet, vt si in alsenatione minoris, absit authoritas tutoris vel decretum praesidis, restituere tenetur. Ad hoc enim vt restituere non cogatur, oportet quod adsint bona fides, iustus titulus, qui hic non fuit, cum talis titulus pro non titulo habeatur. Si autem qui pote¬ statem vel iurisdictionem non habet opprimendi aliquem. Item non dolo malo, sed publice immoderate tamen extorsit. i. accepit aliquid ab aliquo, verbi gratiat aduocatus vel medicus, vel minores officiales, putacursores non videtur, quod teneantur restituere. 14. q. 5. c. vlt. nisi for te in medico aliud diceres, vel nisi tantum esset vltra exactum, quod iudex officio suo deberet eum cogere ad restituendum, & tunc etiam in foro poenitentiali restituere praecipsetur. Si autem essent maiores officiales, qui possunt alios ratione iurisdictionis punire, tunc si quid indebitum recipiant, restituere tenentur. ar. praealle. c. 14. q. 5. c. vlt. sed vbicunqe ali. quid male quereretur, vel ex negotiatione vel extorsione, ex qua tamem restituere non tenetur, prudenter facit, si omnia in eleemosynas dat. 14. q. 3. qui habetis. & c. vlt. non tamen damnamus eos si haeredibus relinquant. Si autem illicitas negotiationes faciat, vel allas iniuste aliquid querat sine calumnia alicui facta, sacerdos debet ei insungere vt in bonos vsus expendat, puta erogando pauperibus, vel ecclesijs, vel alijs. ar. 24. q. 3. si quis ro. sup. de vo. & vo. re. magnae. quod super his.

De eo autem quod quis lucratur in ludis, si tractus fuit, non tenetur restituere, qusa tune nihil dolo fecisse videtur, secus esset, si alium traxisset, quia tunc reddere tenetur, quasi qui dolo fecit, sed hic forte melior erit conditio possidentis, sed si aliquid amisit potest repetere. Item qui causa recreationis modieum ludit, non tenetur restituere. arg. ff. de alea. per totum. 14. quaest. 5. non sanen. ff. si quadr. pau. l. 1. §. cum ariete.

De quaesitis in bello & damnis ibi datis alibi no. inf. de ho. sicut hvpocrita autem qui sub nomine boni Christianim multa quaesiuit, ea restituere tenetur, quia per fraudem quaesiuit. 14. q. 3. c. fi. sed fortem non illi, qui dedit qui consecutus est mercedem suam. Sed de hoc fortem probabiliter dubitari posset, si sine causa impeditur, vel alius princeps faceret aliquam constitutionem contra ius naturale, puta quod dominia de vno inalium transferrentur sine causa, si constitutio in foro animaeesset seruanda. Et videtur nobis quod non, imo nec in foro iudiciali, quod plus est: vt no. sup. de consti. quae in. Imo plus videtur, quo etiam si constitutio iusta fuerit ex causa.ilsct iusta, sed illa causa iusta cessat in casu, de quomodo agitur, vel in foro animae vel communi, tamen constitutio tantum restringenda est ad eum casum, vbi fuit iusta constitutio, vt verbi gratia: lusta constitutio quae dat exceptionem Macedoniani propter iustam causam, sed si certum esset, quod illa causa non subesset, vt si in necessitate mutuasset, peccaret qui exceptione se defenderet.

Constitutiones autem quae sunt contrasalutem animae, vt de vsuris, & de iuramentis non seruandis, seruari non debent. sup. de iureiu. cum contingat. sacrae enim leges in his non dedignantur sacros canones imitari. Quidam tamem alii dicunt, quod ex quo facta est constitutio, licet contra ius naturale, dummodo iusta causa fuerit constitutionem illam faciendi, licet postea eueniat casus, vbi cess sat causa iusta, tamen constitutio est seruanda, quae generaliter fuit facta. Non potuit enim nec fuit etiam expediens omnes articulos sigillatim comprehendere. ff. de leg. non possunt, nisi talis casus, qui a iure excipiatur. Pauperibus) vbi nescitur, cui restitui debet, alias ipsi restituendum esset. infra, de vsur. cum tut. vel dic melius, quod id quod soluitur pro poena, tantum est pauperibus erogandum.

CAPVT IX ECCLESIAE IN QVA DIVINA.

CAPVT X. IMMVNITATEM ECCLESIASTICAM.