Titulus 23

CAPVT I. 1 Inest vicario cognitio & iurifdictio ordinaria. 2 Episcopus semel in anno visitare debet ecclessas sibi subiectas, vrgente cero ne cefSitate etiam plurie: in anno visitare potest. vt in nu. 3.

VT ARCIIIDIACONVS. (Vicarium.) Decre. huius tit. concedunt multa archidiacono, quae alibi conceduntur lijs dignitatibus, & econuerso, quare dicendum est. c. istorum tit. idcirco aliquando concedere aliqua officia vni dignitati, quae melius competeret alij, quia illa dignitas ibi non est, cui melius competeret, vel loquitur secundum diuersas constitutiones, & consuetudines & diuersa loca, quae multum valent, imo praeualent in officijs. sup. de consue. cum olim. inf. de exces. praela. ad hoc. haec glo. videlicet ad praesentem tit. & seq. de officijs. vbi autem contraria non probaretur constitutio, vel consuetudo praescripta, staretur his c. inf. eod. vt nostrum.

(Vicarium) quia vicarius est, & cegnitionem & iurisdictionem ordinariam habet. C. de offi. iudi. l. 1. inf. de off. vica. quia 25. distin. perlectis. Item quia est vicarius per simplicem quaerimoniam audit episcopus causas subditorum archidia. & absoluit excommunicatos ab eo. vt not. inf. de offi. archi. cum ab. quod non potest facere archiepiscopus in subditis suorum susfraganeorum. 2. q. 3. nullus prius. (Honore) . i. si grauantur ab alijs indebite, & etiam forte non ab episcopis, quia non sunt tantum vicarij, sed certa dignitate potiuntur: vt per totum tit. hoc apparet nec remoueri possunt ad libitum episcopi, nec pro velle eorum officium exercere: & de hoc nota. inf. de offi. ordi. cum ab. sed ideo dicuntur archid. & etiam alii in dignitatibus constituti vicarij, quia omnia quae exercent ad episcopos pertinent, sed constituendo dignitates hoc transeunt, nisi aliquam recipiant, tunc quod credimus eos posse, vnde apparet quod custodiam vacantium dignitatum tantum habent episcopi quo ad haec iura, & quod episcopi habent eorum electionem. arg. inf. de instit. cum. c. venissent. inf. vt eccle. benefic. vt nostrum. infr. eod. ad hoc. §. vlti. vel potius electio harum dignitatum, vel praesentatio pertinet ad eum, qui dotauit dignitatem. ( Ecclesiasticorum) virorum vel officiorum. ( Delinquentium) argum. quod archi. habet curam animarum. ar. contra. inf. eod. cum satis.

(Circumeat) episcopus si sanus est, semel in anno visitet ecclesias. 10. q. 1. episcopus. decernimus, sed si fuerit infirmus, mittet pro se archidiaconum vel alium: vt sup. eisdem. c.

Et hoc est verum, vbi episcopus habet de consuetudine mittere quem velit, vel vbi non est archidiaconus, vel archi. habet de officio, vt pro episcopo visitet, vt hic. Quod autem dicit hic de tertio in tertiam visitationem faciendam, intelligo vbi non est necessitas, nam si necessitas esset, licet in contrarium consuetudo se haberet, non obstaret praescriptio vel consuetudo. inf. de praescrip. cum ex officii.

Et si necessitas esset pluries in anno visitare potest illam ecclesiam, quae visitatione indiget, non aliam. inf. eod. mandamus. 1§. q. vlt. visitandi non semel. Vel dic, quod de iure archid. non habet visitationem, nisi quod episcopus est impotens. vt praedictum est, & tunc non nisi de tertio in tertium annum, vt hic. Nec est contra. inf. eod. mandamus. quia ibi erat consuetudo specialis illius archi. quod omni anno visitaret, monasteria autem duplicem visitationem habent quolibet anno, vnam ab episcopo. 18. q. vlt. non semel. & aliam vi. sitationem generalium. inf. de sta. mo. in singulis. & c. seq. Item dicunt quidam, & in alijs ecclesijs vnam visitationem habeat ordinariam archi. aliam dioce. ( Corrigat) minora, maiora autem refert ad episcopum. inf. eod. ad haec. & est argu. quod ex quo habet coenrtionem, quod pessit excommunicare vel ad minus interdicere. inf. de offi. deleg. ex literis. arg. contra. inf. eod. cumsatis.

CAPVT II. EICIVM VERO ARCHIDIACONI.

CAPVT III. 1 Officium Archidiaconi quod. 2 Praelatus an teneatur de lata & leuissima culpa.

EA QVAE. (Contra.) Et inf. quae collecta forte ad custodiendum, nam quia ecclesia vnde erat archi. securiorem sacristiam habebat, alia eccle¬ sia ibi sua ciminilia vel thesauros deposuere, & de custodia eorum omnium archi. debet reddere rationem, vel ad officium archi. pertinet, vt diligentem curam habeat super omnes praelatos ecclesiarum, qualiter hoc custodiant, & si archidiaconus, in hoc inueniatur negligens, in hoc ipse tea netur. (Negligentia.) Praelatus enim qui super hoc habet officium, scilicet, super custodia depositorum, praestat dolum latam culpam & leuem. C. de pericu. tu. si res. C. arbi. tut. quicquid. sed etiam de leuissima videtur, quod teneatur. Sed contra, quia depositarius non tenetur, nisi de dolo & lata. ff. depo. l. 1. §. 1. & l. quod nerua. nisi in certis casibus, qui nominantur. inf. deposi. c. vlt. sed dic, quod sicut ille, qui accepit praecium pro deposito seruando, vt in eadem decre. dicitur, tenetur de culpa: ita & qui dignitatem habet cui hoc officium est annexum, vt hic, cum plus sit habere dignitatem, quam praecium: Vel potes dicere, quod haec ciminilia non erant deposita, sed in causam pignoris, vel alio modo erant accepta ab ecclesia vel episcopo, & apud archidi. gubernata.

CAPVT IIII. Arehidiaconus de iure tommuni non hapes curam animarum, nist fibi fpecialiter as episcopo demandetur. 2 Cura animarum quae est potestas ligandi &¬ soluendi in nullo praelato est, nifisit sacerdos. 1 Archidiaconus vel alius praelatus, an possu ecclessam vel praebendam conferre.

CVM SATIS SIT. ( Consuetudinis) non praescriptae, cum episcopus habet in priuilegio, quod nullus praelatus suae dioce. instituere debet praeter ipsum. vel hoc episcopus habeat de consuetudine praescripta. haec expositio necessaria est secundum B. qui dicit, quod archid. de suo iure habet institutionem clericorum & curam animarum. Sed Hug. hoc negat, & tunc non est necessarium hoc exponi, scilicet, non praescriptae, quia plena est litera vt iacet.

(Curam) quia nec habet, nisi demandetur ab episcopo. 16. q. 2. nullus. arg. contra. sup. eod. c. 1. sed B. dixit, quod archidiaconus habet curam animarum. infr. de offic. delegat. super. in fi. de praeben. referente. & respondet huic cap. quod hic erat contraria specialis consuetudo, quae maxime in iuribus archid. seruanda est.

2 (Curam) melius distinguitur sic, cura animarum dicitur stricte potestas ligandi & soluendi, scilicet, in foro poenitentiali, & hoc in nullo praelato est, nisi sit sacerdos, vt probatur. 21. di. in nouo. inf. de pe. & remis. omnis. quam curam alius dare non potest, quam sacerdos vel sacerdotis authoritate generali & speciali, vt hic. 16. q. 7. nullus. de authoritate generali intelligo. infra, de offi. deleg. super eo. 25. dist. perlectis. & tunc non dicuntur ipsi dare, sed illi quorum authoritate datur. ff. de admi. tut. ita. §. gessisse. quamuis dici posset quod archi. & electi confirmati, & alii huiusmodi, quod quamuis non sint sacerdotes: tamen possunt dare ecclesias sacerdotibus, nec dant curam animarum, sed hi eis dant, quando fuit factus sacerdos simul cum ordine hanc potestatem ligandi & soluendi accepit, licet non in hos subditos, quos modo dat archidia. vel alius praelatus potestatem haberet antequam pert ipsum institueretur in ecclesia, quae curam habet, sed officium huius potestatis, quam non habebat concedit. 11. q. 1. ecclesiae. similiter & superiori. 1. q. 1. §. ex his verbis. arg. large dicitur cura potestas eiiciendi & recipiendi in ecclesiam corrigendi, & puniendi excessus. 21. dist. §. 1. sub hac cura est excommunicare, interdicere, visitare, & caetera talia, quae sunt ad correctionem morum. supra, de elect. dudum ecclesia Romana. supra, eodem c. 1. Hanc curam possunt habere archi. & inferiores praelati, vt ibi dicitur, de vtraque istarum curarum intelligitur. infra, de praeben. de multa. ecclesiam autem vel praebendam conferre archidiac. non potest, vel alius praelatus, praeter episcopum. 16. q. 7. nullus. nisi hoc ex consuetudine vel priuilegio habeat, tunc facit tanquam vicarius. inf. de offi. deleg. super eo. infra, de institu. cum venissent. supra, eo. c. 1.

CAPVT V. 1 Praelati an possint excommunicare.

ARCHIIDIA CONIS. (Sententiam.) Excommunicationis hic ius commune in omnibus archi. & omnibus praelatis. argu. 16. q. 2. visis. 24. q. 3. corripiantur. contra. 2. q. 1. nemo. infr. de offi. ord. cum ab ecclesiarum. infr. de appel. reprehensibilis.

Sed ista & omnia alia contraria in¬ tellige, vbi contraria obtinet consuetudo praescripta. Melius credo ius commune, quod omnes hi praelati habentes iurisdictionem ab Episcopis, sint ordinarii. infra, de exces. praela. ad hoc. & possunt excommunicare subditos. infr. de offi. ordi. cum ab. nisi sint mulieres. infra, de pe. & remis. noua. & c. quae dicunt praelatos non posse excommunicare.

Intellige vbi contraria est consuetudo quae iurisdictio non tollit & tribuit. infra, de exces. praela. ad hoc. C. de emen. propin. l. 1. Vel dic, quod non debet excommunicare cum solennitate, quae est. 11. q. 3. debet. cum c. seq. de hoc autem non dubitatur ab aliquo, quin minori excommunicatione possit excommunicare vel interdicere, sicut intelligunt prima. c. quae dicunt inferiores praelatos posse excommunicare.

Item dicimus quod praelati, qui habent tantum iurisdictionem a collegijs, vel aliis quam Episcopis, non possunt excommunicare, quia hane potestatem non potest concedere, nisi Episcopus. 24. q. 3. corripiantur, licet alias iurisdictionem habeant: vt not. infra, de offi. ordi. cum ab. nam quod non habent, dare non possunt. 1. q. 7. Daibertum. nisi forte collegium eligeret authoritate Episcopi, & de iuribus Episcopalibus aliqua haberet, vel ab eo confirmaretur. de hoc not. infra, de offi. ordi. quanto.

CAPVT VI.

MANPAMVS. (Aliquantum faepius) not. supra, proxi¬

CAPVT VII. 1 An arcbidiaconus possit sine Episcopo imponere paenam pro delicto. 2 Episcopi accusationes omnes crimiuales audiunt non autem arcbidiaconi3 Episcopus tenetur de facto archidiaconi. 4 Rurales decani de consensu arcbi. institui & destitui debent.

AD HAEC NOS DoMINVS. (Statuta) 15. dist. perlectis. (Imperat) qualiter sua officia expleant. ( Parochiarum) id est, eorum qui per parochias morantur. supra, eo. c. 1. (Audire) dicunt quidam, non tamen diffinire cum ei concessum non sit, alit contradicunt, scilicet, & quod diffinire debent, & hoc magis placet. argu. ff. de iudi. de qua. Item quidam hoc intelligunt tantum de parochialibus ecclesijs. alii de ciuitatensibus. arg. sup. eo. c. 1. (Iurgia) ciuilia. & sic de crimine agitut ciuiliter. (Constitutionem) sup. eo. c. 1. (Vicarius) infra, de offi. vic. c. 2. (Clementis) 93. dist. diaco. (Perspiciens) id est, inquirens non vniuersaliter visitando, sed tantum loca vel personas, de quibus est infamia. de hoc no. sup. eo. c. 1.

1 (Corrigat) verbis monitionibus & praeceptis, poenam autem pro delicto non potest imponere sine Episcopo. infra, de offi. custo. c. 1. ar. infra, de offi. archi. c. 2. & vlt. fi quis tamen diceret, quod modicam poenam sibi imponere posset, vel suspensionem ad modicum tempus, forte non peccaret. (Ardua) vt si exigat depositionem clerici, vel etiam suspensionem perpetuam, vel etiam multum diutinam, cum enim hoc sine capitulo facere non possit Episcopus. infra, de exces. praela. c. 1. absurdum est dicere, quod archi. possit, idem est & si expediret facere vnionem ecclesiarum vel diuisionem, scilicet, quia non fieret sine Episcopo. ina fra, de exces. praela. sicut 2. Imo omnes accusationes criminales non solum clericorum in sacris positorum, sed in minoribus ordinibus audirent Episcopi, non archi. 15. q. 7. Feli. si autem Episcopus nullus & etiam laicorum. infra, de offi. ord. c. 1. Item causas matrimoniales. infra, de confan. & affi. ex literis. §. vlt. item omnia negotia vbi exigitur dispensatio: vt no. infra, de eo qui fur. or. c. 2. Item ea quae non licet Episcopo facere sine consensu capituli, vel capitulo sine consensu Episcopi, vt est collatio praebendarum, & multa alia, quae continentur. inf. sub ti. de his quae fiunt ab Episcopo sine consensu. c. ea. & de his quae fi. ama. par. ca. c. 2. & vbi specialis authoritas Episcopi requiritur, sicut in alienationibus. 12. q. 2. sine exceptione. 10. q. 2. hoc ius. 17. q. 4. in venditionibus. Item in monasterijs non habent iurisdictionem, correctionem vel reformationem, nisi consuetudo hoc eis tribuat. infra, eo. dilecto. Vel possetetiam dici, quod comparandus sit defensori ciuitatis, vt vsque ad 30o. aureos audiat causas ciuiles, etiam de minoribus & in maioribus criminibus possit clericum reum capere, & eum ad Episcopum mittere, & modicam mulctam indicere, & etiam clerici qui sunt de sua iurisdictione, possunt praestare authorita¬ tem in adop. emanci. & testamentorum, & donationum insinuationibus & manumissionibus, quas faciunt non nomine ecclesiae, sed proprio. in Authen. de defen. ciui. §. iudicare. vsque in fin. in eo tamen non comparatur ei, vt quidam dicunt, quod ratione delicti vel contractus sub eo aliquis conueniatur, cum non habent territorium, vt not. infra, de fo. compe. cum contingat. eadem.

Et quae hic dico in archidia. intelligo & in alijs minoribus praelatis ordinarijs, qui vel de iure suo, vel consuetudine habent iurisdictionem. Hoc non placet, nec sunt comparandi defensoribus ciuitatum, quia non sunt ordinatae dignitates ecclesiasticae secundum iura ciuilia, sed secundum constitutiones ecclesiasticas, & secundum illas debent exercere iurisdictionem, & non secundum ciuiles. (Alia) vt no. infra, eo. vt nostrum. (Beneficijs) collatis ab Episcopo, vel confirmatis: si enim ad alium, pertinet collatio vel confirmatio tunc non pertinet ad archi. institutio.

(Archi.) non ergo videtur puniendus Episcopus, si promotus sit indignus. argu. 34. dist. si seruus. sed hoc ideo est, quia Episcopus tenetur de facto Archidiaconi, sicut exercitor de facto magistri. ff. de exerci. l. 1. §. magistum. nisi communis opinio esset pro bonitate archi. infra, de pig. significante. ( Omnibus) 75. dist. Episcopus. C. de autho. prae. l. vlti.

Item hic habes, quod de consensu Archidia. debent institui & destitui decani rurales, & hoc est ea ratione, quia cum archi. debeat habere curam parochiae. supra, c. vlt. & decanus qui hic suppleat vices cius. infra, de offi. archipres. cap. vlt. non debet absque eius consensu institui vel destitui, & idem in Episcopo, & loquitur hoc. c. secundum consuetudinem, quia vbi non esset consuetudo, secus esset. (Ab omnibus) melius intelligitur haec decret. de quibusdam decimis, quae in aliquibus partibus Franciae constituuntur ad faciendum quaedam officia, quae communiter pertinent ad Episcopum & archi. nec instituuntur in aliqua ecclesia, nec consirmantur, sed quasi ministrales & officiales sunt vtriusque, & pro magna parte non constituuntur perpetuo, & ideo dici hic pro tempore, id est, ad tempus. ( Eligendus) omnia quae circa electionem huiusmodi personarum vel confirmationem aget Episcopus, etiam faciet communiter cum Archi. sed si discrepant cum maior & principalior sit authoritas episcopi, quam archi. tamen vicariam dignitatem habet, credimus valere, quod facit episcopus, si tamen archi. videret indignum institui, posset pro iure suo appellare, vel alias contendere. Alii tamen contradicunt, scilicet, quod non valeret, quod facit Episcopus siue archidiaconus vel econuerso, nisi consuetudo se in contrarium habeat.

CAPVT VIII.

SIGNIFICASTI infra, (Archidia.) 68. dist. quamuis. 62. dist. extra de confec. dist. 3. non oportet. ( Lite&el i2, frrcet: uosa 2t aioc Episcopo ordinetur. (Eis) clericis.

CAPVT IX

T NOSTRVM. (Ex officio) id est, constitutione (officium) supra, eod. ad oc.

CAPVT X. 1 Mentione facta de proturatoribus comprebenduntur iurisdictio, correptio, & reformatio tanquam paria sub generali clausula adiecta. 2 Condemnari non debet quis nisi actor probet ex ea causa sibi deberi ex qua petiit Verba ista: ratione arehid. ctel ad eius arebidia. spectantibus & c. comprehendunt non solum iura, quae debentur ex iure cvel priuilegio, sed etiam contra debentur ex consuetudine. Consuetudo in iurisdictione cvalet. Potest Episcopus etiam inuito subdito quan doa cognostere de causis ad eius iurisdictionem ppectantibus. Arebiepiscopi & praesides prouinciarum vel legati, non poterunt prohibere inferioribus Episcopis, vel aliis, quin babeant ita plenem iurisdictionem an suor subaitos, sic ut ipsi legati. 4 Lititum est inter partes conuenire, avt sub non suo iudice litigetur. 5 Arcbidiaconus, plebanus, vel alius minor Episcoporum in monasterio non habet correclionem: vel viftationemr veliuris dictionem. 6 Cansuetudo vbi est contraius sen onerosa est, extendi non debet. 2 Consuetudo non est extendenda in his quae consistunt in praestationibus & consimilibus 2 Nunquid arcbi. qui iurisdictionem in omnibus exertuit monasterijs intelligatur etiam exercere posse inmonasteriis de nouo adificatis. 9 Cinquiu pecialittrde aliruutas accedt, a aliis prohibere videtur. 10 Nunquid de iuribus ad iur fiat extensio.

DILECTO FILIO. & infra, (Quaedam alia.) Not. quod facta mentione de pror curatoribus sub clausula generali adiecta, comprehenduntur iurisdictio, correptio, & reformatio tanquam paria: quia cum vnum debetur, & aliud, vel dic non comprehendit tanquam paria, quia paria non sunt, sed maiora, sed comprehenduntur tanquam expressa per illam adiectionem, & quaedam alia ad ipsum ratione archi. spectantia, propter hanc enim clausulam de omnibus siue minoribus siue maioribus agere potest, dummodo de iure ad archi. spectent, etiam idem dicerem, si diceret, & rebus alijs ad eum ratione haereditatis spectantibus, quia de maioribus quam expressa sunt agere potest, dummodo ad haereditatem spectent, posset tamen responderi his decre. si quis vellet dicere contrarium, quod ideo fuit admissa haec petitio, quia non fuit contra eum exemptum, alias secus. supra, de rescri. sedes. (Et ratione) secundum petitionem istam videtur, quod etiam sit de consuetudine haec iura habere debent in praedicto monasterio nihilominus absoluendum erat monasterium, quia non ratione archidia. sed consuetudine 2 debebantur, & non debet quis condemnari, nisi actor probet ex ea causa sibi deberi ex qua petiit: vt not. inf. de offi. ordi. conquerente. Sed respondeo sub his verbis, ratione archidia. vel ad eius archidia. spectantibus, comprehenduntur non solum iura quae debentur ex iure vel priuilegio, sed etiam quae debentur ex consuetudine. inf. de praescri. auditis. (Petiit) confessoriam intentando. (Si tamen) per hoc videbatur, sibi licet erraret per suam intentionem fundasse. inf. de reli. domi. cum venerabilis. infr. de capel. mo. dilectus. 16. q. 7. omnes. nam licet monasteria quo ad legem iuris subsint episcopo, quae consistit in institutione personarum in coertione criminosorum, in collatione sacramentorum. 17. q. 2. hoc iure cognouimus. 16. q. 1. monasteria. non tamen archid. sed sicut ex hoc capitulo apparet, quod est not. dignum hoc non extenditur ad archid. quia nisi probauerit consuetudinem archidia., non exercebit legem iurisdictio¬ nis in monasterijs, soli enim Episcopi hoc habent in monasterijs. (Videlicet) ecce iurisdictio. (Et eius) ecce correptio. ( Solent) nam consuetudo iurisdictione valet. C. de man. l. 3. infra, de exces. praela. ad hoc. (Salua) licet Episcopo teneantur obedire in multis contra regulam: tamen per sedem Apostolicam quam confirmatam, vt hic. 16. q. 1. qui pure. alias not. & c. cum pro vtili. secus si apostolicam eam non approbasset.

Conueniri) iniusta vt detur petitio, quia Episcopus potest etiam inuito subdito aliquando cognoscere de causis ad eius iurisdictionem spectantibus: vt not. infra, de offi. ordi. cum ab. Imo quidam dicunt, quod potest ab eis aduocare iurisdictionem. argu. ff. de iudi. iudicium. hoc non credo. vt expresse videtur dicere. Authen. de defen. ciui. §. interim. in fin. col. 3. leg. iudicium. loquitur quando in ea iurisdictione, quam exercet minor iudex, superior iudex habet maius imperium, quia tantum in defectum superioris iudicis deuoluitur iurisdictio ad inferiorem. C. de iud. leg. cum speciale. C. de fabri. l. si quis. quia tunc si inferior vellet cognoscere, superiori posset prohibere, vel potest intelligi praeallegata. l. iudicium. quod superior, qui habet maius imperium in ipsa iurisdictione, potest prohibere inferioribus, ne procedant si sunt sui officiales vel vicarij, & secundum haec cum archidiaconi & archipresbyvteri dicantur vicarii Episcoporum, & Episcopi dicantur in eos sua onera partiri. supra, eod. cap. 1. & infra, de offi. archipresby. c. fin. eis poterit prohiberi per Episcopos, Archiepiscopi autem & etiam praesides prouinciarum, vel legati, non poterunt prohibere inferioribus Episcopis, vel alijs quin habeant ita plenam iurisdictionem in suos subditos, sicut ipsi legati, licet ipsi legati maiori dignitate praeeminent, quin suam iurisdictionem exerceant, illud bene fatemur, quod possunt audire quaerimonias omnium, qui ad eos vadunt. infra, de offi. leg. cap. 1.

(Conueniri) ad hanc quaestionem, non respondet hoc idem, quia petitio fuit iniusta, cum licitum sit inter partes conuenire, vt sub non suo iudice litigetur. ff. de iuristom. iudi. si conueniret: imo etiam sufficit si non excipiat, & hoc ipso consentire videtur, & tenet quod facit alius iudex. ff. de iudi. l. 1. & 2. in princ. Quidam tamen respondent hic non efse admittendam petitionem propter fraudem, fiebat enim, vt sic subtraheretur iurisdictio eius, scilicet, archidiaconi. arg. ff. de dol. cum quis. ff. de aqua plu. arc. leg. 1. & l. denique. vel propter consuetudinem. Alii dicunt, quod propter hoc non respondent huic quaestioni, quia in hoe monasterium non peccabat. Alii tamen dicunt, quod sub illo verbo, quod sequitur in responsione Papae, scilicet, iurisdictione aliqua etc. omnia comprehendit, scilicet, visitationem, correctionem, & iurisdictionem, & etiam quod prius debeant sub archidiacono conueniri quam sub Archiepiscopo, & ideo non respond. (Specialibus) quasi dicat causas quae tangunt Archiepiscopum & homines eius, & familiam, non peto, vt coram me primo agat (canonicos) ff. de leg. 3. si corpus. §. 1. 4. quaestio. 3. si testes. & infra, de testi. veniens. C. de repu. consensu. §. setuis. C. de quaestio. interrogasti. ( constiterit) per probationes archidia. (Pacifica) ad hoc enim, vt currat praescriptio, necesse est, quod fiat pacifica. infra, de praeserip. sanetorum.

Iurisdictionem) not. Archidiaconum, vel plebanum, vel alium minorem Episcoporum in monasterio non habere correctionem, vel visitationem, vel iurisdictionem, & ita per consequens nec procurationem quae ratione visitationis debetur. infia, de praescrip. ex officij. 18. questio. 2. dudum peruenit. infra, de cap. mo. cap. 2.

Sed nunquid in prioratibus, qui sunt per villas habebit praedicta? Respondeo. si sint monasteria vbi sit conuentus mona. vel etiam ad hoc instituta per Episcopum, vt ibi sit conuentus: tunc nec archi. ibi habebit iura archi. sed si ad hoc non fuerint instituta, tunc archidiac. ibi, sua iura habebit, nec priuilegio monasteriorum gaudebit. 10. quaestio. 1. cap. 1. nam & in capellis monachorum constat, quod Archidiaconus habet ius, quia exempti ab hoc iure non inueniuntur. Item dicunt quidam, quod si monasteria habent priuilegium quod archidia. habet ibi iura archi. quod Episcopus etiam in exemptis abbatibus propter subditos habet ius. inf. de priui. ex ore. in fi. Item dicunt, quod tunc tenetur abbas procurationem ratione visitationis facere archi. quia & si monachus visitare non debet, populum ei tamen subiectum visitare debet. 10. q. 1. placuit Episcopo. tamen posset dici, quod Archidiaconus, vel alii praelati praeter Epit scopos, nihil iurisdictionis habent in monasterijs, neque populos eorum, sed parochialia iura habebunt, puta decimas & huiusmodi infra totam suam parochiam. 16. q. 1. decimas quicunque. nisi ipsis monasterijs datus sit populus cum iuribus parochialibus, sed prius dictum magis placet. Quidam tamen dicunt, sed non placet, quod archidiaconus in monasterijs habet correctionem & visitationem, quod hic non negatur, sed iurisdictionem non.

Nec ob. 16. q. 1. alia. quia iludinter ligitur, quod possit sacerdos vel inferior praelatus non cogere, sed facere per superiorem cogi monachos ad soluendas decimas. (In huiusmodi) id est, consimilibus, puta eiusdem ordinis. & infra, eiusdem metas constitutis, & non magis priuilegiatis, sed secus si sunt eiusdem conditionis. (In huiusmodi) supra, de consue. cum olim. (De praemissis.) scilicet quod archidiaconus pacifice consueuit exercere iurisdictionem in dicto monasterio, vel in alijs eiusdem ordinis & conditionis.

5 Praedicto) not. quod vbi consuetudo est contra ius vel onerosa, non est extendenda: vt infra, de deci. cap. tua. cum contingat. neque ad alia iura. infra, de capel. mo. c. 2. infra, de praescri. auditis. nec ad alias ecclesias vel personas. 12. di. omnia. 11. dist. catholica. Si vero sit laudabilis consuetudo, & quae iuuetur ratione, & quae sit super re concessibili, quale est in archidia. in monasterijs quod de facili debet archidia. concedere, vt in alios sua onera partiatur. infra, tit. proxi. c. fin. & de qua vel contra quam nihil sit statutum, illa seruanda est, & extendenda ad alias ecclesias, non ad alia iura, vt hic. & supra, de elect. cum ecclesia Vulterana. 11. dist. in his. 12. dist. consuetudo. 8. dist. quae contra. infra, de censi. sopite. & dicimus sufficere si maior pars ecclesiarum, vel personarum eiusdem conditionis seruet illam. ff. de iusti. & iur. l. pen. infra, de censi. sopite.

Et hoc non solum intelligimus de eeclesijs eiusdem dioce. sed etiam eiusdem prouinciae, & intantum hoc est verum, quia si certum sit eas non seruare consuetudinem, tamen cogi debent eam ser¬ uare, qued ex eo apparet, quia ecclesiae de nouo aedificatae ad illud tenentur. infra, de censi. super eo. supra, de consue. cum olim. & talia sunt quod habeant vnum modum in officijs. 12. dist. c. pei & vlti. & quod seruetur mensura communis. infra, de censi. ex parte. & quod certas dignitates habeat aliquis praelatus, supra, de consue. cum olim. & hoc verum, quod alii coguntur seruare, nisi habeant contrariam consuetudinem & praescriptam. supra, de consue. c. vlt. infra, de praescrip. auditis. vel nisi pro illa aliam habeat, scilicet, quia alius haec iura in hoc monasterio exercet, & tale est, puta quia vna ecclesia ieiunat die sabbati, alia mercurii12. dist. illa. hic enim minor pars non cogit sequi maiorem. Alii dicunt in his, quae sunt iurisdictionis vel iurisdictioni annexa fieri prorogationem de personis ad personas, dummodo pars maior vtatur. ff. de iusti. & iure. l. pe. ff. ad muni. quod maior. ff. de testi. ad testium. nisi esset consuetudo introducta contra rationem. ff. de legi. quod non ratione.

In alijs autem quae consistunt in praestationibus & consimilibus non est extendenda consuetudo, vt hic, arg. contra. ff. communia praed. venditor. §. si constat. Sed ibi non dicitur extensio, quae est circa vnam rem tantum. infra, de censi. sopite. cum suis concor. non ob. quia ea praeter consuetudinem debita erant de iure nunquam tamen est restringenda ita consuetudo, vel priuilegium, vt vna res diuerso iure censeatur. infra, de deci. cum in tua dio. 12. quaest. 2. cognouimus. Item similiter fit extensio in his, quae pertinent ad alium de iure communi. infra, de reli. do. c. 1. fed mirum videtur, quod negligentia vnius obest diligenti, qui non permisit contra se consuetudinem induci, vel praescribi contra illud. nam res inter alios etc. vbi in. C. per totumti. Respon. hoc quod hic dicitur, non obest vel modicum obesset monasterio sancti P. quia iura quae hic petebantur, vel Episcopus exercebit in dicto monasterio, vel archidia. vel alius loco Episcopi, & sic nihil monasterio praeiudicat, vel modicum sed Episcopo dignum est vt praeiudicet, quia tacite consentire videtur, quod arehidiaco. iurisdictionem archidiaconalem habeat in monasterijs, cum videt & non contradicit. arg. supra, de consue. c. 2. ff. de legi. de quibus. nam expresse si vellet, posset concedere ipsi

Archidiacono, vt perpetuo illam iurisdictionem in monasterijs faceret, nam cum ipse Episcopus iurisdictionem archidiaconi habeat permissam, vel melius, scilicet, quam archidi. petebat tanquam Archidiaconalem eam alii concedere posset salua solennitate debita, cum eam conferre non prohibeatur, & cum omnia monasteria quae sunt eiusdem conditionis debeant eodem iure censeri, vel potius iurisdictio quae est in monasterijs eiusdem conditionis. infra, de deci. cum in tua. 12. quaest. 2. cognouimus. satis per consequens videtur, quod ex quo Episcopus concedit tacite, quod habeat praedictam iurisdictionem in alijs abbatijs, quod etiam habeat & in ista sancti P. ar. praedictorum. c.

Sed & haec intelligo vera, si ipse Episcopus vel abbas, vel quis alius in hoc monasterio nullum de praedictis iuribus ibi exercuit, quia sic interrupta est praescriptio. vt no. alias. Item quia si exercuit, tunc videtur & praesumitur, quod nolit Episcopus in hoc monasterio sancti P. praedictam iurisdictionem, scilicet, eorum quae interdum exercuit concedere archi. & propter hanc rationem dicerem, quod si episcopo nesciente praedictam iurisdictionem exerceret, quod non induceretur consuetudo. arg. sup. de consue. c. 1.

Sed oppones nonne & si sustinuit, quod in vno monasterio tantum exercet praedictam iurisdictionem, videtur tacite consentire, quod eam habeat etiam in alijs monasterijs: Respon. non, quia tunc ratione praescriptionis potest in illo monasterio praedictam iurisdictionem vendicare etiamsi Episcopus consentit tacite, & etiamsi nesciuit non ratione consuetudinis praescriptae, nec impositae, nec in ipso, nec in alijs, sed quando in pluribus tacite consentit, tunc etiam videtur consentire in alijs, vbi non exercuit, quae tamen eodem iure censetur. arg. praedic. c. & hac ratione, quia non tantum ratione praescriptionis, sed consuetudinis praescriptae hoc innititur. Posset autem dici, quod haec consuetudo extenditur ad noua monasteria, scilicet, quod archi. in eis habeat iurisdictionem. ar. inf. de censi. super. e. sup. de consue. cum olim. Si autem sola praescriptione niteretur, tunc ad noua monasteria non extenderetur.

Quidam tamen nullam differentiam facientes inter consuetudinem praescriptam, & praescriptionem dicunt, quod etiamsi in omnibus monasterijs exercuit praedi. ctam, non tamen exercebit in nouis monasterijs, id est, de nouo aedificatis. argu. praedi. decre. infra, de deci. cum contingat. Nec obst. quod elicitur. 12. quaestio. 2. cognouimus. vbi dicitur, quod etiam noui reditus iure veteri censentur, quia non statuitur ibi, quod Episcopus de nouis reditibus partem suam soluat clericis, quia de veteribus sic soluit, sed quia de communi iure solui debet. Item non est contra. infra, de censi. super eo. & supra, de consue. cum olim. quia ibi loquitur de his iuribus, de quibus nihil est certum in iure statutum, vnde dignum est, quod in eis seruetur consuetudo antiquarum ecclesiarum eius prouinciae, vel etiam vicinae. ar. 12. dist. diuturni omnia. & c. seq. quod archi. praedicta in monasterio exerceat contra ius est, sed eadem quae diximus de archi. intelligimus etiam de decano, vel quolibet, qui praedicta iura exercet, cum neutro iure communi vtatur.

Item praedictis rationibus dicimus, quod si in hoc monasterio sancti Pauli decanus ex priuilegio, vel consuetudine praescripta praedicta iura exercuerat, in alijs autem archi. licet in omnibus alijs exercuerit archi. consentiente Episcopo, tamen non exercebit in hoc monasterio sancti Pauli, etiamsi toto tempore quo archi. praescripsit praedicta iura in alijs monasterijs, decanus in monasterio sancti P. non exercuit, Et hoc satis probatur ex hac litera, vbi dicitur in huiusmodi abbatijs, cum non sint similes, si ad diuersos ibi iurisdictio pertinebat. Item dicimus, quod si ageretur de alijs iuribus, videlicet, quod ab omnibus alijs monasterijs consueuit habere. 10. Sol. annuatim, vel certam partem oblationum: non tamen propter hoc habebit in monasterio sancti P. quia diligens fuit, & est consuetudo onerosa & praeter ius.

Sed obiieies si de iuribus tantum archiepiscopi agebatur, quare absoluitur vel condemnatur monasterium, item quare non vocatur & agit contra archiepiscopunm Respon. vt no. inf. de maio. & obe. inter.

Item quaeritur, vnde est hoc, quia si episcopus archi. in omnibus alijs hoc expresse concessisset, non tamen propter hoc haberet in monasterio sancti P. tamen propter consuetudinem hoc obtinet. Respon. quia quando concessit de aliquibus specialiter, de aliis prohibuisse videtur. 45. di. disciplina. inf. de deci. ad audientiam. ex parte. sed in consuetudine de omnibus tacite consentire videtur. Sed nunquid debet sufficere si ipse abbas saneti Pauli haec iura in ipsa monasterio exercuit: Respon. si exercuisset tanquam alia persona, & viearius episcopi, crederem sufficere, nec extenderetur tunc consuetudo ad hoc monasterium, sed si tanquam abbas fecit cum haec sit alia iurisdictio. i. archidiaconalis, alia abbatialis bene fiet extensio, de qua hic dicitur, scilicet vt in monasterio sancti Pauli, exerceat iurisdictionem vt in alijs.

6 Sed nunquid de iuribus ad iura fit extensio, & dicunt quidam, quod vbi quis vtitur iure communi, vtendo vno iure, alia omnia iura quae eodem iure debentur, puta episcopali, vel archidiaconali, retinere videtur, nisi aliud contra eum praeseriberent, imo plus dicimus fieri hanc extensionem de iuribus ad iura, nisi ea exercet aliquis episcopus vel archi. in loco, quem non constet esse de alterius iurisdictione, nam tunc hoc ipso, quod aliqua iura ibi exercet videtur acquirere locum, vt sit eius iurisdictionis, & vt ibi omnia iura exerceat decaetero. inf. de relig. domi. c. 1. & hoc maxime obtinent in his iuribus, vbi consuetudo praeualet, sicut est in iuribus archidiaco. & consimilibus. (Quam) potest enim esse, quod in vno iure obtinebit, non in alio infr. de capel. mona. c. 2. (Eisdem)id est, consimilibus.