Titulus 39

CAPVT I. 1 Mator excommunicatio quid operetur, & a quo, quibusquod de can is insligatur. nu. 2. 3 Minor excomuicatio in quibus casibus insligatur. 4 Cui sunt pi, quos non oportet pro absonlutione ad sedem apo. laborare, etiam si sunt excomnicati.

SVPER EO. Maior excommunicatio est quae separat ab ingressu ecclesiae & sacramentis fidelium communione. Haec autem quan: doque a iure infligitur, quandoque ab homine, a iure infligitur, in 17. casibus. Primus est, si incidit in haeresim iam damnatam. 24. qo. 1. c. 1. & 2. & 3. Secundus est, credentes, receptores & fautores haereticorum. i. de hae. si aduersus. Tertius, schismatici. licet q diuisi sunt ab vnitate eccelesiae ipsiusque constitutiones non seruant. 19. dist. nulli. & not. supra, de schisma. cap. 1. Quartus, cum quis personam religiosam verberat. 17. quaestio. 4. si quis suadente. & haec poena videtur extendenda ad consentientes, & defendere negligentes. infra, quanto. Quintus, cum consules & recto. res euacuant iurisdictionem praelatorum, faciendo collectas in clericis, & admoniti non desistunt. sup. de immu. eccle. non minus. & c. aduersus. Sextus, incendiarii ecclesiarum. infra eodem, tua. Septimus, cum infringit ecclesiam, inf. eodem, con. questi. Octauus, cum minus canonice in Papam electus, se gerit pro apostolico. 3. de elec. licet. quidam tamen hunc casum non approbant. Nonus est, cum quis falsat literas Papae, vel falsatis vtitur scienter. supra, de fal. ad falsariorum. Decimus, cum quis fert arma, ferrum, lignamina, galeas vel naues Sarracenis, & hoc omni tempore indistincte. Item cum exerceret in eorum nauibus regimen, vel Galeis, vel aliqua rerum consilia, vel subsidia impendit, maxime tempore guerrae. supra, de ludae. & Sarra. significauit. & c. quod olim. & euntes si capti fuerint, serui sunt capientium, vt in praeal. decr. & c. cum ad liberanda. Vndecimus, cumscholares tractant de conducendo hospitio inquilino scholari irrequisito. sup. de loc. & condu. c. 1. Quidam tamen non approbant hunc casum. Duodecimus, cum monachi & regulares & in personatibus constituti, & presbyteri audiunt leges, vel physicam. 3. ne cle. vel mo. non magnae. c. super specula. Decimustertius, cum quis communicat excomuncato in crimine. 1. e. nuper. Decimusquartus, exercens artem balistariorum, & sagittariorum contra Christianum. s. de sagit. c. 1. nos autem hunc casum non concedimus. Decimusquintus illi, qui faciunt seruari consuetudines, vel constitutiones contra ecclesiae libertatem. 5. e. nouerint. Decimussext, sta. tutarij, scriptores ipsorum statutorum. Item consiliarii & rectores, vbi huiusmodi constitutiones aeditae fuerint vel seruatae. Item illi, qui secundum illas iudicabunt, & qui iudicata in publicam sententiam redigent. 5. e. nouerint. Minor autem excomunicatio, siue suspensio, quae priuat a comunione sacramentorum, infligit ipso iure, quo ad Deum pro qudlibet mortali peccato. 11. q. 4. audi. 1. qon. 1. ipsi sacerdotes. Item infligitur quo ad Deum, & quo ad ecclesiam minor excomunicatio, in octo casibus ipso iure. Primus est, cum quis participat excomuicato. 11. q. 3. sicutexcomunica¬ tos. & c. cum excommunicato. & e. qud eomunicauerit. Secundus, est sacrilegus. 17. q. 4. audi. Tertius, notorius fornicator, & simoniacus. 32. dis. nullus peccet. §. verum. Quartus ille, qui recipit ecclesiam de manu laici sine consensuepaim. 16. q. 7. si quis. 5. de ele. quisquis. 3. e. tua. Quintus, balistarii & sagittarii. 5. de sagit. c. 1. Sextus, desidentes, pauperum oppressores, manifesti raptores, publici vsurarii & meretrices. Septimus, cum decedit in torneamentis. 5. de tor. c. 1. Octauus, quocunqe est in notorio cri. mine. 88. di. neqe. 23. di. illud. 13. q. 2. pro obeuntibus. hi enim & a coemeterio & oblationi4bus excluduntur, vt ex praedictis no. ( Puberes) hi sunt quos non oportet pro absolutione ad sedem ap. laborare, etiam si sunt excomunicati (Puberes) vt hic siue clerici siue laici. Item seruus verberans clericum in duobus casibus. lic. si ideo verberet, vt dominum ser. uitio fraudet, vel si domins ex eius absentia graue damnum sustineret. 5. e. relatum. mulieres. & hoc si non est grauis iniuria. Item mulieres . 1. e. mulieres. & c. ea. Item senes, & valetudinarii. 5. e. quod de his. Item claustrales, vbi enormiter non se laeserint, vel epraem, abbatem percusserint. 3. e. monachi. cum illorum. Item hostiarie, si necessitate officii sui aliquem laeserit, non tamen enormiter. 3. e. si vero. Item inimicitias capitales habentes. 1. e. quod de his, decaetero. Item grauiter infirmantes. 3. e. c. quod de his. Item multum pauperes: vt. 5. c. quod de his. & ab his tribe recipienda est cautio, quod recepta opportunitate, se Papae, veleius legato praesentabunt. 1. e. quod de his. & c. ea. Item truncati menbris. 5. e. ea. Ad omnia praedicta bene facit. 5. e. quamuis incidens. vbi habes ex quacunque corporis impotentia, vel quocunque impedimento canonico teneatur ponet absolui sine missione ad se. apost. & pont absolui, primo irrequisito episcopo, qui si non potest haberi, a quolibet sacerdote potest absolui. 3. e. nuper. in fi. Vel dic, quod tunc tantum sacerdos absoluet, quando diffieile aliquid emergit, quare non ad excomuncatorem, nec ad epem mitti potest. ar. 5. e. c. nuper. §. vl. Quidam adducunt alium casum, si leuis sit iniuria. i. e. peruenit. Sed aliidicunt, illam decre. loqui de speciali gratiasadinuicem) quod est quando vterque alterum percutit (alterum) qud est quando vnus percutit alium, licet non repercutit (excusat) amissione, absoluentur tamen ab epo si sint doli capaces (violenta) vnde non sunt exconmmunicatisex odio) prius orto vel ex incidenti ludo.

CAPVT II.

MONACHI VERO. (Quocunque) si sit enormis laesio, vel in abbatem vel in episcopum. 5. e. cum illorum. ( abbatis) & si abbatem non habet, vel priorem, absoluet eum epes, idem dicimus si sit in probatione. Alii contra: quia non est persona religiesa.

CAPVT III. 1 Percussus ab ostiario, tenetur probare de percussione babita ab ostiario, si contra eum agere uult. 2 S qtuu belouelusadlupercutuat dlaium dicitur excommunicatus. Laicus percutiens clericum an & quando incidat in canonem. Verba matris & filiae, quid important.

SI VERO. (Ostiarius) & si percusserit aliquem ostiarius, & percussus de eo conqueratur, & petat eum puniri, vel tiuiliter, vel criminaliter de iniuria agenda, vel etiam petit eum denunmciari excomuncatum, incumbit percusso probatio de malignitate & excessu habito ab ostiario. Primo ea ratione, quia actor est, & actori incumbit probatio. 6. qon. 5. actor. & quia quilibet praesumitur bonus, nisi pro betur contrarium. 5. de praesum. dudum. & ar. 3. de resti. spo. olim. iudex tamen ex circumstantijs verisimilibus attendat, quod praesumat, quia si multa praesumeret contra ostiarium, imponeret ei onus probationis (malignatus) . id est, ad iram prouoca vel, id est, maligne agens, & ex odio, quod non credo (absolui) excommunicatus enim est (arcendo) quia tunc incidit inexcomunicationem(ex deliberatione). id est, odio, vel pro prie ponitur ex deliberatione, quia etiam si sine odio. Sciens tamen in bello, vel in sultu percuteret clericum, bene esset excomunicatus, sed tamen non mitteretur ad se dem ap. sed nec excomunicationem in curreret officialis, si compesceret eum, vel lega ret eum, aliter non posset compesci ab in iuria alterius, nec esset ibi praelatus suus, quod hoc faceret, nam ex hoc non credimus, quod officialis vel quiuis alis qui excomnicatione, vel peccatum incurrat, imo meretur. 23. q. 5. fortitudo. & c. se. & in fi. quaestionis. 2. 5. qu 7. negligere. q. 5. non eis. ar. 3. e. quanto. (Inferentem) ad sui defensionem, nam si percutiens clericus non intenderet iterare percussionem in laicum, nec laicus dubitaret super hoc, scilicet quod iterum pcutere nollet clericus, tunc laicus clericum percutiens incidit in canonem. Sed si clericus iterum se pararet ad percutiendum lai cum, vel ipse laicus de hoc probabiliter debiearet, tune si repercutiet, non ineidit in canonem. ar. ff. ad leg. Aquil. scientiam. §. qui cum aliter. & l. sed & si quaecunque. C. quando lic. sine iudi. se vin. &. C. ad. l. Cor. de sica. l. 2. (inferentem) quod si non ob sui tuitionem clericum verberet, sed ob rationem filii sui vel vxoris, vel patris, vel familiae suae, vel etiam extraneorum, respondent quidam, quibus magis assentio, quod hoc faciendo non incideret in canonem. ar. ff. quod. me. cau. isti. §. vlti. ff. ad silla. l. 1. §. sunt. Et ad idem facit, qia & socii iniuria propulsanda est. 23. q. 3. fortitudo. non inferenda. & ad idem facit. 3. de resti. spol. olim. nam sole epes Cerdonens. non spoliauit hospitale, sed & alios comites habuit, & tamem non sunt excomunicati, nisi modum excesserint. I. e. quantae. quod si quis vellet alium occidere, nonne eum rapies, & ligabis antequae eum occidi pmittas: ar. 22. q. 2. ne quis arbitretur. Imo si hic timore alium occidat, non incidit in canonem, licet sit irregularis, sed si pro rebs occideret, secus, quia tunc excederet modum. 5. de homi. suscepimus. Et idem etiam dicunt, quod non solum prsonas, sed etiam res suas defendendo, vel etiam incontinenti recupando, vel etiam aliorum, quod plest, non incidit in canonem, & maxime arg. ad hoc. 5. de resti. spo. olim. 5. de homi. suscepims. vbi dicitur, quod tunc solum tenetur, quando excessit modum. ar. ff. de his. quae in frau. cre. ait praetor. §si debitorem. ad id. ff. ad leg. Cornel. de sica. furem. &. ff. ad le. Aquil. quemadmodum. Item Labeo. C. vnde vi. l. 1. Alii dicunt tunc esolum non incidere in excomunicationem, si personam quam defendit de illipersonis est, quarum iniuria etiam ipsis est, quia a se de iure pont suam iniuriam repellere, & sua iniuria est filii sui & vxoris, & aliorum qurundam, de quibus no. in sum. deiniurijs. ( repellat) cum moderamine inculpate tutelae Imo in casu non incidit in canonem (venire) non enim excomunicate est, vel forte est excomuncato, sed non mittitur ad sedem apo. & hoc innuit litera praesens. Hoc non credo. ar. se. litera (matre) nomine matris intelliguntur omns ascendentes, nomine filiae oemns descendentes in collateralibe, vel affinibe non audeo extendere, ita sicut sunt supradictae.

CAPVT IIII. SI VERO ALIQVIS. (Ignorasset) & hoc ipsum constet, quod ignorauerit, & idem dicimus si scribat M. clericum, & eum percussit: sed non credebat eum M. sed alium. arg. contra. ff. de iniu. eum qui. (abstinere) sup. de vi. & ho. cle. c. fi. sup. de apo. c. 1. contra ibi sol.

CAPVT V.

Quamuis monacbus vel conuersus monasterii non possit agere iniur. tamen sndicus monasterii agit. 2 Iniiciens manus in religiosam personam excomunicatus est, boc tamem fallit in septem casibus, vt bic.

NON DVBIVM. ( Conuersos) . 3. e. parochias. & c. ex tenore. & licet monachus, vel conuersus monasterii non ossit agere iniur. tamem syrndicus monasterii agit, sicut domine de iniuria serui. insti. de iniur. §. seruus. & seq. etiam si monachus remittat, sicut pater agit, non obstante remissione filii. ff. de pac. in persona. monasterium tamen iniuriam factam monacho remittere potest, sed ecclesia non potest remittere iniuri. am tactam clerico seculari. 17. q6n. 4. quisquis. nec clericus iniuriam factam ecclesiae in clerico. 3. eo. cum desideres. §. vlt.

Quod intelligo verum, quo ad hoc, quominus incidat in canonem, sed actioaene iniuriae remittere potest. ( Conuersos) hic ponuntur duae regulae. Prima est, quod qui iniicit manus in religiosam personam excommunicatus est.

Quae fallit in septem casibus. Primus est, cum bono zelo. scet causa correctionis clericum verberat, vt mater, paterfamilias, magister, & praelatus. Secundus, cum iocosa leuitate, supra eodem cap. 1. & 3. e. veniens. vniuersitatis. & c. cum vol. §. si quis. Tertius, cum inuenerit clericum turpiter agentem cum vxore matrimonio, sol. vel. si sup. eo. si vero. 1. §. pe. Quartus, si vim vi repellat. sup. eo. si vero. 1. §. antepe. Quintus, cum ignorauerit eum clericum. 3. e. si vero. 2. Sextus, cum inuenerit eum in apostasia, post tertiam monitionem sibi ab episcopo factam, vt se corrigat, infra eo dem, in audientia. & c. contingit. Idem & si non commonitus, si tamen faciens guerram, & seditionem tyrannidi cum armis se immisceat. I. e. cum non ab. perpendimus. Alii tamen dicunt semper esse necessariam trinam monitionem. Septimus, cum se prorsus transferunt ad actum contrarium clericatui. lict quia fit miles vel bigmus. 84. dist. quisquis. Alia regula est, quod ex hac causa excommunicatus a solo Papa absolui potest. de hoc not. supra, e. c. 1.

CAPVT VI.

MVLIERES. (Sui) vt serui, de quibus distinguas, secundum quod habes. 5. e. relatum. nunquid idem in filijsfamilias, non videture? quia liberae personae sunt ad eundum quo volunt, quod non est in mulieribus & seruis (Romano) qui talium absolutionem concedet in absentiam fieri p dioc. vel alios delegatos. vel mandato) si vero post mandatum poenituit, nisi reuocauit, nihilominus incidit in canonem. ff. mand. si mandasset. ff. de procu. si vero moriatur antequam fiat verberatio, non incidit, quia morte finitur mandatum. ff. man. inter caeteras. §. 1. 3. de of. del. relatum. & quia sub terra non ligat ecclesia. infra eodem, a nobis. 24. q. 2. leg. si autem non prohibeat cum possit, incidit. inf. eo. quantae. Idem & si ratum habeat. C. de incest. nup. l. 3. ff. de offi. procon. seruare. in fi. & cum excommunicatio non cadat, nisi in contumacem. 11. q6. 3. nemo. si aliquis post mandatum poeniteat, sed ita tarde, quod reuocatio non potest ad mandatarium peruenire, licet de culpa valeat redargui & puniri, tamen in canonem non incidit, in quem non incidit, nisi qui dolo fecit. (mandato) argumentum. supra, de homi. pro humani.

CAPVT VII. PORRO. (In fratres) non tamen regulares. supra eodem, monachi.

CAPVT VIII.

NVLLI SE. (Priuilegio) generaliclicet quod omnibus exconmunicatis liceat communicare sine causa, hoc enim est Contra Apostolum qui dicit: Si quis frater nominatur inter vos fornicator, cum huiusmodi nec cibum sumere. 2. q. 1. multi. speciale autem priuilegium & multi habent, & in certis casibus, propter diuersas causas, infra eodem, inter. cum voluntate. & in multis alijs capitulis. Papa quotidie etiam ex varijs causis multis concedit licentiam communicandi excommunicatis (vitari) supra, de cler. exc. min. illud. Item licet sint excommunicati verberatores clericorum, non tamem sunt excomunicati quos not. 3. eo. non dubium.

CAPVT IX. PAROCHIANOS. ( Conuersos). supra eodem, non dubium. infra eodem, ex tenore. cordinis) not. quasi dicat vim facies: quia dicit oidinis.

CAPVT X.

EX TENORE LIT E RARVM. (Socius) licet hic non iniungatur per iuramentum, tamen excommu nicatus est, si verberat socium,

CAPVT XI 1 Sacerdos propria authoritate in necessitate potest absoluere.

DECETERO. ( Diocesano) non autem sacerdoti, nisi in necessitate, nam tunc liceret etiam laico. 17. qo. 4. si quis sua. 26. qon. 6. §. vlt. de conse. dist. 4. sanctum est. Hoc specialiter episcopis est concessum, & idcirco aliis committere non possunt. ff. de offi. eius cui man. est. l. 1. supra, de offi. deleg. c. vlti. Alii tamen dicunt, & forte non male, quod inferiores episcopi hoc non possunt, sed ministerium absolutionis exercere possunt, ad mandatum episcoporum. Item dicunt hoc non licere laicis, nec etiam forte alijs, nisi sacerdotibus. Plus placet quod sacerdos possit in necessitate absoluere sua authorit. supra, de rap. in literis.

( Ro. ponti). Idem dicendum est, si sit excommunicatus a quocunque alio, & ex quacunque causa, quia si in articulo mortis absolutus fuerit, & postea absolutus sub debito iuramento, sibi praecipiendum est quod excommunicatoris conspectui se praesentet, & eius mandata recipiet. argumentum. infra eodem, a nobis. in fi. nisi appellauerit excommunicatus: quia tunc remitti debet ad iudi. appel. qui cognoscere debet de causa: vt not. supra, de offi. ord. ad re.

CAPVT XII. AD HAEC CVM INTER

CAPVT XIII. 1 Legatis an liceat eis iniungere mandata, quae non sunt de delegatione sua.

EA NOSCITVR. ( Impediti) puta, quia claudi, vel caeci, licet autem sint manci, non tamen sunt impediti ad eundum. infra eodem, de his. vel dic, quod cum omnes tales sunt miserabiles personae, omnes beneficio huius decre. gaudebunt. (Pauperes) dummo. do habeant vnde peregrinationem valeant perficere, alias secus. infra eodem, quod de his.

(Legatum) not. non solummodo legatum posse absoluere, de quo no. 5. de offi. lega. quod translationem. sed etiam ad eum remittuntur absoluendi, in casibus concessis, sed nunquid poterunt mandata iniungere illis, qui non sunt delegatione sua, si absoluendi mittantur ad. eose argum. quod sic, quia si possunt absoluere, & mandare, multo fortius, absolutis mandata facere, & hoc dixeruntquidam. Alii tamen dicunt quod ex quo absolutus est, cumamplius non sit in periculo, non remittetur, nisi ad proprium legatum. Quod enim possit absoluere extra legationem suam concessum est propter periculum morae, & mandata dare, est accessorium absolutioni, quamuis ergo dare ea possit accessorie, non tamen principaliter.

CAPVT XIIII.

CVM NON AE HOMINE. Qui clerici vel presbyteri. (Aenormitati) secus, si in his se non immisceret, quia unc est monitio necessaria. infra eodem, in audientia. sed hic sine periculo non posset monitio expectari, vel alias vt no. supra, de apo. c. 1. Coercentur) & hoc intelligo, quando eum sciat clericum: quia si alias clericum occidit, ignorans eum elericum: forte, quia in nocte oecidit eum, non credimus eum excommunicatum. Credimus enim necesse esse, quod dolus interueniat, & quod clericum se percutere intendat. supra eodem, si vero.

CAPVT XV. 1 Praesentia excommunicati requiritur inferenda sententia absolutionis.

CVM DESIDERES. ( Communionem) . id est, sibi communicauit in mensa, vel loquela, vel huiusmodi ( beneficium). id est, sententia denuncians eum absolutum, vel beneficium vocat solennitatem, quae fit introducendo in ecclesiam cum psalmo poenitentiali, & alijs. inf. eodem, a nobis. (absolutus) . id est in ecclesiam introductus, vel alia solennitas consuetudinaria obseruata. de qua habes. 5. e. c. a nobis. vnde videtur ali¬ quibus, quod non est alia sententia ferenda super absolutione: nisi, quia solennitas consuetudinaria obseruabitur, velsi feratur sententia absolutionis secundum alios, non tamen comuncabitur ei, nisi post obseruatam solennitatem: vt hic.

1 Tu autem dic, semper, si sententia absolutionis ferenda est, quod debet esse praesens excommunicatus, vt per sententiam solennitas obseruetur, & hic innuit, & ideo nunquam absolutio excomunicationis danda est per procuratorem. Nec obst. quod quisque potest facere per alium, quod per se pont: quia illud intelligitur, vbi personae non requiritur praesentia: sed in absolutione & personae praesentia, & solennitas requititur. Fatemur tamen, quod si iusta causa subesset quod etiam in absentia, & per procura. absolutio praestari potest. arg. 2. q. 5. a quanto. In sententijs autem suspensionis, & interdicti, potest dici contrarium, cum ibi non requiratur praesentia, vel solennitas. ar. I. eo. duobus. contra. argum. 5. e. nuper. in fi. vbi dicitur quod excommunicatus minori excomunicatione, debet reconciliari, sed nos intelligimus: Nam reconciliationem posse fieri, sine solennitate, & sine praesentia personae, vt ibi not. Communicauerit) haec regula recipit exceptiones, quae in hoc vetsu continentur.

Vtile, lex, humile, res ignorata, necesse. Vtile, quia vtilitas mea facit, si non sim in culpa, vt non incidam. infra eodem, si vere. Item vtilitas excommunicati, cui communico, vt corrigam. 11. quaestio. 3. cum excommunicato. infra eod. respon. Lex, nam quia eadem lex est viro & mu. lieri. mulier communicans viro excom. municato, non incidit in excommunicationem. 11. qon. 3. quoniam multos. inf. eod. inter alia. Humile, sicut in filijs, seruis, ancillis, mancipijs, rusticis, & seruientibe. 11. qon. 3. quoniam. infra eodem, inter alia. nisi essent auxiliatores, vel consiliatores in malo. vt eo. c. & 3. eod. nuper. Ignorata, si ignorat excommunicatum eum, qui participat. 11. quaestio. 3. quoniam multos. nisi esset supina ignorantia. 11. qo. 3. quod & hi. Necesse, quia qui in necessitate attractiua communicat excommunicato, non incidit, secus si in conditionali. 11. quaestio. 3. quoniam multos. infra eodem, inter. supra, quod met. causa. sacris. (Purgauerit). id est, postquam inpurgatione defecit, ante enim vitari non debet, vel si non deficit, tamen vitandus est propter infamiam, si differt praestare. supra, de apost. tuae. (ad cautelam) supra, de appellatio. ad nostram. de conse. disti. 4. si nullam. (ecclesiae generali purgauerit) contra. 5. de scru. in or. fac. ex parte.

CAPVT XVI.

VENIENS. (Poneret) hic sacerdos magisterium habebat super hanc mulierem, & ideo excusatur. supra eodem, c. 1. os dicimus. Idem etiam, si super eam non habeat magisterium, vbi sit speciale contra turbantes diuina officia: vt hic. infra eodem, cum voluntate. Secundus casus est, si habet magisterium super aliquem. supra eodem cap. 1. Tertius est, si clerici iocosa leuitate se inuicem percusserunt. sup. eod. c. 1. & dicunt quidam, secus, si laicus iocosa leuitate clericum percusserit: quia non est licitus ludclericorum laicis. 2. qo6. 7. laicos. Quartus, si inueniatur clericus cum vxore, matre, filia vel sorore. sup. eo. si vero. Quintus, si eum incontinenti repercutiat, vel si sua defendat. sup. eod. c. si vero. 3. de appe. signi. Sextus, si ignorauit eum clericum. 3. eodem. si vero. Septimus, si post admonitionem inueniatur portans arma. 3. eo. in audientia. Octauus, si paterfam. aliques clericos, quos habet in familia, vel etiam antiquior consanguineus, iuniores consanguineos causa correctionis percutiat. infra eodem. cum voluntate.

CAPVT XVII. PERVENIT. CModicam) hoc. c. loquitur de speciali gratia. & hoc innuit dictio hic posita, committendum.

CAPVT XVIII.

SIGNIEICAVIT. Excommunicatis) sic. supra de offic. vica. Romana. & ibi de hoc cum excommunicati essent cum suis partibus. 11. quaestio. 3. excellentissimus. vel dic, quod hic loquitur de participantibus crimine. infra eodem, nuper.

CAPVT XIX. 1 Icendiarii an sint ipso iure excommunicati.

TVA NOS. (Incendiarii) hoc: c. intelligunt quidam generaliter, de omnibus incendiarijs. alij, de incendiarijs ecclesiarum. infra eodem, conquesti. Alii dicunt incendiarios non esse excommunicatos ipso iure, sed ex quo denunciati sunt, non possunt absolui, nisi per Papam.

CAPVT XX.

AD AEMINENTIAM. ( LegaAAti) de hoc no supra, de offi l. e. quod translationem.

CAPUT XXI

A NOBIS FVIT. (Furtum) secus, si dixisset, quicunque in dio. mea, quia tunc ratione delicti, potuit in extraneos sententiam ferre. C. vbi de cri. agi opor. l. 1. & in Authen. qua in prouin. & tunc si subditus suus fecerit furtum extra dio. non ligatur, secus si ferat sententiam secundum verba decre. indeterminate, quia tunc vbicunque subditus suus furetur, ligatur. Posset tamen dici non male, quia aliud est legem facere, quae etiam ligat non subditos. 8. di. quae contra. dummodo talis sit lex, qualem iura praecipiunt. di. 4. erit. vnde si aliquis episcopfaceret legem, quod quicunque archiepiscopus ferret crucem in prouincia sua esset excommunicatus, lex non valeret, quia non est generalis, & quia non compraehendit subditos, quia nullus archiepiscopus habet subditos archiepiscopos, sed extraneos tantum, contra quos non licet facere legem: licet alias legem in subditis factam seruare teneantur. Si autem patriarcha esset, qui haberet archiepiscopos suffraganeos, ille hanc legem posset bene facere, quia in subditis. Item aliud est, sententiam ferre, quae fertur causa cognita, quod quilibet potest ratione delicti iam commissi in diocesi: vt in Authen. qua in prouin. sed ratione committendi delicti, ferre non potest: puta, excommunico te, de aliena iurisdictione, si hoc egeris, vel etiam si dicat, excomunico omnes, qui hoc egerunt( authoritas). id est, nisi ex speciali authoritate superioris sibi concessum sit, quod etiam non sui subditi astringatur eis sententia.

CAPVT XXII.

CONQVESTI SVNT. (Sacrilegos) non intelligo de omnibus facrilegis, sed de effractoribus, & incendiarijs ecclesiarum. argum. 11. q. 3. canonica. 17. q. 4. omnes ecclesiae.

CAPVT XXIII.

SERPENDiMVS. (Occisus) contrarium videtur, quod. 3. proxi. dixit, scilicet quod fuit patibulo suspensus, sed respondeo, quia diuersimode narrabatur factum. Quidam tamen dicebant, quod suspensus fuit, alii quod in bello interfectus, & his respondit (cogantur) quia enim clericalem abiecerat habitum, & arma portabat, hoc licuit. s. de priui. ex parte. & no. supra, de apo. cap. i.

CAPVT XXIIII.

VNIVERSITATIS. (Abbas) episcopo autem non licet ex causa, propriis manibus aliquem verberare. §6. dis. non liceat. C. de epis. au. neque proprijs.

CAPVT XXV.

IN AVDIENTIA. (Commoniti) maxiAme. idem enim est, si non admoneantur. 5. e. perpendimus. 5. de priuil. ex parte tua. & nota supra, de aposta. cap. 1.

CAPVT XXVI.

QVOD DE HIS. ( In mortis). Not. periculum mortis hic aliud dici, quam quod est per infirmitatem. Ee VERPI GRATIA, si sit in piculo propinquo: puta mortis, si timeat hostem, ver praedonem, vel crudelitatem hominis potentis, aut odium speciale alicuius, si nauigaturus sit, vel loca insidiosa transiturus sit. ff. de dona. causa mor. l. 3. & 4. (vel paupertate). supra eodem, ea nos. contra. sed hoc nomen tantum soluit contra (infirmitate) no. non solum infirmitatem, ex qua imminet mortis periculum: sed & illam per quam ire ad se. apost. impeditur excusare.

CAPVT XXVII. 1 Sacrilegium vnde dicatur, & quibus modis committatur sacrilegium. 2 Necesse est interuenire absolutionem ex tot causis: ex quot praecessit excommunicatio. 3 Decrimine facrilegi licet agere ciuiliter.

CVM PRO CAVSAScilicet denunciationis, quia hic G. denunciabat archiep. peccare, ex, eo quod se ingerebat communioni hominum, vel etiam super hoc officium iudicis implorabat: sed archie. respondebat, dicens se absolutum, & super haec literas ostendebat, sed G. replicabat, quod cum esset excommunicatus ex duabus causis, & literae tantum de vna facerent mentionem, quod non debebat reputari absolutus pro vtraque. (violationem) non quod esset excommunicatus ipso iure pro violatione claustri: sed pro hoc fuit in eum lata sententia.

1 (Violationem) Sacrilegium dicitur quasi sacriledium, & comnrittitut quandoque sacrilegium ratione rei: puta cum res sacro vsui deputata vsurpatur. Circa hoc membrum distinguitur: quandoque autem committitur auferendo sacrum de non sacro, etc. 7. quaestio. 4. quisquis. large etiam dicitur committere sacrilegium transgressor iurispubliei, quod consistit in sacris, etc. dist. 1. iuspa. Item qui articulos fidei, praecepta, vel prohibitiones negligendo, vel nesciendo, vel violat, vel offendit. Item, qui disputat in iudicio principis, vel iudicat, nisi manifeste constaret illud esse contra Deum. Item qui publica officia committit Iudaeis. Item, qui rem datam ecclesiae accipit, vel retinet, contra eius voluntatem. 17. quaestio. 4. §. quod autem. & c. veniens constitutum. 12. quaestio. 2. nulli. Item est sacrilegium ratione personae, cum persona ecclesrastica laeditur. 17. qo6n. 4. si quis sua. poena autem sacrilegij, secundum legem, cum quis iniuriatur clerico, est. C. de episcop. si quis in hoc. in alijs, arbitrio iudicis. ff. ad l. lul. pec. l. 1. §. 1. & l. sacrilegium. secundum canones est, vt 17. q. 4. si quis sua. et si fiat sacrilegium in rebus, est excomunicatus minori excommunicatione, & poena etiam pecuniaria imponitur. 17. q. 4. si quis contu. si quos inuen. si quis de. Item est sacrilegus ratione loci: vt hic vbi est paena arbitraria (duplicem) id est, ab iniectione manuum, ipso iure, & violatione claustri, ab episcopo latam.

(Excommunicatum) quia dicit, quod antequam excommunicatus satisfaciet, apparet eum per talem absolutionem non esse liberatum. 2. de of. or. ex parte. ex tot enim causis necesse est interuenire absolutionem, ex quoet praecessit excomncatio. ar. 2. q. 3. §. notandum. vers. de pluribus. de poe. di. 5. §. 1. ff. de no. oper. nun. de pupillo. §. si ex pluribus. non enim valet, quod per obreptionem obtinet. ff. de fideius. l. 1. ff. de na. re. l. 2. 5. de sen. & re iudi. cum olim. In contrarium videtur, quod non solum falsa causa, sed etiam nulsa liberat. 5. de conuer. coniu. ex parte. insti. ex quob. cau. ma. §. semel. ff. de ma. vin. iu¬ sta. §. 1. & l. si pa. §. 1. ff. de dol. si serus . ff. do pig. act. si ren. §. omnes. Sol. dixerunm quidam, nullum posse pluribus excomuncationibus ligari, & secundum eos semp tenet absolutio. Ali dicunt, quod qus pont pluries ex comuncari, & hi distinguunt: quia, si indeterminate est abso. lutus, nulla causa ex proessa, tenet absolutio. Si vero sit causa expressa, ab illa tantum excomnicatione absolutus erit. ff. de accep. pluo ribus. C. de procur. maritum. Alii distinguunt, an scienter, vel ignoranter omiserit exprimere. 5. de resc. sup literis. Alii indistincte dicunt, semper tenere absolutionem: sed est cogendus ad satisfactionem, tanquam esset excomunicatus. Nos autem distinguim, an sit vna sententia tantum ligatus, licet ex pluribus causis, ita quod ex nulla per se ligare intelligeret: tunc tenet absolutio, nisi talis sit causa, quae expressa absolutionem non obtinuisset. §. de offi. ord. ex parte. quod uis illam decre. quidam intelligant quod sit absolutus, sed in poenam mendacij, & pro mandatis recipiendis, mittitur ad Papam. si ves ro sit pluribus excomuncationibus ligatus, non erit absolute, nisi ab omnibus absoluatur, & ita loquitur hic. & 5. e. officii. Idem & dicimus, si vna excomuncatione sit ligate: sed ex pluribus causis, sed iudex expressit, quod ex qualibet earum est excommunicatus. vel alias eum sic intellexisse apparet.

(Suae) no. quod licet agere de crimine sacrilegii ciuiliter, sicut de alijs criminib: ad suum interesse. Item licet augeatur iniuria pp sacrilegium, non tamen introducitur actio iniuriarum, nec ex legibus, nec ex canonibus, qui induxerunt accusationem de crimine sacrilegij, imo omnes canones & leges, que loquuntur de sacrilegijs, semp poenas corporales vel spirituales infligunt, vel pecuniarias, & illa fifco applicantur. 17. q. 4. c. quosquis. & c. seq. 3. de pe. presbyteri. ff. ad l. sul. pe. l. 4. §. 1. & l. sacrilegii. & hic.

CAPVT XXVIII. 1 Nunquid episcopus possit suspendere clericor. & vide in num. 2. 3 An sit necessaria monitio in interdicto, & suspensione. Excomuncatio habetur pro litis contestatione.

A NOBIS. (Recipienda) ad hanc quaestionem non respondit, sed tu responde. sed postquam fuerit absolutus post mortem ecclesia pro eo orabit, & pro eo recipietur eleemosyna: sed ante non. (Interdum) 3. e. inquisitioni. relaxatur, id est, absoluitur per sententiam ab excomunca tione vel peccato. (Absolutionis) sed nunquid baptizabitur, si vnus illud quae¬ fiuit. Respon. not. & est ratio diuersitatis: quia pr baptismum tantum character infigitur animae quae separata est a corpore, quae habuit baptismum faminis. 5. de ba. debitum. sed in absolutione ab excommunicatione nullus character infigitur animae, imo sicut dicitur, potest esse, quod nonerat excommunicatus, quo ad Deum, nec animam: sed tantum, quo ad ecclesiam, & corpussligasse) id est, ligatos vel ab. solutos denunciasseslegatur) 33. q. 2. sanae. (ab ea) Quare non sicut in articulo mortis non absoluuntur a simplici sacerdote. 5. e. non dubium. respon. quia iam post mortem, non est periculum in mora, quod esset, si viueret infirmus.

(Indulgemus) dicunt quidam hic, quod id quod dicitur non est seruandum in haereticis, qui tempore mortis reconciliari petunt, sed praeueniuntur morte. arg. pro eis. 26. q. 6. his qui pro tempore. in fin. sed nos credimus. sc. quia si in eis apparuerunt signa poenitentiae, quod absolui debent, & reconciliari. vt. 26. q. 6. qui recedunt. & c. seq. de conse. di. 4. aegrotantes. & c. praealle. non contradixit: quia finis c. non respexit proxime propositum, sed principium c. vbi dicitur, quod si aliqui etiam in mortis periculo constituti, velint confiteri, quod recipienda est eorum confessio, fed tunc est differentia inter haereticos & alios: quia etiam tunc haeretici non reconciliabuntur sine solennitate, quae est. 1. q. 7. quot. & c. saluberrimo. & c. conuenientibus. sed si ad eam necessitatem veniat, quod confiteri non valeat, praecesserint tamen signa poenitentiae, tunc etiam sine praemissa solennitate reconciliabitur etiam haereticus. Lex enim quae aliud statueret, inhumana esset (fiat) nunquid corpus extumulabitur (ad satis faciendum) de eo pro quo erat excommunicatus, & sic excommunicatio reputatur pro lit. conte. vt teneantur haeredes satis facere: & sic intelligiturs. de rap. in literis. Vel dic, vt no. ibi (psa lmo) ad hoc. 3. e. c. cum desideres. gl. 2. & gl. 1. in ecclesia inductus, & optime facit ad materiam, quae ibi continetur.

CAPVT XXIX. 1 Stipulatio continens factum negatiuum, non transit ad beredem promissoris, nisi de ipso ffat mentio. & in numero5. 2 Actio ineptae propossta in interdicto spoliatoris, an vitiet libellum. condemnatiosiper interesse videtur pose ese incerta. 2 Valet argumentum per deductiont adabsurdam. 5 An st pulatio facti affirmatiua tmnstat ad heredes stipulatoris.

SVPER A NOBIS. (In custodia) non videtur vis esse, siue clausus sit in careere, siue ligatus funibus, siue custodibus vallatus, ne ire possit quovelit: omnes enim isti in custodia sunt, quia custodiunt, ne quo velint, abire possint: & hoc bene est violentia in persona, quoniam haec ideo fiunt, vt sic in custodia detineatur, sed quando non fit, vt in custodia detineatur, sed vt fiat alias iniuria alicui clerico: puta, quia potentes sunt inimici alicuius clerici, & obsident eum in aliquo claustro, vel castro, vel etiam claudunt eum in domo: non vt eum ibi custodiant, sed vt sibi inferant verecundiam. nen credimus eum in custodia vel carcere retineri: quia hoc non intendunt, nec violentiam in persona eius faciunt, nec in his rebus, quas corpore suo tenet, vel quae sibi inhaerent. Euadere) ff. ex quib. caus. ma. succurritur.

(Violentia) violentia autem est, si quis teneat clericum per vestes, vel etiam per frenum equi, cui insidet clericus, quia sic vis sibi infertur, ne abire possit, quo velit: si enim quis violenter auferret rem a clerico, excommunicatus est, & videtur hoc verum, etiam si ille qui auferret, haberet dominium equi, vel vestium ablatarum. Idem si haberet possessionem, si forte commodasset: quia tunc non liceret ei rem auferre, nisi completo vsu, ad quem commodata est. 5. commo. c. 1. sed videtur, quod si occideret equum sub clerico, vel deturparet vestes, vel laniaret in dorso clerici, etiam in iniuriam eius, quod non sit excommunicatus, quia nulla violentia est, sed iniuria tantum: quia non dicitur iniuria manu fieri nisi pulsetur, vel verberetur. ff. de iniur. l. cor. in prin. dicitur etiam large pulsari, si per frenum, vel vestes detineatur: vel non dicitur pulsari, si equus eius occiditur, vel vestes lanientur, & in excommunicationem non incidit, nisi qui manus iniecit violentas. 17. q. 4. si quis su. & poenae sunt molliendae. de poe. dist. 1. poenae. Alijs autem videtur, quod si haec iniuria fiat clericis, quod est excommunicatus: in persona enim fieri videtur iniuria, quae fit in vestibus, quibus induitur, vel in equo, quem equitat, vel quem manibus tenet. Secus autem, si non teneret vestes, vel equum, sed iuxta eum essent: quia tunc non fit violentia personae, sed in praedictis casibus non fit violentia in personam eius, vel iniuria, quod sufficit. i. e. contingat. secus autem, si furto auferret corrigiam, qua cinctus esset, vel vestem qua essetindutus, quianulla est violentia personae quae non sentit, & in talibus voluntas, & intentio est multum attendenda. arg. ff. de fur. verum. ff. ad l. Cor. de sic. licet dicant aliqui quod nec semper voluntas, vel intentio est attendenda: sed ipsum factum, vt apparet in eo, qui non causa iniuriandi, sed causa lucrandi res aufert clerico quod dicimus: ergo non incidit in canonem, qui metu compellit quenquam clericum fsibi dare aliquid, vel qui metu cogit aliquem exire de domo, vel fundo, quem possidet, & postea eum fundum capit. Ad hoc enim, vt incidat in canonem oportet, quod in personam iniiciat manus violentas, vel etiam in res, quae sunt circa personam, vel quas tenet: quia tunc semper dicitur vis fieri personae: vt in c. si quis suadente. sed in alijs proxime praemiseis casibus, non fit vis in persona: nec in rebus, quae personae adherent, vel quas persona tenet. Item dicimus, quod non incidit quis in canonem, in casibus, vbi licet sua etiam authoritate rem inuadere, vel vim vi repellere: vt. 5. de loc. propter. 3. de praeca. c. fi. 3. de resti. spo. olim. 5. eod. c. 3. (consilium) etiam si alias facturus erat iq, pro quo est excommunicatus. nam si in alijs praestaret sibi fauorem, non essetexcommunicatus maiori excommunicatione.

(Orando) nullo modo debemus orare vbi excommunicatus orat: quia videmur sibi communicare cum eundem Deum simul pro eodem. icet pro populo Christiano rogemus: vnde etiam si sit excommunicatus extra ecclesiam, & audiat missam, statim sacerdos debet cessare, & alii orantes recedere, nisi forte incoepisset communionem missae: quia tunc debet ibidem perficere missam: quia non capit diuisionem. 7. q. 1. nihil. & etiam tunc scholaris, qui eum iuuat, cum eo remanere potest: sed si incoepisset vesperas, posset alibi finire. Item si in ecclesia esset excommunicatus, non causa orandi: sed pro alio suo negotio, non video, quare in eadem ecclesia orare non posset: quia sibi non communico in oratione: quia non orat. Alii contra. (commedendum) idem est & de omnibus alijs, nam neqe veniendo, neqe concedendo in aliquo consilio sibi communicare debet, & hoc expressum est. it que 3. excommunicatos. vt sequitur.

4 (Et aliis prohibitis) & no. quia non dico communicare excommunicato, licet ego & ipse simus in aliqua domo: ego pro meis negotijs, & excommunicatus pro suis, sed si ego & excommunicatus simul iremus ad Papam, vt pro eodem rogaremus, hic bene inciderem in excommunicationem, sed si ego & excommunicatus habitaremus in vnam solam cameram conmunem: bene licet mihi cum excommunicato viuere, & esse in eadem camera, & iacere & comedere, sed non in eadem mensa vel in eodem lecto: quia hoc non potest esse sine voluntaria communione, sed in alio casu suo iure vtatur. 3. e. si vere. sed videtur, quod in eadem domo non debeat esse secum. 24. q. 1. c. omnibe. & c. is qui. sed respon. quod illud fuit de superabundanti iusticia. praeterea, aliud est, dimittere delitias, propter praesentiam excommunicati, quod est bonum, & sic loquitur. c. omnis qui & aliud, dimittere ius suum, quod non est bonum (talis) etiam si sit de aliena dioce. & est casus specialis, vbi quis potest ligari sententia non sui iudicis & absolui.

Sed contra supra de poe. & re. quod autem 5. e. a nobis. sed non dictae. Dic hunc ligari sententia excommunicationis, non hominis, sed potius canonis, sed non potest absolui, nisi ab excommunicatore, propter iniuriam, quae fit eius sententiae, & sic non sunt contraria, quia sententia non debet tenere, nisi illos de quibus, & inter quos est actum. C. res inter alios act. 3. de fi. instru. inter dile. ff. de ex. rei iudi. l. conqueritur. Item non ob. quod sententia nondebet augeri ex postfacto. ff. de dam. infe. damni. §. si his. ff. de iudi. non potest. vbi dicitur, quod in his quae post sententiam accidunt. no. in O. est (communicet) direc. secus, si indirecte: nam si quis exconmunicatus est: quia aliiguerram facit, siue clerico, & iterum inlurgit alius contra eundem, vere hic auxiliabitur excommunicato, in crimine, quia melius guerram poterit facere, tamen non est excommunicatus, si hoc non intendat.

(Specialiter) Not. episcopum posse dispensare in omnibus, quae non sunt ei prohibita. 3. de spon. cum apud. 16. q. 1. sunt nonnulli. 5. de temp. or. dile. ( specialiter) & hoc verum est, tam in maiori exconmunicatione, quam in maiori, quod absolui potest ab episcopo vel sacerdote proprio: nisi conditor sibi absolutionem retinuit, nisi in quinque casibus, in quibus in. uenimus a se. apo. retentum. Primus est, in iniectione manus, in religiosam personam. 17. q. 4. si quis sua. Secundus est in fractione ecclesiae. s. e. conquesti. Tertius est in eo, qui falsat literas se. aposto. 3. de cri. fal. ad falsariorum. Quartus in eo, qui conmunicat excommunicato in crimine, hic. Quintus in incendiarijs: vt not. 5. eo. tua. (verum) redit ad primum casum.ilicet quando communicat criminoso, in crimine ( difficile) . sca. vt sit aliquis de casibus, quos not. 3. e. c. 1. tamen est semper episcopus requirendus, quod si non poterit haberi, sufficit simplex sacerdos: de hoc. no. 5. e. c. 1. ( secunmdum) scilicet, si excommunicato commucat, sed non in crimine.

(Reconciliari) cum psalmo penitentiali, vel per authoritatem episcopi, vel sacerdotis, qui dabit sibi licentiam vtendi sacramentis ecc lesiae. non autem debet induci in ecclesia, cum non sit extra: & per hoc apparet differentia inter excommunicatum minori excommunicatione, &c quemlibet criminosum: quia licet ambo, antequam poeniteant, suspensi sint, quo ad se a perceptione sacramentorum. 1. q. 1. sacerdotes. tamen criminosi sine vlla solenni reconciliatione restituuntur sacramentis ecclesiae per solam poenitentiam: sed excommunicati minori excommunicatione, non restituuntur sacramentis, sine solenni reconciliatione: vt hic. Item etiam in poenitentibus solenniter. 26. q. 6. c. fi. & 2. de offi. archi. c. 1. 2. & 3. nec credimus hanc reconciliationem dispensationem dici (a suo) non ab alieno: non enim cuilibet licet eum absoluere: sed tantum superiori, vel alii eius authoritate. 5. de pee. quod quidam. & c. omnis.

CAPVT XXX. 1 Excommunicator si fauet excommunicato, an incidat in excommunicationem.

QVOD IN DVBIIS. Qultos) 11. q. 3. quoniam multos. (innodandi) per sententiam (communicat) personae excetae per canonem, hoc non placet, quia in hoc credimus, quod personae exceptae communicare debent: ergo hoc. c. loquitur de alijs personis non exceptis, quae etiam hoc casu, scilicet, quando sententia lata est, vt sit excommunicatus, cum suis participibus ipso iure incidunt in canonem (excommunicauit) 11. q. 3. excellentissimus (Participibus) sed si idem excommunicator participat, vel fauet, nunquid incidat in excommunicationent Respon. sic, quia a se ligatus non est, sed a canone. 5. c. proxi. sed quid, si excommunicasset, aliquem, cum omnibus, qui dedissent ei auxilium, ad illud faciendum, & hic excommunicator fuit de illis auxiliatoribus, nunquid erit excommunicatust respon. non, quia hic non potest dici, quod sit excommunicatus a iure, sed a se tantum, quod esse non potest, quia nemo se potest absoluere & condemnare, sed supe. rior tantum. 21. di. inferior. vnde dicimus, quod in primo casu, scilicet, quando communicat excommunicato a se. quod superior absoluet. 5. e. nuper (& ipsi) qui excipiuntur per canonem non placet, sed alii (& ipsi) si sunt de iurisdictione excommunicatoris. 3. eo. a nobis. 3. de poae. & re. quod autem. licet enim sententia excommunicationis lata a canone omnes teneantur: vt. S. eo. nuper. sententia tamen hominis non tenentursincurrunt) ipso iure.

CAPVT XXXI. 1 Parentes an tencantur communitare filio encommumicato.

INTER ALIA. (Agente) in personis contentiseui. q. 3. quoniam multos. & in omnibus alijs vbi est eadem ratio, vt not. 3. de do. veritatis. (solutae) pater & mater, dominus & patronus, hac occasione, scilicet, quia obnoxietati sunt subiecti, non tenentur communicare filio, liberto, seruo, imo prae alijs eos vitare tenentur, & peccant, & in excommunicationem incidunt, si eis communicant, cum a sua cohabitatione eos repellere debeant. 47. dis. §. necesse. 27. q. 1. de filia. sed alia ratione possunt eis communicare, scilicet, vt ab eis debitum recipiant, siue in alimentis, siue in alijs. 5. eo. si vere. (solutae) inter quos reputo rusticos, & seruientes, & ita sublata est contrarietas. c. si vere. 15. q. 6. nos sanctorum iuratos. 11. q. 3. excommunicatos quousque. Vel dic, quod illa capitula habent locum sententia excommunicationis lata, vsque ad satisfactionem(solutae) excommunicati tamen petere non possunt, sed peccant nisi faciant (necessitatis) magnae. Item supple, vel vtilitatis de qua loquitur. 11. q. 3. quod praedecessor. 3. e. si vero. Inn.

CAPVT XXXII. 1 Ignomntes ius positiuum, facilius excusantur quam ignorantes ius naturule¬

CVM ILLORVM. ( Eactum) & ita non est probabilis ignorantia in facto suo. ff. pro suo. l. vlti. in fi. & idcirco non potest dispensare episcopus, sed si ignoraret excommunicationis sententiam in se latam, non fit irregularis celebrando. 5. de cle. ex. mi. apostolicae. (ordinibus) & beneficijs. 3. de cle. exc. mi. postulastis. (reliquis) si per facti, vel iuris ignorantiam sint ordinati (abbatis) idem intelligo de quolibet priore, vel praelato regulari. arg. 5. eo. monachi. vbi loquuntur de regularibus, qui habent priores non abbates: in non regularibus secus. 5. e. porro. Item secus in templarijs & hospitalarijs, quia magistros laicos habent, sed per priorem, qui debet esse sacerdos, absoluuntur. 5. e. canonica. (praelatis) id est, abbatibus, ad quorum monasteria transierunt: & est no. quod tenet monachatus excommunicationem, sed melius facit qui scit, & non recipit, nec in probatione absoluere potest (talibus) scilicet, excommunicatis ante monachatum, & si clericos percusserunt, quandoque alias in canonem inciderunt latae sententiae (effusionem) id est, mortem, nam licet sanguis de naso exierit, nihilominus absoluere poterit, & idem intelligimus, si os capitis fregerit, dummodo mors secuta non fuerit, vel membrorum mutilatio, vel potest dici, quod omnis grauis laesio intelligitur, & haec discretio iudici committitur: & hoc plus placet ( percuteret) post monachatum (facti) de ignorantibus factum videtur, quod etiam si non peccent, tamen non reciperent ordinis executionem: quia non est susceptibilis talis executionis, nec etiam ignoranter recipiendo fit irregularis. 5. de cle. ex. mi. apostolicae.

(Iure) no. mitius agi cum ignoranti. bus ius positiuum. C. de in ius voc. l. 2. secus de ignorantibus ius naturale. 3. de diuor. gaudemus. (abbates) not. abbates dispensare in ordinibus. 5. de eo qui fur. or. suc. c. 2. & intelligunt quidam eum posse dispensare, siue irregularitatem incurrat ante ingressum monasterij, siue post. Alii tamen dicunt & melius, quod tantum de his loquitur, qui ante monachatum irregularitatem incurrerant (discretus) quia contra discretum facile praesumitur. C. qui & aduer. quos. l. 1. ff. de prob. cum de indebito. & indiscretus dicitur pati iniuriam, sed non facere. 15. q. 1. illud. ff. de sica. infans.

CAPVT XXXII

DE MONIALIBVS. Per episcopum, etiam si monasterium sit exemptum ( episcopum) haec enim muliebri exui non conueniunt. 2. de pae. & remis. noua. Cepiscopum) & si monasteria sint in diuersis dioce. per ambos absoluantur, arg. 5. c. proxi.

CAPVT XXXIIII. 1 Quando liceat inire contractus cum excommnnicatis. & in num. 2. 3 Percutien: clericum excommunicatum, an incidat in canonem.

SI VERE. (Permittimus) haec permissio est iuris ( conuenerit) hinc colligitur, quod ad vtilitatem suam licet contractus excommunicatis inire. Quidam tamen hoc intelligunt, quando iam erat conducta nauis, sed nondum terminatum ad quem portum debeat applicare, & arrae datae inde sequantur. de excommunicato videtur quod nullus contractus cum eo initus valet, quia sit contra Apostolum qui dicit, Non misceamini fornicarijs, id est, excommunicatis nominatim propter fornicationem. & idem est in quolibet crimine. 2. q. 1. multi. si enim excommunicatis non debemus commisceri, nec ipsi nobis, nec in cibo, nec in loquela, nec alio modo. 11. q. 3. cum excommunicato. & c. placuit. 3. de cle. ex. illud erge nec contrahere, sed prohibiti sunt homines ab Apostolo auhoritate domini: ergo & contractus cum eis initi non valent, quia contractus initi contra mandatum legis, vel principis, non valent. 10. di. vides. C. de leg. non dubium, multum ergo minus valebunt initi contra mandatum Apostoli, imo Dei. 11. q. 3. qui resistit. sed contra. 3. de exce. cum inter. & c. excep. & c. fi. 5. de iud. intelleximus. 5. de sen. & re iu. ad probandum. 11. q. 3. Iulij. quoniam multos. 5. e. inter alia. sol. omnia, quae agunt excommunicati in iudicio, & extra, valent.

2 (Circa temporalia) ipsi enim quae sunt sua tenent, etiam spiritualia, & quo ad ius, licet quo ad fructus ei subtrahantur, sed ea quaerere de nouoclcsce spirituali non possunt. 2. de ex. c. fi. 3. de app. pastoralis. in fi. & in c. Iul. & c. quoniam multos. 5. de aeta. & quali. cum bonae. S. de consue. cum dile. praeceptum Apostoli non obstat, ne commisceamini for. etc. quia licet prohibuerit contrahere cum excomunicatis, non tamen prohibuit seruari contractum, & maxime tempore, quo poterit seruari sine peccatoclict postquam fuerit abso¬ lutus, non enim est naturalis poena contrahentium contra legem, vel contra mandatum principis, quod irritetur contracte, imo est contra ius, quod dicit, pacta seruabo. naturalis autem poena est, quod eis tantum in obedientibus imponatur poena siue corporalis: prout legi, vel iudici melius videbitur, vbi non est certa poena statuta. Item videtur, qnod qui percutit clericum excommunicatum, incidit in canonem: quia hoc priuilegium concessum est in fauorem ordinis, & non personarum. 1. e. ti. contingit. & iste licet sit excommunicatus, tamen retinet ordinem. Sed contra Authen. de priui. do. §. 2. Sol. ibi loquitur de haereticis, de quibus satis eredimus, quod qui eos verberat, non incidit in canonem. Item dum tolerantur in aliqua dignitate, & sint occulti, non nominatim excommunicati: satis videtur quod possint excommunicare, beneficia conferre, literas impetrare, quia haec, ipsa dignitas facere videtur, & non persona excommunicata. §. q. 4. nonne. facta enim horum tuetur praetor. vt no. 5. de elec. nihil. nec ob. 24. q. 1. c. 2. & 3. vbi dicitur, quod excommunicatus non potest excommunicare: quia ibi loquitur de nominatim excommunicato, etiam non tolerator: & videtur, quod si non excommunicatus petat aliquid ex aliquo contractu, ab excommunicato, quod non excommus nicate cogetur dare excommunicato omne id ad quod tenetur ex eo contractu. 5. de except. cum inter dile. (spe) propter dubium. 4. di. ad eius. & c. baptizari (coarctari) de facto: imo dicimus, quod de iure possunt coarctari ad reddendum debitum sibi solutum (exigi) . 5. de iudi. intelleximus. 5. de except. cum inter. in iure. 11. q. 3. quoniam mul. antecessor. quod prae. s. eo inter.

CAPVT XXXV. 1 Laicus index, qui tenet aliqnem in carcere, qut clericum dicit, an debeat super hoc quod sit clericus probationes recipere. 2 Crimen sacrilegii est detinere clericum. Ebiscopi dicuntur habere merum imperiumt super clericos. 4 Potest quilibet elericus capere clerieum feruientem sibi. VT FAME. (Arcte) non solum in claustro(laici) . 3. eod. vniuersitatis. contra. sed ibi loquitur de corrigibilibus, pP hic de incorrigibilibus scapere) si laicus iudex tenet aliquem in carcere, qui dicat se clericum, non debet ipse laicus recipere probationes clerici super hoc, quod sit clericus, imo mandabit ordinario suo, vel melius ordinario capientis, & accusabit eum de sacrilegio, qui de hoc cognoscat, cum haec causa sit spiritualis. 5. de iudi. decernime. 2. qui fi. sint legi. transmissam. lator. & interim iudex laicus supersedebit accusationi, & poenae illius, qui dicit se clericum. 3. de ordi. cog. tuam. sed tamen a carcere suo propter hoc non relaxabit eum: quia hoc iudicio pendenteclsct an sit clericus vel non, nihil immutandum est: vt. 5 de ap. signi. & potest hic proponere non solum elericus, sed etiam suus praelatus, etiam clerico nolente, & se laicum confitente: quia est iniuria ecclesiae. I. eod. c. proxi. 2. q. 1. in primis. in prin.

2 Item potest episcopus, maxime si est ordinarius capientis, procedere in modum inquisitionis contra detinentem, quod crimen sacrilegii est, detinere clericum. 17. q. 4. quisquis. & c. si quis deinceps. & c. seqe. & hoc est verum, si est fama, quod sit clericus, sed non est notorium: quia si esset notorium, tunc posset eum requirere, tune posset eum requirere, & excommunicare, & non alias praecedente inquisitione. Imo plus videtur, quod si clericus conueniatur etiam super ciuili causa, coram iudice seculari, siue inuitus, siue voluntarius: quod praelatus suus potest, etiam eo inuito, abstrahere, a iudicio seculari. 5. de fo. compe. si dile. 11. q. 1. molita placuit. de persona fratris. & etiam potest iudicem punire de sacrilegio. ar. 5. de fo. compe. c. 1. illud satis verum videtur, quod si praelatus ageret, pro recuperatione sui clerici. quem laicus velut laicum suum possidet, vel officio iudicis, vel rei ven. de iure ca. vel praeiudiciali, de quolibet, not. i. de maio. & obe. inter. quod tunc agere debent coram iudice rei. ar. C. vbi cau. stab. l. 2.

(Praelatorum) scilicet, episcoporum, qui quasi merum imperium habent, & aliorum qui ordinariam potestatem super hos habent, vel aliam correctionem, sicut abbas in monachos: nam alii praelati non habent potestatem per se capiendi, nec alii demandandi, quamuis dici posset, quod si timeretur de fuga, possent dare licentiam capiendi, quia, quamuis non possint iudicare de criminibus, tamen posset in carcere detineri, quousque praesentetur superiori iudici: sicut dicitur in defensore. Authen. de defen. ciui. §. nos igitur. & §. ina terim. ar. ff. de his quae in frau. cre. ait praetor. §. fi venditorem. satis videtur, quod quilibet iudex ecclesiasticus, siue ordinarius, fiue delegatus, clericum coram se exequentem mandata sua, ex iusta causa potest capere & detinere. arg. C. de spor. iudicibus. Authen. vt liti. iur. §. & hoc quoque iubemus. minores autem praelati qui iurisdictionem non habent: forte & ei subditi, & socii possunt capere socium vel subditum suum, quem habent suspectum, & praesentare iudici in Authen. vt iu. sine quo suf. §. necessitatem. ar. C. de decu. generali. 4 Item & quilibet clericus possetcapere clericum seruientem sibi modico tempore, si haberet eum probabiliter suspectum. ar. ff. de pe. respiciendum. §. furta. laicis autem siue sint iudices, siue aliam potestatem habeant super clericos, non licet clericos capere: quia nec tacite, nec ex pressae possunt clericali priuilegio renunciare. 1. e. contingit. 5. de fo. compe. si diligenti. & hoc idem dicimus, etiam si laici delegati sint a praelatis ecclesiasticis. 3. e. vniuersitatis. Item dicunt quidam, quod si inueniantur in peccato, quod capi possunt. ar. ff. quae in frau. cre. ait praetor. §. si debi. in malis factis enim non priuilegiatur dignitas. C. vbi sena. l. 1. Alii dicunt contrarium (extendat) nam si vltra se extenderet, tenerentur. sup. de restit. spo. olim. ff. ad leg Aquil fi ex plagis §. taberarius.

CAPVT XXXVI. 1 Actio inur. competit ecelesae, unde est elericus, qui uerberatus fuit, & uide in nu. 2. 2 Dominus an & quando possit agere de iniuria facta mercenario, uel alii, qui sibi seruiuisset.

CONTINGIT. (Iniuriosa) contra, quia iniuria non fit volenti. 33. q. 3. noluit. C. de transac. cum dona. sed dic iniuriosam, quo ad ecclesiam, cuius iniuriam remittere non potest. 23. q. 4. si is qui sicut. nec filius potest remittere iniuriam, quantum ad patrem. ff. de iniur. l. 1. §. vsque adeo. fi. ff. de pac. iur. §. vlt. 63. di. Salonita. imo, nec episcopus solus potest remittere, cum sit procurator. 12. q. 1. c. vlt.

Iniuriosa) licet non respondeat quaestioni huic, tamen colligitur sol. quia si manum iniuriosam ei infert, incidit in canonem. 1. q. 4. si quis sua. ex eo, quod hic dicitur, dicunt quidam, quod si iniuria fit alicui clerico, & maxime verberando, quod ecclesiae, vnde est clericus, competit actio iniuriarum. arg. 3. de poe. c. 2. 17. q. 4. si quis deiuceps. & c seque 2. qd i in primis. in prine.

Item dicunt, quod ecclesiae compe¬ tit actio iniuriarum, si clericus trahitur ad seculare forum. 5. de foro compet. si diligenti. Alii dicunt, & magis videtur iuri concordare, quod cum clerici sint liberae personae, non competit pro praedictis actio iniuriarum, sed alias, vel publicis actionibus, vel authoritate praedictorum canonum possunt accusari. Hoc autem est certum, quod episcopus bene potest accusare illum, qui suum clericum laedit, vel detinet, vel alias iniuriam facit loco sacro. C. de epi. & cle. si quis in hoc. & . 3. de app. dile. videtur tamen, quod si aliquis verberat clericum in iniuriam ecclesiae, cuius clericus est, quod bene competit ipsi ecclesiae actio iniuriarum. Imo plus est, etiam agit dominus pro iniuria facta mercenario, vel alij, qui sibi seruiuisset in exercitu aliorum seruitio in iniuriam domini, arg. ad hoc. quia actio iniuriarum non competit pro iniuria facta libero homini. qui mihi bona fide seruiuit, nisi fiat in meam iniuriam, quia tunc bene competit. insti. de iniur. ff. de iniur. item. 2. pe. & antepe. Item plus videtur, quod si clericus abduceretur ab officijs, etiam si non fieret iniuria ecclesiae, tunc bene competit actio iniuriarum, & eodem modosi partes litigantes abstrahantur de consistorio alicuius. arg. ff. de iniu. apud. §. si quis. &. §. committere. & §. sed . sup. de pe. dile. ar. etiam ad hoc, quia per hoc diminuitur dignitas ipsius ecclesiae & iudicis, & diminutio dignitatis adducit actionem iniuriarum. ff. de iniur. le. 2. §. 1. tamem non dicimus, quod si aliquis verberaret aliquam personam extraneam in meam iniuriam, quod propter hoc haberem actionem iniuriarum, quia haec iniuria non laedit corpus meum, nec dignitatem meam, nec famam. ff. de iniur. le. 1. §. 1. Et not. in actione iniuriarum, quod licet solummodo prosequatur vindictam. ff. de iniur. iniuriarum actio. insti. de perpe. act. §. non omnes. 2. §. poenalis. tamen iudex ex officio suo praecipiet amoueri iniuriam, si adhuc durat. VERBI GR AT IA: agitur iniuriarum proiniusta excommunicatione, certe iudex non solum iudicabit in excommunicatione, sed ex officio suo praecipiet de facto, vel de iure absolui excommunicatum. argumentum. ff. de iniur. item alias. sed si vnus. §. ait praetor. imo plus dicunt aliqui, quod iudex in actione iniuriarum, debet habere rationem damni arg. C. de iniur. dominum. Alii contra intelligunt praedictam l. quod ratio damni habetur, non per actionem iniuriarum, sed per actionem. l. Aquil. ff. ad l. Aquil. sed & si quaecunque. S. iniutiam.

CAPVT XXXVII.

RELATVM EST. (Nisi fecerint) scilicet, hoc sequitur, sic intelligitur. sup. eo. mulieres. in princ. (nisi fecerint) ponit duos casus, in quibus excommunicati serui non sunt ad se. Apo. mittendi (remoueri) hinc videtur quod sit specialis indulgentia, & aliud sit de iure communi.

CAPVT XXXVIII. 1 Excommunicatus an possit pugnare in iusto bello, antequam absoluatur, & an in periculo mortis absolui possit.

SACRIS EST. (Bello) no. exs communicatum posse pugnare in iusto bello, antequam absoluatur, sed certe tunc erat absoluendus, si periisset, nam quos libet in periculo mortis licet absoluere. sup. eod. quod de his. vbi no. ( constitutionis) sup. eod. a nobis.

CAPVT XXIX. SICVT NOBIS. (Aut alio) per testes

CAPVT XL. 1 De iure non potest excommunicatus appellare. 2 Excommunicatus quous que uitari debeat. Eacommanicatus an ante absolutionem sit audiendus. 3 Non auditur is pro quo est excommunicatus, si dicat prius cognoscendum de appel. uam absoluatur. 4 Non debet superior excommunicatum absoluere, nisi legitima e uera causa appellationis probata.

PER TVAS. (Videtur) Horum opin. mala est, nisi de illis intelligant, qui per archiepi scopum absolui non possunt e quibus manifestum est, quod sunt iuste excommunicati. (Defertur) id est, deferri non debeat de iure, puta quia excommunicatus appellare non potest de iure, & hoc est quod sequitur. excommunicatus autnt, etc. loquitur secundum opinionem eorum, quorum opinionem narrat, non enim est verum, imo etiam excomuncatus appellat. §. de excep. cum inter. sed decepti fuerunt isti per decre. 5 de ap. pasto. quae non dicit, quod non possit appellari, quo ad hoc, vt illa appellatio negotium transferat ad superiorem, sed quod secum feret executionem. (vocem) hic patet hanc decre. Alex. loqui, quando per app. post sententiam excommunicationis interpositam, negotium fertur ad superiorem, quam ante cognitionem habeat superiori super principali causa, quando per appellationem vel simplicem quaerimoniam, ad eum causa defertur. not. sup. de rescri. ab excommunicato. (audiendi) super principali causa (remittendi) super principali causasin Sardicen.) 11. quaestio. 3. si episcopus. forte (abiectus) id est, excommunicatus, & intelligitur post appellationem, vel tolerabili errore expresso (vtrum) ex nunc interpretatur capitulum. Sardi. (intolerabilem) intolerabilis error est, si mandauit aliquod peccatum. Item si mandaret contra iusseorum) id est, appellationis permissae vel intolerabilis erroris expressi. (de ipsis) id est, de intolerabili errore, vel quod post appel. lata sit sententia. de hoc not. sup. de appel. dilect. si autem constaret appellatum, sed diceretur iniuste appellatum, non negaret in alijs audientiam, sed tamen cognoscetur, si iusta praecessit appel. vel iniusta, quia si iusta praecessit appellatio, pronunciabitur exconmmunicatio nulla, si vero iniusta praecessit appellatio, remittetur ad excommunicatorem absoluendus, & mandata recepturus. 3. de offi. deleg. cum contingat. alii vero dicunt, quod quousque constat de iusta appellatione, & iniusta exconmunicatione, semper debet in alijs euitari. & no. sup. de appel. dilect. nos dicimus, quod semper est vitandus, quousque constet, vel nullam sententiam, vel absoluatur ad cautelam, vt hic. Hodie haec correcta sunt. inf. eo. solet.

(Constiterit) prosequendo appellationem, postquam appellator dicitur excommunicatus. Imo plus dicimus, quod etiam si non prosequatur appellationem, sed in modum replicationis proponat appellationem legitimam, audiendus est. VERBI GRATIA: Peto a te centum, tu excipis excommunieatum aliqua exconmunicatione, ego replico, illam excommunicationem praecessisse legitimam appellationem, sum audiendus, nam si ita est, quod constet excommunicationem non tenere, & me posse agere, & sic admittendus sum ad agendum. arg. ff. de inoffi. test. l. contra vete. §. si quis filius. ff. ex quibus caus. ma. necnon. §. vlti. & potest hanc replicationem legitimae appellationis, non solum intra annum, sed quamdiu voluerit opponere. Alii tamen dicunt contrarium, & forte melius. de hoc not. 5. de app. saepe. nisi forte prosecutus fuisset appellationem, quia tunc semper & perpetuo de appel latione praecedente excipere & replicare posset (in alijs) iudicijs, secus in negotijs extra iudicia. sup. de apspel. dilect. inf. eod. solet. in fin. ( Consueuerit) non enim auditur is, pro quo est excommunicatus, si dicat prius cognoscendum de appel. quam absoluatur. de hoc not. inf. eod. solet. sed quid dices dicitur appellationem non tenere, quia manifestum erat crimen. sup. de appel. cum sit Ro. proposuit. & dicitur non praestandam absolutionem, nisi praecedente emenda. inf. de ver. fig. ex parte. & c. seq.

Ex aduerso dicitur ex quo excommunicatus est post appel. quod absoluendus est ad cautelam, quantum nobis videtur, vbi dicitur non tenere appellationem, nec excommunicationem, propter manifestam offensam promulgatam non absoluetur ad cautelam, sed de facili intra octo dies. inf. eod. solet. ille, qui excipit, de manifesta offensa, eam probet. alioquin, si longius interuallum, quod arbitrio iudicis dicimus relinquendum, petat ad probandum, si voluerit, sufficientem cautionem praestare de satisfaciendo, prout ius requirit ipsum absoluere, eius quod dicitur. inf. eod. sacro. vbi dicitur, quod excommunicatus debet remitti ad excommunicatorem, si sine periculo morae fieri potest, quamuis ibi loquatur de eo, qui dicit se iniuste excommunicatum. hic autem proposita est quaestio de eo, qui post appellationem legitimam, dicitur excommumicatus, quia ipse absolutionem petere debet, quamuis non credat se excommunicari, quia in dubijs in tutiorem partem declinare debemus. sup. de spon. iuuenis. Alii aliter dicunt, sed nonne haec consuetudo est extendenda ad archiepiscopos, & alios iudices, ad quos appellatur. argumen. quod sic. 12. distin. per totum. de consec. distin. 1. basilicis.

Alii dicunt contrarium in praecedenti casu, tamen si vellet meo consilio credere, peteret absolui ab excommunicatione lata in se praemissa protestatione, quod per absolutionem non fiat sibi praeiudicium in aliquo, puta si interim celebrauit, quod ex celebratione non fit irre¬ gularis, & quod per absolutionis petitionemnon confitetur sententiam tenere, & facta hac protestatione, siue superior eum absoluat, siue eum ad excommunicatorem remittat, non fit sibi praeiudicium, quia haec protestatio ex probabili causa fit, vnde prodest vt no. extra deconsti. cum M. & de elect. cumana. & secundum hoc optime intelligitur, quod hic dicitur, quia fit absolutio ad cautelam, sic enim bene cauetur vtrique. Nam illi, pro quo vel in cuius fauorem excommunicatus est, nullum fit praeiudicium in iure suo, si proximus suus communioni ecclesiae restituitur, est enim excommunicatio medicina excommunicati non ius alicuius. 2. quaestio. 1. multi. Et hinc est, quod non auditur appellans, qui appellat, ne absoluatur ille, qui pro eo excommunicatus est. inf. eod. sacro. cauetur etiam excommunicato, ne in dubio periculose sine absolutione maneat, & potest dici, hanc ipsam absolutionem debere fieri ad cautelam, non solum quando dicitur lata sententia excommunicationis post appellationem, vel intolerabili errore expresso, sed etiam quando contra aliquem qui agit opponitur excommunicatio, vt repellatur ab agendo, nam etiam in hoc casu, si petat absolui ad cautelam cum praemissa protestatione, non video, quare sibi non debeat dari, dummodo ab ipso, a quo petitur, absolutio vel eius authoritas, vel eius subdito dicatur excommunicatio lata. argumen. sup. de cle. excom. mi. Apostolicae. inf. eod. c. venerabilis. tamen per hoc non prodest sibi, quin sit irregularis, si scienter post excommunicationem celebrauit, & hoc est de prouisione vel permissione plus, quam de iuris rigore. Nunquam enim sine protestatione absolutio fit praeiudicium, si apparuerit sententiam tenere, neque prodesset, si apparuerit sententiam tenere, etiam si sit iniusta, si autem iudex, vel aduersarius petant, quod confiteatur sententiam tenere, antequam absoluatur, male faciunt, ex confessione enim sua modo. Nec debet aduersario aliquid accrescere, necsibi deperire. argument. ff. si ser. vend. l. sicut. §. quaeritur. sed & hoc idem dicendum videtur, etiam si non protestetur, sed hoc securius est, id est, in his qui dicunt se iniuste excommunicatos (verum) ex nune incipit interpretari decre. Alexan. quae loquitur, quando aliquis non contendit se post appel. excommunicatum, vel into¬ lerabilem errorem expressum, sed dicit se iniuste excommunicatum, & ante appel. quod patet ex verbis Alex. vbi dicitur, quod si ante app. etc. per quod patet, quod post sententiam appellatum fuit. Si enim non esset appellatum post sententiam, non de gratia, sed necessitate ad exconmmunicatorem remittitur. supra, de offi. ord. ad reprime. nisi periculum esset in remittendo. inf. c. sacro. §. 1. (Absoluere) praemissa tamen cognitione, quod ex iusta causa sit appellatum post excommunicationem, & quond vera sit causa appellationis, quia si appellatio non fuit legitima, & etiam vera, causa non transfertur ad archiepiscopum, & sic non valet eum absoluere, neque valet absolutio. Alii tamen dixerunt, quod ex quo coram archiepiscopo est probatum, quod ex causa legitima est appellatum, etiam si non constet de veritate causae: tamen quia hoc cognitionem habet, statim absoluet eum. Alii dicunt, quod a sententia ercommunicationis tenet appellatio, etiam sine expressione causae, sicut a sententia diffinitiua: sed hoc non placet, quod sic probo, appellatio quo ad excommunicatorem nihil valet, quia semper excommunicatio secum trahit executionem. supra, de appel. pasto. sed quo ad principale negotium facit, quia si iusta causa est appel. illud trahit ad cognitionem superioris: sed si est iniusta, tantum apud primum iudicem remanet iurisdictio, qui solus absoluet.

1 Item sicut superior non debet absoluere excommunicatum a subdito, qui per simplicem querimoniam accedit ad superiorem: sed eum debet remittere ad excommunicatorem. infra eod. sacro. sic, & si appellauit non debet absolui a superiore, nisi prius constet de iustitia: alias de iusta appellatione. supra, de offic. ordi. ad reprimen. primum dictum magis placet, scilicet, quod superior non debet absoluere excommunicatum, nisi probata legitima, & vera causa appellationis, cum interim iurisdictio remaneat apud iudicem a quo est appellatum, & tenehit, quod faciet nisi obtulisset, se coram eo probaturum causam appellationis. supra, de appel. interposita. in prin. sed decr. Alex. cuius tenor hic inseritur, videtur contradicere, vbi dicitur, quod in optione superioris est, ad quem appellatum est, vtrum absoluat ipse, vel ad excommunicatorem absoluendum remittat, quod non potest intelligi, quod habeat hanc optionem, postquam cognouit de appellatione, quia tunc si cognouisset, quod post appellationem legitimam excommunicasset, iniuste faceret si ad eum, qui imiuste eum excommunicauit, & qui puniendus est, eum remitteret. Item si constaret, quod appellatio esset iniusta, & excommunicatio iusta, male faceret superior, si eum absolueret, vt hic in fin. dicitur.

Sed resp. tenorem illius decre. habuisse olim locum, quando licebat appellare etiam sine causa. supra, de appel. cum sit ro. quia tunc semper per omnem appellationem deuoluebatur iurisdictio ad superiorem, nec erat necesse, quod cognosceret de causa appellationis, an esset iusta, necne, sed de principali statim cognoscebat, & ideo bonum erat tunc, quod si appellatum erat, quod posset absoluere, & etiam remittere: sed hodie cum ad superiorem non deuoluatur iurisdictio, nisi probata vera & legitima causa appellationis, non habet locum, quod possit absoluere vel remittere, sed expectare debet quousque cognoscatur de appellatione, an sit iniusta, vel ista (audiat) secus si per querimoniam detulisset causam ad superiorem, vt no sup. de rescri. ab excommunicato (manifestum) & de hoc constat episcopo, vel per testes, vel per publicam famam. supra, de spon. cum in tua. vel etiam si hoc non constet episcopo, tamen vel alius hoc sit probare paratus (non debet) etiam si sit appellatum, & secundum hoc potest saluari opinio ( absoluere) sicut econuerso si cognosceret notum esse, excommunicationem non tenere, posset denunciare superior eam non soluendam. supra, de appel. solicitudinem.

CAPVT XLI.

SI ALIQVANDO. (Credatur) . Repete quae diximus sup. de princi. cum olim. in fin.

CAPVT XLII. OFFICII (veritatem) hanc. scilicet se esse exconmmunicatum ab illo vel ex alia causa. 5. eod. cum pro causa. (non prodest) vt reputetur absolutus, & reconciliatus ecclesiae( absolutionem) in ecclesia cum solennitate, quam habes sup. eod. a nobis. §. pe. vel commu¬ nioni hominum restituatur. Credimus tamen, quod a sententia sua excommunicationis, absoluet eum verbo proferendo sententiam absolutionis, si queres ad quid valet haec sententia excommunicationist Respon. habet duos effectus, vnum eiiciendi extra ecclesiam, & alterum confirmandi, siue retinendi extra, sic & absolutio habet vnum effectum remittendi in ecclesia, & quantum ad hunc effectum, non absoluitur nisi ab omnibus absoluatur, habet & alium, scilicet, remouendi impedimentum, valet ergo quoad secundum effectum, quia quanto erit breuiter funiculus, tanto facilius poterit liberari. sup. de treu. c. 1. & quantum ad hunc secundum effectum, potest quis pluribus excommunicationibus ligari. 3. quaestio. 4. Engeltrudam. Alii dicunt non, sic faciendam absolutionem, sed vna absolutione tolli omnes excommunicationes, sicut vna act ceptilatione tolli omnes obligationes. C. de transact. transactio. ff. de accep. pluribus. Alii dicunt, quod omnes excommunicatores delegabunt vices suas vni, vel quilibet absoluet solenniter, & vltra confirmabit praecedentia. ff. de ser. rusti. prae. per fundum. de hoc no. sup. eod. cum pro causa.

CAPVT XLIII.

RESPONSO. (Ciues) scilicet, consiliarii, vel alij, qui delinquerent. arg. sup. de simo. ves niens. & sup. de cle. excom. mi. lator. ciuitates eum non poterant excommunicari vel vniuersitas. i. eod. Romana. §. vniuersi. 24. quaestio. 3. si habes. vel quod speciales ciues erant excommunicati, sed tota ciuitas interdicta (ecclesiam) not. excommunicatos posse ingredi ecclesiam, dummodo non audiant officium.

CAPVT XLIIII. 1 Debet unusquisque potius omnia malapati. quam contra conscientiam peccatum operari mortale, & uide in num. 2. & uide etiam nonnulla ad hoc propositum, in nume. 3. &4.

INQVISITIONI. ( Distinguendum) secundum hanc distinctionem intelleximus. sup. de restit. spo. literas. 3. de iuor. quanto. (In primo) scilicet, quando sine mortali peccato ei commisceri non potest, puta, quia est eius consanguinea, sed si sine peccato potest ei commisceri, ipsa tamen priuata est iure petendi, vt, quia commisit adulterium, potest ei reddere debitum, nec credimus ei propter hoc fieri praeiudicium, quia propter hoc videatur accusationem adulterii renunciasse, cum, si aliter diceretur, esset lex, vel praeceptum iudicis iniquum, quod eum illaquearet. 27. quaestio. prima. de viduis. & supra, de restit. spo. literas. Imo nec illam irregularitatem, de qua habetur. 34. distin. si cuius. incurrit. Exigere autem non debet, & hoc dicimus, si factum non sit adeo notorium, quod non sit inficiationi locus, tunc enim sua authoritate dimittere potest. sup. de diuor. signi. contradicit. sup. de diuor. porro. Et est hoc ea ratione, quia ipsa adulterium committendo, ipso iure priuata est potestate petendi debitum, vnde iste reddere non tenetur, imo si reddat cum non teneatur, crederem sibi fieri praeiudicium, & irregularitatem incurrit, si tamen mandato iudicis inique praecipientis, vel etiam iniuste, quia forte sibi non constat de adulterio, non credo quod fiat sibi praeiudicium, vel irregularitatem incurrat, quidam tamen dicunt, quod irregularitatem incurrit.

2 In primo) idem videtur dicendum in simili. VERBI GRATIA, aliquis vidit, & cognouit indubitanter, quod aliquis iniuste & iniuriose verberauit clericum, nam iste omnibus modis debet abstinere ab eius communicatione, saltem in priuato, si percussio fuit priuata, & in publico, si fuit publica, & prius debet sustinere excommunicationem, quam ei communicet. Si autem pro certo nescit percussionem iniustam, sed probabiliter, & discrete hoc credit, tunc per se non conmunicet ei, sed ad petitionem percussoris non vitet eum etiam in priuato, licet posset ratio diuersitatis assignari, quia communio est voluntaria, sed redditio debiti, est necessaria. Si autem iniustam percussionem credit, ex leui & temeraria credulitate, tunc & per se, & per alterius participationem secure communicet ei. Quidam tamen dicunt, quantumcunque publice quis clericum percutiat, nunquam tamen, nec a videntibus, quando percutitur, nec ab alijs vitari debet, quia licet in veritate sit excommunicatus, nondum est tamen excommunicatus nominatim, nisi per iudicis sententiam excommunicetur. 2. quaestio. 1. multi. Sed nobis videtur, quod aliter etiam, quam per sententiam potest esse notoria excommunicatio alicuius, sicut & fornicatio. sup. de coha. cle. & mu. vestra. vbi not. & c. multi. loquitur, quando excommunicatio non erat notoria, licet esset talis, quod, probari poterat, puta, quia multis videntibus facta erat iniusta percussio, tunc enim satis credo, quod non debet vitari, nisi primo condemnetur, & sic loquitur. c. multi. si autem aliquis fuit publice per sententiam excommunicatus, & denunciatus, & postea iste excommunicatus inueniatur in remotis partibus ab aliquo, qui fuit praesens, quando fuit sententialiter excommunicatus, debet eum vitare & in publico, & in priuato. Ridiculum enim esset dicere, quod non deberet vitare excommunicatum, nisi quando paratas habet probationes, imo idem videtur, scilicet, quod debent vitari ab eo, etiam si omns illi mortui sunt, qui sententiae interfuerunt. Nec est contra. 6. quaestio. 2. c. 2. & 3. quia loquuntur, quando excommunicatio nunquam fuit notoria, hic autem locuti sumus, quando excommunicatio aliquando fuit notoria, vel per sententiam, vel per euidentiam facti indubitatam. sufficit enim factum fuisse notorium aliquando, & alicubi, etiam si probationes defecerint, illi autem forte dici posset, quod Abbas vel alius praelatus praeciperet monacho, vel subdito suo, quod celebraret praesente illo, quem ipse scit aliquo praedictorum modorum indubitanter excommunicatum, sed Abbas & alii nesciunt, quod celebrabit, sed protestetur saltem nouit excommunicatum, quod non intendat orare, nec celebrare cum excommunicato, sed cum alijs, sed si praeciperet ei quod cum eo solo celebraret, non debet obedire, quia peccatum est. sup. quod met. sacris. Sed quid si iste excommunicatus dicit: ego fui absolutus a praedict a excommunicatione, sed non habeo ad praesens instrumentum vel testes, videtur quod sit ei credendum sine alia. ar. suae absolutionis. arg. sup. de cle. percus. c. 1. & 2. sed videtur quod si eius exconmmunicatio nulli est praeiudicialis, quod possit ei communicari, si alias est persona bonae vitae, & maxime, si hoc iurat. arg. sup. de cle. percus. tuae.

(Mortale) sed quid si mortale peccatum non praecipiat, sed alias iniustum, videlicet, quod det alicui sine causa libros suos vel domum, & si non dedit, sit excon¬ municatus, nunquid dare tenetur: Respon. non, sed aget cum superiore, vt absoluatur. inc. eod. sacro. & ille, qui consuluit ei, quod non satisfaciat, non incidit in canonem maioris excommunicationis, quia non communicat crimini, quia non est crimen, si non obedit in minorem, tamen excommunicationem bene incidit, quia eam seruare debet, etiam si sit iniusta. 11. quaestio. 3. c. 1. sed quid si Papa iniustum praecipiat, qui superiorem non habet, cum quo agi possit, potest dici, quod si de spiritualibus vel ecclesiasticis personis aliquid praecipit, etiam iniustum illud seruandum est, quia nemini licet de eius factis iudicare. 40. distin. si Papa. 9. questio. 3. cuncta. & multis alijs. c. nisi mandatum heresim contineret, quia tunc esset peccatum, vel nisi ex praecepto iniusto vehementer praesuameretur statum ecclesiae aturbari, vel etiam forte alia mala ventura esse, quia tunc peccat obediendo, cum debeat futura mala praecauere, non iuuare. Item si praecipiat laice b, qui non est de iurisdidione sua, nec ratione personae, nec causae, nec alia, nec video quare debeat obedire sed tamen excommunicationem semper obseruet, quia cum in potestate sua sit ecclesia militans & ad eius mandatum de¬i beant sac ramenta ministrari, nullus contra eius mandatum debet se eis immiscere.

CAPVT XLV.

CONTINGIT. (Si tertio) sup. eod. in c audientia. sup. de priui. ex parte. contra. sup. eod. perpendimus.

CAPVT XLVI.

IN PRAESENTIA. (Obii. 6 cere) repete quae diximus. de excepti. a nobis. ( obiicere) si denunciabant. hoc so¬¬ um sufficit ad repellendumeos a denunciatione, quod non praecessit monitio. sup. de accu. super his. si accusando sufficit ad repellendum accusatorem, quod erat criminosus, ex eo quod participauerat excommunicato. sup. de aceu. c. penul. 2. quaestio. 7. quaerendum accusatio.

CAPVT XLVII. 1 Denfensio clericorum ad ius publicum spectat, unde omnes tenentur eos defendere. Et quid sit dicendum, si clericus tantum uere beretur.

QVANTAE. (Obuiare) v5. distin. §. 1. §6. dist. non satis. ibi pasce. 23. q. 3. non inferenda. & c. vlti. ff. ad sil. l. 2. §. cum autet. Sed contra si illicitum est accipere pecuniam pro defensione. ff. quod met. cau. metum. §. sed licet. nec repetitur. ff. de don. pater. §. his. ergo non tenetur defendere, quia si teneretur, posset repeti pecunia. ff. de condi. ob tur. cau. l. vlti.

Quidam dicunt, quemlibet teneri ad defensionem clerici. argum. 90. dist. praecipimus. 3. quaest. 1. nulli. & c. seq. Nec obstant supradicta, cum officialis gratis teneatur suum officium impendere, & tamen si recepit, non repetitur. 14. quaestio. 5. non sane. Item pro eis est, quia defensio clericorum ad ius publicum spectat, vnde omnes tenentur. 1. dist. ius publicum. Alii dicunt tantum iudices, & eos qui super percutientes clericos potestatem habent aliquam, teneri ad defendendum. 24. quaestio. 4. ferte. Idem dicerem de eis, quorum nomine fit verberatio, non crederem tamen talem incidere in canonem, si ex negligentia non prohibeat, cum necessarius sit dolus ad hoc, vt quis incidat, sed per hanc decre. siue suo nomine verberetur clericus, siue non, siue sit in sua potestate, siue non, semper cadit in canonem, dummodo dolo fecerit.

CAPVT XLVIII. 1 Monitio quando sit necessaria uel non. 1 Priuatur ingressu ecclesiae excommunitan: aliquem iniuste. 2 Nota bic, & in nu. 4. 5. quosdam casus, in quibus haec decretalis habet locum, uel etiam non habet. 6 vn imminente periculos debeat semper absolui excommunicatus. 7 Non potest excommunicatus aliquam causam prosequi, nisi petat se absolui. 2 In petitione absolutionis non est necessarius libellus, nec lit. contest. 9 Interesse dicitur constare per iusiurandum in litem. 10 Interesse, seu aestimatio, seu pretium, aliud est conuentum, aliud commune, aliud singulare. 21 Valet petitio, etiam si corpus rei, quae non ex¬, tat, petitur 22 Cum petatur absalutio, tantum non est necesse u cari excommunicatorem 3 Excommunicator non statim, cum absolutus futerit ab excommucicatore, debet ei pra cipere. 4 Qutemadmodum sententia excommunicationis trahit secum excommunicationem fptttirfcrrfr tentia absalutionts

SACRO. (Competenti) tMlonitio est necessaria etiam in notorijs & in omnibus, nisi in futuris, vbi non est necessaria monitio, quia tempus monet. 5. q. 1. quidam(competenti) monitio sufficit, vbi factum est notorium, vel sententia lata, alioquin oportet etiam cognosci, an causa subsit. 2. q. 1. nemo (admonitione) trina. 24. q6. 3. de illicita. Dicimus tamen, quod non incurrit poenam huius decre. etiam si semel tantum moneat, licet sit quandoque honestum, quod ita faciat. ar. 3. vt lit. non contest. tuae. 4. quaest. 5. c. 1. in fi. (praesentibus) scilicet, vna cum monitor. sup. de test. in omni.

2 (Ingressum) per hoc intelligo eum priuatum ingressu ecclesiae, non solum, vt non licet sibi ministrare in ecclesia in ordine suo, sed etiam non licet ei in ecclesia interesse diuinis, siue cum alijs psallendo, siue non psallendo, sed tantum audiendo. Imo plus videtur, quod etiam si ibi sit, non liceat orare, & si moreretur, non deberet in ecclesia, siue in coemeterio sepeliri, non negamus tamen, quin per ecclesiam transire possit, extra ecclesiam autem potest diuina officia celebrare, etiam in officio suo, non obst. tali interdicto, & haec satis probantur ex propria verborum significatione (ecclesiae) & est hoc verum, si procedit tanquam iudex, secus si procederet tanquam pars, suum exequens officium. sup. de censi. c. venerabilis. in gloss. quia saepe vltra medium. (iusta) ex causa (interdictum) ipso iure (plectendum) alias multandum, & excommunicatus absoluetur a superiori, si est certum, quod non processerit monitio. argumen. 5. quaestio. prima. nemo. (caueat) excommunicator. (manifesta) & coram se probata. 2. quaestio. prima. nemo. (requisitus) ad hoc facit requisitio, quod imponitur ei poenitentia, ad interesse autem tenetur, etiam si non sit requisitus, sed per imprudentiam iudicauit. instit. de oblig. quae ex quasi delict. in princ. (reuocare) ad hoc. sup. de procur. querelam. gloss. reuocando primam. ( Reuocare) videtur quod non possit reuocare, cum ipse excommunicator sit priuatus ingressu ecclesiae. sup. eod. §. 1. Respon. ibi loquitur de sententia iniusta, ex ordine, hic de sententia iniusta, ex causa, sed & si esset priuatus ingressu ecclesiae excommunicator, sicut in superiori casu, & tamen sententiam absolutionis feret, & alius non ipse in ecelesiam introducet. arg. sup. de cle. exc. mi. si celebrat. & etiam si ipse idem introduceret in ecclesia, licet peccaret, tamem absolutio teneret. Vel dic, bene introduceret in ecclesia, licet ibi officium dicere non possit. sup. eod. respon. inf. eod. duobus. hoc non placet.

(Reuocare) haec decr. non habet locum, quando aliquis iudex, cum causae cognitione tulit sententiam, contra aliquem, super aliqua re alii danda, & quia eam non dabat, & quia rei iudi. non parebat eum excommunicauit, nam hic constat, quod iste excommunicatus non est absoluendus, nisi sententiae pareat, cum manifesta sit offensa, de qua constat per sententiam, a qua non est appellatum. inf. de verb. signi. cum olim. & c. ex parte. posset tamen dici, quod in praedicto casu habet locum haec decre. non quo ad illum articulum, quod possit absolui, nisi pareat rei iudicatae, sed quo ad alium articulum, scilicet, quod iudex eum condemnet ad interesse, & alias prout viderit expedire. Item iudex audiet nunc excommunicatum, post absolutionem, si velit agere contra iudicem: quia malitiose, vel per imprudentiam condemnauit eum. insti. de obli. quae ex delic. in prin. nec ob. exceptio rei iudi. a qua non est appellatum: quia aliae sunt personae, inter quas modo agitur, scilicet iudex & excommunicatus, & aliae fuerunt personae, inter quas primo actum fuit.

Item ad aliud modo agitur: quia ad interesse, & alias poenas, ad aliud primo, scilicet ad rem quae petebatur. Item haec decre. potest habere locum, vbi aliquis eum excommunicauit non procedendo ordine iudiciario, nec conseruato: & in hoc casu siue appellauerit excommunicatus, siue non, camem de excommunicatore apud superiorem potest deponere querimoniam, & tunc videtur procedendum, & ad absolutionem excommunicati, & ad condemnationem excommunicatoris secundum tenorem huius decr. vocabitur tamem aduersarius, & si tunc vellet dicere, eum pro notoria causa excommunicatum, audietur. inf. eo. solet. (Remittat) hoc intelligo, quando non fuit appellatum. de hoc no. sup. eod. per tuas. sup. de offic. or. ad reprimen. Item hic loquitur, cum dicitur iniusta excommunicatio, sed non probatur, si enim de ea constaret, non remitt eretur ad eum. 2. quaest. 1. nemo. Item non decet, quod ex eodem facto poenam, & praemium consequatur. ff. de neg. gest. fiue.

6 (Alioquin) hoc est nouum ius, vt si periculum imminet, absoluatur: nobis videtur, quod etiam si non immineat periculum, dummodo mora magna intercessura sit in absolutione, si remittitur ad excommunicatorem, quod eum absoluere potest superior, quae autem dicatur mora, arbitrio iudicis conmmittitur. argu. ff. de ver. sign. inter. & si superior dicit alias esse moram, vbi mora forte censeri non deberet, nihilominus absolutio tenet: quia ex quo superioris cognitioni committitur, quod super hoc arbitretur, & diffiniat, siue bene siue male diffiniat, siue arbitretur: eius diffinitio firma erit, & absolutio tenebit, cum haec excommunicatio, & absolutio ab ecclesia sint introductae, & ipse super hoc habet iurisdictionem. (Impendat) im causa autem non procedet, cum non sit ad eum appellatum. sup. de rescri. ab excom. (Ad interesse) damnum sumptus, scilicet litis & caetera consimilia. Item dicunt quidam eum tenere, si propter hoc amisit dignitatem, siue beneficium, est enim interesse circa rem. 12. quaest. 2. si quis de laicis. 2. q. 6. super ea. ff. de act. emp. & ven. lulianus. emptorem. in princ. (ad interesse) hic etiam punitur maiori excommunicatione, vel magis communione hominum. 24. quaest. 3. de illicita. Item tenetur imiuriarum. 11. quaest. 3. illud temerarium. Item poena sacrilegii. 24. quaest. 3. non in perpetuum.

Ad interesse, si fuit petitum, alias enim non tenetur. ff. de aedili. edic. ediles etiam. §. item sciendum. Sed videtur contra, quia excommunicatus non potest prosequi aliquam causam, nisi peteret se absolui. sup. de offic. dele. cum contingat. sup. eod. per tuas. sol. ista intelligitur de alijs, quae non contingunt expen. sed expensis interesse (iniuriam) bene petere possunt, quae descendunt ex excommunicatione, vel eius occasione veniunt, vt hic. argu. sup. de appel. solicitudinem. vel dic, & melius, quia hic de quo agitur, prius absolui debet, quam agat. sup. eodem. per tuas. & videtur dicendum, quod quando agitur ad poenam imponendam, excommunicato vel intere sse, quod libellus porrigendus sit ei, qui se opponit, & a quo praedicta petuntur, & causa exprimenda est in libello, cum persona ad ea obligata dicatur: vt no. sup. de offi. or. conquerente. & poterit conuentus excipe¬ re de spoliatione, sicut in alijs petitionibus potest opponi. supra, de ord. cog. cum dilect.

Si vero tantum absolutio petatur, hic forte non erit necessarius libellus, nec lit. contest. nec admittitur exceptio spoliationis. Primo propter generalem rationem, quia causa mere spiritualis est, vnde non est in his rigoriuris seruandus, qui in secularibus obseruatur. sup. de do. c. 1. arg. 11. quaest. 1. si quis. cum etiam potissime ad hoc facit, quia si praedicta requiruntur, pericus lum esset in mora, quod solum sufficit ad dandam absolutionem, vt hic. sup. in proxi. §. si enim aliter diceremus, contingeret quod mora quam vitandam praecipimus, in solennijs iudiciorum induceremus, exceptio autem, quod alia excommunicatione ligatus sit, semper competit contra petentem absolutionem: quia ea probata absolutio denegatur. sup. eod. cum pro causa officij. sed hanc exceptionem nullus habebit, nisi ille, pro quo excommunicatus est, & cuius interest non absolui. Ille autem cuius non interest, eum teneri illa excommunicatione, nec ex absolutione aliquid consecutus est, quare opponeret, vel quare audiretur non videmus, quia pro alio excipere non potest, sicut nec agere, cum non sit procurator eius, nec exceptionem manifestae offensae poneret, nisi qui offensus est. Alii tamen dicunt, semper libellum porrigendum, & lit. contest. faciendam quando petitur absolutio.

Ad interesse) constabit autem interesse per iusiurandum in litem, quia de dolo excommunicatoris agitur, & ideo recte hoc iusiurandum in litem defertur pro interesse. ff. de in lit. iur. l. 2. & l. videamus. §. fi. & l. hac. §. sed iudex. 2. quaest. 1. in primis. quidam tum dicunt, iusiurandum in litem non deferri, nisi vbi succedit in loco alterius rei, in cuius exhibitione, vel restitutione sit malitia, vel contumacia, vt si non exhibeatur vel restituaturres, quae mandata est restitui. ff. de in lit. iur. l. 2. tamen leges videntur expresse dicere, quod etiam si nullum praeceptum vel sententia praecessit, tamen differtur iusiurandum in litem. ff. de dolo. arbitri. §. non tamen. ff. de in lit. iur. in hac. §. fi. ne quis eum qui in ius voc. l. fi. ff. rer. amo. non enim. sed & si non defertur iusiurandum in litem, tamen aliud iuramentum defertur. 2. quaest. 1. in primis. quia saepe in causis ecclesiasticis petitur interesse, ideo de interesse dicamus. Interesse dicitur aestimatio in pe¬ cunia numerata, quae succedit in locum cuiusque rei, si non detur vt debet, vel facti si non fiat, vt debet. ff. de re iud. si quis ab alio. & licet hoc interesse quando appelletur pretium rei, vel aestimatio. ff. ad. l. Falc. l. pretia. tamem in eo aliquid plus est, quam sit ipsum verum pretium rei, quia computatur in interesse id, quod interest nostra habere rem, quae promissa est dari, vel habere factum, quod promissum est. ff. de act. empt. & ven. l. 1. in prin. & plerumque plus est hoc interesse, quam sit verum pretium rei vel facti. Item dicitur interesse etiam aestimatio damni, quod alicui contingit, & praeter aestimationem reisaepe contingit, peti rem, & interesse, quod oportet intelligi de alio interesse quam de aestimatione rei, cum illa per se venerit in petitione, quando dixit quod petebat rem.

6 Not. quod interesse, siue aestimatio, siue pretium, aliud est conuentum, aliud commune, aliud singulare. ff. de act. emp. l. 1. in prin. & quod conuentum est interesse, quale est, quando dicit, si non fecero. promisi, dabo tibi pro interesse tantum, vel simpliciter, dabo tibi tantum, semper debet praestari, nisi dolus interueniat in ipsius conuentione: vt no. in sum. AzO. C. de dol. & de resc. vend. Ad hoc autem interesse nunquam condemnabitur quis, nisi specialiter petatur commune interesse, id est, communis aestimatio damni, quod alicui contingit, ex eo, quod id, quod dari, vel fieri debebat, datum vel fadma non est, vel suo loco & tempore, vel alias vt debet, datum, vel factum non est. In hoc communi interesse, computantur fructus rei debitae, in qua fit mora, & mercedes, & pensiones, & augmentum pretij, propter locum vel tempus, & consimilia. ff. ad. l. Fal. l. pretia. ff. ad. l. Aquil. si seruum. ff. si cer. pe. vinum. ff. de acc. emp. ratio. §. fi. &. l. fi. sterilis. §. cum per. vsurae etiam comput antur in hoc communi interesse, secundum legem. ff. de peri. & commo. rei ven. l. fi. C. de vsur. l. 1. secundum canones, cum vsurae omnino sint prohibitae nullo modo computantur in interesse, cum nullus ex pecunia sit fructus. 83. dist. eiiciens. Et sic videtur quod vbicunque pecuniam dari, est in obligatione, nullum interesse commune vel singulare petetur, nisi sit de illis casibus, vbi debetur extra rem, vel circa rem, sed habetur aestimatio lucri, & dicitur hoc commune interesse, quia aequaliter omnium communi rationi, interesset in eodem con¬ tractu, vel facto, singulari tamen ratione plus posset inter esse. ff. ad. l. Aquil. si seruum meum. Hoc autem commune interesse, semper insolidum praestandum est, siue agatur ex contractu, siue ex delicto. ff. ad. l. Fal. pretia. ff. de acqui. si seruum. nisi in venditione, vbi venit singulare interesse. ff. de act. emp. l. 1. in prin. & intellige, quod in praedictis aestimatur commune interesse non in lucro sed in damno, & obtinenti in causa reficitur communis aestimatio damni, quod contingit ex eo, quod id, quod dari vel fieri debeat, nullo modo datum vel factum est. ff. de dam. infe. proculus. & ff. de act. emp. si sterilis. §. cum per ven. ff. de peri. & com. rei. ven. §. fi. & ad hoc interesse, ratione damni praecedentis lit. conte. nullus condemnabitur, nisi specialiter petitum fuerit, quod sic probo, quia si tantum petitur res, quae dari vel fieri debebat, videtur velle contentus esse eo, quo ad praesentem petitionem, cum de praecedentibus lit. contest. quae pariter eum re petita debebantur, & peti poterant eadem ratione, cum nullam mentionem faciat aestimatio conmunis, aut eius damni, quod venit post lit. contest. bene venit in condemnationem, etiam si non petatur. ff. de aedili. edic. ediles. §. item sciendum. Nec est contra. ff. si cer. pet. vinum. vbi inuenitur, quod si vinum petitum fuerit, tamen fit condemnatio ad aestimationem eius damni, quod praecessit lit. contest. quia ibi fit aestimatio damni, secundum quod communiter valebat, & id semper debet praecedere lit. contesta. quia ante diem non recte agitur. ff. quando dies vsusfru. ce. l. 1. in fi. & not. supra, de plus pet. sol. ibi tantum non fuit petitum vinum, sed vinum cum interesse suo, & sic semper faciendum est, quia quando petitur aliquid dari vel fieri, semper debemus petere id dari vel fieri cum suo interesse. Alioquin si non sic petitum esset, si vinum tempore, quo solui debebat, valeret centum, si postea cum petitur valet tantum quinquaginta, communi aestimatione tantum in quinquaginta, & non in centum fiet condemnatio, sed si vinum est petitum cum suo interesse, condemnabitur in centum, tamen etiam sunt certi casus, vbi habetur ratio etiam lucri alicuius, licet non omnis, scilicet, quod communiter habere potuisset, & puta si agitur arbitraria, de eo quod certo loco promissum est, vel si agitur locati, vel ex stipulatione rem rat. habe. vel tutelae, vel legis Aquil. vel ne quid in loco publico. ff. de eo quod cer. loco. l. 2. §. fi. ff. loca. l. si in lege. §. colonus. & l. in quo. & . l. si fundus qui. in fi. ff. rem rat. habe. si commissa. ff. ad. l. Aquil. si seruum. C. arbi. tute. quicquid.

Alii tamen dicunt semper aestimatione interesse, haberi ratione lucri & damni, quod reuera & communi ratione iudex arbitrabitur contigisse, & sic expresse videtur dicere. C. de sen. quae pro eo quod interest. l. 1. & etiam aequitati consonat. hoc autem commune interesse, quod est tantum circa rem, praestatur si res vendita non traditur, si velit emptor, sed si traditur vitiosa tunc tenetur etiam ad interesse, quod est etiam extra rem. ff. de act. emp. si sterilis. §. cum per venditorem. Item idem interesse, quod extra rem praestaretur, quando ex maleficio agitur. ff. ad. l. Aquil. proinde. ff. de fur. infirmus. §. 1. ff. de condic. fur. l. 3. & idem in actione exhibenda. ff. ad exhiben. si optione. &. l. sed & si. idem in actione exempto. si malit singulare, quam commune. ff. de act. emp. in prin.

Singulare interesse est aestimatio, quae venit ex speciali affectu, sicut est in patre libero circa filium suum: vel quae euenit ex speciali vtilitate, vt est in libro visitato. ff. ad. l. Fal. pretia. ff. ad. l. Aquil. si seruum. hoc autem singulare interesse si ex contractu certo debeatur, qui scilicet contineat certam quantitatem, vel certam rem, vel incertam in indiuiduo, scilicet certam in specie, vt si debet hominem. &. l. dicit singulare interesse praestandum, cum aliter praestari non debeat nisi. l. dicat, praestabitur vsque ad duplum communis interesse, & non vltra. C. de sen. quae pro eo quod interest. l. prima. §. sancimus. ff. de lega. tertia. quisquis. nec obst. l. fi. ff. de act. emp. & ven. l. ratio. §. fi. per ven. & . l. Iul. inter eum. §. si vero. &. §. item qui rem. quia illae leges non loquuntur de singulari interesse, sed de communi circa rem, vt totum debeat praestari. Si vero ex incerto contractu debeatur interesse singulare: puta, ex eo quod est in faciendo, vel non faciendo, omnino insolidum praestandum est, quantumcunque sit. C. de sen. quae pro eo quod in. l. 1. §. in alijs. & videtur eod. l. innuere, quod in his casibus semper debeatur singulare interesse de poena, dic quod conuentionalis, quam¬ tumcunque sit debetur. insti. de inuti stipu. §. alteri. legalis autem non debet excedere quadruplum. insti. de act. §. omnes. speciale tamen est in sponsalibus. ff. de spon. mulier. sic & aliud speciale est ibi. ff. de ver. obli. Titia. 1. resp. Qui autem tractat causam, vbi petitur interesse, diligenter attendat, quid sit in obligatione, quia si rem certam, vel specialem dari, est in obligatione, & extat siue debeatur ex contractu, siue ex maleficio, semp ipsa res repetenda est. ff. de act. empt. exempto. in prin. ff. de ver. obli. vbi autem non apparet. §. fi. C. de haere. vel act. ven. qui tibi. ff. de condic. furt. in rem. si autem non extat, tunc tantum aestimatio, vel interesse petendum est: vt in ipsa. ff. de condi. furt. in rem. nec est contra. ff. de ver. obli. si seruum. §. fi. ff. de condi. fur. l. 3. vbi innuitur, quod etiam si non extarent, tamen petendae sunt. sol. ibi loquitur, quando actor ignorabat, illas ret extare.

11 Vel dic, quod etiam si corpus rei, quae non extat, petitur bene valet petitio: licet melius fit aestimationem petere, & hoc si vis indubitate loqui: petas rem vel interesse, & non adiicias in libello, cum alijs damnis, sed & si corpus extet tempore libelli confecti, ipsum petitur: sed si non extet tempore sententiae, vel in tali statu sit, quod dari non potest, fiet condemnatio ad interesse, quod post lit. contest. contingit. ff. de exhi. de eod. §. si post. ff. de euic. si seruus. §. fi. ff. de do. arbitrio. non tamen. C. de act. emp. si traditio. nec est contra. C. de fideic. lib. l. fin. vbi redarguitur iudex, qui, quando agitur ad legatum, condemnat ad interesse: sed illud ideo est, quia id legatum suum erat, vnde non erat eogendus accipere examinationem, secus autem in re non sua, sed debita.

Hoc fallit in contractibus innominatis, vbi non solum petitur res debita, sed etiam interesse, etiam si res extat. ffide praescrip. l. naturalis. per totum. Item si tempore sent entiae extat res petita: sed postea, antequam eam tradat, pereat, vel alias impossibilis sit eius traditio, tamen interesse praestare cogetur. ff. si cer. pe. l. vinum. & sic videtur loqui lex. C. de act. emp. si traditio. vbi dicitur, quod si precaria possidentis res non tradatur, quod debet condemnari ad interesse: precaria autem restitutio non potest esse, nisi post latam sententiam. Imo post sententiam habet aliquem terminum ad resti¬ tuendum. ff. de iud. si de. f. quod met. causa pedius. quod si homo. & not. sup. de offic. deleg. quaerenti. sed contra. ff. de act. emp. l. 1. in prin. vbi dicitur, quod si res vendita nontraditur, ad interesse agit: sed expone, id est, condemnatur, ac si actum esset. Si autem factum est in obligatione ante moram agi non potest. ff. de verb. obl. si ita stipulatus essem, sed postquam fuit in mora promissio facti, siue in totum, siue in partem, scilicet, quod transit tepus quo aedificari totum potuit, siue in partem, scilicet, quia transit tempus, quo pars potuit esse aedificata: tunc habet duplicem viam stipulator. primam, vt agat ad faciendum, vel complendum opus. ff. de no. ope. nun. stipulatio. §. siue. ff. de praes scrip. ver. ob eam. C. de do. l. 2. vt agat ad interesse. ff. de re. iudic. l. si quis ab. ff. rem ra. hab. l. 2. & l. si indebitum. tamen si promissor velit facere opus, liberatur ab interesse. ff. de verb. oblig. stipulationes. §. fi. & l. continuus. §. item qui insulam. nisi iam sit lis contest. vel nisi multum interesset stipulatoris, vel poena esset adiecta. ff. de verb. ob. l. si insulam. ff. si quis cau. & si post.

Item not. quod si quis primo petierit rem dari, vel opus fieri, & plus sit interesse, quod consecutus est per primam actionem vel econuerso: adhuc eadem, vel alia actione aget, ad id quod residuum est in altera. ff. pro so. si quis poenam. ff: de vi & vi ar. l. 1. §. si fundum. nisi de his, quae post lit. contesta. obuenire possunt: de illis enim vlterius agi non potest. C. de fruc. & lit. expen. terminato. Item cum M. dicimus, quod tantum in re promissa mandabitur sententia executioni quamuis promissori paratus sit soluere interesse. ff. de rei ven. qui restituere. ff. de verb. obli. vbi non apparet. §. fi. nam dolus & fraus non debent ei prodesse. sup. de rescri. ex tenore. Aco tamen dixit contra. vt no. in sum. de act. emp.

(Puniendus) & agetur contra excommunicatorem condi. ex hac decr. vel offic. iudic. & procedetur ordine iudiciario, si vero peteret tantum absolutionem non est necesse vo cari excommunicatorem cum sua non intersit. 2. q. 6. hoc etiam placuit. nisi vt instruatur iudex a quo petitur absolutio. 5. de accu. cum dilect. (probabili) puta, quia credidit citationem peruenisse ad citatum, vel eum non teneri legitimo impedimento. 4. q. 5. c. 1. ff. si quis cau. l. 2. (idem) excommunicatus ( laudabilis) alias enim praesumeretur ex malitia fecisse: vt not. sup. eod. cum illorum. in fi. (existat) excommunicator ( excommunicationis) id est, quia iniuste molestauit excommunicatorem, dicendo, quod iniuste eum exconmmunicauerat (& ipsum) excommunicatum (probabilis) puta quia non credebat probatam causam, quando fuit excommunicatus: nam in ordine de facili non possunt probabilit er errare. Et st hoc ar. bo. quod si quis probabilem caum litigandi habet, quod non condemnatur n expensis. ff. de leg. 2. qui so. §. etiam.

(Satisfacere) no. quod excommunicato non statim, cum fuerit absolutus ab exconmmuvicatore, statim debet ei praecipere, sed primo cognoscet supior, non ipse excommunicator, an iusta fuerit excommunicatio. 5. de restit. spo. literas. in fi. imo, si ei praecipiat, antequam cognoscat, appellare potest. 5. de app. qua fronte. nihil enim ei praecipi debet, si iniuste excommunicatus est: sed si iuste debet mandata recipere ab excommunicatore, & si alius cognouerit de iusta excommunicatione. 3. de offic. ordin. ad reprimen. Sed dices nonne videtur renunciare appellationi hoc ipso, quod petit absolutionem ab eo. 5. de appel. solici. de offic. dele. gratume Respon. non, quia quantum ad excommunicatorem nihil operatur app. siue enim sit appellatio, siue non, semper superior cognoscet deiniusta excommunicatione, vt hic. sed valet ad causam principalem transferendi ad superiorem: vt no. supra, de rescrip. ab excommunicato. (recognoscens) excommunicato (reuocare) sine cautione, quia cum cautione reuocare debet, etiam vbi dubium est, vt statim sequit (Reuocare) mirantur aliqui, quod iudex admittitur ad r euocandum sententiam, contra id quod legitur, C. sen. rescin. non pos. l. 2. q. 6. hoc etiam placuit. Respon. hoc esse ea ratione, quia iudex qui excommunicat tantum, potest absoluere ab excommunicatione, & non pars, cuius non interest, quod sit excommunicatus, secus in alijs sententijs & interlocutorijs, quibus partes renunciare possunt, & ex quibus ius acquiritur parti & actio, nam tunc ius & actionem parti quaesitum per interlocutoriam, iudex auferre non potest. 3. de elec. cum dilecti. hinc est etiam, quod pars non admittitur ad contradicendum, sed est alia ratio, quia per sententiam excommunicationis nullum ius acquiritur alicui, fit enim in fauorem ex¬ communicati, vt eius spiritus sal. etc 2. q. 1. multi. non est ergo in eius laesione retorquenda. ff. de leg. quod sa. ff. de exc. rei. iudi. l. euidenter. in alijs sententijs secus. ff. de re iudi. nullus. §. vlti. C. de re cre. actori. vel dic idem in alijs sententijs & interlocutorijs de expensis, & huiusmodiclicet quod reuocari possunt ab eo, qui eas tulit ante diffinitiuam sententiam, etiam postquam per lapsum 10. dierum transierit in rem iudicatam, & sic loquitur lex. ff. de re iu. quodiussit. Item ad hoc facit. 5. de reg. iur. omnis nam sicut iudex ex officio suo sine solenmnitate iudiciorum condemnat, & ex ipsa condenmnatione orit actio, & ius partibus, sic & sine magna solennitate eam poterit reuocare. ar. 4. q. 5. quisquis. & hoc ipsum bene sonare uidet. tamem bene fatemur, quod appellare, si sine iusta causa renocet primum mandatum, sed tunc iudex appellationis, vel alius praeter eum qui tulit interlocutoriam non potest reuocare, nisi legitimo modo prosequendo app. vel petendo in integrum restitutionem, vel alijs modis, quos no. 5. de procu. querelam. de hoc not. 3. de app. cum cessante. de hoc no. 3. de sen. & re iud. quod ad. (Reuocet) no. iudicem reuocare errorem suum. 5. de app. significauerunt. & c. cum cessante.

(Appellationi) sicut sententia excommunicationis trahit secum excommunicationem, nec impeditur per appellationem sequentem. sup. de appel. pasto. sic sententia absolutionis. Item ante sententiam absolutionis emissam in iudicio appellatio talis sit, scilicet appello ne absoluas talem similiter, nec impedit absolutionem, quia non valet appellatio a futuro grauamine. §. de app. vt debitus. tamen si ex iusta causa emittitur app. ab absoluente transfertur negotium ad superiorem, & condemnabitur ad expensas, & alia sicut si non est absolutus. (dubitari). Not. non solum ex probabili causa, sed etiam dubia appellari. argu. contra. sup. de appell. vt debitus. (cautione) & sic iudex a quo est appellatum, post appel. de hoc se intromittit. de hoc not. sup. de app. qua fronte. (subiacebit) excommunicatus.

CAPVT XLIX. 1 In quitus conffslit eccle fastica libortaes. 2 Ecclesia dicitur habere priuilegium a Ded quod ipsa sola rei ecclesiasticas ministrare debet. Quando dicatur quis facere tontra etclestasticam libertatem.

NOVERIT. (Eecerint) qui autem seruant non sunt excommunicati, nisi sint de personis hic contentis, nec mireris quod plus puniuntur actores, quam fauentes, si. 5. de ap. ar. 11. quaest. 4. qui resistit. & 24. quaest. 3. c. qui aliorum.

(Libertatem) ad intelligentiam huiusm decr. no. quod ecclesiastica libertas consistit in priuilegijs, super spiritualibus, & priuil. super temporalibus. Item consistit in priuilegijs generaliter ecclesiae concessis, & etiam in priuilegijs singularibus cuiusque ecclesiae, primo ergo dicimus de spiritualibus, quae non potest concedere, nisi solus Deus, vel eius vicarius, quale est quaecunque liga super terram etc. hoc enim priuilegium Christus Petro in persona ecclesiae concessit, tale est etiam priuilegium, quod in omnibus dubijs iuris, quae per inferiores ratione iurisdictionis humanae terminari non possunt, ad ecclesiam recurratur. 1. qui fi. sint legi. per venerabilem. prope fi. tale est priuilegium de decimis & primitijs, & oblationibus, scilicet quod sint clericorum. 17. quaest. 1. reuertimini decimae. sup. de deci. tua.

Item credimus quod a Deo habet priuilegium ecclesia, quod ipsa sola res ecclesiasticas ministrare debet. pon. dist. si imperator. & quod de spiritualibus ius statuere, & iudicare potest. 96. dist. cum ad. & c. denique. alia etiam multa priuilegia clericis data inuenies in nouo, & in veteri Testamento super spiritualibus etiam prima priuil. contulitecclesiae vicarius Christi, vt de verberatione clerici, quod incidat in canonem. 17. quaest. 4. si quis sua. & quod in legatis ecclesiarum sufficiant duo testes. supra, de testa. relatum. & sic multa alia priuilegia inuenies in iure canonico concessa ecclesiae per Papam. In temporali autem generaliter & generalis ecclesiae solus Imperator, qui vnitersis & clericis, & laicis, & intemporalibus praeesse debet, priuilegium concedere potest. p6n. di. cum ad verum. nisi in his que in ecclesijs ab ipsis sunt donata, & in quibus per eorum priuilegia muniuntur, quod in multis contingit, nam quandoque locus vel ecclesia per priuilegium imperatorum habet immunitatem. C. de epi. nemo. C. de his qui ad ec. confu. l. 1. & 2. & pe. & vlt. C de his quo in ec. ma. l. 2. C. de iud. in sy nago. in Authent. de alie. & emphyt. §. hic sunt. etiam multa alia. Item Im¬ peratores concesserunt priuilegia eecle siae, secundum quod dicitur congregatio fidelium. C. de episc. aud. nemo. in Authent. iusiurandum quod praesta. a morien. C. de haer. l. 1. & 2. l. cognouimus. & l. quoniam multi. similiter & multa priuilegia concedunt Imperatores ecclesiae, sesecundum quod ponitur pro ministerio ecclesiae: & clericis & collegijs. C. de sacrosanc. ecc. l. 1. & pen. & fi. ff. de const. pec. eum. §. Iul. &. §. si actionum. C. de haere. instit. collegium. in Authent. de sanc. episc. §. presbyteros. &. §. si qua mulier. in Authent. de non alien. in fi. §. si minus. ff. de mune. munerum. in Authent. haec consti. Innoc. prae. com. in Authent. de eccle. tit. §. pro tempore. & de alie. & emph. S§ hoc etiam. &. §. si vero leonis. &. §. quia vero. & §. si vero alii. C. de sac. sanc. ec. Authent. hoc ius. Auth. sed & per mu. & Authent. item si praedium. Priuilegia etiam specialia concedunt summi Pontifices, imperatores, reges & principes tam ecclesiastici, quam seculares singulis ecclesijs, prout eis placet. His igitur sic sparsis, nobis videtur, quod in hac excommunicatione incidant, qui veniunt contra libertatem vel priuilegium Dei, vel imperii, vel Imperatoris super tenporalibus, vel Papae super spiritualibus, libertas enim data est ecclesiae vniuersali, non singulari, siue sint data locis, siue collegijs & personis siue etiam congregationi fidelium, in hoc aliqui tamen contradicunt. Sed si quis a venerit contra priuilegia data singularibus ecclesijs non credimus in hunc canonem incidere non enim dicitur quis facere contra ecclesiasticam libertatem: licet faciat contra libertatem huius ecclesiae, vel illius singulariter.

(Consiliarios) si dederit consilium quod seruetur. Item dicunt quidam, & si contrarium consilium dederit, quod debet dimittere dignitatem suam, vel officium, nisi destruatur statutum, si habet potestatem destruendi. sup. de immu. ecc. aduersus. prius dictum plus placet, quantum ad consiliarios, & alios qui non habent potestatem destruendi (aeditae). inf. eodem grauem. contra sol. haec supplenda est per illam, non qui faciunt statim sunt excommunicati, vt hic. officiales autem consiliarii non sunt excommunicati, nisi seruauerint, vel negligentes fuerint, ea de suis capitulis delere: vt in decre. contraria dicitur.

Si quaeris, quando voco eum negligentem, dico, quod quamcito sciuit esse contra libertatem, & non deleuit vel officiu non dimisit: adhibito tamen aliquo modico interuallo, quia forte in nocte primo sciuit, & in magno festo, quando non potuit congregare concilium, vel quando erat in graui infirmitate. Sunt ergo relinquenda haec arbitrio boni viri alias iudicis. ff. de ver. obli. continuus. Si autem ignoraret statutum esse contra libertatem ecclesiae, non incideret in excommunicationem non cadit nisi in contumacem. 11. q. 3. certum. & quae non, nisipro magnis criminibus est infligenda, ignorans autem non peccat. C. ne san. bapt. item. l. 2. ff. de pe. vltimi. C. de sica. l. 1. licet puniatur alias, qui ignorans peccat. C. ne san. bap. item. si quis reba. sup. eod. monachi. &c. cum illorum.

CAPVT L. LANONICA COnSTITVTIONE.

CAPVT LI. 1 Iterdictaan cttumramnentosct absolaendros.

GENERADILI. FR. ( Suspensionis) ab officio (ad cautelam) quia erat lata post appellationem. sup. eo. per tuas. de hoc no. inf. eo. c. solet (ad cautelam) haec relaxatio fit, vt possit communicare sacramentis, & etiam interesse negotijs ecclesiasticis, non propter hoc quod possit agere, non enim in hoc est similis excommunicato de quo specialiter prohibitum est propter periculum aparticipationis. sup. de excep. I( suramentum) no. interdictum absolui cum iuramento, & hoc est verum, vbi absoluendus est ab interdicto lato ab homine, sed si esset interdictum latum a iure, vt in simoniaco, vel in notorio fornicatore, licet alias necessaria sit dispensatio: vt no. sup. de coha. cler. & mulie. sicut & in simoniaco. 1. quaest. 1. statuimus. non credimus quod nedum iuramentum, sed nec absolutio aliqua est necessaria, & hoc ius fallit in excommunicato minori excommunicatione. sup. eodem, nuper. in fi. & tamen a iure suspensus est, vt ibi dicitur. Et est hoc ea ratione, quia peccauit scienter: si autem non solum a iure, sed etiam ab homine esset interdictus, & non sua culpa, & hoc certum esset, nec iuramentum nec absolutio est necessaria, cum non fuerit ligatus apud Deum, sed si dubitatur, an sua culpa ceciderit in interdictum, tunc est necessarium iuramentum, vt hic, ad hoc inf. de ver. sig. ex parte. in gl. 1. sed iudex. in fi.

CAPVT LII. 1 Vniuersitas an ualeat excommunicari. 2 Qua paenapuniatur uniuersitas si contra cam agatur criminaliter. I quibus paenis quis pro alio puniri possit Paena aeterna unus pro alio nunquam punitur.

GRAVEM. (In consiliarios). Hic non erant excommuninicati, quia nec fecerant, nec fieri mandauerant, nec in mora erant delendi vel officium dimittendi: vt no. supra eodem, nouerint.

Consiliarios) istae speciales personae excommunicantur pro proprio delicto, vniuersitas a autem non potest excommunicari, quia impossibile est, quod vniuersitas delinquat, quia vniuersitas, sicut est capitulum, populus, gens, & huiusmodi nomina sunt iuris, & non personarum, ideo non cadit in eam excommunicatio. Item in vniuersitate sunt & pueri vnius diei. Item eadem est vniuersitas quae est tempore delicti, & quae futuro tempore, quo nullo modo delinquunt: esset autem multum iniquum, quod huiusmodi qui nullo modo delinquunt excommunicarentur. 24. quaest. 3. si habes. inf. eod. roma na. §. fi. Item vniuersitas nihil potest facere dolo. ff. de dol. si ex dolo. §. 1. fatemur tamem, quod si rectores alicuius vniuersitatis, vel alii aliquod maleficium faciunt, de mandar vniuersitatis totius, vel tantae partis quod inuitis alijs maleficium fecerint, vel etiam sine mandato fecerint, sed postea vniuersitas, quod suo nomine erat factum, ratum habet, quod vniuersitas punietur speciali poena suspensionis & interdicti. 17. quaest. 4. vxor. & c. miror. sup. de despon. non est. c. etiam temporali, puta, pecuniaria. ff. quod met. cau. metum. §. animaduertendum. ff. de vi & vi arma. si vi. 23. quaest. 2. dominus.

2 Item poena capitali, vel mortis, vel relegationis, punietur vniuersitas, si contra eam agatur criminaliter. l. Cornelia. de sicca. vel. l. Iul. de vi pub. vel quacunque alia, sed poena capitis mutabitur in pecuniariam: vt. ff. de his qui no. infa. quid ergo. §. poena. Quidam tamen dicunt, & forte non male, quod, & si possit contra vniuersitatem agi ciuiliter vi bo. rap. &. l. Aquil. & iniuriarum: & alii huiusmodi, quibus irrogatur poena pecuniaria, non tamen potest contra eam agi criminaliter, sententia autem contra vniuersitatem mandabitur executioni in bonis vniuersitatis, si habet alia communia, & si nihil habet commune, priuabitur priuilegio vniuersitatis, vt alterius non sit vniuersitas, & sic patietur capitis diminutionem. ff. quib. mo. vsusfruc. amit. l. vsusfru. Item dicunt quidam, quod fiet collecta pro soluendis huiusmodi poenis per libram & solid. & ab ista collecta erunt immunes illi, qui contradixerunt maleficio, pueri, & alii qui omnino sunt sine culpa. Alii tamen dicunt nullum ab hoc eximi.

3 Item pro peccato vnius punitur alius infamia. 6. quaest. 1. §. verum. Item seruitute. 15. quaest. §. cum multae. Item videtur quod etiam in corpore puniatur quis pro alio. 1. quaest. 4. item pro peccato, sed quod ibi dicitur verum est, quod adeo corporaliter punitur vnus pro alio, qui nouit abscondita praesentia & futura, & ideo ex iusta causa punitur vnus pro alio, ne eum in vitio imitetur. 1. quaest. 4. §. si obiicitur. in fi. homo autem hoc non potest. Item poena aeterna nunquam punitur vnus pro alio. 1. quaest. 4. cap. 1. & cap. iam. (Decaetero) no. in odium constituentium tractus futuri temporis pertinere ad iudicem, de hoc not. supra, de procu. auditis. (statutarii) isti non sunt excommunicati ipso iure. sup. eodem, nouerit. ( priuatos) ad hoc. sup. de pe. cap. vlti.

CAPVT LIII. 1 Recipiuntur eleemosine ab excommunicatis Norecipintur oblationer, mortuaria, & quaedam alia ab excommunicatis. Excommunicatus non amittit testamenti factionem actiue. 2 Licitum est se in eum casum mittere, quo oportet eum eleemobbnas de rapina accipere.

CVM VOLVNTATE. (Non incurrit). sup. eod. cum desideres. not. casus, vbi licet communicare excommunicato (incidenter) quae non faciunt, neque ad absolutionem, neque a dsalutem.

(Eleemosynas) not. eleemosynas recipi ab excommunicatis, & idem dico de decimis. ar. sup. eod. vt famae. 11. quaest. 3. quoniam. nec in illis attenditur malitia personae, cum decimae sint debitae, & de elce¬ mosynis commune praeceptum est ad omnes. 86. dist. non satis, in fi. & excommunicatis in omnibus suadendae sunt eleemosynae, vt per eas venire ad poenitentiam mereantur. 26. dist. deinde. in fi. Oblationes autem a tam malis & famosis personis non sunt recipiendae: vt no. sup. de deci. ex transmissa. Item nec eleemosynaenec decimae nominatim sunt recipiendae de illicite quaesitis, scilicet vt ipsae res illicite decimentur: sed de fructibus eorum cum sint reales, id est, decimae licite accipiuntur: vt no. sup. deci. ex trans. ratio autem quare recipiuntur eleemosynae, & non oblationes a perfidis est, quia oblationes fiunt in ecclesia, & in publico, & sic consolatio esset eis si reciperentur eius oblationes, sed eleemosynae fiunt in occulto. decimae autem licite recipiuntur, quia de iure debentur, vt supradictum est. mortuaria autem quae dantur pro anima, non sunt recipienda, cum non sit pro eo orandum. 78. di. c. fi. sed alias, non pro anima, in testamento excommunicatus aliquid relinquat ecclesiae, recipiet, non enim prohibetur excommunicatus testari.

(Praesertim) . i. tantum, & est hoc speciale: quia licitum est se mittere in eum casum, quo oportet eum eleemospnas de rapina accipere, contra id quod est. 1. q. 2. non est pu. & est haec ea ratione, quia cum sint negotiorum suorum gestores, viuere possunt de suo, in hoc autem contra ius ciuile agunt, quia non debent sibi sua authoritate recipere. ff. quod me. eausa. extat. Item quia hoc possunt contradicente expoliato. C. de neg. gest. l. vlt. (officij) hi enim siue subditos percutiant, non incidunt in canonem: repete, quae diximus sup. eo. veniens. officii) forte, quia custodit chorum: & non habet dignitatem (praelationis) hoc intelligitur de habentibus dignitatem.

CAPVT LIIII.

ICONCVBINAE. (Crimine) . 1. eo. O nuper.

CAPVT LV.

VOBVS. (Collata) a iure, ficut sacerdotibus, sup. eo. nuper. Sed dices, quomodo inducet ad ecclesiam, cum ipse sit priuatus: Respon. non inducet, sed sententiam absolutionis proferet, & erit solutus, non enim est necesse excommunicatum minori excommunicatione introduci in ecclesiam, sicut nec iurat. sup. eod. nuper. Idem est, etiam si ab homine potestas huiusmodi concedatur, vel dic hunc non priuatum ingressu ecclesiae, sed communione sacras mentorum tantum. 3. q. 4. Engeltrudam. de hoc no. sup. eo. sacro. (huiusmodi non expirat) potestas.

CAPVT LVI.

PERMITTIMVS. ( Ministris) cum tantum ministris hoc priuilegium concedatur, non extenditur ad alios. Nec videtur quod possit aliis committere. sup. de offic. dele. ca. vlt. §. vlti. Vel dic quod possunt mandare aliis, quod celebretur: quia qui per alios facit, ipse facere videtur. ff. de administ. tuto. ita. §. gessisse. supra eodem, mulieres.

CAPVT LVII.

QVAMVIS INCIDENS. ( Iafirmitate) etiam ex qua non imminet periculum mortis, vt podagra, vel quarta febris e (inimicitia) quae timetur in via (inopia) vt si ita pauper est, quod non possit habere expensas itineris, nam non est sibi praecipiendum vt mendicet. C. de mendi. va. l. 1. (senili) nam si senex sit, licet forte videatur ad subeundum laborem, tamen quia periculum est, absoluitur cseu alia) menbrorum destitutionibus impeditur. sup. eod. cap. (Impedimento) quia tenetur in vinculis. (retrahatur) in his casibus absoluitur excommunicatus, pro violenta manuum iniectione, sed si alias sit excommunicatus a iudice, vel a iure potest absolui in mortis articulo. sup. eod. a nobis. infi. sed in alijs casibus qui hic ponuntur minime: sed ab excommunicatore tantum absoluendi sunt cbeneficio) sicut ostiarius. supra eodem, si vero. 1. (temporali) secus in laborantibus perpetuo, illis enim nunquam praecipitur, quo ad sedem aposto. accedant.

CAPVT LVIII.

SI QVEM SVB HAC FORMA.

CAPVT LIX.

QVAERIS QVI IN CANOnem.

CAPVT LX. 2 Sententie excommunicationis, ficut aliae in scriptis ferenda. 2 Sententiae excommunicatis inserenda est causa excommunicationis. 3 Scripturarum exemplum intramesem ab ipsi petitione, dari debet. 4 Irregularitatem incurrit celebrans post suspensionem sibi factam, & uide ad hoc facia entia in num. sequ.

CVM MEDICINALIS. (Excommunicatio.) quidam intelligunt hanc constitutionem non habere locum, nisi vbi in certam personam fertur sententia, & hoc licet cuilibet videre, ex pluribus verbis in hac decr. positis. Alii intelligunt hanc decr. etiam si generalis feratur sententia: quia generaliter loquitur hic sine expressione personae, & i de futuro vel de praeterito, quia semper est imprimenda causa excommunicationis, & in scriptis ferenda, licet non exprimatur nomen excommunicati. arg. inf. eod. romana. §. caueant. (in scriptis) sicut & aliae sententiae. 2. quaest. 1. in primis. in fi. siue authenticis, siue priuatis: vt no. supra, de appel. cordi. & c. proferat sententiam excommunicationis. (& causam) excommunicationis. Exemplum) hic vult dicere, quod intra mensem, quandocunque fuerit requisitus, semper debet dare exemplum scripturae, dummodo conpetenti loco, & tempore petatur, si enim dum equitat, vel quando dicit officium diuinum, vel in nocte peteretur, ridiculum esset, dicere quod tunc dare teneretur. Item post requisitionem expectare debet aliquo tempore, non enim debet ire cum sacco paratuc. ff. de sol. nam his. post mensem autem, licet dare teneatur praedictum exemplum, sicut alia acta causae, nec tamem incidit in poenam constitutionis huius, si non det: & est hoc vt puniatur negligentia excommunicati ccausam) speciale est in isto casu, secus in sententijs diffinitiuis. sup. de sen. & re iudi. c. sicut. conscribat. inf. eod. romana. §. caueant (Authentico) quod sit signum Authenticum. no. sup. de fid. instru. c. (suspensum) secundum tenorem constitutionis. inf. eo. quia.

4 A diuinis) haec est causa, quare incurrit irregularitatem iste, si post hanc suspensionem celebret, siue enim suspendata diuinis, siue ab officio, siue ab executione officij, siue a celebratione missae, siue a quolibet alio huiusmodi, irregularis est, si contra interdictum faciat, vt hic. sup. de sen. & re iudi. cum aeterni. 11. q. 3. si quis episcopus. secus autem dicunt quidam, & forte non male, si suspenditur a Pontificalibus, quia tunc licet celebret etiam in pontificalibus, non tamen erit irregularis: nam hoc iure non cauetur, & poenae non sunt extendendae. de poe. dist. 1. poenae. Item pontificalia non sunt de substantia ordinis, nec officij, quia & sine eis quodlibet officium fieri potest.

3 Item dicunt & si suspenditur ab ingressu ecclesiae: nam hoc non est suspendere ab officio, cum extra ecclesiam possit celebrari. Idem etiam dicunt, si suspenditur a sacramentorum participatione, & hoc expresse habes. sup. de cle. excom. mi. si cele. & hoc est de iure, quia non est ordinis, vel officij, cum participatur sacramentis: quia etiam laici eis participant, & idem dicunt etiam si sit priuatus a coilatione sacramentorum, quia & collatio sacramenti alicuius, vt baptismi, fit etiam per laicum. de conse. dist. 4. c. constat. Item etiam sine aliqua solennitate officii, conferuntur saepe sacramenta ecclesiae. Item hoc licet aliquando sequatur a suspensione, scilicet quia celebrare non potest, non tamen ex natura suspensionis, sed ex quadam accidentali consequentia, & his rationibus excommunicatus minori excommunicatione non fit irregularis, si celebret. sup. de cle. excom. mi. si cele. notorius enim fornicator, & simoniacus bene fiant irregulares si celebrant, quia ipsi sunt suspensi a canone, licet non ab homine in ordine suo, & officio celebrandi: vt no. sup. de exces. praela, tanta. tamen diuina audire possunt, & hoc satis expresse innuitur. inf. eod. c. vbi dicit exequi sicut prius. (Sententijs) quae fiunt ab officio & beneficio, vel a sacramentis, nam in alijs interdictis secus. de hoc no. sup. de app. ad haec.

4 Irregularitatem) quia ergo per canones cautum erat, in excommunicatis celebrantibus diuina officia scienter & in contemptum clauium, vt irregularitatem incurrant: vt. 11. qo6. 3. si quis episcopus damnatus, si quis episcopus in concilio, extendit hoc ad suspensos, optima ratione: quia quo ad executionem diuinorum, non est differentia inter excommunicatos & suspensos: quia isti & illi excluduntur a diuinis, sed sicut inexcommunicatis requiro contemptum, vt irregularitas incurratur, quod notant illi canones: nam vnus dicit ausi fuerint: alius dicit, praesumpserint sic, & in suspensis, nisi eos reddit probabilis ignorantia excusatos crassa, & supina vel erronea habita ad dispensandum: vt supra, de cle. ex. vel depo. mini. apostolicae. & c. latores. s(suspensis) istud temperatur in episcopis, & superioribus. infra eodem, & ibi de hoc in gl. quae forte. (Pontificem) . sup. de sen. & re iudi. cum aeterni. (Poena) 36. dist. qui ea. vbi de hoc.

CAPVT LXI. 1 Solus is qui est proximus, & immediate sua perior excommunicatore potest ad cauatelam absoluere, & quando habeat locum baec absolutio ad cautelam. in nu. 2. & quo casu non sit necessaria. in nu. 3. & uide ete iam in num. 4. & 6. 3 Datar octe dierum terminuss ad probandam manifestam offensam. 7 Quamdiu quaeritur, an appellatum sit uel alias dicit, appellationem non interpositam iustis de causis non est excommunicatus etiam extra iudicium communicandum. 8 Non est ex praesumptionibus iudicandum 9 Vbi nullum fut praeiudicium ei, qui dicitur eaconmitnicetar er icntetiones trtire est uitare eum16 Probatio manifestae offemnsae contra petentem absolutionem ad cautelam: non baa bet locum nisi cum petit ad se absolutio a nem ab excommunicatione lata post appellationem. 1 Appelans quando petit abselutionem aa cautelam, & sibi obiicitur manifesta offensa, oportet quod probet manifestam offensam per euidentiam facti tantum. &¬ uide in nu. 12. qualiter, scilicet probetur manifesta offensa. 13 Non ualet processus, si iudex determinas non obstante exceptione excommunicatioa nis procedendum. Res iudicata interdum accipitur pro notorio iuris.

SOLET A NONNVLlis. (Per superiorem) eius qui tulit sententiam excommunicationis: ille enim solus, qui est proximus, & immediate superior excommunicatore, potest ad cautelam absoluere, siue sit episcopus, siue archiepiscopus, vel patriarcha. delegatus vero a superiore, siue sit delegatus a Papa, siue alius cui commissum est negotium principale, vel causa appellationis, etiam sub illa forma, si inuenis sententiam excommunicationis latam post appellationem legitimam, denuncies eam nullam, non poterit absoluere ad cautelam, quia non est ei commissum. Archiepiscopi autem non possunt absoluere ad cautelam subditos sufraganeorum suorum, nisi quando ad eos appellatur cum alias non habeant iurisdictionem in eos.

Vllam) quia lata est post appellationem, vel ex quacunque alia causa, quae si esset vera, faceret non tenere excommunicationem, & tunc habet locum haec absolutio ad eautelam, quando confitetur excommunicatus, excommunicatorem fuisse iudicem, sed sententiam dicit nullam, ex aliqua iusta causa, sed si diceret sententiam excommunicationis non tenere, quia non erat sibi collata iurisdictio per literas, quia false erant, vel alias nullae, vel quia alias iudex non erat, non habet locum absolutio ad cautelam in iudicio, sed si extra iudicium consilium animae requirat dicens: domine licet excomuncator meus non probet se iudicem meum, & ideo pronunciatum sit, eius sententiam nullam, tamen ego dubito, imo credo probabiliter, quod iurisdictionem super me habuerite Respon. ei quod hic tutorem partem eligat, & non obstante sententia lata pro se faciat se absolui & emendam praestet, si potest fieri sine iniuria alterius, tunc absolutionem recipiat occulte, sed non satisfaciat, & si excommunicator nollet absoluere sine satis factione alterius iniuriosa, tunc superior absoluat, si autem haberet violentiam, praesumptionem vel conscientiam, quod esset suus iudex, tunc in omm euentum petat absolutionem, & etiam satisfaciat. arg. ad praedicta. 3. do. inquisitioni. Alii dicunt quando etiam si dicitur excommunicatorem non fuisse iudicem, tamenm impendenda est absolutio ad cautelam.

(Contradictionis) not. si constat legitimam appellationem praecessisse sententiam excommunicationis, siue ex confessione partium, siue alio modo, non est necessaria absolutio ad cautelam, sed promnunciatur sententia nulla. sup. de offi. deleg. cum contingat. Item si constat appellatione nullam praecessisse sententiam excommunicationis, vel nullam iustam causam subiectam app. nec tunc similiter absoluendus est ad cautelam, imo non est audiendus, nisi primo absoluatur. sup. eo. c. per tuas. sed si dicat, domine ego appellaui, & ex iusta causa, sed non possum hoc de facili docere, tunc habet absolutio ad cautelam, vt hic, praemissa tamen cautione, quod si apparuerit iuste excommunicatum, quod satisfaciat. sup. eo. venerabili. & dicimus, quod non sufficit dicere, ego appellaui ex iusta causa, nisi causam exprimat, vt per expressionem eius melius instruatur iudex, ad quod maxime laborare debet. 30. q. vlti. iudicantem. si autem appellans diceret, domine ego appellaui ex iusta causa, sed non possum probare, tunc etiam non est danda absolutio ad cautelam, quia in iudicio non va¬ let veritas, nisi probata, secus autem in consilio animae. (Absolutionem) quod euenit. scilicet, quod non statim datur absolutio contra petentem absolutionem ad cautelam obiicitur quod pro manifesta offensa est excomuncatus, vt hic in eadem decre. dicitur. (Non negatur) vocatis tamen prius. qui vocandi sunt. (Absolutio) ad hoc. sup. de excep. Apostolicae. in tex. & in gloss. & maxime in gloss. ex hoc loco, quae videtur corrigere glo. §. eo. c. quae incipit, quia tamen absolutio ad cautelam, habet locum non solum in iudicio. 3. eo. per tuas. sed extra iudicium. 5. eo. venerabilis. dummodo excomuncatus confiteatur excommunicatorem suum iudicem, sed si negaret excomncatorem suum iudicem, quia diceret se exemptum, & propter hoc appellaret, vel etiam sine appellatione fertur sententia excomuncationis in eum, dicunt quidam in hoc casu, quod nunquam competit absolutio ad cautelam, cum ipse excommunicatus dicat excommunicatorem nonfuisse iudicem. Et si quaeras quomodo prouidebitur huic excommunicato, ne vitetur: Respon. quia excomunicatus, vel prosequendo appellationem, vel per querimoniam petet asuperiore, quod faciat excomunicatorem de facto reuocare sententiam, sicut de facto processit, vel quia exemptus est, & tunc oportebit eum probare exemptionem, antequam excommunicator cogatur reuocare de facto suam sententiam, vel hoc ipsum petat, qui eam protulit non seruato ordine iuris, puta quia noluit dare terminum ad producendum priuilegium vel testes, & tunc hoc solo probato, cogetur reuocare de facto, quantum de facto processit, & si contrarium dicas, satis sequitur magna absurditas, quod quicunque exconmunicatus dixerit se exemptum, quod non remittatur ad excommunicatorem, sed statim absoluatur. Alii tamem dicunt hic dandam absolutionem ad cautelam ei, qui de ea non curat, tanquam a non suo iudice prolata, tamen debet dari ad cautelam aliorum, vt ei secure communicent, & etiam vt ipse excommunicatus non patiatur laesionem ab alijs, primum dictum magis placet, licet aliquando raro, tamen posset ex officio suo, & Papa maxime de iure habeat absolutionem facere. (Manifesta) vt si iussus voluit maleficium emendare, vt. i de verbo. sig. ex parte. & idem puto in alijs iussibus iudicis, qui in faciendo consistunt, vt cum quis iussus rem restituere, non paret, vt ff. de rei vend. l. qui restituere. Item cum iussus exhibere, non exhibet, vt ff. de app. l. creditor. §. iussus. in his iussibus, & similibus, vt dixi in faciendo consistunt, contemptus dicit offensa, quae si fuerit manifesta necessarium est, vt ante absolutionem sufficiens praestetur emenda, secus est in iussibus, qui in veniendo consistunt, in quibus contemptus dicitur contumacia, & tunc ad absolutionem faciendam, vel obtinendam, sufficit cautio, & idem est cum dubia sit offensa, vt hic. & in praedicta decre. ex parte.

(Octo dierum) iste terminus octo dierum datur ad probandum manifestam offensam, id est, aliquod factum manifestum, quod in sui natura sit iniuriosum, dummodo tale sit, quod sufficeret ad faciendam exconmunicationem, si aduersarius nihil probaret. & hoc sufficit excommunicatori, vel aduersario excomuncati, probare intra octo dies: nam si probatione hac facta, val etiam ea pendente, excommunicatus petat prolixiorem terminum, vt non probet, quod non iniuriose faciebat illud, pro quo excommunicatus est, sed vtens iure suo, tunc non absoluetur excomuncatus. Eadem causa qui intra acto dies non probauit manifestam iniuriam, quia non fuit in culpa, imo aduersarius praestitit causam huic dilationi, & maiori, quae etiam mihi prodesse debet, intantum quod etiamsi excomunicator petere pont maiores dilationes, vt probet iustitiam suam super excomuncatione, & id mihi prodesse debet. C. de in integ. restit. petendae. Nec sufficit probare excomuicatori iniuriam factam, nisi probet eam manifestam, quia sicut dicit haec decre. hoc capitulum, probare debet hoc, vca, in exceptione spoliationis, & in alijs locis vbi certus terminus praefigitur ad aliquod probandum. Item videtur, quod licet iniuria sit manifesta, sed de satisfactione est discordia, quia excomuncatus dicit minorem satis factionem sufficere, quam excomunicator petat, vel aduersarius, tamen propter hoc non diu est tenendus excomunicatus in excomunicatione, sed ad arbitrium iudicis debet praestare cautionem pignoraticam, vel aliam, & absolui. arg. 3. de eo qui mit. in pos. cum venera.

(Pro manifesta) per hoc dixerunt quidam, quod si aliquis excomuncatus, quia ordinarium non admisit ad visitationem, petat absolutionem ad cautelam, dicens: Domine ego sum liber a visitatione per priuilegium, vel per praescrip. quod statim danda sit sibi absolutio ad cautelam, sed nobis videt contra, quod sic probo. Constat quod manifesta est offensa de iure, pro qua iste excomnicatus esticlict contumacia recipiendi ordinarium ad visitationem. 3. de praescrip. cum ex officii. ergo non debet absolui, nisi pracedat emendatio. 3. de verb. sig. ex parte. Nec obest, si dicitur non manifesta offensa, quia dicit se priuilegiatum, vel praescripsisse contra ius cone, quia stabo iuri comm, nec eum absoluam, quousque probet se con tra illud munitum. & hoc satis bene sonat litera ista, & idem videt dicendum, quando petit absolutionem ad cautelam ab excomnicatione, quam dicit latam post appel. Non enim statim absoluetur, nisi primo probauerit, se appellasse ex legitimis causis. sup. de appi Romana. §. 1. & 2.

7 (Articulo) super eoclset an causa appellationis sit vera: nam quamdiu quaerit, an sit appellatum, vel alias dicit appellationem non interpositam ex iustis causis, non est eis comuncandum, etiam extra iudicium. arg. 3. de app. Romana. §. 1. & 2. 3. eo. per tuas. nisi forte modico tempore, dum quaerit aduocatos, vel alias sarcinulas componit propter causam. arg. ff. ex quib. cau. ma. ab hostibe. §. fi. Item quando constat appellatum ex legitima causa, licet dicat falsa semper intra tempus, intra quod pont prosequi appellationem, est ei comuncandum, & non postea, sed secus est, quando sententia ex alijs caufis dicit nulla, puta, quia dicit excomuncatorem non iudicem vel se exemptum, & tunc distinguo, quia aut, qui dicit sententiamnullam, habet ius cone pro se, vt puta, quia de aliena dioecesi. & tunc pendente articulo probationis, & ante semper, quousqe pronuncietur sententia iusta, debet ei comuncari, non obstante tali excomuicatione, etiamsi sit iusta sententia excomuncationis, nisi esset manifestum, quod sententia excomuncationis esset iusta, si autem ius cone habet contra se, non est ei comunicandum, nisi constaret quod excomuncatio esset iniusta. arg. 3. de app. soli. & c. dilect. in fi. & sup. de elect. venera. & facit ad hoc. sup. de rest. cum contingat.

Quid autem iuris sit de his, quae facit im medio tempore iste, in quem lata est sententia, etiamsi post pronunciet excomuncatio iusta. no. 3. de excep. pia. Alii dicunt, & vt videt melius, quod etiansi ius cone habet contra se iste excomuncatus, tamem ei comnicandum est, dum est in probatione illis articuli, an sit liber, vel exemptus, nam graue esset, qued ego deberem eum vitare, vt excomuncatum de praecepto iuris, & tamen si peteret a me consilium, vtrum debeat petere absolutionem tanquam excomuncatus, & sic per com¬ sequens confiteatur, se non librum velexemptum, in praeiudicium perpetuum ecclesiae, deberem ei consulere, quod non peteret absolutionem, ne perpetuo ecclesiae suae piudicaret, & si per tale consilium, quod est bonum, dans incideret in maiorem excomuncationem, quia comuncat excomunicato, praestando ei consilium, & auxilium in eo, pro quo excommunicatus est. 3. e. nup. Sed oppones, quomodo est hoc, quod differs huic dare absolutionem, quia dicis manifestam offensam, & tamen non dimittis ei comunicare propter manifestam offensam. So. aliud est dimittere gratiam facere, aliud est facere iniuriam. nam primumcl sct cessare a gratia, licet vbi aliquis alijs denegat illud, ad quod de iure comum tenetur, quia probabilis, & quasi vehemens prasumptio est contra eum, & ideo ei propter hoc excomuncato pro manifesta, & petenti absolutionem ad cautelam, danda non est absolutio ad cautelam, quae est tantum de gratia vel magis de iure gratiosoclict quod inductum est contra conem rationem, & ideo non est extendendum. ff. de constit. qui vero. nam de iure esset. quod antequam praeberetur ei huiusmodi absolutio ad cautelam, quae vera absolutio est, quod constaret de principali, an esset liber, an non sed ar. contra videtur in hac eadem decre. vbi dicitur quod sine contradictione absolui debet, sed supple, sine contradictione partis aduersae, sed iudex ex causa bene debet aliquando ab absolutione cessare. Secundum autnt.lst facere iniuriam nunquam licet, sed facere iniuriam esset, si ego vni parti crederem in praeiudicium alterius, sed constat quod in hoc casu exconmunicator est pars, ei vt pars excomunicauit, & excomunicatus est alia pars, ergo excomunicatori credere non decet, si autem excomunicasset, vt iudex, & excomunicatus diceret nullam excomuicationem, puta quia post appellationem sit lata, vel quia expressit errorem in sententia, tunc dicunt quidam, quod interim quousque constat, an sententia teneat vel non, non est ei comncandum. 3. eo. per tuas. 3. de renun. in praesentia, sed nobis hoc non videtur, nam semper quousque excomuncatus est in probando quod excomunicatio non tenet, semper licet ei comicare: nam quod si sententia iudicis sit iusta, est praesumendum, vt in decre. in praesentia, sed quod sit aliqua iniuria, non est praesumendum in iniuriam alterius, licet sit praesumendum, quo ad denegandam gratiam.

Item ex praesumptionibus non est iudicandum, nec aliquid in alterius praeiudicium faciendum, sed ex praesumptionibus bene est a gratia abstinendum. Alii dicunt quod etiam antequam incipiant probationes recipi super causis appellationis, an sint verae vel falsae, imo etiam antequam incipiat prosequi causam appellationis, semper quandocunque dicit ille, cui obiicitur ex Gicatio, ego praemisi appellationem, admittendus est cum protestatione illa, quia a lii non intelligunt secum coeligere, vel concelebrare, si est excomuicatus, sed non repellunt eum propter reuerentiam eius, ad quem dicit se appellasse, vox tamen eius praestabit auxilium, si iusta appellatio praecessit, & non alias, nisi notorium esset appellationem non tenuisse, quia tunc non solum vox excomuncati non praestabit suffragium, sed etiam vox collectorum, qui sponte admiserunt eum etiam cum protestatione, non valebit. 3. de procu. c. fin. de bis qui no. 5. de elect. illa. 5. de appel. dilect. in fi. & c. soliciti. In his autem dubiis multum valet piotestatio, vt sup. de consti. cum M. & de electioni. cumana.

In priuata autem familiaritate, & maxime in oeculto, vbi nullum fit praeiudicium ei, qui dicitur excomunicatus ex visitatione, tutius est vitare eum. 11. q. 3. curae. sed in electionibus, & alijs vbi sibi fieret praeiudicium ex visi tatione, tutius est eum admittere cum protestatione, quam vitare. ar. 6. q. 2. c. 1. si autem praesens est quando excommunicatur, vel denunciatur exconmunicatus, & nihil dicit de appellatione praemisa, vel de alio quod reddat sententiam excommunicationis nullam, tunc valet electio facta eo absenti, nec cassabitur propter praedictum contemptum, quia in culpa fuit quod de iure suo nihil protesta. tus est, & capitulum non fuit in aliqua cul. pa. Alias autem si contempta protestatione excommunicati, vel denunciatione excommunicatoris eligant, valebit electio, si in veritate erat exconmmunicatus, & cassabitur si excommunicatio non tenebit, vel propter praecedentem appellationem, vel propter aliam causam. 3. de app. dilecti. in fi. imo plus videtur, quod si episcopus excommunicet aliquem absentem in praesentia capituli, & praetendit iustam causam excommunicationis, & contumaciam excomuncati, tamem capitulum citabit illum sic excommneatum, vt veniat ad eligendum, quia forte causas habet, quare non teneret excomunicatio, tamen satis eredo, quod ex quo ordinarius fic eum excomunicauit, quod capitulum in literis salutionis eum non salutabit, quia prasumo pro sententia ordinarii in his leuib. & parum praeiudicialibus. argum. 11. qo6. 3. curiae. sup. de renun. in praesentia. sed capitulum subiunget in literis citationis, quomodo ordinarius excommunicauit eum. Vnde si credit excommunicationem tenere, non veniat, & si credit eam non tenere, veniat: quia ipsi non intendunt secum colligere, si est excommunicatus.

Item not. quod probatio manifestae offensae contra petentem absolutionem ad cautelam, non habet locum, nisi quando petit absolutionem ab excommunicatione lata post appellationem, sed tunc habet locum iuste, quia probata manifesta offensa, per consequens constat, quod appellatio non valeret. sup. de appel. cum sit. & c. proposuit. & ideo talis appellatio non debet prodesse ad obtinendam absolutionem ad cautelam, quia si alias petatur absolutio ad cautelam, siue excommunicatio sit lata a suo iudice, sed dicitur non tenere propter expressum intolerabilem errorem, non potest habere locum haec probatio, quia impossibile est, quod intolerabilis error sit manifesta causa, quare quis iuste excommunicatur, imo est causa malae excommunicationis. Item si excommunicator dicit, non iudex etiam si pro manifesta offensa excommunicaret non teneret excommunicatio, & ideo antequam constet, quod sit iudex, non est recipienda probatio manifestae offensae, nec postea, quia si est iudex, iniusta potest esse, sed non potest esse nulla, nisi ab eo esset appellatum, vel nisi expressisset intolerabilem errorem, & sic non potest peti absolutio ad cautelam.

Item no. quod quando appellans petit absolutionem ad cautelam, & sibi obiicitur manifesta offensa, oportet quod probet manifestam offensam, per euidentiam facti tantum, vel per confessionem, in qua perseuerauit, quia si dicat aduersarius excommunicati, imo sufficit probare offensam manifestam per probationes inductas in causa principali, non valet, quia illa manifestatio tolli potest per probationes, quae inducentur in causa appellationis, sed contra petentem absolutionem ab iniusta sententia, sufficit probare offensam fuisse excommunicatori manifestam, vel per euidentiam facti, vel per confessionem, vel probationem. inf. de ver. sig. cum olim. Verbi gratia: Aliquis condemnatus est de furto, ordine iudiciario seruato, & quia non parebat sententiae fuit excommunicatus. lgitur iste exc om¬ municatus petit ab hac sententia excommunicationis, quasi iniusta, absolui, nam in hoc casu audiendus est excipiens, quia condemnatus & excommunicatus est pe furto manifesto, non solum per rei euidentiam, vel confessionem, sed etiam sufficit si furtum fuerit manifestum per testes, vel per probationes receptas coram exeommunicatore. i. de verbo. sig. cum olim. Sed certe hoc non placet, quia si sententia condemnationis, vt dictum est, lata fuit contra furem, & non fuit ab ea appellatum, non oportet eum probare manifestam offensam, per probationes receptas coram excommunicatore, quia sufficit pro notorio iuris ad impediendam omnino absolutionem, res iudicata. inf. de verb. sig. ex parte. & idem est, si sit appellatum, & non est appellationem prosecutus. Si vero fuerit appellatum, tunc si excommunicetur appellans post appellationem, non tenet excommunicatio, & tunc absoluetur ad cautelam. sup. eod. per tuas. vt hic. Si vero excommunicetur appellans post sententiam ante appellationem emissam, tunc officio iudicis obtinebit reuocationem illius sententiae, sicut & aliorum grauaminum, quae in illo intermedio fierent, vt not. sup. de excep. dilect. & idem est dicendum si appelletur a mandato, vel interlocutoria, data cum causa cognitione. sup. de elect. cum dilecti. & c. quod ad consultationem. sup. de re iu.

12 Dicimus ergo, quod offensa probatur manifesta, non solum per euidentiam, vel confessionem, sed etiam per probatios nem in tali casu, scilicet, receptis testibus, & alijs probationibus contra furem, si tulit super furto sententiam diffinitiuam, sed si dixerit excommunico talem furem, nisi tantum emendauerit pro furto. sup. de appelpraeterea. nam si hic fur petat absolutionem, quod ab iniusta excommunicatione absoluatur, excipietur contra eum, non solum de notorio, per euidentiam facti, vel per confessionem, sed etiam quod per probationes receptas coram excommunicatore, factum est manifestum furtum eius. vnde non est absoluendus. inf. de verbo. sig. cum olim. & videtur, quod hoc sit intelligendum, si a sententia excomunicationis non fuit appellatum, quia si esset appellatum, & peteret absolutionem ab huiusmodi excommunicatione, quasi iniusta, non obstaret ei exceptio manifestae offensae per solas probationes. Alii tamen aliter dicum scilicet, quia obstabit petenti absolutionem exceptio manifestae offensae per probationes, vel per confessionem.

Sunt etiam casus, vbi probatur offensa manifesta per euidentiam facti, vel per confessionem, & non per probationes coram excomunicatore receptas. Verbi gratia, iudex nouit aliquem, nullo ordine iudiciario seruato, quod satis faceret de rapina, vel mandauit alicui, quod redderet testimonium in aliqua causa, vel quid aliud consimile, quod quia non fecit, excomunicauit eum, excommunicatus petit absolutionem ab huiusmodi excommunicatione, quia iniusta, quia nullus ordo praecessit excommunicationem, bene admittetur exceptio manifestae offensae. Verbi gratia: Domine, non debuit seruari ordo, quia rapina erat manifesta per eius confessionem, vel euidentiam facti, & eodem modo dicet contra testem, nullus ordo est seruandus in producendo testem, imo notorium iuris est, quod debet reddere testimonium, nisi legitimam proponat excusationem. Ideo autem dixi, quod haec locum habent, vbi non seruatur ordo iuris, quia si seruaretur mandatum transiret in rem iudicatam. sup. de sen. & re iud. quod ad consultationem. & sic non est necesse probare manifestam offensam, quia sufficeret exceptio mandati, a quo non est appellatum. & ex his apparet ratio quare obiicienti exceptionem manifestae offensae contra petentem absolutionem ad cautelam, praefigitur terminus octo dierum, vt hic. Et non praefigitur talis terminus obiicienti exceptionem contra petentem absolutionem abiniusta sententia, quia ibi modicum fieret praeiudicium, si non probaret manifestam offensam, quia eadem excep. manifeste competet eidem, quando excommunicatus appellans, volet prosequi appellationem. sup. de app. cum sit proposuit. sed hic, scilicet, quando obiicitur contra petentem absolutionem, ex iniusta sententia, si non admitteretur exceptio manifestae offensae, perpetuum fieret praeiudicium, quia sublata excommunicatione, quod fiet, non probata manifesta offensa, decaetero non possit agere ex monitione, quae praecessit, neque ex mandato facto sine ordine iudici. C. communia praed. per totum. licet aliquando & post absolutionem possit inchoare causam principalem de nouo, secus est in mandatis ordine iuris factis, vt alias no. Alii tamen dicunt, quod idem terminus praefigitur vtrisque.

Item dixerunt quidam, quod semper non obstante aliqua exceptione manifestae offensae, quis absoluendus est, si velit pignora pro satis factione apud aedem sacramenta deponere, quia malitijs hominum non est indulgendum, sed certe, hoc nobis non placet, quia hic non est malitia, imo etiam prouidentia, quia si non debet, non nocebit ei excommunicatio. sup. eo. c. inquisitioni. vt hic. sed si non admittitur exceptio, posset malum euenire illi, cui satisfaciendum est, quia si excommunicatus scit se debere, non prorogabit causam, timens confessionem excommunicationi, quia multum prorogare posset, & prorogaret, si dictam confessionem non timeret. Iudex autem cui nihil probatum est, nihil mandare potest(in iudicijs) necessitas iuris coegit iudicijs iudicem vitare excommunicatum post appellationem, quod sic probo. contra excomuncatum agentem, excipit quod sit exconmmunicatus, & ipse actor confitet se esse excomuncatum, si dicit excommuncationem non valere propter app. praecessit, necesse est ergo, quod supersedeat principali quaestioni exeomunicati, qui confitetur de exceptione excomuncationis quousque probet replicationem, scilicet, appellationem legitimam praecessisse, & sic apparet quod bene dicit hic, quod in iudicijs euitetur, & habet locum hoc, si excipiatur de excommunicatione, quia si non excipiatur, teneret eum eo quod fit.

Item si iudex determinat, non obstante exceptione excommunicationis procedendum, & tunc valet processus. argu. not. sup. eo. per tuas. sup. de exce. pia. Item necessitas iuris cogit nos dicere, quod extra iudicium, eos vitare non debemus, quia si iudex, a quo appellatum est, mandat quod euitetur, tamen ius dicit quod appellatione pendente, nihil innouandum est. ff. nil no. app. pen. Item quicquid fit post appellationem, est irritum. 3. de app. ex parte M. Item lit. pend. nihil inno. est, ergo quousque pendet lis, an sit excommunicatus, non debet priuari communione hominum, nec alijs iuribus suis. sup. vt lit. pen. a memoria Item in iudicio paratus est iudex, qui cognoscit de excommunicatione, licet incidenter, & ideo cum statim cognosci possit, non est periculum, si ad modicum tempus differtur principalis quaestio, sed quia extra iudicium non est iudex, nec aliquis, qui de excommunicatione diffamat, valde magnum esset periculum, si in omnibus euitaretur, & etiam contra ius esset, vt dictum est.

(Extra iudicium) quaereret aliquis. quare aliud in iudicio, & aliud extra iudicium. Ad quod tres rationes diuersitatis assigno, primo, sic periculosus excludimur ab his, quae extra iudicium fiut, quam ab his, quae in iudicijs aguntur, nam si per moratoriam exceptionem excommunicationis ab agendo excludor, differtur actio, & non tollitur, & ideo non magnum praeiudicium pati videor, vt C. de preci. impe. offe. l. quoties. sed si a postulando, eligendo ab officijs, & beneficijs expellor, & in alijs grauiter laedor, quia saepe cum magna captione a rebus nostris reuocamur, vt ff. quemad. test. app. l. & si quis ex signatoribus. Secundo, sicut facilius interdicuntur iudicialia quam non iudicialia, vt C. de haere. quoniam. & ea quae sunt iuris, quam ea quae sunt facti, vt ff. de poe. quidam serui. Tertio, sic cum in iudicio alium impetraui, leuius impedior, quam extra icdicium vbi nullum prosequor, sed iuri modo innitor (intolerabile) sup. eod. per tuas. & ibi de hoc(pro manifesta) inf. de verbo. sig. cum olim. glo. huic (pro manifesta) sup. eod. c. in glo. per haec. & gloss. super eo.

CAPVT LXII. 1 Excommunicatio non tenet, nisi praecedatmonitio.

STATVIMVS. (Nullus) excommunicat te, nec in genere, puta, dicendo omnes participantes sibi, nec in spem, puta, excommunico Pe. quia communicat 1. excommunicato ( constitutionibus) sup. eod. nuper. (consimili) ad hoc. sup. de cle. exconm. mi. si celebrat. in fi. gl. istae. (teneant )imo videtur quod non teneant, licet sint iniuste. 5. eo. Romana. §. porro sex locutione) 11. q. 3. cum excomuncato. i & c. excomunicatos. (Non teneat) non tenet excomunicatio, nisi praecedat monitio, non conmunicans excommunicato, non est maiori excommunicatione ligatus, nisi in duobus casibus, vnus est, si in crimine sibi communicet. Secundus est, si praemissa monitione eum excommunicat, quia si non praemissa monitione excommunicaret, non teneret excommunicatio, quod speciale videtur, quod sine monitione excommunicatio teneat, sed sic ipsam proferens est puniendus. sup. e. sacro. Vel dic, quod non tenet, propter facilem eius reuocationem, & poenam excommunicatori inferendam, cum constiterit eam sic esse latam. sup. de rescrip. ab exeom. & sic non tenet, quia facile reuocatur.

CAPVT LXIII.

QVIA PERICVLOS VM( Superioribus) scilicet, patriarchis, primatibus, & archiepiscopis ( excommunicationem) scilicet, ordinationes, consecrationes, & huiusmodi. ( suspensionis) secus est in excommunicationesconstitutionis) quae forte dicat, quicunque contra constitutionem fecerit, sit suspensus. sup. eod. cum medicinalis. (Olim) eaue hic dicit, non enim vult dicere, quod euitetur extra iudicium, sed obseruetur, quod hactenus obseruabatur, nunquam enim fuit obseruatum, quod vitaretur, & qui vidit testimonium, perhibuit. Huic gloss. videtur contra. sup. eod. per tuas. vbi dicitur, quod in alijs debet euitari, sed expone in alijs, id est, in iudicijs. sup. eod. solet. Vel dic, etiam extra iudicia debet euitari, antequam moueat litem super eo. quod dixit excommunicationem nontenere. sup. eo. solet in glo. sup. eo. etc.

CAPVT LXIIII. 1 Iusta est excommumnicatio, qua quis excemnnicat omnes qui sunt cruce signati, si non portant publice crucem, ad hoc enim fit, ut caeteri animentur ad sumendam crucem. 2 Excommunicatio etiam in iustos culpabiles non fertur sine monitione 3 An capituli appellatio quod habet causam prosit canonicis, ut decaetero contra eos non ualeat ferri sententia. Quemadmodum in genere, & quemadmodum in fpecie fiat excommunicatio.

ROMANA ECCLE. ( Exconmunicatoribus) ad ipsos enim remittendi sunt absoluendi. sup. de senten. excommu. sacr. per tuas. sup. de offic. ordi. ad repri. & si absoluant, non valet absolutio, quia in hoc casu non habent iua risdictionem super eos, vt hic (sententiae) bene dicit, nam si canonem fecisset, illo ligarentur omnes, vt no. sup. eod. a nobis. (generaliter) taliter, excommunico omns, qui fecerint furtum (in specie) puta excommunico Pet. qui aedificat, vel aedificauit in coemeterio ecclesiae. In genere, puta excommunico omnes qui aedificant, vel aedificauerunt in coemeterio ecclesiae. (mora) quia si praefixo termino neglexerit satisfacere, iuste poterit in eum ferri sententia huiusmodi, excommunico P. nisi vique ad talem diem satisfecerit(vel culpa) puta, quia negligentes erant aliqui episcopi, vel clerici officia sua facere in suis ecclesijs, bene fertur huiusmodi sententia, excommunico omnes, qui non interfuerunt suis officijscoffensa) puta, si quis tenuisset concubinam, a qua diuisus est, iuste fertur in eum haec sententia, exconmunico te, si vlterius tenueris eam. 3. de test. constitutis. in prin.

(Causa) iusta est excommunicatio, excommunico omnes illos, qui sunt cruce signati, si non portant publice crueem. Hoc enim ex causa fit, vt alii eorum exemplo animentur ad sumendum crucem, est etiam iusta huiusmodi, seu contra tolerantes haereticos, & consimiles. sup. de haer. excommunicamus. §. credentes. & 23. quaest. 3. si habes.

(In vniuersitatem) ex hac enim sequitur absurditas, quod puer vnius diei incidit in hanc excommunicationem, & ille qui absens est, sed iuste sic fertur sententia, excommunico omnes illos de hac vniuerfitate, qui fuerunt rebelles mandato. Sententia autem interdicti iuste fertur in vniuersitatem, quae fertur pro delicto alterius. 16. q. 7. sicut Deum. inf. de spon. non est.

(Culpabilis) dicunt quidam, quod etiam in iustos culpabiles, non fertur sententia exconmmunicationis, nisi primo moueantur & contra eos causa cognita procedatur, quia alia est causa capituli, vel vniuersitatis, quam sit causa canonicorum. 2. quaestio. 1. nemo. sup. eo. sacro. 12. quaest. 2. qui manu mittitur. Causa enim vniuersitatis potest esse, quia non comparet in iudicio, vel quod non recipiunt aliquem in canonicum, & huiusmodi. Causa autem personarum culpabilium de collegio non est haec, quia ipsi non specialiter vocant, imo si comparerent, non admitterent ad respondendum pro capitulo sine mandato. Item ipsi non possent, nec deberent aliquem recipere in canonicum sine capitulo. Alii dicunt, & forte melius, quod authoritate huius decre. sine alia monitione, & causae cognitione, nominatim possunt excommunicare illos, quos culpabiles norunt, sed si non esset eis notum, non deberet sententia excomunicationis in quenquam ferri, nisi praemissa monitione. 2. q. 1. nos in quenquam. & c. nemo.

Sed quaeritur, an appellatio capituli quod habet causam, prosit canonicis, vt decaetero contra eos non valeat ferri sententia. Respon. si delegatus erat iudex, non videtur quod decae tero possit in aliquem de capitulo sententiam ferre, etiam si ante app. culpabilis extitisset, quia in eum poterat iuste excommunicationis sententia ferri, quia sublato principali, tollitur accessorium. sup. de consti. translato. Item quia per istam appellationem desinit esse iudex, & in principali, & in accessorijs. Si autem esset ordinarius, vt ab eo esset in aliquo negotio appellatum a capitulo, cum illud negotium per appel. sit ad superius auditorium delatum, vlterius occasione istius negotii non poterit in aliquem de canonicis sententiam excommunicationis proferre. 3. quaestio. sexta. dudum melius. in c. multum. sup. de offic. lega. licet. Sed quid si ordinarius, vel delegatus in aliquem de capitulo post appellationem legitimam, tulerit sententiam excommunicationis de facto, nunquid capitulum potest petere, sententiam contra hunc canonicum latam, pronunciari nula lam eRespon. si eius interest, vel quia de mandato capituli fecit canonicum, quare in eum est sententia excommunicationis lata, vel quia diffamatur capitulum, quia suus canonicus sic denunciatur excommunicatus, vel ex alia iusta causa, quod bene potest implorare officium iudicis, vt sententia nuncietur nulla. argumen. ff. de fer. l. 1. sed si vellet capitulum sententiam excommunicationis in suum canonicum latam, occasione capituli dicere iniustam, hoc dicunt quidam non posse fieri, quia absolutio non debet dari, nisi petenti. Et hoc quidem dictum est de canonicis excommunicatis pro capitulis. Hoc idem dicendum est de rectoribus ciuitatum excommunicatis, pro ciuitatibus. Ex isto loco satis apparet, quod si literae impetrentur, contra aliquod capitulum, quod cogantur ad alicuius receptionem, tamen delegatus compellet singulos canonicos ad receptionem ipsius, licet literae tantum contra capitulum, & non contra singulos canonicos sint impetratae. Et hoc est ea ratione, quia quando mandat, quod capitulum aliquid faciat, intelligendum est, quod canonici, & alia membra capituli illud faciant. sup. de praeben. pro illorum, quia capitulum, quod est nomen intellectuale, & res incorporalis, nihil facere petest, nisi per membra sua. Idem videtur, quod si mandetur de legato, quod cogat vniuersitatem facere solutionem debiti, vel venditionem, vel permutationem, vel quicquid aliud simile, cogenda sunt membra eius, illi facto praestare consensum expressum, & sic de omnibus alijs, quae consistunt in facto, quae per vniuersitatem fieri non possunt. De extraneo autem, an posset impedire vniuersitatem adimplere, quod debet, not. sup. de ossic. delegat. sane. quia contra praedicta videtur. 12. q. 2. qui manumittitur. Sol. leuis est, quia vniuersitas bene potest habere libellum, & agere, & conueniri per procuratorem suum, sed consensum alicuius facto praestare, pro aliquo suo membro, non potest, cum consensus corporis, nec corpus habeat, sed in praedictis casibus videtur, quod si alicui commissa est causa vniuersitatis alicuius, quod per dele. vbi expediret, cogenda essent membra vniuersitatis praestare consensum in faciendo procu. vel alia consimilia.

CAPVT LXV. 1 Nedum clerico, sedetum laico licet setueri etiam si iudex suus ordinarius, nomn scruato iudiciario ordine, iniuriatur sibi in rebus, uel persona. 2 Spiritualis gladius non debet exerceri, net pro sua, nec pro aliena iniuria, nisi contra bominei suae iurisdictionis.

DILECTO FIL. ( Repellere) sup. eo. c. 3. §. si vero. 1. dist. ius naturale. (Decano) non solum clerico, sed etiam laico, licet se tueri, etiam si iudex suus ordinarius, ordine iudiciario non seruato, iniuriatur sibi in rebus vel persona. C. de iure fis. l. fin. & credimus ordinarium processum, etiam qui fit per modum inquisitionis. sup. de acc. super his. sup. de offi. ord. c. 1. & hic est processus legitimus, & per seculares. l. in Authen. de colla. §. iubemus. ff. de offic. praesi. congruit. ( iniuriose) repete quae diximus sup. de foro conpet. verum secclesiastico) scilicet, sententia excommunicationis. 24. questio. 3. corripiantur. 16. quaestio. 1. c. 1. (praesertim) idem est, si nulla alia causa vel excommunicatio praecessisset. (& quidem) no. optimam rationem. (cum liceat) 22. quaest. 3. fortitudo. & c. seq. (profecto) imo multo fortius (temporalem) iurisdictionem, vel rem, vel iniuriam (defensionem) scilicet, sententia excommunicationis, vel interdicti. (& temporalem) scilicet, defensionem armorum, vel iurisdictionem temporalem. 396. dist. c. fi. sup. de offi. or. c. 1. ( Ecclesiasticis) dum tamen spiritualis gladius non exerceatur, nec pro sua, nec pro aliena iniuria, nisi contra homines suae iurisdicti¬ onis, materialis tamen defensio pro se, & pro alijs, bene potest exereeri, etiam in hos mines cuiuscunque iurisdictionis. Item dicunt quidam, quod etiam incontinenti, raptor non posset excommunicari pro rapina facta, nisi monitione praemissa, tamem melius videtur, quod si rapina est manifesta, cum iusta causa subsit, statim potest excommunicari, nisi incontinenti eam restituat, si est presens, vel si non est, ibi intra certum tempus quod duxerit praefigendum. 3. de sen. excom. Romana. §. caueant. ff. de rei ven. si res mobilis. & l. seq. ( Adinuicem) nec tamem propter hoc licet laicis, vel cleticis defendere aliquos suos, quos crederent iuste excommunicatos, vel pro certo scirent iuuare contra excommunicatorem, scilicet, vt cogerent excommua nicatorem relaxare sententiam, vel etiam cessare a denunciatione excommunicationis, quia nec etiam liceret eisdem cogere iudicem secularem, suam sententiam relaxare, quod enim dicit haec decr. habet locum maxime, vbi corporalis violentia infertur, & non vbi verbalis. Si autem praelatus excommunicaret aliquem, si oppressum iuuaret in iusta causa, vel armis materialibus, vel alio modo cum sententia sit sub conditione appellet, & postea iuuet eum. sup. de app. praeterea.

CAPVT LXVI. 1 Excommunicatio per appellationem non sufpenditur, exceptis certis casibus.

VENERABILIBVS. ( Archiepiscopus ex suo procedens officio) sup. de app. cum speciali. §. fin. (& appellatum) post excommunicationem, quia per app. non suspenditur excommunicatio. S. de offi. or. ad reprimendam, exceptis casibus. 3. de app. Romana. §. quod si oportetopro manifesta) inf. de verb. sig. ex parte. (Proposita querimonia) vel supplicationis, siue in integ. resti. quae supplicat, vel petat se restitui ad causam agendam siue poenarum expensarum, vt plene not. sup. de procu. querelam. vel appellationis, per quam dicat reuocandam sententiam. C. quomodo & quando iudex ab eo. Communi enim iure, cum sententia transierit in rem iudicatam, sibi subueniri non potest. Idem videtur, si tantum exconmmunicationis sententia lata esset simpliciter, excommunico Petrum, quia fuit contumax in tali termino. Haec enim sen¬ tentia licet non sit diffinitiua, tamen si non est appellatum, transit in rem iudicatam. 3. de sen. & re iud. quo ad consulta. quo ad hoc quod super expensis & contumacia excusanda vlterius non audiatur, semper absoluetur pro absolutione petenda, quia nunquam, quominus absolutio detur satisfacienti, transit in rem iudicatam(nec pandi) C. de iudi. sancimussin itinere captus) ff. si quis cau. l. 2. (minime conpareret) eff. de re iud. contumacia (& hoc ipsum) quia, vbicunque iudex superior non potest absoluere, nec condemnare, in causa propria, si excommunicatio lata est, absoluere debet excommunicatum. 3. de offic. deleg. cum contingat. nisi obiiceretur de manifesta offensa: vt praedictum est ( illico pronunciare) sed probatio appellantis recipi potest super veritate causae, scilicet, de app. interposita ad cautelam quia dubitatur, an sententia excommunicatior nis teneat. 3. eo. solet.

CAPVT LXVII.

ROMANA. (Subiectis imme&g diate) . 5. e. a nobis. prima glo. in hac gl. secus (iniustas) imo videtur quod ipso iure sint nullae. 3. eo. statuimus ( caueant) contra. arg. 5. de appel. constitutis. (proferre) . 3. de offi. ordi. si sacerdos. in tex. & in gl. &. 5. de app. praeterea. 2. gl. hodie Cexprimant) . 5. eo. cum medicinalis. ( vniuersitatis) contra. arg. supra respon. ibi soluitur (prohibemus) ad hoc. 3. eo. grauem. glo. istae speciales personae.