Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 22
Titulus 22
TITVLVS XX1I. DE CLERICIS PEREGRINIS. 1 Que sit difcrentia inter commendatitias & dimissorias literas. 2 As, nam possit concedere commendatitias literas., Epistopus non debet ordinare clericum alterius episcopi, & si fecerit irrita est eius ordinatio. 3 An possint abbates literas dimissorias dare.
Nota quod aliae sunt literae commendatitiae, & aliae dimissoriae. Commendatitiae dicuntur, per quas commendatur de vita & moribus, exprimuntur etiam ordines, ibi quos habet. ar. 72. dist. c. pe. & vlt. literae autem dimissoriae dicuntur, pro quas dimittitur a iurisdictione praelati. 72. dist. c. vlti. has autem non potest concedere praelatus minor episcopo. inf. de offi. archi. sia gnificasti. Commendatitias credo posse concedere quoslibet bonos praelatos. arg. sup. eo. inter. nam ibi innuitur, quod non solum per literas episcopi, sed etiam per alia argum. potest constare de ipsis ordinibus, vt licite possit promoueri & celebrare, & hic etiam non dicitur, quod nullus istorum 3. eum ordinauit.
Quidam tamen dicunt, quod quo ad ordines, scilicet vt recipiantur in ordine suo ad celebrandum, solus episcopus, qui ordinat, potest concedere commendatitias. ar. 72. dist. c. vlt. sed tunc tantum potest ab alio episcopo ordinari, quando per literas sui episcopi sit dimissus, vel alius casus concurrat, in quo licite de iure ab alio episcopo ordinetur.
Et ideo no. fquod nullus episcopus debet ordinare clericum alterius episcopi, & si fecerit irrita est eius ordinatio quo ad executionem. simile. 9. q. 3. episcopum. nisi alius episcopus daret ei beneficium. nam tunc cum ratione beneficii fiat de iurisdictione secundi episcopi, bene potest ordinare eum, cum etiam possit eum iudicare. 9. q. 3. c. 1. & 2. inf. de paroch. c. nullus. sed remanet de iurisdictione primi episcopi propter beneficium, quod ab eo habet, nec amittit.
Sed contra. 71. distin. c. 1. per totum. & 72. distinct. per totum. sol. illa. cc. loquuntur quando clericus a iurisdictione episcopi secundi ex toto eximebatur a primo, puta quod habebat tale beneficium a primo episcopo, vel quod de iure, vel consuetudine cum alio beneficio possidere non poterat, & idem est si beneficium, quod secundo sibi datur eo modo tale sit, quod cum primo possidere non possit, nam & haec fuit intentio canonum illorum, qui clericum alterius episcopi sine eius voluntate sibi ex toto auferre non possit, sed si detur ei praebenda in sua iurisdictione, cum ei hoc liceat non tolerando cum primo episcopo: vt notat. infra, de praebend. cum iam. & per consequens ex quo dat ei praebendam, poterit eum ordinare, licet sit curialius non ordinare sine licentia prima ordinatoris. De abbatibus autem, an possint literas dimissorias daret die, vt sup. de renunc. ca. fi. sed quid dices de abbatibus exemptis & alijs ? Respondeo, quod & ipsi literas dimissorias possunt concedere, si ita sunt exempti, quod diocesani non habent in clericis eorum ordinationem, quod rarissime conceditur alicui, nam & tunc cum in omnibus quo ad ordines, & quo ad iurisdictionem pertinent ad exemptos, & per consequens literas dimissorias concederent.
Caput 1
CAPVT 1 1 Quade eaus qunqut fginae requtrantur i literae teslimonialibus clericorum trans marinorum. 2 Nunquid clerici incogniti permittendi sint celebrare: & num quid episcopus possit in boc dispensare. An fifficiat ostendere literas de ficerdotio ad boc vvt credatur quod quis sit facer dos.
TVA NOS DVXIT. ( Statuta) 9§. distinct. per totum. (Quinque) ideo plura requiruntur, quia sunt ignota, am si esset vni notum, ipsi solicrederetur. infra, de probat. post cessionem. §9. distinct. quamuis. 21. distinct. extraneo. 62. distinctio. per totum. & idem, etiam si per testes, & crederem duos sufficere. infra eodem, tuae. & credimus sufficere5. sigilla episcoporum ignota. oportet tamen aliquam notitiam habere de sigillis, vel de clericis saltem per famam. Item hoc habet locum in his, vbi nullum aut modicum praeiudicium alii generatur, si autem aliquantulum prae¬ iudicium magnum generatur, non creditur eis, nisi per collationem sigillorum, vel alias legitime probetur. argu. in Authent. de instrument. cau. inf. de fi. instrum. c. 2. (Episcoporum) non aliorum inferiorum praelatorum (Alijs) etiam citra marinis clericis. (Obseruandum) hoc capi. loquitur in his, qui postulant recipi vt clerici in ordine suo, nam si tanquam viatores petant recipi, non sunt ita subtiliter examinandi. 42. distin. quiescamus. & permittendi sunt secreto celebrare. inf. eod. tuae. de conse. distinct. 2. non prohibeant. 7. quaest. 1. episcopi.
2 In suspensione) id est, in probatione, non enim suspensi sunt, neque ab homine, neqe a iure, imo sine peccato possent celebrare, dummodo in loco essent vbi celebrare possent, sed plebes suspensae, id est, prohibitae sunt audire eorum officia, si autem diceretur ipse suspensus, vel a iudice, vel a iure, & celebret, esset irregularis, & solus Papa posset dispensare cum eo. 11. q. 3. si quis episcopus dam. in hoc enim casu potest dispensare episcopus. inf. eod. c. fin. Dicimus ergo, quod cum eo hoc casu poterit dispensare episcopus etiam si celebrauerit populo, licet non debuerit celebrare sine dispensatione. Simile dicimus, licet quis deprehensus in publico crimine, non debeat celebrare, nisi cum eo dispensetur, ta. men si celebrauerit, non praecedente dispensatione, etiam episcopus poterit super hoc dispensare, cum ei prohibitum non inueniatur, posset etiam dici, quod si hic suspensus esset a iure, quod episcopus dispensare posset. & c. si quis episcopus dam. loquitur tantum de suspensis ibi ab homine, non aiure. de hoc tamen alibi plenius notabimus. inf. de cle. excom. mi. si cle. (De 3actibus) ff. nau. caupo. stabu. l. vlt. §. ac. IIn inferioribus) notat. non sufficit ostendere literas, quod ordinatus sit in sacerdotem, nisi habeat literas de quolibet ordine, nisi forte qui ordinauit in sacerdotem, sit tantae discretionis, quod praesumendum sit de eo, quod non ordinasset eum, nisi habuisset literas ab eo, qui ordinauit in diaconum, & ad alios ordines, & tunc non quaeram literas super diaconatum. argum. inf. c. proxi. nec in alijs ordinibus. ( Dispensari)id est, prouideri, vt celebret in ordine suo, & sit hoc sine dispensatione solenni, de qua dixi sup. de fil. presbyt. veniens. Vel dic, quod dispensatio necessaria est propter hoc, quod clericus est ignotus & testimoniales literae ignotae, & hanc dis¬ pensationem non potest facere nisi episcopus inf. eorc. vlti. & hoc meSis placete
Caput 2
INTER QVATVOR. & infr. (Argumenta) sigilla. no. ordinatorum vel per testes. inf. eo. proxi. vel per alia probabilia indicia vti quidam dicunt. arg. 2. q. 6. §. diffinitiua. §. nulli hominum. inf. de praesum. literas. 32. q. 1. dixit. 27. q. 2. non aliqua. & C. de rei vendi. iudicia. nam cum hic quaerat alterius patrimonium, & in spiritualibus sufficiat credere, & alias sit bonae vitae, & habeat 5. sigilla episcoporum, licet ignota sint sigilla, si aliqua notitia habetur per famam, vel alio modo, vel de episcopis, vel terris eorum, licet alias non sit sufficiens probatio: tamen praesenti casu tales crederem posse admitti. (Conuersatio) imo vtrunque est necessarium testimonium ordinum susceptorum probatio vitae. sup. c. proxi.
Caput 4
CAPVT I1II. 1Noneft afmendas de aliena ecclesia ficerdos uelprelatas cam reperiatur idoneus in eadem. 2 Nnnquid liceat exempuis aliquos in suss etclesiis recipere sine licentia episeopi. 1 Istututi absa scientia epistopi remouentur. nisi eum eis voluerit dispensare.
DE NOBIS PROPO. (Clericos) & male ignotos, & etiam per notos, sed ad celebrandum bene posset eos admittere etiam sine licentia episcopi, si eos plene nosceret non per literas, quia solis episcopis est seruata haec cognitio. (Instituere) hoc eis non licet, imo nec episcopo, nisi habeat licentiam eius episcopi cuius clericus est. 70. distin. per totum. inferioribus autem praelatis etiam cum licentia prioris praelati, non est licitum aliquem instituere in eeclesia sua, nisi primo episcopus diocesanus approbet & dispenset, vt hic expresse habes. 72 distin. hortamur. & hoc est ea ratione, quia aliquando crederet aliquas literas sufficientes, quae non essent, vel posset ille clericus habere alia impedimenta, sed nec admit tere possunt ad celebrandum populo 71. dist. extraneo. sicut nec eis licet dimissorias dare literas, sed episcopo tantum 72. distin. extraneo. inf. de offic. argum. significasti.
2 Quid dices de exemptis, an possint in suis ecclesijs aliquos reciperet Respondeo, episcopus in persona sacerdotis recepti, ab exemptis potest animaduertere cum in sua dioce. delinquat celebrando. 6. q. 3. placuit. C. vbi de cri. agi. Authent. qua in prouincia. nisi forte & familiares exemptorum sint exempti, quia tenor priuilegii diligenter est obseruandus. infr. de priuil. porro.
Non erit ergo exemptis licitum aliquem clericum recipere sine licentia episcopi dioce. sed si ipse episcopus malitiose differret suum dare assensum, ageretur ad hoc coram superiore. argu. inf. de iure pa. pastoralis. & potes dicere quod non est necesse episcopum suum praestare asiensum, sed tantum cognoscere de literis conmissorijs, postquam autem pronunciauerit eum plene dimissum, licitum est exemptis eum accipere.
Et hoc est verum vbi loco exemptorum populum habent, alias enim pro se & suis locis exemptis sine licentia episcopi licet eis accipere clericos, dummodo ha. beant literas dimissorias, nec ob. quod dicitur, quod ratione delicti possint in eos animaduertere intermittitur ei poena, quia non deliquit. Vel dic, quod illud intelligitur de non exemptis speciali priuilegio.
Ex dispensatione) non potest episcopus dispensare in hoc, quod si non habet literas dimissorias, remaneat in ecclesia, sed in hoc dispensat, quia ex quo male institutus est in ecclesia, debet eiici, sed dispensatur cum eo, quod remaneat, sed nunquid est etiam necessaria dispensatio in his, qui aliquo contempto sunt electi, vel post appellationen: Respondeo non, quia ibi electio est canonica, licet posset cassari, sed hic secus. ar. sup. de elect. quod sicut. vbi de hoc no. Vel dic, quod hic non recipit executionem institutionis suae, nisi fuerit cum eo dispensatum 9. quaest. 2. Lugdunen. & hoc fere cum primo idem est, vel melius quod necessaria est dispensatio, quia ignotus est: vt notat. sup. eo. c. 1. Inno.