Titulus 27

CAPVT I.

SENTENTIA. (Contra leges.) Puta: quia error expressus est in ea. ff. quae sententiae si. ap. rescin. l. 1. Cipso iure) si iudex ordinarius fert sententiam, quae ipso iure sit nulla, ipsemet ipsa pro nulla habita, potest aliam ferre. C. quomodo & quando iud. praeses. C. de accu. l. 4. si autem est delegatus, quia semel functus est suo officio, eam vlterius mutare non potest. C. quomodo & quando iud. si vt proponis, & idem videtur in electoribus, nisi essent priuati ipso iure potestate eligendi. ar. 5. de electioni. cum terra. & not. 3. de electio. considerauimus. & idem videtur in alijs consimilibus actibus. argument. 3. de rescriptis. inter. cum suis concordantijs. in delegato tamen videtur, quod si probabili errore ducatur, si ipso iure non tenet, quod facit, tamen iterum faciet, quod sibi mandatum est. VERBI GRATIA. Delegatus cui mandata est prouisio, pro uidit alicui de praebenda non vacante, ignoranter credens eam probabiliter vacare, certe iterum poterit ei prouidere. arg. C. de iuris & facti ignorantia. error. §. cus autem si ignorantia facti, vt si prouidit ei de praebenda, quae in veritate vacabat de iure, tamen alius eam tenebat de facto, & ideo non vult eam acceptare execrans lites, tunc non potest ei vlterius pro uidere, quia functus est officio suo, & be ne, nec prodest ignorantia fact i, quia ignorabat alii ibi prouisum de facto, & il lud factum non impediret suam proui sionem, si autem errauit in iure, vlterius ei non poterit prouidere.

CAPVT II. IVRGANTIVM CONTROVERSIAS.

CAPVT III. NON POTEST OVENQVAM.

CAPVT IIII. EA QVAE IVXTA.

CAPVT V. 1 Executio asala appellatione impedimentum capit. 2 Cognitio sententiae latae per falsa instrumenta, vel salsos testes spectat ad eum qui delegauit. 3 Nunquid praelatus a Papa confirmatus possit accusari quod simoniam cum alique familiari Papae commisit.

DECAETERO. (Fraus) vel quaestio fraudis, puta quod sententia lata per falsa instrumenta, vel quod alias circa principale negotium adhibita fraus dicatur, secus si circa executionem. Interuenerit) id est interuenisse dicatur.

(Negotio). C. de exceptione rei iudicatae, si vt proponas. contra. C. si contra ius vel vtilitatem publicam. & si non cognitio, quae est. 25. quaestione. 2. & si non cogni. Solu. hoc c. locum habet, cum sententia lata est a principe. Contra autem loquitur de sententia ab alio lata a iudice, nam tunc licet executori de quaestione falsi cognoscere. C. de excep. rei iudicatae. si longius. C. si ex falsis instrumentis. l. vltim. si obiicias de inconueniente, quod sequitur quod quilibet posset executionem impedire. Respondeo, quod ex quo hoc apparuit, quia si in probatione defecerit etiam de hac sua malitia punitur, vt in praedicta. l. si longius. & infra, de poenis. c. calumniam. Alii dicunt, quod etiam si a minori iudice sententia feratur, tamen executor de falso non cognoscet, nec praetextu falsi sententiae executio impediatur, executionem enim sola appellatio impedit. in Authent. vt iudic. non expe. sacras iussi. colla. 9. per quam Authent. correcta est lex. C. si contraius. & si non cognitio. aut exponenda est, vt ei non contradicat, ad hoc facit. C. de falsis. l. 2. Vnde alii soluunt sic contra. quia est executio mera & mista, mera est, quae nullam habet cognitionem admistam, puta quando ille idem qui tulit sententiam, mandat de ea exequenda, tunc enim cum de suo facto scribat, non est credendum. quod falsum sit ei suggestum, & ideo super hac falsa suggestione non est probatio alicuius ad retractationem executionis sententiae recipienda in contrarium, & sic intelligunt quod hic dicitur & in coneor. Si autem alius a quam qui scribit de sententia exequenda tulit sententiam pro qua exequenda seribitur: tunc admittitur probatio in contrarium super suggestione falsi. 25. quaestio. 2. & si non. Et dicitur hic admista executio, quia quodammodo cegnitio admiscetur ei.

2 Illud autem incunctanter dici potest quod si non per suggestionem falsitatis sententia dicitur lata, sed quod sententia la ta sit per falsa instrumenta, vel falsos testes, illa cognitio seruatur ille, qui delegauit, non enim super hoc intendebat causam delegare, vt hic, & in lege. C. de execut. rei iudic. si vt proponis. Item est & alia executio pro parte mera, & pro parte mista, vt si mandetur alicui de aliqua praebenda, si vacat, nam cognitionem habet in hoc, vt cognoscat an vacet, sed postquam constitit, quod vacat prouisio non habet cognitionem, vnde si vellet aliquis obiicere in personam iudicis, vel illius cui prouidendum est, non audiretur: vt not. I. de conces. praeb. proposuit. argu. ad hoc. 25. q. 2. & si non cog.5. de rescript. cum dilecti.

His quae hic dicuntur in litera & in glos. videntur contra. ff. de iudi. si praetor. vbi dicitur, quod coram executore debet probari dolus illius, qui obtinuit in sententia & coram eodem probari falsitas instrumentorum, per quae lata est sententia. Solu. veritas est, quod nunquam executor debet aliquas probationes recipere super principali, vt super illis iudicet, nec etiam vt decernat sententiam mandandam executioni vel non, quia si talis sententia ferretur, praeiudicaret in principali, quia postea sententia remaneret inutilis, quae non posset mandari executioni obstante excep. rei iudicatae, sed ad sui instructionem posset recipere aliquas probationes, vt si inueniret aliquid, quod eum moueret, supersederet & remitteret ad superiorem negotium, sed tamen nunquam iudicare debet, & hoc expresse sonare videtur haec litera etiam lex praealle. si praetor.

Sed quare si Papa confirmauit aliquem, vtrum postea possit accusari iste praelatus, quod simoniam cum aliquo fa¬ miliari Papae commisit coram Metropolitano suo de hac simonia, & videtur, quod sic, si agitur ad poenam depositionis, & nihil tangitur de confirmatione Papae, quia ageretur quod confirmatio iniusta esset, & hoc non potest, nisi coram superiore, & nisi per modum appel. si autem velit dicere sententiam nullam. hoc etiam tantum coram eod. iudice qui tulit sentem tiam dicere potest, quod obtineret etiam si ille, qui tulit sententiam sit inferior iudex a Papa. C. de ac. l. 3. 35. q. 9. c. quis sententiam.

CAPVT VI.

CVM ALIOVIBVS. (Posses. sio) id est res aliqua ( pignora) sic. ff. de constit. pecu. promissor. §. de constit. ff. de acquirenda posses. l. 3. & Lpossideri. in prin.

CAPVT VII. LATOR PRAESENTI VM. (Permanere) no. sententiam matrimonii non transire in rem iudicatam. argument. infr. eodem consan¬

CAPVT VIII. Venditione: facte aprelatis sine consensu capituli, an valeant.

CVM CAVSA. (Quae vos) Ca. sanctae Anastasiae, a quo laici hic nominati petebant domum, de qua agitur ex causa venditionis ( archipresbytero) solo sine consensu capituli. (fli T.) hic forte erat procurator, vel syndicus capituli (sententiam) iuste legatus iste poterat ferre sententiam, non obstante appellatione, quam capitulum intra ter. minum constitutum non prosequebatur. 5. de appellat. personas. Sed quaeres quare hic ergo retractatur sententia eius. Respondeo, quia fuit iniqua, sc2. quod venditio teneret, & ex hac causa capitulum appellauit, & hanc appellationem hic prosecutus fuit, sed & sine appellatione haec sententia fuisset retractata, quia contra ius scriptum est, quod venditio facta a praelato soloteneat. 12. quaestione 2. c. alienatione etc. & de his quae fiunt a praelato. c. 1. (consuetudo) quae erat quod venditiones factae a praelatis sine consensu capituli valeant, quae non tenet cum rauamen inducat ecclesijs. supr. de consue. c. 1. (per appellat.) procurator enim capituli secundo appellauit a legato post sententiam pro laicis latam.

CAPVT IX.

INTER CAETERAS. (ini quitatem) quia quidem sic lata sit contra ius scriptum, sed etiam si lata sit sententia contra ius litigatoris, licet appellare, quamuis sit remota a Papa in rescripto.

CAPVT X. TENOR LITERARVM. (Muliere) haec mulier non erat absens per contumaciam, iniusta est sententia, si per contumaciam erat absens, sententia est iusta ex ordine, sed quia potest iniusta esse causa, iterum auditur etiam sine appellatione, quia in causa matrimonii speciale, supra eodem, lator.

Nec intelligas hoc ita generaliter verum, quod indifferenter sit admittenda contra sententiam matrimonij, nisi iusta causa moueat iudicem, quod ipsam audiat, sicut hic mouit iudicem absentia mulieris, sed si pars contra quam lata fuit sententia praesens fuisset, non videtur, quod fuisset admittenda contra sententiam, quia eadem ratione & tertio, & quarto, & in infinitum esset admittenda, quod satis esset absurdum. in decre. autem sequenti mouit iudicem, quod illa eadem pars, pro qua lata erat sententia, petebat contra sententiam procedi, & habemus expressum, quod sine causa facere non debet. supra, de in integrum restit. ex literis. credo tamem, quod hanc causae cognitionem possit facere sine praesentia partium, & hoc ideo dico, quia de iure est, quod vterque coniugum contra sententiam matrimonii audiatur, tamen iudex in hoc non debet esse facilis, (praesumpsit) & ideo recusationem dictam friuolam reputans, & ipsum per consequens contumacem & male cexcommunicationis) ex quo contraxerat non debebat eum excommunicare, quia contraxerat, sed si lite pendente, communicaret eidem, vt in fine huius decret. continetur, vel si non satisfaceret de facto, tunc posset excommunicari. ar. ad hoc. quia non debet excommunicari, nisi monitione praemissa. infr. de sen. excom. facto. sed non potest moueri super facto, scilicet, quod non fiat, cum nequeat pro infecto haberi. ff. de capti. & post li. reuer. in bello. §. factae. restat ergo tan. tum, vt super emendatione malefacti moueatur. Interdicens) hoc est verum, vbi matrimonium interdicitur ex presse. vt infra, de despon. impu. ad dissoluendam. vel tacite, vt hic, nam eo ipso quod aliquis petitur in virum, hoc ipso interdicitur ei nubere, alias pendente causa non debent prohiberi vti iure suo. supra, vt lite pendente laudabilem. §. quaestione. vlti. nonnne.

CAPVT XI.

CONSANGVINEI.

CAPVT XII.

CVM OLIM. (Duplien) quia forte plurium personarum vicem gerebat, puta praepositi & simplicis canonici. supra, de ele. cum inter. 2. vel quia aliquis absens sibi commiserat vices suas. supra, de elect. in causis. & c. quia propter. vbi de hoc notat. Diaconatus) ad hunc ordinem prouehi debet, qui ad archidiaconatum eligitur. supr. de elect. cum in cunctis. sed existens in minoribus aa ordinibus, eligi potest ad hanc dign itatem dispensatiue. sup. de aetate. praeterea. (circumuentus) supr. de in integ. restit. c. cum ex literis. & hoc ita violenter praesumimus, quod in contrarium probationem non admittimus. Praedicto) not. literas dici subreptitias: quia impetratae sunt aduersario absente b qui erat in curia. (non obstante.) No. non teneri quod factum est per obreptionem etiam si aduersarius consentiat (non obstante do. quia forte ideo fecit sibi concedi ab episcopo vt quasi ab episcopo non quasi a Papa haberet archidiaconatum. Absenti lite non contest. proceditur quia de elec. agitur. supr. vt lite non contestata. quoniam. alii dicunt quod lis erat conte. vel quia de obreptione constabat cum praemissis factis per Celestinum habitis interfuerit Innocentius cardinalis cum alijs cardinalibus, vnde eos latere non poterat.

CAPVT XIII. 1 Subiectionis petitio generalis est. 2 Subiectionis indicia quae sint. Priuilegium an idem supponat, quod confirmationes. 2 Nunquid iudex possit hodie super ano capitulo & cras super alio pronunciare, quando sunt plura capitula singulariter & principaliter petita.

CVM INTER. ( Subiectione.) Nota hic agi contra clericos, quia nemo in eis hoc ius quod petebant isti monachi possidebat, alias contra possessorio ageretur. vt no. supra, de maio. & obe. inter. & sup. de praescrip. auditis. & c. cum olim. Subiectione) not. subiectionis petitionem esse generalem, ideo licet in libello dicatur in genere, ago super subiectione talium clericorum: tamen post debet probare in quibus articulis fuit subiecta illa ecclesia, & in illis debet ferri sententia tantum vt hic in fine. & no. supr. de officio ordinarii conquerente. (pleno iure) in temporalibus & in spiritualibus. 16. quaestio 2. visis.

Institutione) destitutione & inuestitura non tamen singula, quae hic ponuntur sunt indicia plenae subiectionis, sieut sunt letaniae, & quaedam alia, sed omnia simul, & quaedam etiam singulariter sunt indicia, vt institutio in spiritualibus, & fidelitas in temporalibus, non sic de alijs. Nam licet abbas ibi haberet quaedam episcopalia in ordinatione, tamen visitatione & consecratione altarium & consimilibus, semper retineret episcopus ius suum. argumen. 9. quaest. 3. per singulas. & hoc quando episcopus dat ecclesiam aliquam alicui pleno iure, sed etiam si alius quam episcopus ibi habebat institutionem & destitutionem, & fidelitatem pleno iure pertinet ad eum. argumen. 16. quaestio. 2. c. 1. & 2. Alii dicunt, quod tunc demum ad aliquem pleno iure pertinet ecclesia, cum omnia episcopalia habeat ibi, nec sufficit dicere singularia, ad hoc vt plene sit exempta, nisi dicat eximo te vel consimilia, licet facta exemptione possit aliqua excipere de quibus not. inf. de priuileg. accepimus. & c. cum capella. & c. cum & plantare (fidelitate) hoc est de tenporalibus Cobedientia) correctione reputatione (letanijs) haec spectant ad spiri¬ tualia ( & alijs consimilibus) tam de spiritualibus, puta quam de temporalibus reddat rationem. 16. q. 2. c. 2. (ad quod) id est, quod in praedictis debet ecclesia sibi esse subiecta.

Priuilegia ) etiam confirmatoria, sed dices non idem supponit priuilegium, qod confirmationes: Respondeo differentia est inter priuilegium, vbi ponuntur subscriptiones canonicorum, & vbi multa alia praeter confirmata ponuntur & confirmationes, vbi non fit subscriptio canonicorum, & nulla alia ponuntur praeter confirmata. (Quorum) patriarcharum. (testimonio) id est, in praesentia, aliter enim non valet confirmatio patriarchae. ff. de administ. tut. ita. §. gessisse. infra, de excessio. praela. sicut venire ( ecclesia) sancti proculi (eo) priuilegio. ( vitae.) ff. de administr. tut. ita. §. gessisse. argument. contra. C. de testa. l. hac consultiss. in principio. (a quo agitur.) hic corrigitur text. decret. quia ista est litera registri ( a quo) fuerat iudicatum, quod archipresbvter ecclesiam dimitteret, aut abbati obedientiam repromitteret, credens etiam quod testes vera deposuerant coram eo, qui de fidelitate manifestum protulerunt testimonium, idem ipse sententialiterm diffiniuit haec glossa. Istorum verborum. (a quo idem) id est, sententiam con¬a demnationis sub eadem disiunctione dedit, scilicet, quod archipresbyter. vel obedientiam promitteret abbati vel ecclesiam dimitteret, in hoc concordauit cum sententia cardinalis, sed in eo discordauit, quia cardinalis non condemnauit, nisi ad obedientiam, episcopus autem condemnauit & ad obedientiam & ad fidelitatem, & ex hoc apparet, quod in hoc iudicio actum ad vtrunque fuit, & quia testes ad hoc deposuerunt, apparet ex eo quod sequitur, quia Papa huic sententiae innitens ad vtrunque condemnauit archipresbyterum (iudicatum) & forte appellatum. (ad obedientiam) supple & fidelitatem, vt quidam dicunt ( donationis) quae forte erat nimia. 12. quaestione. 2. bonae rei. vel aliqua alia iuris solennitas deficiebat ibidem ( originem.) C. de legibus non dubium. supra, de fide instrument. inter dilect. ( praeualente) ff. de offic. praesi. illicitas. infra eodem, sicut. supra, de renunciat. c. in nostra. (praeualente) quia forte res aliter fuit nar¬ rata, quam gesta: vt ff. de re iud. actorum. hic vult dicere, quod sententia quae pro veritate accipitur, praefertur sermonibus qui dicuntur contra sententiam, & quicquid contra sententiam dicitur, reputatur sermo, id est vanum. cfidelitatem) no. propter sententiam in qua nihil de fidelitate dicitur contineri. Vel dic, quod in sententia etiam de fidelitate continebatur, quod ex eo praesumitur, quia in libello petitum fuit, quod dic, vt no. supra, eod. in gl. 1. sententiam.

Fidelitatem) super alijs in libello contentis nihil dicit, vnde potest dici, quod in alijs intelligitur absolutus cum non essent specialiter petita, sed sub generali portione quam fecerat, scilicet, quia petebat subiectionem ipsius monasterii concludebatur, si autem plura capitula singulariter & principaliter petita essent, & super vno ferret hodie, super alio cras ferre posset. ar. ff. de mino. etiam infra eodem, cum I. & A. & tandem si nullo tempore iudex coram quo praedicta petita sunt specialiter nihil dixerit peribit instantia iudicij. C. de iudic. properandum. Si autem vnam magnam sententiam peteret, vel magnam rem, & in parte condemnaretur non videretur absolutus nec condemnatus in alia parte. ff. si cer. pet. quidam.

CAPVT XIIII. CAVSAM QVAE INTER (Attestationes) in causa princi pali inductas ( probare) sed non probat, quia forte testes, licet dicerentur attestari pro clerico, forte iudex qui eos recipit cognouit subornationem, & alios defectus in eis, quare non fuit secutus dicta eorum. ff. de test. l. 3. §. tu ipse, in prin. forte erat mandatum iudici, quod si cle ricus probaret, se electum a maiori parte quod ferret sententiam pro eo, quod cum probasset per duos vel tres testes subornatos, vel alias viles, quia iudex pro eo non sententiabat, dicebat contra formam mandati sententiam promulgatam, quod falsum est, vt hic dicitur. Iudex tamen qui ferret sententiam, hoc ipsum debet significare iudici appellationis animi sui motum. supra, de testa. causam quae vertitur. in fin. (eidem) ista & sequentes rationes sunt superficiales & non suf. ficientes.

CAPVT XV 1 Pterlocutoria nos praeiudicat si a diffnitiua sit appellatum. 2 Ante sententiam necesse est exprinere cansam. Ab interlocutoria appellare non licet, nisi grauamine assuignato. 4 A die latae sententiae compntatur decendium appellatiomus, & quando tempus currere incipiat in praescriptionibus. Appellans a diffinitiua omnes exceptiones omissas, & etiam propositas, super quibus contra proponentem pronunciatum est, proponere potest, etiamsi a die latae interlocutoriae effluxerunt decem dieInterlocutoria lata super exceptione non admissa, a qua non est appellatum, an & quando transit in rem iudicatam. Quadrimestre tempus decurtari potest cum causae cognitione, & non aliter.

QVOD AD CONSVLTATIONEM. (Purgationem) in causa ciuili praesumptione faciente pro actore, nisi reus delato sibi iuramento purgauerit innocentiam suam, iurando se non debere, quod ab eo petitur condemnabitur. sup. de iureiur. c. vlti. vel agebatur de crimine ciuiliter, puta furti, vel vi bonorum raptorum, sca. ad consequendum duplum, vel quadruplum, vel agebatur in modum inquisitionis. Per sententiam) duae fuerunt sententiae, vna interlocutoria. sc2. quod purgauerat se intra 20. dies, & alia diffinitiua. sc2. quod nisi purgauerit esset amotus de ecclesia, & a neutra harum sententiarum fuit appellatum, quia si esset appellatum a diffinitiua, non praeiudicaret sibi interlocutoria: vt no. infr. eod. c. in gl. c. quare. sed super neutra appellauit, & ideo sine contradictione mandatur sententia executioni. Vel dic, quod sententia, qua indicitur purgatio, diffinitiua est. inf. de purg. c. quoties. (recipiens) quasi per hoc videatur renunciasse appellationi. sup. de offi. dele. c. gratum. C. de re iudi. absolutionem. ff. de pac. tale. §. 1. C. de iure dot. impe. l. 2. ego fateor, quod qui recipit talem terminum appellationi factae videtur renunciare, sed non faciendae.

Causam) quam necesse est exprimi ante sententiam. inf. de appel. vt debitus. post sententiam autem diffinitiuam secus. ff. de mino. plus. 2. q. 6. anteriorum. §. forma. C. de poena iud. placet. 2. haec autem sententia non fuit diffinitiua, sed interlocutoria super purgatione praestan¬ da tantum diffinitiua, cum esset si condennaretur, vel absolueretur de crimine. Et ita habes hic argum. quod a sententia interlocutoria non licet appellare, nisi assignato grauamine, quod etiam verum est, vt infra, titul. proxi. c. cordi. aliter autem videtur notari, inf. eod. c. in gl. arg. de tali.

Probatione) not. decendium appeslationi praefixum, non a die probationis purgationis praefixo, sed a die interlocutoriae computandum(decendium) not. a die latae sententiae computari decendium appellationis, & non a die termini assignati, vel conditionis extantis. si. 2. q. 6. biduum. in prin. secus tamen est in alijs praescriptionibus, vbi non currit tempus nisi a die conditionis extantis. ff. quando. act. de pecu. est anna. l. 1. §. annus. C. de praescript. 30. anno. cum notis. §. illud. Et est ratio diuersitatis, quia lata sententia contra aliquem, etiam sub conditione statim ex ipsa sententia grauatur, vnde statim potest prosequi appellationem, et. iam ante conditionem extantem, ergo multofortius poterit appellare, cum & statim prolata sententia haec praescriptio decem dierum currere incipiat, secus autem in alijs praescriptionibus, quae non incipiunt currere ante diem conditionis extantis, nec ante ledunt, nec etiam competit aliqua actio, vnde non sunt in mora, ante conditionem extantem ( transeat) supr. de elect. cum dilect.

Iudicare quaeritur de tali quaestione facti, aliquis in aliqua causa coepit de pacto de non petendo, vel de praescriptionibus, vel consimilibus, lata est sententia contra eum, scilicet quod haec exceptio non admittatur. Item postea fertur diffinitiua contra eundem, & appellat ab hac diffinitiua, sed ab interlocutoria non appellauit, modo quaeritur, an in causa appellationis possit easdem exceptiones repetere, & distinxerunt quidam quod si a die interlocutoriae latae non effluxerant decem dies, quod bene potest in causa appellationis repetere easdem exceptiones, quia appellatio non tantum releuat in principio negotii, sed etiam in interlocutoria, & super vtraque sententia intelligitur appellatum. Sed contra hoc videtur, scilicet, quod nunquam appellatiot emissa in principio, extenditur ad interlocutoriam, quia alio modo est appellandum ab interlocutoria, scilicet, causa assignata, vt hic, aliter in diffinitiua, scilicet, nulla causa expressa, vnde sufficit, quod appellatione facta, dicat appello. ff. de appellatio. l. 2. & l. a sententia. §. fin. Item si in diffinitiua contineantur plures articuli, potest appellare in vno articulo, & in alio non, quare eodem modo videtur, quod potest appellari a diffinitiua, & super interlocutoria habere sententiam ratam, ac ipsam ratificare videtur, ex quo non appellauit.

Alijs aliter videtur quod melius, scilicet, vt nobis videtur quod ex quo appellans a diffinitiua omnes exceptiones omissas & etiam propositas, super quibus contra proponentem pronunciatum est proponere potest, etiam si a die latae interlocutoriae effluxerunt decem dies, vel plures, quando appellauit, & hoc satis videtur quasi expressum. ff. de appellatio. l. 1. ff. quando appellat. sit. l. 1. circa princ. & ar. C. de iureiurando. l. generaliter. §. si autem cui. Item ad hoc facit. ff. de mi. l. 3. §. 1. nam totum negotium instructum est in quo laesus est, & a quo appellatum est. Ad rationes autem contrarias respondemus, quod directe non admittitur aliquis ad dicendum contra interlocutoriam, quae transit in rem iudicatam, sed expone, quod si admittitur ad dicendum super principali, vel contra diffinitiuam, quia veritas semper est iuuanda, nec est in probationibus restringenda, bene admitteretur contra interlocutoriam. Fatemur tamen, quando si talis est interlocutoria, quae non prodesset in principali, vt si quis condemnatus esset in expensis, & non appellasset per appellationem emissam, a diffinitiua non iuuabitur super expensis, quia prosecutio expensarum nihil facit ad principale negotium, imo posset prosequi appellationem emissam super interlocutoria expensarum, & nihilominus tamen super principali agere, a quo non est appellatum. inf. de appel. super eod.

Sed dices interlocutoria lata super exceptione non admissa, a qua non est appellatum, transit in rem iudicatam, er. go ad idem decaetero agere non potest, nec de eo excipere: vt ff. de exception. rei iudicata, cum quaeritur. & l. sequent. & ar. ff. ex quibus cau. maio. necnon. §. exceptio. Respondeo quod transit in rem iudicatam, quantum ad hoc, vt vlterius appellari non possit super illa exceptione non admissa, sed non transit in tem iudicatam 3 quin iudex in causa ap¬ pellat. possit dare licentiam repetedi ealdem exceptiones, non obstante a quo appellatum est, nec mirum, quia iudex qui in principali hanc interlocutoriam dedit, hoc idem facere posset, nam quod iussit etc. ff. eodem titulo, quod iussit. imo argum. eiusdem legis videtur, quod in causa principali idem iudex, qui dedit interlocutoriam, potest dare licentam ei contra quem lata est eas exceptiones repetere. Bene etiam facit ad hoc infra, de appellatio. cessante. & de acc. qualiter. 1. supra, de restit. spol. audita. circa fin. vbi dicitur iudici, quod reuocet quod iniuste fecit. Vel dic, quod nunquam sententia interlocutoria transit in rem iudicatam. Nec decre. ista contradicit, quia hic non fuit lata sententia interlocutoria, sed diffinitiua, & eodem modo respond. decre. supra, de elect. cum dilect. quia & ibi facta fuit confirmatio, quae vim sententiae diffinitiuae obtinet. Item nec etiam hic nec ibi causa appellationis prosequebatur, hic enim non prosequitur causam appellationis a diffinitiua, quia ab eo non appellauit intra decem dies. In decret. autem cum dilectus. nullo modo appellauit & praesertim) id est, maxime. nam idem esset si causam redderet csententiae) de purgatione praestanda, vel quia priuetur ecclesia cagendum) scilicet, ad executiones sententiarum ( quadrimestre) repete quae diximus supra, de offic. delegat. c. quaerenti. forte potest dici. quod sicut & in personalibus, sic & in priuatione ecclesiae, si non purget se necesse sit tempus quadrimestre. Alii contradicunt.

Arctari) hic reprobatur sententis dominorum dicentium, quod si minus quadrimestre tempore assignet iudex condemnati ad soluendum, tenet condemnatio, sed habebit tempus quadrimestre ad soluendum. arg. ff. de reg. iur. l. 4. si quis con. tu ergo intelligas, quod potest decurtare tempus quadrimestre cum causae cognitione, vt hic. ff. de reg. iur. l. 2. sed sine causae cognitione minime: vt ff. de regu. iur. l. 4. §. si quis cum (recipit) & recepisse videtur, ex quo praefigebatur terminus, nec appellabat, quia nec suffecisset sibi contradicere sine appellatione ( amplius) id est maioris temporis, quo ad executioneme inter ocutosiae faciendem.

CAPVT XVI.

SICVT NOPIS. (Quod) sci licet quod esset sententialiter absolutus & non exprimantur) idem esset & si exprimantur, nam illud esset causa sententiae, non est testimonii. Cansam enim testimonii est, quia praesens fuit, quando lata fuit sententia, & quia eam legi audiuit.

CAPVT XVII. 1 Non licet in vna causa tertio appellare. 2 Sententia confirmatur in praiudiciumnius & non alterius. Sententia in causa appellationis pro cohaerede quomodo feratur. 3 Quando tertia persona que non fuit in iudtcio admittatur ad prosequendam appellationem. 4 Prior avictor, si vult suscipere defensionem causae praefertur illi cua nune de nouo alius mouere caepit cam. 5 Ante litis contestationem, si tertia persana velit immiscere se, & impedire, ne lis cum reo incaepta procedat, an possit. 6 An tertia persona, quae vult defendere causam, quae eum tangit, de beat si est ante sententiam dare nouum libellum. Non debet qui vult prose qui ius suum, rec assistere. 3 Rei vendicatio competit etiam contra non possidentem. 9 Possessio per alium detenta amuttit, quam cito ab alio occupatur etiam ignorante eo qui per alium possidet. 10 Potest i cuius interest repellere enmap agendo ad quem primo loco pertinet defensio, si sit suspectus.

CVM SVPER CONTRO VERSIA. Latae) & semper Queten. episcopus appellauit a sententijs contra monasterium, latis, alioquin si non appellasset fieret sibi praeiudicium. argumen. eius quod de liberto dicitur. ff. de re iudic. saepe. vbi dicitur, quod defensio liberti primo spectat ad patronum, secundario ad libertum, vel potest dici & melius, quod si non appellauit in processu negotij, sed illud ad finem perduci permisit, vel etiam si non appellauerit a prima sententia lata in causa principali, sed modo in causa appellationis appellet sufficit cum nondum sententia transsiret in rem iudicatam, etiam si praesens sit is, cuius interest, & causam suam agi sinat. ff. de appellatio. ab executore. §. alio. ibi enim Constat, quod ipse sciebat causam suam agi, quia loquitur de domino & eius procuratore, ad idem. C. de euict. si parentes. ff. quando appel. sit. l. si procuratorio. & ff. de appel. recip. l. 1. ff. de pig. si superatur. & ostendet in causa appellat. iniquam sententiam, per quam pronunciatum est monasterium ad Auriens. episcopum pertinere, & iudex appellationis pronunciabit sic, cum monasterium cellae nouae non ad Auriens. episcopum, sed Quetens. pertineat, ideo monasterium ab episcopi Auriens. impetitione absoluimus, & latam pro ipso sententiam reuocamus. Alii dicunt, quod tantum pronunciabit sententiam pro episcopo Auriens. contra monasterium latam, non praeiudicare episcopo Quetens. ff. de appellat. a sententia. 1. resp. & §. idem rescri. Nos credimus primam sententiam proferendam, vbi sibi fieret praeiudicium ex prima sententia, sicut est, quando ad eum primo loco pertinet defensio. 5. eo. c. pe. vbi not. hic casus. ar. ff. de appellat. l. a sententia, sed si non fiebat ei praeiudicium, nisi quo ad praesumptionem, quia ex quo lata esset sententia pro episcopo Auriens. contra monasterium, praesumptio esset, quod ipse haberet ius in ipsum potius quam Quetens. sed tunc hac praesumptione non obstante, iuxta secundum modum feretur sententia. scae. sententiam contra monasterium latam pro Auriens. non praeiudicare episcopo Quetens. & interim pendente causa appellationis, cum per eam extinctum sit pronunciat m inquantum Qu tens. praeiudicat. ff. ad Ter. l. 1. §. vlti. suspendetur executio Quetens. in alijs autem quae non tangunt episcopum Quetens. non differetur sententia, vt hic.

Sed quid si abbas appellauit bis, nuquid a tertia sententia contra abbatem lata licebit episcopo Quetens. appellare: Responm. non, imputetur enim sibi qui sciebat causam suam agi, & non prohibuit, vel non appellauit. ff. de re iud. saepe. C. de euict. si parentes. & quia in vna causa non licet tertio appellare. C. ne in vna eademque causa lic. ter. procur. in rubro & nigro. & 3. de appe. directe tamen posset dici quod in duabus appellationibus condemnatum esser monasterium, tamen si nesciutt causam suam agi ante sententiam latam, episcopus tamen appellare potest intra decem dies, cum sua intersit, cum ex ipsa sententia possit qualequale praeiudicium fieri. ff. de app. a sententia. in prin. Si autem ante vltimam sententiam sciuisset causam suam agi, debebat assistere monasterio, quod si non fecit post duas appellationes a monasterio facta, non poterit appellare, quamuis potest dici, quod in hoc casu etiam post duas appel. emissas, a monasterio poterit episcopus appellare, si tantum ante vltimam sententiam sciuit causam suam agi, cum alias sine culpa sua posset sibi magnum praeiudicium generari, quod esse non debet. ar. 3. de constit. c. 2. sed propter appellationem suam in nullo releuabitur causa quo ad monasterium, imo quantum ad ipsum mandabitur sententia executioni: vt. I. sequitur.

2 Sed oppones, quomodo sententia ad praeiudicium vnius est executioni mandanda & non alterius:? Respon. non dicitur hic, quod executioni mandatur in praeiudicium vnius, & non alterius, sed bene confirmatur in praeiudicium vnius, & non alterius, & etiam si super multis articulis lata esset sententia, quorum aliqui non tangerent episcopum, super illis posset fieri executio super illis qui tangunt episcopum non, & videtur hoc ea ratione, quod non debet fieri praeiudicium his, qui non sunt in causa. ff. de app. l. 4. §. 1. & 2. ff. quando app. sit. l. 1. §. dies autem & seq. imo plus dicimus, quod etiam si sententia sit talis, ex qua fiat ius, sicut quaerela inoffi. testa. tamen absentibus non praeiudicat. ff. de i noffi. test. l. Papi. §. si ex causa. ff. de ap. si per collu. & possunt agere absentes prosequendo causam appellationis. Item etiam non prosequendo. ff. de ap. a sententia. §. si haeres. §. idem. & de iureiu. l. si duo. Sed dices cohaeres potest appellare a sententia contra cohaeredem lata, vbi nullum fit ei praeiudicium, nisi quia praesumptio est contra eum. ff. de app. a sententia. in prin. quomodo fertur sententia pro hoc cohaerede in causa appellationis: Respon. dicet iudex pronuncio praeiudicium nullum ei fieri ex hac sententia contra suum cohaeredem lata, nec etiam quo ad praesumptionem. ar. d. l. legis. ff. de iureiu. si duo. in princ. ccum) incipit a sententia & quantum ad monasterium) C. de test. hac consul. §. ex imperfecto. I. de dona. inter dilecta. I. eod. tit. suborta. sca2. quod vlterius contra ipsam nihil valeat obiicere.

Quidam dicunt ad prosequendum appellationem post sententiam, tertia persona quae non fuit in iudicio, semper admittitur, si sua in terest, quod sententia sic lata est. ff. de ap. ab executore. §. ab alio &1. si per collusio. ff. de episco. si super. & iudex appellationis feret sententiam iudicando sententiam iustam, vel iniustam, quae lata fuit a primo iudice, & non absoluet reum ab impetitione actoris. Alii tamen distinguunt: vt no. inglos. & semp. & vt videtur, nituntur ratione, & eodem modo quilibet cuius interest, non solum in causa appellationis, sed etiam quo ad principalem causam admittitur, & ante sententiam, & ante litis contestationem, & post lit. contest. ff. de inoffi. test. si suspecta. ff. de re iudic. saepe. vbi de liberto loquitur, & hoc casu probatoiure tertiae personae, iudex absoluet reum ab impetitione actoris, sed non condemnabit eum tertiae personae qua se immiscuit ad defendendum reum, quia ad hoc non egit, & haec quidam intelligunt esse vera, vbi tertia persona erat in possessio. iurium petitorum. Alii tamen intelligunt idem etiam si non sit in possessione, sed de iure sibi competenti. Sed contra hos est. ff. de rei vendicatione, is a quo. & l. sequent. ff. de peti. haere. l. pe. vbi non obstante contradictione tertiae personae mandatur sententia executioni. Tu responde, quod ibi non intererat, nec poterat interesse ipsius tertiae personae quo ad principalem causam, nec etiam quo ad possessionem ipsius, licet possit interesse quo ad instantiam iudicij, quia ibi non possidebat, & ideo sibi non praeiudicatur, si in alium possessio transferatur, quam non habebat. Item super proprietate non fieret sibi praeiudicium, quia ita fertur sententia iusta pro eo, & contra eum, cum quo lis contest. est, ac si possideret: vt in praealleg. l. is a quo.

Sed contra videtur, si conuentus cum quo lis fuerat contestatus sine dolo desiit possidere, vlterius non tenetur. ff. de rei vendicatione, si autem. §. 1. Sol. ibi in illis legibus, scilicet, is a quo. & se. in culpa fuit condemnatus ex eo, quod transtulit possessionem in praemonitorem causae suae cautione quae ibi continetur, scz. quod reum condemnatum seruabit indemnem contra alium agentem. ff. ad leg. Falci. dolo. ff. si cui plusquam. per legem Falci. hoc autem. §. haec cautio. qui enim cautionem praedictam habet, & renm ipsam habere videtur, quantum ad hoc, vt pro eo respondere cogatur. argum. praealle. l. ff. ad. l. Talci. dolo. ff. si cui plusquam. per l. hoc autem licet secus sit, quando agitur noxaliter. ff. de noxa. act. si plerunque. & l., si quis a multis

Credimus tamen, quod si prior victor velit suscipere defensionem causae quod praeferendus est illi, cui nunc de nouo alium mouere coepit eam, sicut emptor prior, praefertur venditori. ff. de re iudi. saepe. & potest etiam appellare, si sententia feratur contra eum, a quo habuit possessionem, vt hic. & ff. de app. ab executore. & l. seq. si non offerat se defensioni, sed priorem reum permittat agere, & feratur sententia contra ipsum reum, sufficit si ipse primus reus cedat ei, qui de nouo obtinuit actionem ex stipulatione. quam habet contra eum, qui primo obtinuit, & per eam, scilicet, cessionem actionis obtinebit, quod restituat sibi rem, pro qua cauit, & si velit probare de iure suonon audietur, quia in culpa fuit, si confidebat de iure suo, quare non assumpserit defensionem causae, vel quod non appellauerit, & quod non fuit prosecutus appellationem nomine ipsius condemnati. non suo. Si vero primus reus ambobus condemnetur, antequam a primo praestetur praedicta cautio, tunc ipse condemnatus rem restituat ei, qui primo cauebit de indemnitate eius, & alii cedet actionem contra cauentem. Alii tamen aliter dicunt. Item ibi scilicet. ff. de rei vendicatione, is a quo. & l. sequen. non dicit quod aliquis immisceret se causae alterius, imo ibi vterque principaliter agebat contra eundem, super eisdem rebus, quamuis bene fateamur ibi, quod si vellet se ius immiscere ad iuuandum reum contra alterum actorem, quod non admitteretur praemissa ratione.

Si vero ante litis contestationem tertia persona velit immiscere se, & impedire, ne lis cum reo incepta procedat, non potest, dummodo alteri, qui primo reum conuenit competat actio. Et eodem modo dicimus procedendum in causa matrimoniali, quando tres personae vel plures sunt in causa, vt not. 3. de spon. veniens. tertia tamen persona, & sinon ad impediendum processum admittatur, ad auxiliandum saltem admittetur, & non solum quod tertia persona possit interuenire in auxilium rei, sed in auxilium actoris, dummodo sua intersit, vt si aliqua ecclesia prouocet in libertatem, & dicat soli Papae subesse, nam Papa tunc poterit ei assistere. arg. infra, de confir. vti vel inuti. cum dilect. in fine. sed siue appellet, siue non, causam suam super principali de nouo incipere & prosequi poterit, non per modum appellationis sed incipiendo a capite & prosequendo, ficut si nunquam appellasset, nisi incasibus, vt not. infra eo. quamuis. in gl. quae ineipit, VERPI GRATIA. (Constiterit) quaero autem quomodo aget Quetensis cum non sit lis contestata: Respon. sufficit lit. contest. facta cum monasterio, cum appellando videatur approbare, quicquid factum est per monasterium vsque ad appellationem. ff. rem ratam habere. l. 3. §. vltim. sed hoc stare non potest, quia monasterium non egit nomine epi. scopi Quetensis. vel defendit, vnde ipse episcopus ratificare vel approbare non potest, quod suo nomine non est actum, tu dic melius, quod non fertur sententia super principali pro huiusmodi prosecutore appellationis, sed pronunciandum est per iudicem, & ita non refert, si non fuit lis contestata, nec fit praeiudicium episcopo.

Sed quaero de hac appellatione se cundum hanc opinionem vltimam, vtrum obtineat vim appellatiomnis emisse in iudicio, vel emisse extra iudicium, & videtur emisse extra iudicium, quia priorem causam non prosequitur, sed nouam tantum, quia petit pronunciari, quod nullum fiat sibi praeiudicium ex hac sententia lata contra mo nasterium, de qua nihil in primo iudicio actum est, quod si est ita, scilicet quod sit prouocatio extra iudicium, appellatus non tenetur comparere coram iudice appellationis, nisi citetur appellatus: vt no. infra de app. cum sit ro. imo cum sit alias haec principalis causa, tantum coram principali ordinario agenda est, non coram superiore iudice appellationis. Respondeo, haec appellatio censenda est iure appellationis emisse in iudice, & superior ad quem appellabitur, debet de ipsa cognoscere, & non ipse, qui tulit sententiam, quod ex eo apparet, quia fit in iudicio, & ab in iuria facta sibi in iudicio, quia per senten tiam latam contra alium dicit sibi iniuriam factam, & nisi appellatus intra annum comparuerit, eodem modo procedetur in hac causa appellationis, & sine lit. con test. & parte absente, sicut in causa appelemisse in iudicio, & quia agitur inter partes. inf. de app. saepe. & c. oblatae. & c. per tuas.

5 Et no. quod cum tertia persona vult defendere causam, quae eum tangit, si est ante sententiam, non debet dare no¬ uum libellum, sed tantum causam coeptam deberet prosequi, vel iuuando eum, quieam coepit, vel assistendo ei. C. de litis contestatione. Authent. nunc si haeres. vel eum remouendo, si primo pertinet ad eum defensio, vel si suspectus est. ff. de re iudicata. saepe. ff. de appellat. ab executore. ff. de inoffi. test. si suspecta. & per consequens videtur, quod eaedem defensiones competant huic tertiae personae, quae competunt ipsi reo: si non remoueretur & eodem modo contra eum. Si autem post sententiam prosequi vult appellationem ab ipso reo emissam, idem faciet, & videtur quod etiam eo inuito prosequi possit. Si autem appellationem a se emissam velit prosequi, cum principalis reus nolit appellare, tunc potest formare libellum in hac forma episcopus Quetensis, cum episcopus Auriens: obtinuerit sententiam surreptionis pro se ferri contra monasterium cellae nouae, & ego sum in possessione subiectionis ipsius, & propter hoc videns mihi praeiudicium generari, appellauerim a sententia lata contra monasterium, peto a vobis domine iudex appellationis, quod vos pronuncietis sententiam iniustam, & appellationem legitimam, & quod absoluatis monasterium ab impetitione episcopi Auriensis. Pro se autem nihil petet, sed oportebit eum probare, quod sit in possessione subiectionis, & insuper de iure monasterii, & si publicatae sunt attestationes in prima causa quando agebat monasterium, modo episcopus Quetensis in causa appellationis quam prosequitur, non poterit alios testes producere super eisdem articulis, si cut nec monasterium posset, si appellasset. supra, de testa. fraternitatis. nam haec causa primae succedit, & ideo eandem naturam assumit: vt patet infra, de vot. & vot. redempt. magnae. §. cum igitur. Sed si episcopus Quetensis omissa causa appellationis, velit causam incipere a capite, in casu in quo potest, puta si ignorauit primam causam agi, vel eam non defendit, vel alijs consimilibus, tunc si translata est possessio in Auriens. ordinabit causam, sicut si nunquam actum fuisset contra monasterium. Si vero nondum trans lata esset possessio in Auriens. & ignorauit processum contra monasterium habitum, tunc dicet executoribus sententiae pro Auriens. latae, non debebatis mihi auferre possessionem me am, sine causae coonitione. ff. de re iudic. a diuo. §. si rerum. alias incipit si super Oueten. C. si per vim. l. fi. imo plus videtur, quod si non esset in possessione subiectionis, sed tantum haberet ius in re, & ignorasset causam agi, tunc posset impedire executionem. supra, de testi. veniens.

Sed quidam intelligunt hoc speciale, quando sententia fertur in beneficijs vacantibus: vt ibi plenius no. Alii dicunt & forte melius, quod ante sententiam in principali causa latam, & post sententiam in causa appellatiomis tam ad se, quam a proprio reo emisset tertia persona cuius interest, potest ius suum tam super proprietate quam super possessione proponere, si vult, dummodo ius tertiae personae, illud idem ius sit, quod deductum erat in iudicium a primo actore & reo. ff. de re iudic. saepe. §. 1. & 2. ff. de appellatio. ab executore. §. alio. supra, de maio. & obedi. inter. vbi de hoc, & dummodo primus reus non possideret, quod ab eo petebatur, sed alius in eo possidebat, illud ius sicut libertus non possidet in se ius patronatus, sed patronus, sicut ecclesia, vel clerici non possident in se ius subiectionis, sed praelatus, cum nulla res sibi seruiat, nec etiam proprio domino. ff. si vsusfr. pet. l. vltima, in principio. ff. de ser. vrb. praedi. iure communi. & tamen conueniri possunt huiusmodi personae, vt in praealle. iuribus continetur. & not. 3. de praescript. auditis. in prine.

Si autem haec tertia persona velit proponere de iure super proprietate, nullum fit sibi praeiudicium, quantumcunque sciat causam agi, vt in fine huius decr. dicitur, sed super possessorio bene praeiudicatur sibi, si sciret, & non defendat primum reum, vel eum a defendendo non repellat, vt hic. ibi alioquin illud etiam bene admittitur, quod si primus reus pro iure suo produxit testes, & si postea tertia persona, quae sibi assistit, velit publicatis attestationibus producere testes super eodem iure suo, distinguendum est, an super eisdem articulis producat, an super diuersis, sicut si primus reus post publicatas atte. stationes producere alios testes vellet: vt not. supra, de test. fraternitatis. & hoc ea ratione probatur, quia si praeiudicat tertiae personae, sententia contra primum lata tenet, non tantum super possessione, sed etiam super proprietate, quando astitit ei, quare non eodem modo praeiudi¬ caret sibi processus contra eum habitue vtiqe imo ei praeiudicare debet. ar. ff. de iu dic. quae de tota. & in eo colligitur quod not. §. de offi. dele. pasto.

7 Si enim volebat ius suum prosequi, non debebat primo reo assistere, nec in principio, nec in fine, nec in medio, & videtur hic Papa reprobare opinionem R. qui dixit, quod si aliquis petat aliquod ius in re aliqua, quam ego possideo, & ego hoc sciam contra possessorem sententiam latam, mihi praeiudicat, & sic intelligimus legem. ff. de re iud. saepe ibi nam & si libertus meus me interueniente seruus, vel libertus alterius iudicetur mihi praeiudicat. glossabat enim ibi R. id est, me interueniente, & sic me sciente. ar. proeo. C. de lib. cau. principaliter. Item videtur, si res aliqua vendicetur ab aliquo, qui non possidet eam, sed tantum tenet, nam tunc ego si mea interest, debeo offerre me defensioni eius, & nisi offeram, si scio, sit mihi praeiudicium quo ad possessionem. ar. ff. depo. l. bona fides. fecus autem si eapossideat, quia tunc nec admittor ad defensionem, nec mihi fit praeiudicium: vt not. supra, vt lite non contesta. quoniam. §. fi. sed vbi ipse conuentus tenet, & ego possideo, tunc etiam eo inuito admittor.

8 Et si quaeras quid obtinebo ego tertia persona possidens aliquam rem. Respon. quod repellitur a defendendo reus conuentus, si ante lit. contest. ego velim defendere eam, nec est contra. ff. de rei vendi. l. of. ficium. vbi dicitur, quod rei vendicatio competit etiam contra non possidentem, quia illud loquitur, quando nullus possidens offerebat se defensioni. Si autem post lit. contest. offerebat se poss idens probaturum, quod rem possideret, tunc ob tinebit, quod reus qui obtulit se defensioni, cum non possideret, non condemnabitur ad rem vendicatam dandam, sed ad rei aestimationem. ar. ad praedicta. ff. de pet. haere. nec vllam. §. si quis absentis nomine. & §. item si quis. ff. de rei ven. si is qui. & duabus legibus seq. Super proprietate autem videtur, quod nullum praeiudicium sibi fieri possit, etiam si sciat rem quam possidet ab alio vendicari, etiam si non contra. dicit. ff. de re iud. saepe. §. vlt. Si super proprietate post lit. contestat. velit sibi assumere defensionem causae, non videtur quod possit, quia cum ille qui tantum tenebat litem sic contest. non potest inducere super proprietate probationes, quae ipsi possint quantum ad sententiam pro se ferendam, cum nihil petierit, nec litem fuerit contestatus, & cum dicat, eum non habere proprietatem illius rei. lo. tamen dixit & bene, quod si quis iura petat, quae ego possideo in re aliqua me sciente, & obtineat, non tamen mihi praeiudicat, nisi eum defendam, & exponit verbum. d. l. saepe, scilicet, me interueniente & defendente, sed & secundum eum apparet, quod si offerat se defensioni, quod debet probare de suo iure aliter fieret sibi praeiudicium.

Item not. qued etiam illis inuitis, in quibus ius petitur & confitentibus iura petita in mei praeiudicium, ego admittar ad defendendum ius meum. C. de lib. cau. principaliter. in fi. & fertur sententia pro eo, & contra eum, qui litem contestatus est non nominato me, qui superueni & defendi in condemnatione, vel abso lutione, nisi narrando factum, & tamen ex quo defendi, per consequens proderit mihi sententia, vel nocebit.

Sed contra praedicta, & ea quae hic dicuntur hic opponitur, quomodo sententia lata contra monasterium, & per Papam confirmata, & quae transit in rem iudicatam, reuocabitur per appellationem Quetens. episcopi vel alteriuse Respondeo certum est, quod is cuius interest appellare potest. 2. q. 6. non solent. Item certum est, quod iudex appellationis debet pronunciare sententiam, a qua est appellatum iniustam, si eam inuenerit iniustam. 2. q. 6. §. fi. vnde si inuenit primum reum, qui litem contestatus est iniuste condemnatum, absoluet eum propter appellationem emissam ab eo, cuius interest, quia per alium habebit, quod per se non potest habere. ff. quemadmo. ser. si commune. ff. de lib. leg. si quidem. Alii tamen dicunt, quod episcopus Queten. non debet petere in causa appellationis, quod sententia contra primum reum lata irritetur, quae incontinenti per Papam fuit confirmata, vt hic continetur. Sed haec debet esse petitio eius, quod cum ipse Quetens. possideat iura alii adiudicata, quod iudex pronunciet, & per illam sententiam non fiat sibi praeiudicium, & quod decernatur, quod executio sententiae non est facienda in iuribus ab eo possessis, & sic etiam fertur sententia, si probauerit se possidere. lle autem contra quem lata est sententia, non impediet eum, qui vicit super proprietate, nec etiam super possessione, si tertia persona appellans non probauerit aliquid de possessione.

Superiores autem non negant libellum esse bonum, sed dicunt etiam & superiorem bonum esse, per istam autem decre. satis patet, quod si Quetens. episcopus non prosequendo appellationem, sed alio modo vellet se opponere, quo minus sententia mandaretur executioni, puta dicendo & offerendo probationem, quod res sit sua, vel quod est in possessione, quod non est audiendus, tamen semper saluum manet ius eius in proprietate, sed non in possessione quam amittit per executionem sententiae, vt hic, & est hoc iustum. Ex quo enim iura voluerunt, quod contra istum ratione huius detentionis detur actio, rationabile fuit, quod etiam fiat executio sententiae super hoc latae, ne actor alias illusorium videatur egisse. Imo plus videtur, quod etiam si in alijs rebus, quam quae adiudicatae sunt mandetur executioni sententia, quod non pertinet ad executorem cognoscere, nisi de proprietate. ff. de re iud. a diuo. §. sed si super. & §. quod si res.

Sed oppones, quia si videtur, quod tatum detentio, & non possessio transfertur in vincentem, & sic prior possessor possideret iura in re petita, & alijs adiudicata, & etiam per executorem tradita, si non pos. ide bat ante sententiam, vel executionem. Respondeo non ita est, quia possessio per alium detenta, amittitur quam cito ab alio occupatur, etiam ignorante eo, qui per alium possidet. ff. de acqui. pos. peregre. §. pen. Alii tamen dicunt de aequitate, quod si statim haberet paratas probationes super sua possessione, quod differenda est executio. argu. ff. de re iud. a diuo. §. si super. ff. ad exhi. l. 3. §. sciendum. & §. ibidem. Appellationem) si episcopus Quetens. esset in possessione monasterii, siue appellauerit, siue non, dumodo nesciret causam suam agi, non est mandanda sententia executioni. C. si p vim vel alio modo. l. vl. Si vero sciuerit, & appellauerit rationabiliter, nec alias fuerit contra ius, pendente causa appellationis, non mandabitur sententia executioni, vt hic. Si vero sciuerit & non appellauerit, vel appellauit, & iniuste sententia mandabitur executioni. ff. de re iudi. saepe. infra, eo. quamuis. Si vero Queten. non erat in possessione, siue appellarit, siue non, semper mandatur sententia executioni, & non fit praeiudicium ei in proprietate. ff. de rei vendi. is a quo. & l. seq. Nec est contra. supra, de testib. veniens. quae loquitur, quando ecclesia vacante data est sententia, vbi secus. vt ibi no. Vel dic & melius, quod etiam tunc, si non sciret absens, nulli absenti praeiudicium fieret, & sententiag executio impediretur, & sic intelligitur decre. veniens. hic autem loquitur, quando sciebat causam agi.

6 Rationabiliter) scilicet, intra decem dies, vel antequam tertiae sententiae ferrentur. C. ne li. in vna. l. 1. vel id est, ex causa rationabili, is autem cuius interest, potest a principio interesse, ne colludatur. C. de lit. Authen. nunc si. C. de lib. cau. principaliter. ff. de inoffi. testa. si suspectam. ff. de leg. 1. si seruus plurium. Imo plus dicimus, quod ille cuius interest potest repellere ab agendo illum, ad quem primo loco pertinet defensio, si sit suspectus. ff. de app. ab executore. §. alio ( legitimum) infra, de app. cum sit (alioquin) id est, si non fuit rationabiliter appellatum, vel fuit, sed non misit nuncium, & nesciuit causam suam agi, alias secus. infra, eo. quamuis. (praeiudicio) quo ad proprietatem. simile sup. vt lit. non contest. quoniam. §. pe. C. de liber. cau. iubemus. & accedit quod no. supra, de in integ. resti. suscitata. & inf. eod. suborta.

Sed contra. ff. de re iudi. a diuo. §. si super rebus. vbi dicitur, quod si super. rebus capiendis in causam pignoris propter rem iudicatam fiat controuersia, quod facienda est summaria cognitio. Solu. aliud est vbi petitur sententia mandari executioni in alijs, quam in illis, quae adiudicatae sunt, vt ibi, aliud vbi non in alijs rebus, sed in his quae adiudicatae sunt vt hic, ibi enim nulla summaria cognitio adhibetur. Alijs) scilicet ignorantibus, qui non ratione potestatis, vel societatis, vel contractus, vel officii, vel procurationis illi agenti astricti sunt, alias contra. ff. de iureiur. l. si duo. §. is qui. & l. seruus. & l. iuss iutan. §. fi. verum. quod res inter alios acta, regulariter alijs non nocet, sed res acta inter easdem personas in vno iudicio bene nocet, quandoque in alio, quia illi & vtrique illorum, qui agunt inter se, & in vna causa, si postea agunt separatim in alia causa, vel si cum alio agant, vel agat, alteri eorum nocet. VERBI GRATIA: Si condemnatus de furto, vel publico crimine in quacunque causa, & cum quocunqe agat, tanquam infamis a testimonio, & a iudicato repelli potest in omni causa. 4. q. 6. c. 1. sup. de testi. testimonium. & 2 in mirabilibus casibus est inuenire. Quod intelligas verum in his, quae consecutoria sunt priorum sententiar um vel aliorum actuum, non autem in alia causa praeiudicat, vt si sententia lata est super furto, cum agitur ciuiliter, non praeiudicat, quando agitur criminaliter. C. de iu. pri. l. si quis ad se fundum. & arg. sup. de elect. cum dilecti. & not. 5. de purg. cano. cum dilectus.

CAPVT XVIII. 1 patronus tam aliquem siaperiori praesntat, non potest sine superioris licentia variare. 2 Non qalet institutio episcopi facta de alio, quam de praesentato a patrono. 3 Subdelegatus Papae an possit alium subdeleare 4 Tesles recipiens discernere debet, quanta fides sit eis adhibenda. Et alia hic notata obseruare debet. Iudex potest committere tabellioni exceptionem testium, quantum ad scribendum, nan tamen ad examinandum. Diffinitiua sententia, quae est nulla, legitimappellatione suspeusa, iterum cognosei tu 3 Nonnullae libellorum formae quae admitti non debent.

CVM BERTROLDVS. (Asserens) & male, quia nullam vtilitatem de illo pignore consequi potuisset, quia cum inter caeteros eius fructus sit, praesentare illum fructum, non posset sibi computare in sortem, cum nullo dato, vel recepto debeat praesentari. 1. q. 2. quam pio. Item iuribus fundi non vtitur creditor. ff. de pig. sed an viae. Item sequeretur absurdum, quod soluto debito remoueretur praesentatus. ff. quib. mod. pign. vel hypo. Sol. l. 1. C. si pig. pig. dat. sit l. 1. & 2. quod esset contra. 16. q. vlt. inuentum. alios autem fructus in sortem computat, postquam sunt consumpti. ff. de pign. act. l. 1. & 2. ff. de pig. creditorem. secus autem in emptore & feudatario, qui cum habeat directum dominium, vel vtile possunt praesentare sic, vt alios fructus licite habeant. ff. de contrah. empt. in modicis. & l. si aquaeductus. & l. seq. & l. dolia. ff. de fun. dot. l. 1. Praesentauit) & licite ex quo primelector siue praesentator ius eligendi non habebant, quanuis tunc non constaret, sed post constet, & sic non est contra. de elec. con. siderauimus. quia illi ius eligendi habebant, licet priuari possent vel priuandi essent pro pter delictum suum, & not. 3. de elect. dudum. & c. auditis. argu. hic qui pignus habebat nullum ius eligendi habere. c. sup. no.

(Sed ipsum) Patronus enim ex quo aliquem praesentat superiori, sicut hic fecerat, sine licentia superioris variare non potest, sicut dicimus in postulati. inf. de iurepa. pastoralis. sup. de postu. prael. c. bonae memo. 2. cum ergo variare non possit, praesentatus ius habet saltem implorandi officium iudicis, vt ecclesiam vacantem sibi conferat, ad quam est canonice praesent atus, maxime cum ecclesia est vacans, vel pro vacante habenda, quando scilicet institutus in ea non est canonice institutus: vt hic, secus autem dicerem, si alius ad praesentationem patroni esset institutus, etiam cum iniuria primo praesentati. inf. de iure patr. pastoralis. quia cum non vacet etc. non potest implorare officium iudicis, nec valet, quod quidam opponunt, patronus potest mutare praesentatum, ergo praesentatus non potest petere ecelesiam. Non enim dicimus, sicut supra dictum est, quod praesentatum possit mutare, nisi episcopo mandante, & etiam episcopus non admittendo idoneum, peccat, & contra eum competit actio: vt in decr. pastoralis. quod etiam si mutare posset, non tamen sequitur, ergo non potest agere, sicut in venditore, qui rem vni venditam, alii vendere potest, & tamen antequam alii vendat, ipsam petere potest, siue enim venditor poeniteat ipsam vendendo & tradendo alij. C. de rei ven. l. quoties. siue non semper, tamen emptor contra ipsum actionem habet. ff. de act. emp. l. exempto.

2 Sed quid dices, si episcopus instituit alium qua praesentatum a patrono: Respondeo cassabitur institutus abepiscopo. 17. q. 6. decernimus. Non obstat. de iurepatr. pastoralis. quia loquitur ibi, quando praesentatum a patrono instituit, licet patronus variauerit, quod licet, vt ibi. Nec obstat. supra, de offi. leg. dilectus. vt ibi not. Alii dicunt quod agit tanquam procurator in rem suam, & habes hic expressum, quod si episcopus aliquem instituat sine patrono, quod cassat factum episcopi. inf. de iure patro. illud. Vel dic, hoc contigisse, quia constat institutorem errasse, vel in facto, vel in iure, quia habens rem obligatam, non potest praesentare: vt sup. no. in gl. 1. institutor autem contrarium credebat: & ideo eius praesentatum admisit ( deposuit) secus dicerem in postulato, scilicet, quo non possit agere, quia eius consensus non valet, cum ab altero dependeat. sup. postu. c. pen. sed postquam consensum eius haberet, a quo dependet, crederem quod posset implorare officium iudicis (ostenderet) data restitutione in integrum. ff. si quis cau. l. 2. & not. sup. de procu. quaerelam.

(aliis) & male. C. de iudi. a iudice. infra, de app. cum causam. vel forte, licet post litem contestatam. arg. C. de procu. nullam. & intelligo hoc verum, quod subdelegatus Papae alium subdelegare non potest, puta vt det ei aliquam iurisdictionem, sed si committat ei ministerium tantum, puta quod recipiat testes, sine aliqua iurisdictione valet commissio, quia ipse facere videtur, qui per alium facit. Vel dic, vt videtur melius, quod aliud est recipere testes, aliud scribere attestationes. llle autem cui commissum est, quod recipiet testes, receptionem alii committere non potest, quia in hoc eius industria electa est. sup. de offi. deleg. quoniam abbas. vbi de hoc, sed scribere attestationes bene committit alij, quia hic potius eligitur opera quam industria. arg. infra, de app. cum causam.

4 Ad officium autem receptionis testium pertinet discernere, quanta fides adhibenda est testibus, & hoc ipsum scribere iudici. ff. de testi. l. 3. & inf. de fideius. constitutus. in fin. sup. de proba. licet. & refrenare effrenatam multitudinem. ff. de testi. l. 1. & testem vacillantem capere & punire: vt C. de testib. nullum. & examinare articulos & interrogatoria, & alia huiusmodi ad receptionem testium necessaria. Ex quibus omnibus potest colligi, quod industria personae illius cui hoc committitur est electa, & ideo hoc nulli committere potest, tabellio autem secundum hoc interrogabit testes, & alias mandatum receptoris exequatur, & etiam in absentia receptoris, & etiam si aliqua adiiciat contingentia factum, & respondeatur, bene valebit. Tu dic, quod quamuis iudex possit committere tabellioni receptionem testium, quantum ad scribendum, non tamen quantum ad examinandum. inf. de consangui. & affini. c. 1. (ad nos) ordinarium esset ad proximos delegatos appellet, sed & appellatio facta ad Papam tenet.

Sed si coram Papa exceptum esset, quod ad inferiores delegatos causam remisisset, obtinuisset. de offi. delege. super quaestionum. Sed quia non fuit exceptum, vel quia ex certa scientia sic fecit Papa, tenet quod factum est. Vel dic, tantum ad Papam appellandum fuisse, quia tota causa eis commissa fuit. supra, de offi. delega. super quaestionum. ( concessimus. ) No. post diffinitiuam sententiam, quae est nulla, legitima appellatione suspensa, iterum cognoscitur quod est speciale, cum de beneficijs agitur: vt not. supra, de rescrip. constitutus. Vel dic, hoc tunc verum esse, cum in tenore sententiae eius deprehenditur iniquitas a, vt hic, nam falsum reperiebatur in eo, quod dicebat per attestationes fuisse probatum A. fuisse in possessione iurispatronatus. Item falsum reperiebatur in eo, quod dicebatur, quod dictus T. in probatione defecisset: vt infra sequitur. argum. ad hoc. infra, de pur. vul. c. 2. Vel est hoc ea ratione, quia cum circunuentus fuerit iudex ab aduersario dolose, sicut hic dicitur, bene poterat sententia retractari. ff. de iudi. si praetor. Vel dic, quod hic sufficit ad cassationem sententiae, quod ordo iudiciarius non fuit hic seruatus, scilicet, quia iudex probationes condemnati non vidit. C. de sen. & interlo. l. prolatam. Vel dic, vt not. supra, de rescri. cum dilecti. Vel dic, quod licet a principio posset repelli, & deberet, si tamen admissus est de facto, & apparet sententiam non bene latam, reuocabitur, & est ratio, quia ex quo iudex cognouit pronunciare debet. ff. de iudi. l. de qua re. & iuste. & secundum allegata & probata. ff. de offi. praesi. illicitas. §. veritas rerum. 10. q. 3. illa. & c. summopere. & c. tunc vero. & hoc iurat iudex in Authen. iusiurand. quod praesta. ab his etc. §. & equus ero. colum. 2. Si ergo ex allegatis apparet eam rescindendam siue reuocandam ipsam, reuocabit. arg. ff. quae sen. sine app. rescin. l. 1. §. 1.

Vel dic, quod hic admissus suit beneficio restitutionis, vel potius supplicationis contra sententiam, propter absentiam quae licet minus sufficienter sit probata, tamen ex illa minus sufficienti probatione, datur sibi restitutio ad audientiam causae. sup. de resti. in integ. ex literis. (10. so.) propter hoc non erat in possessione iuris pat. cum hoc non sit de fructibus iurispa. quamuis ex pacto aliquando habeatur. 1§. q. vlt. Eleutherius.

Memorato T.) mirum videtur, quod dicit haec decre. in prin. vbi dicit, quod T. cuius electio, vel praesentatio confirmata non erat egerit contra T. qui possidebat, & cuius praesentatio admissa erat, hic dicit, quod Papa adiudicauit ecclesiam huic . & tamen nullus potest ministra. re, nisi primo eius electio confirmata fit. supra, de elect. qualiter. Sol. dicimus hunc T. hoc modo processisse, quia petiit confirmationem suae praesentationis a suo dioce. & quia ille noluit eam impendere iuit ad legatum, a quo petiit confirmationem propter defectum dioce. legatus procedens discrete vocauit possessorem ecclesiae, qui possessor excepit, quod sua praesentatio erat canonica, & ideo erat legitime confirmata, & T. tunc mouit quaestionem dicendo, quod non erat canonica, quod cum probasset bene fecit Papa, qui adiudicauit ei ecclesiam, quia sic ad. iudicando videtur confirmare, cum non sit vis in verbis, vel potest dicere, quod ab initio T. petiit suam electionem confirmari a legato, non obstante confirmatione, & praesentatione facta de possessore, quae non tenebat, & in hoc casu bene admittentur probationes huius T. super canonica sua praesentatione, & super non canonica praesentatione possessoris, sed quantumcunque probationes clare sint super mala praesentatione possessoris, nisi probet suam canonicam praesentationem, tamen sententiabitur pro possessore, quia potior est possessor. ff. si ser. ven. vti in prin. & in eo quod legitur, vt no. sup. de proba. ex literis. Item quia probationes T. non sunt admissae super mala praesentatione possessoris, nisi ad hoc quod iustificetur praesentatio T. vnde si T. non iustificasset suam praesentationem, id est, si non probasset suam canonicam praesentationem, non procedet ad cassandam praesentationem possessoris, ad quod inductae non fuerunt, & ideo videtur quod male petunt isti, qui petunm suas praesentationes, vel electiones confirmari, quando petunt electi cautionem aduersarii cassari, videtur enim quod cum hic principaliter petatur cassatio, quod etiam si nihil probet actor de iustitia suae electionis, dummodo probet aliquid per quod cassari debeat electio aduersarij, quod cassanda est, licet forte actor alias non fuisset admissus ad hanc petitionem, nisi ratione iuris sui, quia & multi iniqui repelluntur: vt no. sup. de accu. super his. Quidam tamen dicunt, quod & talis petitio admittenda est, sed tamen iudex non sententiabit super cassatione electionis, nisi actor probet de iure suo, sed quicquid dicatur hic, & infra, de iure patron. cum dilectus. disce. quia quando datur talis libellus peto electionis confirmari, & electionem aduersarii infirmari, statim contradictor potest petere, quo iure petit hoc, & si dicit, quia est canonica, statim subiiciet, multi sunt modi canonicae electionis, scilicet, super compromissum, vel scrutinium.

Item quandoque eligit quis iure suo, quandoque iure deuoluto, sed tamen in hoc modica est vis, scilicet, an exprimat modum canonicae electionis, vel dicat tantum peto eam confirmari, quia est canonica, sed in secunda parte libelli vbi petit electionem contradictoris infirmari, est vtilitas magna, vt quaeratur causa infirmationis, quia si dicit causam, quae vergat in praeiudicium actoris, puta quia facta est de homine illiterato irregulari, vel criminoso, & ideo non potest eligi, nec per consequens suam electionem, quae secuta est impedire, audiendus est, si autem diceret causam, de qua nihil interesset sua, vt si dicet eum ineligibilem, vel iam electum cassandum propter crimen, vel irregularitatem, sed non subiicit in quo sibi prosit, vel obsit cassatio non recipietur huius libelli pars, sed si reciperetur forte restringeretur sententia tantum ad praeiudicium, vel vtilitatem actoris, vt praedictum est, si esse potest, si autem ad illa non potest torqueri, & inueniatur electio iam confirmata cassanda cassabitur, imputet enim sibi reus, qui non repulit actorem ante litem contestatam. C. de excep. l. fin. iusti: de excep. §. pen.

Quidam tamen dicunt, quod non sunt recipiendi huiusmodi libelli, scilicet, peto confirmari electionem meam, vel processum meum, non obstante electione alterius, vel processu, vel peto idem, & etiam peto cassarl electionem aduersarij, & ponunt exemplum in similibus, quia nec talis libellus esset admittendus. Peto talem fundum, non obstante aliqua venditione & traditione facta aduersario, vel peto centum ex causa mutui, non obstante pacto de non petendo, vel non obstante sententia contra me lata super hoc. Sed certe isti non bene dicunt, nam omnes isti libelli sunt recipiendi, sicut satis apparet. ff. de pri. cre. l. Imperatores. ff. quod met. cau. metum. §. volenti. l. si mulier. §. fi. & l. seq. quia & veteres actiones extinctae vtiliter competunt. ff. si ex noxa. causa. l. 2. §. fi. ff. de capi. dimi. tutelas. §. si libertate. C. si aduer. transa. l. 2. & de accep. l. fi. & hoc idem est in integ. resti. vt not. supra, de in integ. resti. tum ex literis. in glo. idem super ver. idem per restitutionem, tamen satis vide¬ tur, quod debet subiicere causa m in libello, quare nulla sit electio vel processus, vel venditio, vel pactum, vel sententia, quia causa semper est exprimenda in libello: vt sup. de lib. obla. c. vl. quantumcumque ad hoc imploret officium iudicis, quod ipse in praedictis im. pendere non debet, nisi iusta causa expres. sa, de qua est cognoscendum, vt apparet. ff. de minori. l. 1. §. praetor. & l. in causae. 1. 2. Et dicunt quidam, quod primon debet cognoscere de vltima petitione, quam de prima, sed nos credimus, quod simul cogno. scet de vtraque, sicut no. restitutione in inte. grum. sup. de resti. in integ. tum ex literis. in glos. idem super ver. item per restitutionem. arg. C. loc. & con. l. si conditionis. & l. ne cui. & l. conductores.

Item praedicta habent locum, vbi aliquid accrescit actori, ex praedicta adiectione, & hoc etiam in libello debet exprimere, sed si in libello non dicit, quod sibi accrescat, nunquam recipietur libellus cum adiectione, quae aduersario obest, & sibi non prodest. arg. ff. de rei ven. in fundo. & hoc ibi dicitur de positionibus & probationibus super eisdem faciendis, & si de eios nihil contineatur inlibello.

CAPVT XIX.

IN CAVSIS. ( Contineantur.) Si ipse cognouit, & diffiniuit partibus praesentibus. C. de leg. si imperiales. secus si ad consultationem responderet. C. de leg. leges. in fi. Item secus in interlocutorijs. C. de leg. l. leges. in fin. nisi interlocutoria corpore iuris clauderetur. ff. quod met. cau. metum. §. qnod agit. 16 qd 9. licet dispensatiue. ff. de manda. prin. l. fi.

CAPVT XX. 1 Habens plures exceptiones primo proponera debet exceptionem suspicionis 2 Sententie per felsaam reseriptam non tenet, licet aduersarius consentiat. Exceptiones diuersae ad idem tendentes, an simul proponi possint. Non potest quis simul recusare iuditem, & repellere procuratorem sui aduersarii Nonnullos casus hic enumeratos habes in quibus valet sententia lata contra res priua iudicatas.

INTER. (Monasterium) Factum sic fuit cum duo monasteria, sca. sanctae Annae, & sancti Leodii, litigarent coram indice delegato, super modo eligendi abbatem in monasterio sancti Leodii, processum fuit vsque ad litem contestatam & testium productionem, tunc monasterium sanctae Annae proposuit causas suspicionis contra delegatos, & quia delegati non admiserunt eos, appellauerunt, vel etiam sine appellatione recesserunt ab eis, iudices autem eorum absentia vilipensa, sententiam diffinitiuam pro monasterio sancti Leodii tulerunt. Pars autem sanctae Annae literas impetrauit, quod cum appellasset a proprijs iudicibus, quia legitimas suspicionis causas non admiserunt secundi iudices, cognoscerent primo reuocato quicquid factum esset post appellationem etc. & non fiebat mentio in ipsis literis, quantum processum erat in ipso negotio, quando incoepit recusare, nec expressit causas suspicionis, quae continebantur in eis, quas hodie necesse haberent exprimere, & hodie nullus impetret literas super appellatione ante sententiam omissa, nisi exprimat grauamen. infra, de appe. vt debitus. olim autem non tenebatur exprimere. infra, de appel. cum sit ro. vel impetrauerat literas super principali negotio, nulla facta mentione de appellatione, secundum illos qui dicunt quod recessit a iudicibus, nulla appellatione omissa, cum autem quocunque modor vis hoc negotium esset ad sedem apostolicam relatum, Papa decernit per secundas literas, primas non reuocatas. Contra sententiam autem opponebatur, quod non tenebat, quia lata erat contra res prius iudicatas, & super hoc instrumentum sententiae producebatur, sed Papa respondet, quod praesumendum est, quod si coram primis iudicibus produxisset istud post habuissent, id est, producentibus non profuisset, vel si appareat tale esse, quod profuturum esset, imputet sibi qui non produxerunt ante sententiam. His ergo attentis, ratam habet sententiam priorum iudicum, & electio munus tribuit benedictionis super modo eligendi. Dicebant enim monachi sanctae Annae ad se pertinere, vel in totum, vel in partem electionem abbatis in monasterio sancti Leodij, & ideo electionem factam absentibus ipsis, dicebant esse cassandam. (ingressum) C. de iud. sancimus. in fi. C. de excep. l. pe. 3. q. 6. §. exceptis. supra, de exce. pastoralis. vbi not. Iudicium) si alicui competunt plures exceptiones declinatoriae iudicii, puta de suspecto excommunicationis, quod falsum sit rescriptum, vel consimiles, semper in principio proponat exceptionem suspicionis, nam si primo aliam proponeret, sibi faceret praeiudicium, vt hic. &t 3. qu §. cuius in agendo. 4. q. 3. si quis. ff. de iudised & si. Item facit ad hoc, quia si semper vsque ad litem contesta. proponi posset, frustra praefigeretur tempus 2o. dierum. 3. q. 3. offeratur. Item frustra consuleretur protestato tempore absentiae iudicis, si vsque ad litem contestatam posset recusari. C. de iudic. cum specialis.

2 Sed dices nonne naturaliter exceptio falsi & excommunicationis praecedit, cum si nullum esset rescriptum, non sit iudext Respon. quando dico nullum rescriptum, quia falsum, vel quia ab excommunicato impetratum elido iudicium eius. quia de hoc ipso iudicabit, & eius sententia faciet ius inter partes. supr. de rescrip super literis. quem ex quo in vno eligit, non potest in alijs recusare. 3. q. vlt. cuius in agendo. quando autem dicit eum suspectum, non eligit eius iudicium, quia non ipse sententiabat, sed arbitri. infra, de appel. cum speciali. Item si non recusatur iudex, valet quicquid facit. infra, de appel. ad haec. sed & si aduersus consentiat, non tenet sententia per falsum rescriptum, vel ab excommunicato lata. infra, eod. ad probandum. Alii dicunt, quod simul potest proponere, cum ad idem tendant, scae ad remouendum eum. argu. ff. de excep. nemo. ff. de iudi. non videtur. Alii dicunt. quod etiam separatim, dummodo recusa tio proponatur intra 20. dies. arg. C. de in off. test. contra maiores. Alii dicunt, quod si protestatur, potest, alias non. Primi au tem respondent sic ad has leges, nam leilla nemo non contradicit, quia propo nendo diuersas exceptiones nullam vi detur confiteri, nam qui dubitat, excipit vt not. supra, de excep. cum venerabilis nam hic intendit intentionem aduersar elidere, sicut quando excipit aliquem ex emptum per priuilegium, vel praescriptionem. supra, de rescrip. auditis. sed tamen facit sibi praeiudicium in hoc, quia in iudicem consentire videtur litigando coram eo, coram quo litigare non tenetur. Similiter lex non videtur, non obest, quia maius est & maius signum consensus litigare sub aliquo, quam petere sibi edi genus actionis. Item quia ibi nullam sententiam petit ad Authen. offerat? Respon. verum esse exceptionem recusationis posse proponi vsque ad ao, dies, si tacite vel expresse non renunciauit, nec propter hoc, quod dedit sportulas vel fideiuss sonem, videtur consensisse in iudicem, cum talis cautio, scilicet iudicio sisti, praestetur coram illo iudice, qui non cognoscit de causa. ff. de iud. l. 2. §. penul. & haec satis datio & sportulae ex necessitate praestantur, & ideo non praeiudicat.

Hac igitur ops. prima retenta videtur, quod aliquis simul non possit recusare iudicem, & repellere procuratorem aduersarii sui, cum super procurationem oportet eum audire sententiam, & sic vs. detur in iudicem consentire, sed si actor proponit contra procuratorem rei, & procurator recuset iudicem, bene procedunt hae duae quaestiones simul, quia slle qui recusat, non eligit arbitrium huiusmodi iudicis super procuratione, sed aduersarius, & iudicium redditur in inuitum. ff. de verb. oblig. inter stipulantem. §. 1. (renunciasse) de offi. deleg. gratum (de priuilegijs) quo forte ei, scilicet conuentui sancti Leodii libera electio concedebatur & nihil facit hoc ad rem.

3 Non obstante) quae forte erat, quod vel in totum, vel in partem monasterii sanctae Annae esset electio, sed contra. 2. q. 6. §. diffinitiua. hoc intelligitur, vbt posita fuit exceptio rei iudic. sed instrumentum non fuit productum, vel alia probatio: contrarium autem loquitur, vbi nec proposita, nec probata fuit exceptio rei iudic. vt ff. de compen. quod in diem. Item in alijs casibus valet sententia contra res prius latas vel iudicatas, scilicet si sit appellatum. sup. de fide snstru. cum loannes. ltem si in integrum restit. beneficio subueniatur. sup. de in integ. restit. c. 2. Item si quaestio esset, an sit iudicatum necne, & pronunciatum est non iudicatum, sententia primo lata contra res prius iudicatas, teneret. ff. quae sen. sine ap. l. 1. in princ. sunt & alii casus, scilicet in negotio publico. ff. de re iudi Imperatores. Item in casu quem habes. ff. de iureiur. admonendi. Item intelligunt quidam secundum canones, vbicunqe vertitur periculum animae: vt sup. c. lator. sup. de testi. ex parte. ( prolata) primo alio tempore (statuissent) vt praesumitur, quia ex quo ipsam vidisset ad hanc cognitionem venire, non debet (alioquin) id est sibi validum erat instrumentum, & ideo non erant post habituri imputetur eis, qui modo obiiciunt, quod tunc non obiecerunt ( nouo¬ rum) id est, de nouo reperterum. C. de transact. sub praetextu.

CAPVT XXI.

SVBORTA. ( Litigantibus) super possessorio ( habuisse) not. sufficere episcopo probare quasi possessionem, nec oportet probare spoliationem, vel subtractionem, hoc enim ipso, quod subditus per eum requisitus, non exhibet obedientiam, constat qued eam eis subtraxit, & inde competit illi interdictum, vel officium iudicis, vel condictio: vt not. sup. de elect. quaerelam. & sup. de restit. spol. saepe. Decreuimus) agebat enim episcopus possessorio recuperandae possess ionis & petitorio, sed quia constabat de possessione, statim sententiat super eo dilata quaestione proprietatis, quod est notat. dignum. & forte non haberet locum, nisi per confessionem constaret, imo locum habet: quia licitum est dimisso petitorio possessorium prosequi. supr. de cau. pos. pastoralis. (efficaciores) quia habebat sententia Alex. (praeiudicium) quia res inter alios etc. C. res inter. per totum. & intelligas Papam ignorasse ius, quod in eo habebat, alias praeiudicaretur. ff. de rei vendi. saepe. (sententiam) scilicet, quod monasterium subesset episcopo (reprobasse). C. si ex fal. in l. 1. ( reperti) de hoc not. c. proxi. sup.

CAPVT XXII. In quibus casibus monaebi constituere possint procuratorem. 2 Potest quilibet regularis constitui procurator ab abbate in negotijs monasterii, 3 Non est admittendus obiciens contra procuratorem talem 4 In prosecutione negotii vbi plures monacbi admittuntur, & in idem conueniunt, po test vnus pro alijs constitui procurator Procurator potest constitui in causa in quisitionis Criminosi in causa inquisitionis admittuntur

CVM I. ET A. (Ex parte) not. quod canonici regulares non solum nomine ecclesiae, sed suo constituunt procur. alium canonicum regularem. argumentum. contra. 16. quaestio. prima. qui verem. & cap. monachi. infra, de accusationibus. caP. penult. 87. dist. peruenit. ad ho respo. ce quod monasterium indubitanter procuratorem constituit. sup. de consue. cum dilectus. & sn alijs infinitis iuribus.

Item monachi in caulis quas habent, constituunt procuratorem, videlicet si fiat inquisitio contra eos, vt hic, vel si ipsi inquisitionem contra alium impetrent, vel inquisitionem prosequuntur, vt hic, & inf. de accu. olim. & idem si de electione sua agant. inf. eo. ad probandum. sup. de rescript. cum dilecta. Item in accusatione, & in quolibet negotio, vbi licitum est monachis agere, licitum est etiam eis super eo literas impetrare per alsum. sup. de excep. cum dilecti. in principio. vbi dicitur, transmissa nobis petitione etc. & etiam agere per procuratorem, ex quo iure sibi conceditur agere, multo melius est, quod per alium agat, quam per seipsum. sup. de syndi. c. 1.

Item quilibet regularis potest constitui procurator ab abbate in negotijs monasterii. 16 quaestio. prima. qui vere. & cap. monachi. non autem in suis proprijs abbatijs, si sua propria sibi aliqua negotia contra iura fingat, etiam si fuerit inquisitio contra eum secundum quosdam, cum praedicta cap. dicant, quod ad hoc vt possit procurare eorum negotia, oportet duo interuenire, & mandatum abbatis, & vtilitas monasterii. Sed nos credimus, quod etiam in inquisitione monasterii & alijs negotijs abbatis, potest esse procurator monachus, & est admittendus, vt in electione & in alijs, & in hoc vertitur vtilitas monasterii, vt bonus abbas ei defendatur, vel praeficiatur, imo hac eadem ratione, scilicet quia vtilitas monasterii vertitur. Credimus quod etiam pro laico patrono vel principe, vel magno defensore sine vtili amico monasterij, possit esse procurator, nam & archiepiscopus hoc potest. infra, qui fil. sint legiti. per venerabilem.

Et si contra procuratorem constitutum obiiceretur, non est admittendus, quia non vertitur vtilitas monasterij, & non audiretur, non enim est huius litigantis quaerere vtilitatem monasterij, & eaedem vtilitates occultae sunt, quas aduersario non competit esse notas, sed conuentus ad quem pertinet seire, & tractare vtilitates monasterii posset contradicere, & etiam ipse monachus, si certum esset, quod non esset vti¬ litas monasterii. Item de mandato episcopi, vbi est vtilitas monasterinm, possunt esse procuratores. 16. quaestio. prima. qui vere. sed sine mandato episcopi, vel abbatis, imo quod plus est contra voluntatem eorum debent denunciare malum praelatum, & ad hoc possunt etiam constituere, & procuratores constitus: vt hic. & 2. q. 7. quapropter.

4 Item credimus quod in prosecutione cuiuslibet negotii, vbi plures monachi admittuntur, & eonueniunt im idem, vnus ex his pro alijs potest constitus procurator: vt inf. de accusationibus. olim. & hic. Sed contra hoc. 12. q. 1. non dicatis. vbi dicit, quod literas nom potest recipere sine licentia superioris, ergo multo fortius non potest recipere literas procurationis. Solu. sllud intelligitur, quod non debet etiam literas recipere pro sua vtilitate, sed pro vtilitate monasterii potest, & in casibus a iure concessis. ( Infamatus) post hunc text. corrigitur litera decret. per registrum sic, & cum super his, & alijs, cum procuratore ipsius abbatis aliquandiu litigassent etc. vt sequitur qdilata) hoc earatione, quia inquisitio non tantum in vno capitulo & contra vnum, sed in multis, & contra multos erat commissa. ff. de doli excep. apud. §. ibidem. ff. de neg. gest. at qui natura. §. penultimo. ff. de arbi. quid tamen(praedictus) abbatis. & not. in causa inquisitionis constitui procurator. (lite non contesta.) hoc nocet. sup. vt lite non contest. quonsam. ( conspiratorum) haec est valida exceptio, & ideo inf. distinguit super ea. (depositio. nibus) conspiratorum, alsas enim fortem publicauerunt (publicatis) haec videtur sufficiens ratio. inf. de accusationibus. qualiter. §. debet. & c. olim. Sol. si non publicauit deliquit, sed non propter hoc reuocatur sententia, cum ob hoc non fuerit appellatum. Vel die, quod hic pars abbatis non negabat publicatas attestationes, nisi conspiratorum aliorum enim bene fuerunt publicata, quorum dicta fuisse publicata benem colligitur ex hac decret. vel Papa praecipit publicanda dicta conspsratorum, & mandat inquiri, an iudices dicta eorum fuerunt secuti, & aliorum dicta dictis conspiratorum concordant.

Probare) debuit enim protestari, quod in personas testium dicere volebat, alioquin sibi praeiudicaret, sup. de testi. praesentium. imo quod plus est, debet probare statim, vel terminum ad probandum recipere. argument. hic. & sup. de testib. causam. (aliorum) non enim retractatur sententia per falsos testes lata, nisi iudex eorum dicta fuerit sequutus: vt nota. sup. de proba. licet. quamuis allud posset dici in conspirationibus, & aliud in corruptis testibus.

Fides) sed dices nonne tanquam peccatores potuerunt in totum repelis a testimonioc Respondeo sic, si obiiceretur ab alijs, sed hic nullus contra eos de conspiratione obiiciebat, nisi solus abbas a cuius nocumento bene excluduntur. Vel dic, quod in causa inquisi. tionis etiam criminosi recipiuntur, cum inquisitio non fiat, nisi contra diffamatos. inf. de accusationibus. qualiter. Vel dic, horum testimonium praesumptionem & modicam fidem facere, & non plenam, sicut alii testes. Vel dic, quod inimiei non solum dicuntur quo ad repellendum a testimonio, qui odium in mente habent, sed etiam qui inimicitiae causas habent, vel habere praesumuntur etiam sine mentis odio. argumentum. 3. quaestio. quinta. cap. secundo, & sequen. & idem potest dici in conspiratore, qui pro bono ecclesiae conspirare potest contra praelatum, & non pereat, & tamen repellitur a testimonio.

CAPVT XXIII. 2 mfams efstitur condemnatus iatuniarur, Restituere aliquem famae, bonori, patriae, &¬ similibus, quis ponssit. 2 Nunquid Papa valeat restituere in integrum laicum, non suae iurifdictioni subditum.

CVM TE. (Notaret) mNa condemnatus iniuriarum fit infamis siue ciuiliter, siue criminaliter agatur. ff. de his qui no. infa. Athletas. §. vltimo. (volumus) restituendo te plenem (infamia) Not. Papam resti. in integ. scilicet famae, honori, patriae, & omnibus huiusmodi. 2. quaestio. tertia. §. vltimo. elrea fin. & C. de sen. pas. l. prima. & vltima. lure autem ciuili, soli principes & senatus. ff. de postu. l. prima. §. de qua. 1. nam licet alii magistratus possint restituere alios minores, & etiam maiores de iurisdictione sua, & quantum ad iurisdictionem suam: tamen famae restituere non possunt, vt eodem §. dicitur, sic etiam episcopi, licet minores & malores restituere possunt, & dispensare in multis casibus: vt not. sup. de temp. ord. dilectus. & absoluere a iutamentis, & votis, & fidelitatibus. sup. de iuresurand. cum quidam. inf. de voto. 15. quaestio. sexta. §. au. thoritatem. c. nos tamen in integrum restituere non possunt, quantum ad honores & similia, nec infamiam remittere, cum hoc nullo iure cautum habeatur. Collegium tamen cardinalium qui authoritatem senatorum habet, restituere posset. argumentum, 96. distinc. Constantinus. & sic potest intelligi, quod dicit. c. quod ecclesia senatum habet. 16. quaestio. prima, eeclesia. & propter hoc dicimus, quod licet sustineat episcopus infamem ipso sure, vel per sententiam condemnatum, vel etiam dispensasset, cum dispenfare non possit, vt patet. 2. quaestio. tertia. §. hinc tamen. non admitteretur ad accusationes vel testimonium, cum fit infamis. 2. quaestio. 1. prohibentur. sup. de test. testimonium. si cum alio, quam cum infame dispenset, benem admittitur ad testimonium & ad accusationem, & allos actus legitimos, & in ciuili causa criminali, & contra clericos & laicos, nam cum ratione dispensationis posset esse in ordinibus susceptis, vel promoueri ad maiores: ergo ea ratione non poterit accusari & testificari in sacerdotes. 2. q. 7. ipsi testes. argumentum. contra. sup. de testi. testimonium. vbi dicitur, quod condemnatus de crimine, non admittitur ad testimonium in criminali, sed illud intelligo vbi dispensatum non est.

Sed quaeritur, an Papaposset restituere in integrum laicum non subditum suae iurisdictioni e & dic quod non. 2. quaestio. tertia. hinc nisi forte esset sibi necessarsus in clericatu: tunc enim forte posset dici, quod ad hoc Papatantum, & non alius, posset eum in integ. restituere. argu. quia etiam seruum alterius posset ecclesia assumere, dummodo ius suum serui domini recompenset. argum. 54. distinct. multorum. ex antiquis consuetudo. ea per quae alia sura seruo suorum amittunt, sed nec reges possunt restituere in integrum, cum omnes teneantur legibus Imperatorum obedire, quae eis hanc potestatem non concedunt. argument. 7. q. 1. in apibus. alia enim ratione eis obedire tenentur, quia ab ecclesia sunt approbatae. nam nulla lege cauetur, quod aliquis possit in integrum restituere, nisi solus princeps, id est Imperator, vel senatus: vt supra dicitur. Alii tamen dicunt, quod reges omnes in integrum restituunt, quia non sunt sic Imperatoribus subditi, sed Papae soli in dubijs & grauibus articulis. si. inf. qui fil. sint legi. per venerabilem. Papa autem in integrum restituit illos de patrimonio suo, & etiam illos qui aliorum iurisdictioni non subsunt. inf. qui filii sint legit. per venerabilem. & omnes clericos. (non notari) nosa ecclesiasticum sudicem restituere famae. 15. q. 6. authoritatem. sed haec sunt in terra ecclessae.

CAPVT XXIIII

AD PROBANDVM ff. eo. l. super. (custodis) factae in abbatissam, vel potes dicere, quod licet contendere de aliquo minors officio monialibus ad quod per electionem vocantur. de stat. mon. c. 2. (eam) scilicet sententiam( vnus) sup. de procu. c. vlt. contra. sol. aliud est in constitutione procuratoris, aliud in sententiae prolatione, sed nonne duo poterant procedere tertio impotentiam iuris ineurrente. sup. de rescri. sciscitatus. respon. poterant, sed quia admsserunt impotentem, quod voluerunt, non potuerunt. sup. de offi. deleg. cum super ab. (infirmandam) per exceptionem oppositam contra petentem executionem sententiae, aliter enim ad irritandam sententiam ab excommunicato latam agi non potest, secundum quosdam. haec ratio placet, imo bene agitur si publice fuit denunciatus: vt nota. supe de excep. execeptionem.

CAPVT XXV. 1 I quibus casbus ret iudicatanonpraiadicer alijs, & etiam quando haet regula non habeat locum. & vide num. 2 3 Nunquid si quos res tangit & alium agere deant & taceant, fiat eis praeiudicium casis in quibus sola ftientia fine citatione sufficit. 3 Scientia contra electores vel ordinatores lata quando praeiudicet electis & ordinatis, & quando non. in num. 6.

QVAMVIS. (Regulare) ff. de re iudi. saepe. vera est haec regula, quia non praeiudicat res iudicata alijs in hoc, scilicet quod contra alios pariat actionem, vel exceptionem, sed bene praeiudicat in hoc, quod possessso quae prius erat apud alios, transfertur apud victores. sup. eo. cum super. nisi appellatum esset, vt ibi dicit, & tunc fori te difficilius esset eis contra allos agere, quam contra primos. arg. ff. de alie. iud. mut. cau. fac. l. 3. sed si aliquis episcopua possidet iura episcopalia in monasterio alterius dioc. secus est: vt not. hic in glo. verbi gratia.

(Non nocet) fallit haec regula vbicunquo fit ius ex sententia, vt in querela inofficiosi testamenti, & in causa filiationis. ff. de inoffic. testa. Pomponius. §. si ex causa. ff. de lib. agnos. l. prima. §. finali. & l. secunda & tertia. in principio. Ita in causa ingenuitatis, nisi detecta fuerit collusio. ff. de sta. ho. ingenuum. In criminali etiam accusatione speciale est, quia accusatus ab vno non poterit ab alio aecusari, nist doceat de praeuaricatione prioris. ff. de praeuari. l. tertsa. Vel nisi dolorem suum prosequatur, doceatque se ignorasse accusationem ab alio institutam. ff. de accu. l. si cui. primo. Idem est in populari actione, si bona fide agente actore absolutus sit reua. ff. de iureiurando. cum qui. §. in popularibus. Item speciale est in crimine adulterii, vt absolutio adulterii proficiat adulterae. ff. de adul. denunciasse. Item specsale est, quod vnius ex appellatoribus victoria prodesset alfi. C. si vnus ex appell. l. prima & secunda. Item in seruitutibus praedialibus. ff. si ser. ven. loci. §. si fundus. Item extraneo agente, & rumpente testamentum per querelam alijs proficit. ff. de inoffic. testa. posthumus. alias autem res sudicata non prodest, nec nocet, nisi illis contra quos hata est vel sllis, qui finguntur idem cum illis, puta, quia eis singulari vel vniuerfala iure suecesserunt. ff. de excep. rei iudic. si a te. §. finali. & l. & an eadem. 1. respom. & l. exceptio rei sudic. Item nota. quod in his casibus sufficit sola scientia sine citatione (actio) secus si diuersis iuribua agant, puta, quia proprietarius patiatur vsumfructuarium non agere de fructibus vel econuerso. Item secus si ille, qui partem habet in re patiatur alium qui similiter partem habet agere. ff. de libera cau. si pariter.

Sed quid si hi, quos res tangit videant alium agere, & taceant, nunquid fit eis praeiudicium, scilicet tune quando officium iudicis imploratur super restitutionem in integrum vel huiusmodic Respon. non, nisi citentur nominatim, vel per edictum: vt not. sup. de ma. & obed. c. fi. sup. de procu. in nostra. alias autem bene nocet eis. Nec obstat regula hic posita, res inter alios etc. quia In casu posito ex quo citatio facta est, intelligitur contra omnes iudicatum, qui sciuerunt, vel scire debuerunt causam agi, quia in eis non nominatur aliquis specialiter, sed in genere fertur sententia sic, scilicet restituimus te in integrum, praesto authoritatem tuae adoptioni, & sic in similibus est dicendum. (Actio) VERBI GRATIA: creditor habet hypot hecariam contra quemlibet detentorem pignoris, & debitor rei vendic. & praefertur creditor debitori, idem est in his, in quibus non competit actio, tamen illi quibus competit actio, ius habent ex persona illorum, qui agunt si tacent, tunc si eos scienter agere permittunt, licet male agant, fit eis praeiudicium, vt est videre in marito & vxore, nam marito competit rei vendicatio ad rem dotalem: vxori vero non. C. de rei ven. doce. & tamem si vxor vendicet rem dotalem, licet male praeiudicat marito scienti & toleranti. Idem est etiam videre in emptore, cui competit actio, & venditore, cui non competit, & proprietario, & in emphyteoticario cui competit actio, & proprietario cui non competit. ff. de re iud. saepe. In his enim casibus, & si agere non potuerunt hi, quibus non competitactio, si tamen agunt, licet male praeiudicant tamen eis, quia eos prohibere potuerunt, quominus agerent, & quia de voluntate eorum iudicant, videtur de iure, quod habuit ex persona agentis, & sufficit in his casibus sola scientia, nec exigitur quod citentur, & sic intellige quod hic dicit. ff. eo. tit. l. saepe. quidam tamen dicunt, quod in solo primo casu, scilicet in creditore & debitore locum habet, quod dicitur de actore, in alijs autem tribus casibus locum habet, quod dicitur de defensore, & vbicunque in praealleg. l. ponitur experiri, quo ad praedictos tres casus, ponitur pro defendere. Naturaliter autem primo actio, & defensio eis competit, qui suis authoribus pro euictionis periculo denunciant, potest etiam dici, quod licet defensio competat tam ei, qui possidet nomine alieno, quam ei euius nomine possidetur: tamen in defensione praefertur ille, cuius nomine possidetur. vt lit. non contest. quoniam. §. si super. nam & contra vtrunque datur actio, contra vnum ratione detentionis, contra alium ratione ciuilis possessionis, bene enim competit rei vendicatio ratione vtriusque possessionis. ff. de rei ven. officium & etiam interdictum vnde vi ratione vtriusque possessionis, & vtriusquoe possessionis potest fieri restitutio separatim. Nam domino possessori ciuiliter fieri potest restitutio eius ciuilis possessionis, & vsufructuario possidenti, naturaliter fieri restitutio possessionis huiusmodi fructus vel alterius suae naturalis, & hoc casu videtur, quod sententia lata super naturali possess sione, praeiudicet ciuiliter possidenti, vt possit denegare vsumfructum ei, qui obtinuit, & eodem modo si feratur sententia super ciuili possessione, puta alii adiudicanda est ciuilis possess io fundi vsus fructus, quam ei qui constituit vsumfructum, bene praeiudicat possessori naturali, quia sibi poterit denegari, vel auferri vsusfructus, deberet enim duas exceptiones praetendere & causam defendere. Alii tamen contradicunt, vel potes dicere, quod praefertur ille, qui retinet naturaliter, detentor autem nunciat domino, sicut creditor debitori. Ideo autem diximus praeiudicari ei, qui ex persona alterius ius habet, si permittat eum agere, ex cusus persona ius habet, qusa potest ipsum prohibere. Caeterum si non ex eius persona ius haberet, quantumcunque ageretur etiam suo nomine, vel alieno, nunquam sibi praeiudicaret etiam si esset de personis, quae agunt sine mandato, nisi proaecederet, vel sequeretur eius voluntas tacita vel expressa. C. qui. res iudi. non no. l. 1. 2. &3. ff. de procu. sed haec. 1. respon. ff. iudic. Sol. l. 3. §. 1. hac etiam ratione imputatur patrono, si libertum non defendat. ff. de re iud. saepe. quia primo ad eum spectat defensio liberti, postea ad libertum.

Item not. quod in his casibus sufficit sola scientia, sine citatione. Ar. eius, quod dictum est de liberto, dicendum videtur, quod summus episcopus, agit contra aliquod monasterium petendo episcopalia, si ille qui primo ibi exercebat episcopalia non defendat monasterium, & feratur sententia contra monasterium, quod praeiudicat episcopo, qui prius ha¬ bebat ibi episcopalia, quo ad possessionem. arg. ad hoc quod si episcopus primus potest agere contra secundum si possidet, quod non esset ei ius ibi exercere episcopalia, multofortius quando ea petebantur debet excipere, secus autem si egisset secundus episcopus contra monasterium interdicto vnde vi, vel vti possidetis ratione praedictorum iursum, quibus se spoliatum diceret, vel in quibus diceret se turbari, quia tunc primus epi copus non debet suscipere defensionem eius, nec sibi aliquod praeiudicium generatur, quia contra personas tantum agitur, & personale est interdictum, non negamus tamen quod etiam si agitur de personali interdicto, quin aliquando fiat alijs praeiudicium, scilicet quando praeiudicium sequitur ex vi interdicti. Verbigratia: Si egisset aliquis contra aliquem, quia spoliasset eum possessione iure instituendi clericos in aliqua ecclesia, vnde petebat restitui ad praedicta iura, & cassari quicquid fecerat spoliatione pendente. In hoc enim casu bene fit praesu. dicium clericis institutis per spoliatorem, si feratur sententia contra eum, quia eiicientur de ecclesia. sup. de fil. presby. veniens. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. si fundus. & §. seq. secus autem si non interdicto, sed negatoria egisset, scilicet quod non erat ei ius restituendi, & petendo sibi adiudicari ius instituendi, cum ad ipsum pertineret, nam hic ex sententsa lata contra instituentem nullum fit praeiudicsum institutis, quae institutio valet propter possessionem. inf. de iure patr. consultationibus. (a quo causam) vt si electus patiatur electores de electione, an sit canonica agere, vel ordinatus ordinatorem. sup. de elect. dudum ro. 71. distin. tantis. 3. q. 6. hoc quippe.

Nam sententia contra electores vel ordinatores lata super eo, quod essent publicem delinquentes, praeiudicat electis & ordinatis in princ. cap. Idem & si ille, pro quo iudicatum, patiatur iudicem defendere sententiam, quia ab eo causam habuit. Hoc non potest habere locum, nisi quando iudex processit ex officio suo inquirendo, & si sic remouit aliquem cuius praebendam alii contulit, nam si inquisitor hic defendit causam, praeiudicabit illi, cui collatum est bene. ficium, si sciuit vt hic.

Idem tamen & si egisset Petrus, & ego modo agerem ad idem de iure mihi a Petro concesso: tamen quod dictum est de ordinato & ordinatore, non videtur ita indistincte verum, nam quantumcunque condemnetur de crimine ordinatus, nunquam praeiudicat ordinatori, nam cum ex vi accusationis ordinati non sequatur condemnatio ordinatoris, nulla ratio est, quare condemnatio esus sequer retur, vel quare praeiudicaret ipsi, nam ex vi accusationis sequitur aliquando bonorum ademptio, infamia, & huiusmodi. C. de bo. dam. l. 1. 2. & 3. per totum. ff. de his qui not. infa. athletas. §. vlt. & l. seq. ff. de furt. non potest. sed quod alius non accusatur ex vi accusationis alteriua patiatur poenam, non inuenimus, nisi im certis casibus, vt in crimine laesae masestatis. 6. q. 1. §. verum. & haereseos. inf. de haere. c. vergentis. & alia consimilia capitula intelliguntur, quando notoria erant delicta ordinatorum, vel institutorum, quia etiam si non esset actum contra ordinatores: tamen sine ordine iudiciario poterant puniri ordinatores, qui scienter malos ordinauerant, vt sup. de iureiu. ad nostram. 3. & inf. de act. euidentia. sed si accusaretur ordinatus, quod extra quatuor tempora ordinatus fuisset, vel quod minus canonice electus., vel trans latus fuisset, quae & publica notoria sunt, bene praeiudicaret sententia lata contra ordinatum ordinatori. supr. de transla. praela. inter. & de tempo. ord. literas. haec enim ita sunt connexa, quod separari non possunt, si enim male fecit recipiendo ordinem tali die, deterius fecit ordinator conferendo. argu. sup. de transla. praela. inter. circa fi. sed bene potuit ordinatus male recipere ordinem, quia erat criminosus, sed ordinator bene contulit, quia hoc ignorauit. sup. de eor. viti. exposuisti. & hoc quidam de plano concedunt.

Melius videtur, quod quantumcunque crimen sit notorium ordinati, vel quod ordinator celebrauit extra quatuor tempora, nunquam tamen agitur vt cassetur ordinatio, quam habet ab ordinatore, sed tantum agere potest, vt puniatur, vel poenitentiam agat, quam non habet ab ordinatore, & ideo nunquam praeiudicat vni sententsa contra alium lata, secus autem est in electis & electoribus, nam im illis obtinet, quod superius est notatum. Hoc autem videtur esse indubitatum, quod si aliquis egit contra capitulum alicuius ecclesiae, & petit praebendam, quae mihi debebatur, vel mea erat, non praeiudicat mihi sententia lata contra capitulum alicuius, quia si possidebam praebendam, tunc constat quod non praeiudicat, quia contra capitulum non competebat actio, sed contra me. ff. de alie. iud. mut. cau. fac. l. pen. ff. de rei ven. officium. & sup. de iu. examinata. & si non possidebam, mon praeiudicat, qusa non potui actorem prohibere ab agendo. ff. de re iudi. saepe. §. vlti. ff. de iureiur. nam postea. §. fi. & l. sed & si possessori. Hoc videtur falsum, quia si quis ageret contra capitutum super praebenda, quam dicit vacare de iure, licet alius eam teneat de facto, vel si quis dicit eam sibi deberi, quam alius etiam dicit sibi deberi, & eodem iure, scilicet per electionem capituli, satis videtur locum habere haec decre.

CAPVT XXVI. 4 Rei cuius emmereium quum non habet propter naturam ipsius rei, nec legatum, nec donatio, nec flipulatio fieri potest. 2 Non minus valet iudicium, quando quis iniuste agit, quam quando iuste. probationes & acta inter easde personas praeiudicant, etiam in alio iudicio, si ad idem agatur. 2 Actor non exprimit in libelo diem, vel locim facti contractus.

ABBATE. & inf. ( Commendatori) Et hic not. quod quando ad plures pertinet actio de aliqua re, ita quod ad vnum pertinet quasi sub alio, sicut commendator est sub praeceptore, quod simul ambo & omnes agere possunt. de hoc not. sup. de iud. cum deputati. inf. de reli. do. cum venerabilis. cvel quasi) not. libellum sub disiunctione: vt not. sup. de in integ. resti. c. constistutus. cfinibus) sup. de resti. spol. cum ad sedem.

1 Sub conditione) haec responsio propatur. ff. de leg. 1. caetera igitur. in princ. ff. de act. emp. l. vlti. ff. de leg. 1. ab omnibus. & l. si seruus. alias verum est, quod res cuius commercium quis non habet, propter naturam ipsius rei, nec legatum, nec donatio, nec stipulatio fieri potest. ff. de leg. 1. filius famil. §. si quis ff. de leg. 2. bonae. §. 1. ff. de leg. 3. fideicommis. in seruo. & est expraessum de re quae est apud hostes. ff. de verbor. oblsg. lIber homo. (Mox). C. de sacrosan. eccle. vt inter. Intentio satis bene dicit, quod ex nullo verbo posito in donatione facta monasterio de Populeto, apparet voluntas donatoris, quod locus de Rosel. daretur monasterio de Benefa. arg. C. de dot. promis. l. 1. Item pro hoc facit, quia verbum donatoris non dirigebatur ad monasterium de Benefac. sed ad monasterium de Populeto, & ideo non videtur ius quaesitum in re, sed in persona. ff. de ann. leg. Caius. ff. de leg. 1. quidam testamento. ff. de contrah. emp. l. fi. alias autem si appareret ex aliquibus praesumpuonibus de voluntate donatoris, quod ad monasterium de Eenefac. perueniret res donata, posset dici, quod aliter prouideretur monaste. rio de Benefac. arg. ff. de leg. 2. Titius. §. patre. ff. de rei vend. emptor. §. ancilla. ff. de leg. 2. Titia cum testamento. §. Titia cum mi. inf. de testa. nos quidem. ff. de donat. inter vir. & vxo. Sulpitius. ( donatio) inf. de eccles. edi. ad audientiam. Sed contra. ff. de ser. vr b. praed. si seruus. §fi. ff. si ser. vend. l. fi. ff. de adi. leg. seruos. ff. de lib. cau. seruos. ff. de lib. & posth. placet. & l. sequ. insti. de leg. §. posthumus. sed ibi non quaeritur ius in re, sed personalis obligatio. Quia videri) ff. de iud. non potest. solennis nunqaue. no. ff. ad exh. l. tigni. §. fi. C. de in lit iur. l. 1 Nec obstat de pignoratitia Authent. si rem. §. fi. quia ibi loquitur in pignoratitia, quae statim oritur ex conuentione, & sic responde. l. ff. de pign. act. l. si rem. (dicebatur) bene allegat iste si res donatae nullo modo pertinebant ad regnum. quia secundum hoc nihil pertinuit ad regem de eis disponere, sed si ad regnum pertinebant, licet ea non possideret, bene ius quod in ess habebat, dare potuit, & ad hoc obligare successorem, & secundum hoc bona etiam erat responsio partis aduersae (superuenienti) . ff. de rei vend. si autem. in prin. ff. ad exhi. tigni. in princ. (speciali causa) puta ex causa venditionis initae cum P. tali die & loco dicerem sibi debere, & non est verum (& postea) quam lis coepta ex praedicta causa & sine alia) scilicet quia res, quam petnt ex causa venditionis, sibi debetur post litem contest. ex causa donationis, quae penitus aliena est a causa venditionis. Similis autem causa venditionis secunda esset primae, si ex causa alterius venditionis allo loco & tempore facta sibi post lit. contest. debetur, & tamen quia ex ea actum non est, non veniet in iudicium, & ideo de eo non sententiabit, & hoc est, quod hic dicit( obnoxium) haec petitio generalis raro admittitur in personalibus actionibus in realibus saepe (indebite) scilicet quia tunc non debebatur.

(Iudicium) iudicium enim non minus valet quando quis iniuste agit, quam quando iuste, quod satis patet, quia sententia contra eum lata, tenet, imo etiam pro eo, licet sit contra ius litigatoris. 2. qom. 6. §. diffinitiua. & idem videtur de actis & gestis (libera conscientia) quia cum in genere dixit eum sibi obnoxium, & eum inuenerit tempore sententiae obnoxium contra conscientiam iudicaret, si eum non obnoxium sententiaret. ltem ex hac scietia perpetuo, & ex omni causa pararetur exceptio rei iudicatae absoluto, sed sic non est, quando ex certa scientia petijt, quia tunc tantum paratur exceptio ex illa causa (iudicio) quia probationes & acta inter easdem personas praeiudicant, & etiam in alio iudicio, si ad idem agatur, & hic ad idem agetur, quia sub generalibus verbis omnis temporis ius, scilicet & ante litem contest. & post deduxit in iudicium(& tunc) scilicet tempore litis contest. fundauisse) non habita distinctione inter personales actiones & reales, nisi quia personales raro admittuntur non expressa causa, sed reales fere semper non expressa causa admittuntur, sed etiam in eis si expressa sit causa certa, nisi causa sit proposita tempore lit. contestat. non prodest, si postea alia superueniat. arg. ff. de excep. rei iudi. si mater. §. si quis vero. ( donationis) puta quia dixit, peto talem fundum ex causa venditionis, licet enim non adiecerit de tempore & loco venditionis, quia tamen venditionem necessario comitatur locus & tempus, non prodesset petitori, si post litem contestatam eandem rem emat, cum de certa venditione intelligi oporteat, & certis loco & tempore facta, vt hic dicit, secus autem si dicat, dico hanc rem ad me pertinere iure dominii vel quasi, hic etiam si post lit. contest. nouum ius acquirit, fertur sententia pro eo. ff. de rei ven. si autem. arg. ff. de except. rei iud. si mater. §. ean. dem: cum enim intelligi nullas causaa dominii expressit, non habet concomitantias loci certi & temporis, & ideo non est vis, quo loco & tempore dominium ad ipsum peruensat (causam) scilicet emptionis & venditionis & donationis vel simile.

Vacua, id est impossibilia, certa enim venditio non potest fieri, nisi certis loco & tempore, Fatemur tamen, quod nec actor debet exprimere in libello diem vel locum facti contractus, sicut nec testi. sup. de fid. instrum. cum loannes. nisi iudex hoc ex certis causis faciat fieri. arg. sup. de fid. instru. cum loannes. circa fi. insti. de ac. §. curare. ( concomitantias) scilicet tempus & locus, sed sufficit quouis loco vel tempore illud factum fuisse, licet q. d. & si haec quae dicta sunt, non possunt tolerari, de iure tamen sic seruandum est, quia aequum est. ff. ad l. Aqusl. ita vult. §. fi.

CAPVT XXVII. 1 Sententia ad aternam rei memoriam est ferenda. 2 Forma promulgandarum sententiarum. 3 Ecclesia non debet babere cum inimicus suu odium, sed omnes ad vocem vvocare debet. 4 Potest clericus pro quolibet peccato depPeriurium licet in omnibus sit graue pec. tum: tamen in principibus & praelatis est grauissimum, quorum verbum debet esse firmissimum, etiam sine iuramento. cares ex testamento christi non est, qui non seruat patem De heresi suspectus, si se non purgauerit excommunicari debet. 6 Imperator deponi potest a Papa.

AD APOSTOLICAE sedis. & inf. (concilio) praesentia concilii est ad solennitatem tantum, quia etiam sine concilio solius Papae sententia sufficeret ad damnationem imperatoris. 15 q. 3. alius. 9. q. vlt. patet. & c. seq. ipse solus habet plenitudinem potestatis. 2 q. 6. decreto.

(Sempiternam.) supple sic pronuncio & diffinio, omnis enim sententia ad aeternam rei memoriam est ferenda, quia perpetuo est seruanda, & ius facit inter partes, specialiter tamen perpetuo memoranda est sententia depositionis, quae fertur contra iniquos prineipes, & maxime contra imperatorem. Est enim memorandum de hac sententia depositionis, quae non debet ferri, nisi vrgente multa necessitate, & multis causis, & criminibus, & infamijs manifestis contra imperatorem clamantibus. Item memoranda est talis sententia, vt sciant omnes, quot, & quantis periculis se opponst Romana ecclesia, vt pacem procuret subditorum, & vt exemplum det caeteris praelatis, omnsa pericula subeundi pro desensione suarum ecelesiarum, quot enim periculis & maris, & terrae, & proditionum, & assassinorum, & alijs infinitis subiecit se Papa, qui hanc culit sententiam, vix hon enarrare posset quaedam tamen scripta sunt in chronicis romanae ecclesiae.

8 Hinc debent sumere exemplumsudices, qualiter suas sententias debent promulgare, debet enim sic dicere, ego, vel nos talis iudex ordinarius, vel delegatus praesentibus partibus, talem sententiam proferimus ad aeternam rei memoriam, vel ad honorem lesu Christi, vel ad honorem & obseruationem iuris litigantium, vel alia consimilia verba debet dieere: Nam quidam iudices male faesunt, qui dictant suas sententias alijs scribendo, siue partibus, siue vniuersis. husus enim scripturae potius sunt testimomiales scripturae praeteritorum, quae assercoriae praesentium. Item illud non videtur fieri debere, quod alicui scribat sententiam, & loquatur in praesenti, licet in decre. factam inueniatur: vt sup. de seque. pos. c. 1. de re iud. inter. quod quam sit absurdum cuilibet diligenter intuents ipsas decre. liquido apparebit.

2 Per pacem) not. quod ecclesiaomnee iinimicos suos debet vocare ad pacem, & tantum eis publice offerre, quod & consciaentiam habeat securam, & illaesam, si contra eos procedere debet, & quod ora obstruat detractorum, imo & si ecclesia contra inimicos suos procedat siue spiritualibus, siue materialibus armis totum fieri debet, vt ad pacem vensat. 23. q. 3. noli. Reuocate) not. ex hoc loco & ex his, quae proxime dicta sunt, quod propter sententiam suam, vel facta sua nunquem supposuit correctioni, vel emendationi concilij, vel aliorum, sed suae emendationi tantum seruauit, hoc tamen dixit, quod super emendatione sua consilium concilii quaereret, & bene feeit. 9. q. 3. patet. & c. seq. Adhaerentes) no. fidelitatem ecclesiae romanae, quia nunquem volust habere pacem, nec pacis tractatum, nisi prius exprimeret, & praemitteret de pace sibi adhaerentium, & de perpetua se curitate eorum (grauissima) bene facit Papa, quod non solum multa crimina, sed etiam multa genera peccatorum subiecit sententiae depositoriae imperatoris, magna enim causa subesse debet depositioni smperatoris. Non est simsle eius ad depositionem clericorum, quod pro quolibet peccato deponi possunt. 25. dis. primum. 30. dis. vt constitueretur. quia imperatores & alii principes deponi non possunt absque magnis & multis periculis, & periculum est causa, quare aliquid detrahitur rigori, inf. de cle. exconm. mi. latores. Item imperatores & principes, non ministrant in sacramentis ecclesiae, sed clerici sic, & ideo oportet eos sine peccato esse. 31. dis. tenere. (deierauit) periurium licet in omnibus sit graue crimen, in principibus tamen & praelatis est grauissimum, quorum verbum debet esse firmissimum etiam sine iuramento. ar. 22. q. 4. sinnocens. & §. prae. (& caetera) & inf. sub verbis istis continentur sn textu sententiae. Primo multa periuria, secundo multorum pactorum fractiones, tertio multa sacrilegia, quarto multae suspiciones haereticae prauitatis (pacem) non est haeres ex testamento Christi, qui pacem non seruat, cum testamentum eius fuerit, pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis, & principea maxime ad pacem seruandam tenentur. ff. de pac. conuentionum. (sacrilegium) de sacrilegio no. inf. de sen, excom. cum pro causa. (non dubijs) cum haereticorum vocabulo contineri debeant, & etiam punirs qui ex legis argumento a tramite fides deuiare noscantur. C. de haere. l. 1. idem videtur in simonsa. inf. de simo. sicut si.

Item suspectus de haeresi, si se non purgauerit, excommunicari debet, & si per annum in excommunicatione steterit, sicut haereticus condemnari debet. sup. de haere. excomncamus. §. 1. Item sine vlla dannatione ipso facto est infamis, & alias poenas incurrit. 3. de haeret. excomuicamus. §. credentes. (exinanitionem) licet enim feudatarius habeat vtile dominium, & sibi liceat vti frui re feudatarsa, dissipare tamen non debet, imo nec deteriorare, sicut vsufructuarius. Repr ehendi) not. quod licet Papa posset eum priuare regno, quia debitam pensionem per biennium non soluit. sup. de loc. c. fi. tamen ex causa, quae tantum interesse sedis apostolicae tangit, non priuat, sed tantum ipsum reprehendit ( imperaret) forma huiusmodi sententiae sumpta est, ex eo quod legitur. 1. reg. 12. q. 2. vulterane.

Priuamus) not. qusa Papa deponit imperatorem. si. 15. quaest. 6. alius. & est hoc iure, nam cum Christus filius Dei, dum fuit in hoc seculo, & etiam ab aeter. no dominus naturalis fuit, & de iure naturali in imperatores & quoscunquod alios sententias depositionis ferre potuisset & damnationis, & quascunque alias, vtpote in personas, quas creauerat, & donis naturalibus & gratuitis donauerat, & in esse conseruauerat, & eadem ratione & vlcarius eius potest hoc, nam non videretur discretus dominus fuisse, vt cum reuerentia eius loquar, nisi vnicum post se talem vicarium reliquisset, qui haec omnia posset, fuit autem iste vicarius eius Petrus, Matth. 16. vltra medium. & idem dicendum est de successoribus Petri, cum eadem absurditas sequeretur, si post mortem Petri humanam naturam a se creatam, sine regimine vnius personae reliquisset. & argumentum. ad hoc. sup. qui fil. sint legiti. per venerabi. lem. vltra me. de hoc nota. sup. de foro competen. licet.

CAPVT XXVIII.

CVM AETERNI. ( Tribunal se suspensum.) Hie fuit infamis. C. de pe. iud. qui ma. iud. l. vlt. (diuinis) in officio suo. 11. q. 3. si quis episcopus (irregularitas) hic colligitur, quod cum irregularibus solus Papa dispensat, & idem videtur de corpore vitiatis, & illegitime natis, & poenitentibus, & bigamis, & idem seruat ecclesia Romana cin tot) in quatuor praedictis. Innoe. Papa 4.

CAPVT XXIX. DOBVS. (Proreo.) sup. de probatio. ex literis. (pro qreo) de hac materia notaui. sup. de officio delegat. causam.