Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 8
Titulus 8
Caput 1
CAPVT I 1 Schismnatici qui dicantur, & an conferant ,uel accipiant ordines, & in num. 2. 3 lrregularitas ordinatoris uel ordinati, animpediat executionem. 4 Eacommunicati minori excommunicatione conferunt sacramenta & eorum executianem. Suspensus an & quando habeat exetutimnem fuiefficii.
QVOD A PRAEDECESSO RE. Large dicuntur schismatici, quilibet criminosi. 1. q. 1. sacerdotes. 24. q. 3. ectandum. itaque & hi non tenentur his poenitentijs. Aliquantulum minus large schismatici dicuntur excommunicati. 24. q. 3. apostolice. tam sacerdos. de excommunicationis, ex quibus aliqui sunt qui non peccant in excommunicatione manentes. 5. de senten. excom. inquisitioni. de his no. 3. de excep. exceptionem. Stricte dicuntur schismatici, qui diuisi ab vnitate Romanae ecclesiae, conantur suos episcopos, & presbyteros facere, & suas constitutiones. 7. q. 1. Nouatianus. & contemnunt constitutiones ecclesiae. 19. dist. nulli. Idem dico, etiam si velit contra episcopum aliquem assurgere, & episcopatum tenere, & suos sacerdotes facere. 7. q. 1. scire. 24. q. 3. inter schisma. & in his habet locum haec decre. nam excommunicati sunt, vt haeretici: vt hic.
Alii tamen dicunt contra in episcopis schismaticis contra alios epos tantum, dicuntur etiam schismatici, qui coniurationes vel conspirationes faciunt contra episcopos vel praelatos, & hi non sunt suspensi ipso iure, sed suspendendi, & horum ordinationes non sunt irritae, sed ipsi deponendi sunt. 11. q. 1. coniurationum. & 4. c. sequentibus. Si autem aliqui de aliqua re licita coniurarent, puta de non obediendo alicui haeretico, vel etiam vt essent magis fecuri, quod inuicem se non proderent de facienda accusatione alicuius haeretici vel perniciosi praelati, forte malum non esset. 16. qo. 7. sane. semper tamen praesumitur contra coniuratores. 11. q. 1. si qui clerici. & maxime si coniurent in perpetuum, vel generaliter, nam si contra potentem & diffamatum coniurarent, aliqui non mali, sed boni viri crederem licere ( Haeresiarchis) id est, schismaticis. (Ordinatis) & idem de ordinatis ab haeresiarchis, vel schismaticis in infinitum, nam cum non habeant executionem, alijs dare non possunt. 1. q. 7. Daibertum.
Irritas) quo ad executionem, ordines enim bene accipiunt, vt no. supra, de haereticis. cap. 2. executionem autem schismatici isti non conferunt, quia excommunicati sunt ipso iure, cum haeretici nominentur, vt hic, & 24. quaestio. 1. alienus. & quaestio. 3. inter. & haeretici ipso iure excommunicati sunt. supra, de haereti. excommunicamus. 24. quaestio. 1. cap. 2. Quidam tamen dicunt, quod tales non sunt excommunicati, sed excommunicandi tantum. 23. di. in nomine. in fi. vbi dicitur damnetur, & hi a Papa Alex. excommunicati fuerunt. llli autem schismatici, qui ab vnione ecclesiae recedunt, vt Graeei, bene sunt exconmmunicati ipso iure, vt in praecedentibe. c. & 19. di. nulli. Nos dicimus, quod propter nullum peccatum, quod sit in ordinatore, vel ordinato impeditur, quomine recipiat ordinatus executionem in habitu, licet exequi non debeat ordinator, vel ordinatus ordinem suum, quia ligatam habet executionem nexibus iuris, quod censet tali crimine itretitum fore irregularem, sicut apparet in homicida, qud bene in ordinatione sua recepit ordinis executionem, & etiam dat, sed tamen ligata est p constitutionem, quae dicit homicidam irregularem. 5. de tempore ordi. c. vlti. & ita propter praedictam constitutionem ligata est executio eius, ita quod per nullam poenitentiam pont sine peccato celebrare, nisi secum per Papam fuerit dispensatum, sed tamen confert ordinis execu¬ tionem & dignitatis, & etiam recipit vt exequatur quando erit dignus. Alii autem criminosi, vel adulteri, fures, piuri, & huius. modi, licet propter peccatum non debeant celebrare, quodiu sunt in peccato, tamen nexibus constitutionum non habent ligatam executionem sui ordinis, qun quandocumque egerint poenitentiam, sine alia reconcilia. tione liceat exequi suum ordinem, salua tamem distinctione, quam not. 3. de temp. or. ex tenore.
Idem dicendum videtur de irregularitate ordinatoris, vel ordinati, quod non impedit executionem, quin conferatur habitu & exercitio. arg. 36. di. apostolica. canon. & c. vl. 3. de renunc. nisi cum. §. personae. Idem dicendum videtur & de infamia, nam simoniaci etiam in beneficio sunt infames. C. de epis. si quenquame. §. vl. & tamenexecutionem conferunt. 3. de simo. per tuas. & hoc dicendum videtur de excommunicatis occultis, & de omnib. alijs praedictis, quod quandiu tolerantur ab ecclesia executionem ordinum conferunt. arg. 6. q. 2. c. 2. & 3. q. 1. epis. & etiam tales recipiunt executionem, licet ligatam, vt dictum est de homicida, si sunt indigni. de conse. di. 2. non prohibeat. Nec est contra. 9. q. 1. c. 1. & 3. 5. de epis. qui renunc. epis. c. 2. quia ibi loquitur, quando pr sententiam vel renunciationem non habebant executionem, nec tolerabantur ab ecclesia, & ideo alijs eam dare non poterant. Hic autem plus est in excommunicatis, quod etiam si tolerentur, dummodo probari possit, si vocent aliquem ad ordines, vel alia sacramenta, potest ei dici, non recipiam hoc a te, quia ex excommunicatus, vnde tibi participandum non est, & ex hac causa legitima est appellatio, secus autem esset in alijs, puta irregularibus infamibus, & alijs praedictis, & quia non esset contra eos admittenda talis exceptio, non recipiam hoc a te, quia es irregularis, sufficit enim quod toleretur. §. quaestio. fi. nonne. Ratio autem diuersitatis est, quia huiusmodi excommunicatis communicari non potest sine periculo, sed in alijs secus. Idem quod de excommunicatis diximus, dicendum est de notorio fornicatore, & simoniaco, & hoc est ea ratione, quia ab eorum obedientia sua authoritate recedere licet. 32. di. §. verum. suspensi ab officio, & a collatione sacramentorum per sententiam hominis. Item depositi propter crimen, quia ab officio remouentur, sine qua ordines non conferuntur. 81. di. maximi. & ar. ea. di. si quis clerici. & c. si quis presbyt. Item qui renunciauerunm loco & ordini epali. 1. de or. ab epis. c. 1. omns isti non conferunt executionem. Item remoti ab ecclesia, vel administratione, vt quidam dicunt, sed melius videtur, quod licet remoueatur ab ecclesia, nisi suspendatur ab ordine, vel officio, non est suspensus, & bene conferret executionem, licet peccet, sicut videmus in renunciante loco, quia nisi renunciet ordini, executionem retinet, quia de alterius mandato ordinare pont. 3. de or. ab epis. c. 1. Item omnes qui a suspensis per sententiam hominis vel caeteris, qui executionem non habent, ordinati sunt, vel ab ordinatis ab eis in infinitum executionem non recipiunt, vt hic, nisi p maneimpositionem vel dispensationem fuerint reconciliati. Et quicquid alii dicant, non videm: aliam rationem, quare non debent vel recipiant executionem, nisi quia sic constitutum est. 32. di. §. verum. super charactere autem, vel gratia Dei conferenda, quae non sunt in potestate papae, nihil statuere potuit sup non peccantes.
Excommunicati autem minori excommunicatione propter participationem sacramentorum, licet sint suspensi participatione, id est, perceptione sacramentorum, non tamem collatione, & ideo omnia sacramenta, & eorum executionem conferunt. I. de cle. excom. mi. si ce. §. fi. intrusi autem, licet sint ineligibiles, & suspendendi non sunt suspensi ipso iure. Arg. contra. 62. di. c. 2. sed dic quod ibi loquitur, alias quod quando praelatus intrusus non pont subditis quobe per intrusionem datus est paelatus conferre sacramenta, & conferendo non confert executionem, non quia sit suspensus, sed quia non suis subditis, non pont executionem conferre. Irritas) haec ple placent, quae quae not. 5. de simo. pro tuas. & . 3. de haere. fraternitatis. Sed contra nos est. 1. q. 1. si quis a simonia. vbi dicit, quod si quis est ordinate a simoniaco, non simoniace tamem de misericor dia sustinetur. So. ibi loquit de notorio simoniaco, & hoc apparet p id, quod sequitur in e. c. nisi probauerit se ignorasse eos simoniacos, quia nullo modo cogeretur probare ignos rantiam, nisi praesumptio esset contra eos, quia non licebat eis ignorare, quod alii sciebant. Sed contra nos est quod in e. c. licet quod tunc pro catholicis habebantur, ex quo apparet, quod eorum simonia non erat notoria. Sol. non dicit quod non haberentur pro simoniacis, sed pro haereticis, & vult hoc dicere illud. c. quod siue essent notorii simoniaci, siue damnati haeretici, quod non est cum eis dispensandum, nisi probarent se ignorasse eos simoniacos. Hoc autem scitote, quod si contrarium dicereturcilsqud omnis suspensus ab honine, vel aiure, etiam ignorans non habet executionem sui ordinis, nec eam pont alijs dare, nec ordinati etiam ab eis possunt in infinitum licentiam ordinandi alijs dare, intolerabiles absurditates & infinitae sequerentur, vix enim esset aliquis, qui haberet ordinis executionem. Item si praelate meus est homicida, vel excommunicatus, ita quod nullus scit, nisi ordinande, & necessitas res rit, quod ordinetur, nunquod recusabit ordinationen huis suspensi, absit. 6. q. 2. c. 2. & 3. Item quomodo Christe misisset ludam, si vellet, quod occulti suspensi, non haberent executionem sui offi. & in hac opi. fuit Iug. & Mar. Hispano. vt no. 1. q. 1. si quis a fi. & c. reperiuntur. Imo plus dicunt aliqui, quod etiam si sit nominatim excommunicatus, vel damnate haereticus, vel depositus, tamem ordinatus ab eis ignoranter recipit non tantum ordinem, sed etiam ordinis executionem, & hoc expraesse videtur dicere. c. 9. q. 1. ordinationes. hoc etiam ipsum probatur ratione, quia ordinator nihil confert in ordinatione, sed solus Der. 32. di. §. verum. non enim dubium est, quod recepit ordinem, ergo recepit potestatem ea faciendi, quae ptinent ad illum ordinem, quia ordo est sacrum signaculum, quo confertur potestas spiritualis, & officium faciendi ea, quae ptinent ad illum ordinem, ergo iste ordinate habet potestatem exequendi suum officium, nisi propter aliam causam impediatur. Probatur autem, quod semp etiam a praeciso haeretico & excommunicato, & etiam hoc sciens recipit executionem, quia secundum omnes si conficiat corpo Christi confectum erit, & si ordinet or dinate erit, sed bene fatemur, quod peccat exequendo ordinem, nec inuenietis capitula antiqua, quae priuent ordinatos huiusmodi, nisi sciuerint, sic enim loquuntur. c. 1. q. 1. qui perfectionem. ventum. 32. di. §. porro. Item cum haec poena non sit imposita a iure naturali, imo ius naturale vult, quod eum solus Des in collatione operetur, quare vicarius Christi immeritam iniungeret poenitentiam ignorantibus, licet enim ex causa decreuerit poenitentiam scientibus contra contemptum, tamen iniustum est imponere poenam ignorantibus sine causa, sed decre. noua. 3. de epi. qui renunc. c. fi. dicit contraclscet quod ordinatus ignoranter ab excommunicato, indiget dispensatione, sed certe cum illa decre. si intelligatur, vt iacet, sit contra antiqua iura, & contra naturalem aequita tem debet recipere sanum intellectum, quia non est praesumendum, quod & iura alia, & naturalem aequitatem voluerit vno verbo tollere. supra, de elect. ecclesia vestra.
Intellige ergo decre. quando ignorantia erat supina, sed & huic expositioni vide¬ tur contradicere, sup. de epi. qui renunc. epi. c. 1. vbi dicitur, quod si non sit supina ignorantia, quod potest episcopus dispensare, sed dic illud ideo esse, quia non potest esse sine suspicione scientiae, postquam manifeste renunciaret, & nec probabat contra, quia si probasset, nunquam esset necessaria dispensatio. 9. q. 1. ordinationes. potest tamen diei, quod iusta causa fuit statuendi nouum ius contra naturalem aequitatem, nec in tam notorijs factis, sicut est contra renunciantes, & contra nominatim excommunicatos & praecisos, nullus admitteretur ad executionem sine dispensatione, nec illud videtur, quod potestas exequendi tollatur omnibus ordinatis ab eis in infinitum, quia non extenditur, nisi ad ordinatos a praecisis nominatim, nec etiam extem. ditur ad alios ignorantes. de hoc no. 3. de epi. qui renunc. epis. c. 1. (careant) no. 3. de elect. nihil. Quid si aliqua quaesiuit nomine eccle. arg. quod valeat. C. de legi. quod fauore.