Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 11
Titulus 11
Caput 1
CAPVT I. 2 Velum consecrationis a quo, & quibus diebus dari debet. 2 ltem vestis religiosa a quo accipit vidua. in num. 2.
SVBDIACONOSS. (Deo dedicatis) 20. q. 1. deuotis. contra sol. quod ibi minus dicitur hic suppletur. Velum consecrationis a solis Episcopis, & solis virginibus, & solis solennibus festiuitatibus, & diebus dominicis datur, nisi ingruat necessitas, quia tunc sicut baptismus omni die dari potest. 20. q. 1. deuotis. de conse. dist. 4. venerabilis. & c. baptix andus. Velum autem professionis nullus Pontifex dat viduis, vt alleg. c. deuotis. in fi. sed ipsemet sibi assumant de altari. 28. quaestio. 1. viduas. & capitibus suis imponant. 27. quaest. 1. viduae. Nec est contra. inf. quod met. cau. perlatum. quia ibi non imposuit velum consecrationis, sed imponere simulauit.
3 Vestem autem religiosam accipit vidua a sacerdote, vel ministro eius. 20. quaestio. prima. vidua. inf. qui cler. vel vo. consuluit. quod enim ibi dicitur, quod accepit velum a sacerdote, intelligitur religionis. Velum professionis suscipit a virgine & corrupta cum profitetur, nec est vis, an per se sumat de altari, an a sacerdote, & si non recipit ante 12. annum. 20. quenstio. prima. c. 1. & quaestio. 2. puella. velum consecrationis in 25. ann. nisi ex dispensatione aliter fiat. 20. quaest. prima. placuit. velum ordinationis quod olim dabatur diacomssae, & in 40. an. 27. quaest. 1. diaconissam. 20. questio. prima. sanctimonialis. velum praelationis olim dabatur Abbatissis. in 40. ann. 20. quaestio. 1. iuuenculas.
Caput 2
SANE. (Multitudo) l. di. vt constitueretur. 1. quaestio. 7. quo. 44. di. comessationes. in omnibus his parcitur multitudini. illis tamen qui fuerint causa excessus, non parcitur de facili. inf. de cle. ex. mi. latiores (consuetudo) hic excusat a poena. si. 32. q. 4. obiiciuntur. 4. di. denique. inf. de si. non satis. inf. de eo qui dux. in matri. eum haberet. a culpa autem, vel poena aeterna non exensat.
Caput 4
CAPVT IIII. 1 Criminosus post peractam penitentiam promoneri potest, & in susceptis ordinibus ministrare, nisi tale crimen commiserit quod impediat executionem officii post paenitentiam. vt nu. 2. 3 Diseretus debet esse praelatus in dispensando, vt scandalum & puritatem paenitentiae &multa alia quae Deus &discretio praelati sibi administrauerit attendat. 4 Electio ad hoc vt valeat necesse est vt possit celebrare.
EX TENORE. (Deliquit) Forte enormiter, vt quia conmisit incestum, tamen dispensationem non requirit, vel vsuram quam tamem restituit (non ascendat) arg. quod criminosus acta poenitentia potest promoueri, & in susceptis ordinibus ministrare. 34. di. fraternitatis. l. distin. ponderet. quia tua. & c. domino sancto. & in multis alijs. c. arg. contra. 25. dist. primum. 1. quaest. 7. omnem. 48. dist. quoniam. Sol. dicunt quidam quod si non est promotus promoueri non potest quod graue videtur, cum fere sit contra naturam, vt quis sit sine crimine. 25. dist. §. criminis. nos dicimus idem in promouendis quod in promotis, licet facilius impediatur promouendus quam deiiciatur iam promotus. 15. quaestio. prima. §. vlti. Et dicimus quatuor maxime consideranda circa hoc, primum quantitas criminis, scilicet, sit modicum, mediocre, vel enorme, vel tale quod etiam post peractam poenitentiam impediat executionem officij, secundum qualitatem criminis. an. scilicet, sit occultum, vel manifestum. tertium modum publicationis, vel per euidentiam operis, vel per sententiam, vel confessionem spontaneam, quartum satis factionem veram, poenitentiam non simulatam. & si quidem crimen enorme & manifestum est deponitur, nec promouetur, nisi ex dispensatione ordinarii episcopi. 30. di. miror. & c. de his vero. si enorme & occultum parte poenitentiae peracta poterit ministrare in susceptis ordinibus, & monendus est vt abstineat a susceptione ordinum, vt hic, tamen si voluerit, non est prohibendus, vt hic, & credo quod promoueri possit sine peccato. inf. de apo. c. 2. in fi. inf. eo. quaesitum. & non credo necessariam dispensationem ordinarii, sed sufficit sacerdotis absolutio ex potestate clauium. arg. 6. quaestio. 1. illi qui. quamuis meritoria sit humilitas si abstineat.
Et haec sunt vera, nisi sit tale crimen quod impediat executionem officii post poenitentiam. de quo plene no. sup. de renun. nisi cum pridem. §. 1. talis enim licet prohiberi non possit ministrare in susceptis ordinibus, & etiam promoueri ad maiores, quia peccatum est occultum, vt infra, de simo. ex tuae. & arg. 6. quaest. 2. c. 1. & 2. si tamen facit, peccat. vt 1. quaest. 1. erga fi. si vero est modicum siue mediocre & occultum, forte non est monendus, vt abstineat a susceptione ordinum, si vero est mediocre & manifestum, si conuictus est in iudicio, vel timore probationis confessus, deponitur. 15. quaest. 7. si quis. S0. dist. c. 1. si vero operis publicatione, vel spontanea confessione acta poenitentia, cum eo poterit misericorditer agi, quandoque plus, quandoque minus, inspecta probitate personae & alijs circumstantijs. 15 qu. vl. si quis presbyter. 30. dist. presbyvterum.
Et haec omnia intelligas, si veram poenitentiam egit, secus si simulatam. 30. dist. vt constitueretur, quae autem sunt enormia mediocria. collige inf. de iu. at si cle. arg. contra. 31. di. c. 1. Item de hac materia tractatur. 30. dist. sacerdotes. haec gl. bona est, sed melior est illa. inf. in verbo si vis, & plus continet quam hic. Item non hoc ideo praecipit, quod peccat ordines recipiendo, sed quia monet eum ad humilitatem, vt sic magis mereatur. & idem dicimus quod non peccat statim facta confessione celebrando, sed bonum est consilium, quod pro parte satis faciat, item si ius naturale quae¬ rimus, quod continetur in L. & Euangelio, nullus criminosus in crimine mortali existens, debet celebrare, vel Deo offerre: nam iudicium sibi manducat & sacrificium indigne bibit, qui indigne sumit. si. 49. di. c. vlt. 1. q. 1. sicut Papa odit. item cum his qui displiceret etc. si 49. di. §. 1. item secundum idem ius naturale, omnis qui est sine peccato, & Deo placens secure, & sine vlla dispensatione offert Deo sacrificium, siue fuerit criminosus, siue non, quod probatur exemplo lesu summi sacerdotis. & Dauid. si. 30. dist. ponderet. & idem si. 50. distin. quid est. & c. cum exaudiero. & c. domino sancto. Item in nouo testamento de exemplo Petri & Pauli, vt 3o. dis. ponderat. quia ad idem. §. econuerso. sed huic iuri naturali sancti Patres succedentibus temporibus subsequentes experti simulatas poenitentias multorum addiderunt sua statuta, per quae illud restrinxerunt, quod licet, scilicet, restringere. inf. de biga. c. 2. videlicet, quod nullus criminosus quantumcunqe de crimine conuictus de iure communi, si non poenituerit, non deberet promoueri, & promotus deberet deiici, & deiectus non debet restitui. si. 30. dist. presby terum. & c. peruenit si post. vt constitueretur, sed per haec statuta non aufertur potestas praelatis dispensandi cum vere poenitentibus, & maxime vbi non est scandalum. S0. dist. vt constitueretur. c. domino sancto.
Discretus tamen sit praelatus in dispensando, vt attendat scandalum, & puritatem poenitentiae, & multa alia, que Deus & discretio praelati sibi administrauerit, cum causae autem cognitione, summaria danda est dispensatio. 1. q. 7. dispensationes. & c. exigunt. & in multis alijs. c. eod. q. nam si capti vel deprehensi fuerint in aliquo mortali crimine propter scandalum, quod est in populo de oblatione talium statutum est, vt non celebrent. 30. dist. de his vero. Idem dicimus, si conuicti vel confessi fuerint. sup. eo. si quis dia. si episcopus. & hoc idem est, & si aliter sit notorium. contra. inf. eod. quaesitum. nisi dispensetur cum eo. §81. di. ministri. & §2. dis. presbyter. quod fieri debet cum vere poenitentibus. sup. eod. si quis diaconus. a beneficio tamen non credimus eum debere abstinere, nisi sibi praecipiatur, cum tantum in constitutionibus praedictis de officio dicatur & non de beneficio. ar. simile. 40. dist. disciplina. sed tamem per sententiam priuabitur beneficio. S1. dist. & in c. si quis a modo. & c. sequen. & c. si quis eos. & concordant hic constitutiones iuri naturali, vbi dicunt nihil cum scandalo alterius faciendum est. inf. de no. oper. nun. c. 2. scandalizantur enim cum vident eos, qui deprehensi sunt in crimine vel confessi, vel conuicti celebrare. inf. c. proxi. 11. q. 3. absit. 25. dist. primum. sed dices nonne idem scandalum remanet si dispensature Respon. non cum catholicis, qui credunt clanes eccle. scilicet, quod praelati habent potestatem ligandi & soluendi & dispensandi. 30. dist. ponderet vt constitueretur, de haereticis autem si eis scandalum generet, non est curandum. 11. q. 3. inter verba.
Sed dices vbi non cognoscitur, vel vbi nescitur deprehensio ista, non est hic scandalum, ergo licite offerete Respon. non poterit, maxime ille qui condemnatus est, quia iura ad ea quae frequentius accidunt adaptari solent. ff. de leg. nam ad ea. & non possent omnes articuli diffiniri de iure. ff. de leg. non possunt. item potest dici & si scandalum cesset quod semel ortum est.
Et haec vera sunt in capitalibus criminibus & in praedictis casibus, cum vix aut nunquam possit deprehendi, vel confiteri, vel condemnari quin sit in scandalum & infamiam, sed si aliter sit notorium, puta per rei euidentiam, & sunt talia, quae facile habere possunt excusationem, & inde oriri magnum scandalum non consueuit, sicut tenere plures ecclesias habentes curam animarum, satis dici potest, quod post poenitentiam licite celebrabit. arg. sup. de elect. dudum ro. vbi requiritur, quod tantum tempore electionis non habuerit plures curas, ad hoc vt electio valeat. Idem si fecit tumultum in consilio. 5. q. 4. in loco. vel si fuit excommunicatus. 4. q. 1. c. 1. vel contumax. hoc enim multoties excusationem habet. Alii tamen dicunt, quod qualitercunque manifestus sit excessus, maxime si scandalum est postea non celebrabit etiam acta poenitentia. ar. hoc subditi tamen eius officium audient, quousque sententialiter condemnetur. 8. q. vlt. nonne. si. 28. di. consulendum. & sicut hic non potest celebrare, ita nec eligi, quia ad hoc vt valeat electio, necesse est vt possit celebrare. inf. de cleri. excom. mi. si celebrat. & habes expressum de conuicto. sup. de electio. super eod. & de confes. inf. de confes. cum super. & eadem ratione idem potest dici de deprehenso, & sicut non potest eligi ad episcopatum, ita nec ad alias dignitates. sup. de elect. per inqui¬ sitionem si autem crimen sit occultum quantumcunque sit graue, acta poenite: tia, vel parte eius celebrat, vt inf. ca. proxi inf. de aposta. c. 2. & hoc sine vlla dispensatione, nisi sit crimen, quod post poenitemtiam impediat executionem sine dispensatione, vt homicidium & alia de quo no. sup. de renun. nisi cum pridem. §. 1. irregularis autem non obtenta dispensatione, non celebrauit. 30. distin. ex poenitentibus. tamen cum eo si occultum est dispensare debet. sup. de renun. nisi cum pridem S psone
Caput 5
CAPVT V. 1 In sententia excommunicationis & suppenfi. onis a suo iudice lata semper est obediendum. 2 Asententia mandati grauatus appellare debet intra io. dies. 3 Ad cautelam corum quae fferipoessint aliquid fatiendum, vel omittendum est.
AD AVRES. (Debitam) arg. contra. sup. e. c. proxi. Sol. hic de regulari loquitur qui non habet velle, nec nolle. 12. q. 1. nolo. & c. non dicatis. ibi de seculari, qui non est ita astrictus in obedientia, vel hoc factum est propter scandalum, quod ibi non erat, vel is de quo loquitur in decre. superior habebat ius petendi ordinem ratione tituli, vel dignitatis quam habebat, vnde non poterat sine causa prohiberi, ad hoc non erat intitulatus, vnde absque causae cognitione poterit prohiberi. argum. inf. de spon. praeterea. 2. Vel dic, quod ordinator & praelatus suus eum prohibere potest, vt hic, sed alius non, vt in contrario, scilicet, poenitentiarius, & sic loquitur proxi.
Tutius.) arg. pro obedientia. c. dist. contra morem. 8. q. 1. sciendum. ff. de re mili. in bello. & l. 3. 11. q. 3. absit. ar. contra. 12. q. 2. non liceat. 15. quaestio. 6. iuratores. 11. quaestio. 3. non semper. C. de decur. omnes. so. in sententia excommunicationis & suspensionis a suo iudice lata, semper est obediendum. 11. q. 3. sententia pastoris. & c. si episcopus forte nisi in casibus. inf. de sen. excom. per tuas. & c. inquisitioni. in sententia diffinitiua & interlocutoria, dummodo seruetur in eis ordo, necesse est vel obedire, vel appellare. C. vt pen. causa. l. vlt. praeceptum autem quod fit extra iudicium, & sine causae cognitione, si non spectat ad officium suum, non tenetur ei parere. 7. q. 1. frater. & hoc si vero praecipit quod est malum non parebit. 11. quaestio. 3. qui resistit. & c. si dominus. & ca. ius. sed si dubitatur parebit & excusatur apeccato propter bonum obedientiae. 23. quaest. 1. e quid culpatur. Ab hac sententia mandati si quis senserit se grauari, bonum est appellare intra 10. dies. inf. de appella. ad audientiam. de priore proposuit. C. de appella. si a sententia. & l. hi qui. sed necesse est assignare iustam causam appellationis. argu. inf. de offi. ordi. licet. inf. de appel. ad nostram. causae autem cognitio non est necessaria, vani enim capitis esset, qui diceret, praelatum non posse praecipere sine causae cognitione, & maxime de his, quaod pertinent ad suum officium. 7. q. 1. frater. Hic autem dicunt quidam, quod si praelatus aliqua deberet facere cum capitulo, sicut sunt magna negotia, licet securius sit appellare: tamen & si non appellet, non tenetur illo praecepto, sicut si praeciperet episcopus, quod aliquis aliquod officium acciperet, puta oeconomatum, vel vicedominatum, vel consimilia. 2. quaest. 6. ei qui. ver. nominationes. 74. distin. gesta. vbi honoratus non obediens episcopo suo in susceptione ordinis, etiam circa appellationem auditur, de hoc not. inf. de his que fiunt a maiori par. cap. c. 1. (ministerio.) 24 quaestio. quarta. sicut ex cel. (scandalo) 54. dist. generalis. 28. quaestio. 1. vxor. 12. distin. illa. Argu. contra. 20. quaest. prima. iam nunc. 11. quaestio. 3.inter verba. inf. de regu. iur. qui scandalizauerit. Solu. pro vitando scandalo, rigor iustitiae committitur, sed peccatum non perpetratur. 11. quaestio. 3. quid ergo. Esse potest) not. aliquid faciendum, vel omittendum ad cautelam eorum, quae fieri possunt. 32. q. 1. dicit dominus. ff. de nego. gestis. diuortii. ff. de his qui deie. vel effu. l. si vero. §. praetor. ff. de damno infect. qui bona. §. qui stipulatus. inf. de ser. non ordinan. instruendi.
Caput 6
(Ordinandum) id est, consecramdum. Comnibus.) ff. de aqua pluuia. arcen. in concedendo. 8. quaestio. 1. licet. 66. distin. c. 1. C. de autho. presby. l. vlt. C. de omni agro deserto. l. quicunque. lib. 11. (ordinetum) id est, consecretur ciussu) si Archiepiscopus viuit: nam si mortuus esset ipsi sua authoritate possent. 64. distinctione. quia (ordinari) id est, consecrari. sed melius. 3. quaestio. 7. accusatio. inf. (sed ipse) archiepiscopus cum omnibus suffraganeis (eum) episcopum (elegerit) si ad episcopum pertinet electio (vel) id est, examinauerit & examinatum approbauerit.
Caput 7
CAPVT II. Si in consecratione archiepiseopi obiiciatur et almuid, quis erit iudex. 2 Cuius intersit vocare susfraganeos ad consecrationem arehiepiscopi, vel episcopis mortuo arehiepiscopo:
NEC EPISCOPI. (Maiori) 65. dist. c. 1. & 2. & 3. ff. de pac. maiorem. ff. ad muni. quod maior &numero) forte quia si proponatur aliud contra eum, & etiam probatum maiori parti videtur contra eum tale crimen, quod eum a promotione repellit in veritate, stare debet archiepiscopus sententiae maioris partis, sed eam & si non sequitur, sed minorem tenebit sententia archiepiscopi, non enim requiritur hic consensus suffraganeorum tanquam eorum, qui ius ei tribuant in episcopatu, sed tanquam consiliatorum, sed quid si non vocentur omnes, sed tres tantum, dicimus quod necesse est vocare duas partes. ff. de decre. ab or. fal. l. 1. & no. sup. de electio. cum nobis. & c. ecclesia vestra. licet alii aliter dicant, nec mireris. quia sunt consiliarii necessitatis, sicut illi de quibus habes sup. de elect. cum in veteri.
1 In consecratione autem archiepiscopi si contingat ei aliquid obiici, non audient suffraganei, qui conuenerunt ad consecrationem, cum ipse super eos sit, & in eis iurisdictionem habeat ex confirmatione. sup. de elect. suffraganeis. & c. transmissam. 21. dist. inferior. & est. q. expressum. arg. inf. de praeben. graue. sed ad Papam, vel alium superiorem remittetur negotium.
Sed quis vocabit suffraganeos ad consecrationem archiepiscopi, vel etiam archiepiscoporum mortuo archiepilcopo: Quidam dicunt capitulum archiepiscopalis ecclesiae. arg. inf. de re. ad abolendam. sed melius credimus consilium suffraganeorum. 65. dist. si forte. Item credimus, quod primatis assensus requirendus est in consecratione episcoporum subditorum archiepiscopo. sed & si sine assensu eius fiat recipit executionem, cum nullam iurisdictionem super eos habeat, nec plus iuris in eis habet, quam in canonibus conceditur. 9. q. 3. conquesti.
Nec obstat 65. dist. placuit. vbi dicitur, quod primas requiri debet, sed dicunt quidam illud c. loqui tantum in subditis primatis, alii tamen dicunt, & forte bene, quod etiam consecratio aliorum non tenet sine primate, quia cum hoc factum magnum sit, & quod totam prouinciam tangit, & ipse sit caput prouinciae sine eo executionem non recipit consecratus, & sic videtur loqui c. praeallegatum placuit. Item credimus quod si aliquis episcoporum condemnatur in consecratione archiepiscopi, vel episcoporum, quod poterit agere, vt priuetur executione officij, sicut in electione agitur, vt cassetur. sup. de elect. quod sicut. & c. cum in veteri. inf. de arbi. cum olim. 65. dist. non debet. & etiam grauior poenitentia poterit sibi imponi. de hac materia satis habetur 1b. & 65. dist.
Caput 8
VM QVIDAM. (Expertes) per sententiam non ipso iure (apud nos) ipse enim qui deliquit eos ordinando eos retituere non potest, vel cum eis dispensare, sed alius, scilicet, successor eius bene posset cum eis dispensare, vel arcmiepiscopus. inf. eod. consultationi. cum condemnatis autem a se bene potest dispensare. arg. inf. de cle. coniuga. diuersis. 1. quaestio. 5. c. 2. Vel dic melius, quod authoritate delegati processit archiepiscopus, & dic, quod nec ordinator, nec successor posset cum eo dispensare, vt hic. ar. contra. inf. eo. consultationi. sol. ibi.
Caput 9
CAPVT IX. 1 Non debet episcopus Graecus contra ritus suos ordmare, neque Latinus contra suos. 2 Oramatus a Graeco & vtens matrimonio contracto secundum Craecos, an sit tolerandus inter Latinos.
CVM SECVNDVM. ( Institutionis) Graeci enim episcopi extra quatuor tempora conferunt sacros ordines graecis clericis, sed latinis non conferebant, nisi in quatuor temporibus, & eodem modo faciebant episcopi latini, & hoc prohibet, vult enim quod quisque vnam solam & propriam consuetudinem obseruet.
1 Nolumus. ) inf. eo. quod translationi. contra solutionem. hic non prohibet ordinari graecos a latinis, vel econuerso, sed prohibet commixtiones & consuetudines rituum obseruari in ordinibus, id est, quod episcopus graecus secundum ritus suos, puta extra quatuor tempora, vel alios consimiles ordinat clericum latinum, & eodem modo, nec latinus debet ordinare graecum contra ritus suos approbatos, & ita quotiescunque ritus sunt contrarij, nunquam debet ordines dare, quia si ordinat contra suum ritum, peccat, si vero seruat ritum suum, & facit contra ritum ordinandorum, nec hoc licet.
Vel dic, quod licet prohibeatur facere, vt hic tamen factum toleratur, vt in contrario. & not. quod ordinatus a graeco, & vtens matrimonio contracto secundum graecos in sacris ordinibus, si breuem moram tractaturus sit apud latinos tolerandus est vtens contracto matrimonio, si vero longam moram traheret, non esset tolerandus propter scandalum, & nunquam debet sibi dari ecclesia latinorum, nisi primo continentiam promittat: Latinus autem nec apud graecos, nec latinos matrimonio vtetur contracto.
Caput 10
EX PARTE. (Dubitastis) Causa dubitationis fuit, quia hic clericus videbatur apostata, & ideo non admittendus ad legitimos actus. 3. quaestio. quarta. beatus. & sic multo fontius videtur a spiritualibus suspensus. inf. qui fi. sint legi. per venerabilem. nec Abbas potest dispensare cum suspensis. arg. sup. de elect. cum inter R. inf. de cle. excom. mi. postulasti. sed dic, quod proprie non dicuntur apostatare, nisi qui legem Christianam dimittunt. 3. q. 4. beatus. 26. quaestio. vlt. non obseruetis. & qui relicta professione quam dimittere non licet, dimittunt sine causa. 30. dist. cap. vlt. sed coronam dimittere licet. inf. de cleri. coniu. loannes. & ita apparet non esse substantia ordinis. Exequi) si monasterium ad quod transiuit erat arctius, quam primum non peccauit & sine dispensatione potest promoueri. inf. de reg. licet alioquin cum peccaret non posset esse, nisi manifestum peccatum. sup. de transla. quanto. sine dispensatione non potest promoueri. Nobis bene videtur, quod potuit esse occultum, quod monachus albus fuerit, & quod idem moram fecerit in monasterijs nigrorum, & non est simile de episcopo, qui cum multis transit in turba, & in monacho qui stat occulte & habitu mutato incedit.
Caput 11
QVOD TRANSLATIONEM. (Ordinantur) 9. q. 2 c. Lugdunens. septuagesi ma prima. dist. c. 1. 2. & 3. (vel icentia) cum ex hoc loco appareat tolerari latinum ordinatum a grae. co, non attendam quantum, vel hoc vt possit matrimonio contracto vti, quod ordinator fuerit graecus, vel latinus, sed ecclesia ad quam ordinatur cuius morem seruare debet. 8. dist. quae contra. & eum qui ordines dari mandat, vt hic. si autem non ordinat ad certam ecclesiam ritum ordinationis seruabit. inf. de praeben. cum secundum. (clericos) etiam graecos Ctoleratur) & haec est toleratio ratione scandali, vel multitudinis. 23. quaestio. 4. non potest. sup. eo. sane. vel aliter, vt ibi.
Caput 12
CVM IN DISTRIPVENDIS. (Subdiaconus) priuilegia subdi. Papa. sunt. 2. q. 3. praesul. inf. de maio. & obe. per tuas. ff. de albo scri. l. vl. in alijs autem ordinatoribus non est necesse, quod ordinatus ab vno obtineat ab eo licentiam, vt ordinetur ab alio, imo sine licentia potest ab alio ordinari, dummodo sit clericus eius, & aliud non sit impedimentum, vt no. inf. de cle. pere. c. 1. & inf. de praeben. cum iam dudum. Et bene fatemur quod in ordinum collatione quaeritur iurisdictio in ordinato, vnde alius non potest eum ordinare sine licentia eius. 73. dist. c. vlt. nisi primo fieret de iurisdictione eius, puta quia sub eo beneficium quaereret, quia tunc ratione beneficii posset eum ordinare. Item hic colligitur quod non potest deponi, nisi per Papam, sicut nec per alium ordinari: arg. 9. q. 2. nullus primas. & c. seq. & secundum quosdam, nec perpetuo suspendi( mandaremus) hoc fit per excellentiam conferentis ordinem. Fallit haec regula quae est. 9. quaestio. secunda. nullus primas. argumen. de conse. dist. 2. c. vltimo.
Caput 13
CAPVT XIII. Qo tempore sint faciendae ordinationes, nunquid de nocte fieri possint babes in nume. 2.
LITERAS. (Recepimus ieiunio) continuato ieiunio ab ordinatore & ordinato, vnde si celebrat in die sabbati, nihil sumat, nisi corpus & sanguinemecontinuato) ordinationes faciendae sunt in sex temporibus anni. 76. di. c. 3. & sunt faciendae in sabbato non alio die. sup. eod. de eo, vel dominica sequenti continuato ieiunio. 75. dist. quod a patribus. Et possunt in nocte Paschali ordinationes fieri, in alijs autem noctibus non possunt, cum nec missa ibi debeat celebrari in praedicto c. quod a patribus. item quae fiunt in die dominico est ea ratione, quia mane diei dominicae fictione canonica trahitur ad vesperam diei sabbati, vel ad diem sabbati. Hugu. tamen ordinationes dixit faciendas die dominica, & quae fiunt in sabbato, fiunt in nocte fictione canonica, quia vespere diei sabbati trahitur ad mane diei dominicae. Sed prius dictum magis placet, si enim ordinationes die dominico faciendae essent, quare continuaret ieiunium, cum bene reputandus esset ieiunus, si die dominica non comedisset etiam sine aliqua continuatione diei sabbati, consecrationes autem tantum diebus dominicis fieri debent. 75. dist. c. 1. & c. q die. hic dixerunt aliqui quod eadem dominica posset recipere ordinationem & consecrationem episcopalem, sed certe hoc de nostro consilio non facit. Nec valet ratio eorum, scilicet, quia cum dies dominicus & dies sabbati fingantur vnus dies, & die sabbati possit ordinem sacerdotis recipere, & die dominica consecrationem, eadem ratione in die dominica vtrunque recipere potest, ideo non valet praedicta argumentatio, quia nec ordinem, nec consecrationem debet recipere sine missa, sed in die dominico, non potest quis duas missas celebrare, vel dic & melius, quod non fingitur vnus dies propter consecrationem. Vnde dicimus quod bene, licet ordinato in die sabbati in sacerdotem aliquid comedere, & consequenti dominica consecrationem recipere( necessitatis.) q. d. non expedit sic continuare ieiunium & die dominica conferre ordinem, nisi necessitas adsit, forte quia sabbato eum inuasit infirmitas, vel tarde venit, ita quod sabbato non potuit ordines conferre.
Caput 14
CAPVT XIIII. 1 Virginitas est voti sed non praecepti. 2 Ingressus monasterium ante 14. annos, non est monachus.
EI NON EST COMPOS. (Sui episcopus conuen. sacrorum) 77. d. placuit. episcopus inuenit. (Ad aetaem) sic ergo aetas non est de substantia, sed si contradixit statim post susceptionem ordinis, & perseuerauerit in contradictione vsque ad finem. 14. an. vel si contradixit statim post finem. 14. anni contrahere potest matrimonium. arg. 20. q. 1. illud. inf. de regula. ad audientiam.
Quia virginitas est voti & non praecepti. 32. q. 1. integritas. item hoc ex eo satis probatur, quia etiam si vellet ante legitimam aetatem, non posset se astringere voto expresso ad continentiam. 20. q. 1. ca. 1. ergo multo fortius, nec voto non expresso, scilicet, per susceptionem ordinis, nec tamen videtur aliquibus, quod hoc necessarium sit interrogare ordinatum, sicut necesse est interrogare ingressum in monasterium. vt notat. inf. de reg. c. 1. & est ratio diuersitatis. quia hic licet minor iam ordinem habet: vt hic.
Et ideo facilius expresse & tacite votum ordini ex constitutione annexum introducitur, sed ingressus monasterium, non p est monachus ante 14. annos. & ideo non introducitur votum sine expressa interrogatione, vel alia ratificatione, & idem est in matrimonio. inf. de despon. impu. attestationessiniuriam) vo. di. c. 1. 16. quaesti. 7. decernimus.
Caput 15
CAPVT XV. 2 Postulationes episcoporum admittit arebiepisropus: item dispensare potest cum clerico electo qui debuit postulari. 2 Non licet episcopo dispensare, nisi vbi concessum inueniatur. & vide in numero. 5. 3 Episcopus dispemsat cum accipientibus ordi nes eatra quatuor tempora, & etiam in multis aliis casibus vt hic habes. 1 Dispensationis diffinitionem habes bic.
DILECTVS FILIVS G. (Canonicus) hic potest colligi poena, quam Papa imponit electo sic ordinato, quia ipsum suspendit ab episcopatu illo perpetuo, quod ex eo apparet, quia hic eum simplicem canonicum, & non episcopum, vel etiam electum appellat ( Elegerunt) & male cum esset postulandus archiepiscopus.
Not. quod archiepiscopus postulationes episcoporum admittit, item quod archiepiscopus potest dispensare tacite & expraesse eum clerico electo, qui debuit postulari, nam hic cum Papa hoc sciret, non ex hac causa venit contra electionem, sed posset responderi, quod in nullo venitur contra electionem, vel electum, sed tantum contra ordinatorem, & ideo de eo mentionem non fecit(Trecen. ) suo suffraganeosperfecit) non dicebat Trecen. (constiterit) partis assertione, scilicet, Trecen. episcopi ( episcopum) Trecen. (confessus) imilicen. tamen dicebat contrarium.
2 Dispensatio) not. non licere dispensare episcopo, nisi vbi inuenitur concessum. ar. contra. inf. de sen. excom. nup. sed potest dici, episcopo non licere dispensare in his, quae pertinent ad generalem statum ecclesiae, nisi vbi inuenitur expressum, vt hic. arg. sup. e. sane. in criminibus autem licet semper episcopo dispensare, nisi prohibeatur, & sic loquitur contra. Vel dic, non lis cere episcopo dispensare super faciendo, scilicet, vt aliquid fiat contra canones, nisi vbi permittitur a iure. vt hic. sup. de consti. c. 1. nisi contraria consuetudine & praescripta esset eis derogatum. sup. de consue. ca. vlt. sup eo autem quod factum est semper dispensare potest, vt toleretur, nisi vt prohibeatur, vt in contrario. ar. ad hoc. 22. q. 5. videtur. Et dicit & forte melius, quod vbi ius concedit dispensationem simpliciter episcopus dispensare potest, & sic loquitur. inf. de sent. excom. nuper. inf. de cleri. excom. mi. postulatis. si autem dispensatio non conceditur a canone nunquam episcopus potest dispensare, vt hic, etiam si in canone non inueniatur, quod Papa dispenset. inf. de consan. & affi. quod dilecto. 25. q. 6. quod scripsi. arg. ad hoc. quia cum episcopi debeant seruare canones, non debent contra facere, nisi expresse concedatur. 25. q. 1. c. 1. 2. & 3. & 4. & seq.
Dispensatio) dispensatio permittitur episcopo cum his, qui accipiunt ordines extra quatuor tempora. inf. e. consultationi. quod non placet, vt not. in gl. inf. eo. prohibetur, etc. Item quod quis habeat duas ecclesias intitulatas. 70. dist. sanctorum. Aliqui tamen dicunt, quod in hoc non est necessaria dispensatio. vt not. inf. de praeben. cum iamdudum. quia de conmmuni iure possunt eas habere, nec praedictum. c. dicit, quod necessaria sit dispensatio, sed dispositio. Item cum ordinato ab alieno episcopo. 70. dist. c. 1. 2. & 3. & 9. q. 2. Lugdunem. Item cum eo, qui suscepit ordinem ignoranter ab eo, qui renunciauit dignitati episcopali. infr. de eo qui re. ord. episcopi. ca. 1. Item cum eo. qui suscepit ignoranter ordinem ab exconmuinicato. inf. de eo. qui re. or. cap. 2. Item dispensat cum eo, qui est 14. an. ad dignitates. inf. de aeta. indecorum. Item dispensat cum eo, qui est in minoribus ad dignitates. inf. de aeta. praeterea. Item cum adultero & minoribus criminibus irretito post poenitentiam. inf. de iud. at si clerici. §. de adulterijs. Item cum eo qui facit duellum. infr. de cor. viti. c. 1. Item cum apostatis. inf. de apo. c. 2. Item cum eo qui plures concubinas habuit. inf. de big. quia. Item cum eo, qui institutus in ecclesia ab eo qui instituere non poterat. inf. de cler. pere. c. vlt. Item cum his, qud insacris ordinibus constituti matrimonium contrahunt. inf. de cler. coniu. sane. sacerdos. Item cum regularibus, vt possint in secularibus ecclesijs ministrare. inf. de stat. mo. quod Dei timorem. Item cum diacono qui verberauit clericum & sponsalia contraxit. inf. qui clerici vel vo. c. 1. & cum pugnantibus in duello. inf. de cle. pu. in du. c. 1. & si tamen inde non proueniat homicidium vel diminutio menbrorum, sed & tunc potest dispensare in beneficio. inf. de cle. pug. in du. c. 2. Item in beneficio cum clerico exconmmunicato mimistrante in beneficio. inf. de cler. ex. mini. postulastis. in prin. & c. 2. Item cum clerico p saltum promoto. inf. de cle. P sal. promo. c. 1. Item cum clerico non ordinato ministrante. inf. de cle. non ordi. c. 1. Item cum clerico furtiue suscipiente ordines. inf. de eo qui fur. or. susc. c. 1. & vlti. salua distinctione ibi posita. Item quod religiosus ad mitiorem ordinem transeat. inf. de regul. significatum. Item in conmutatione praebendarum. de rerum permu. quaesitum. Item cum eo qui bigamum ordinauit. infr. de biga. c. 2. & idem intelligo si alios irregulares ordinent. Adde & alium casum. inf. de praesbytero vel diacono in casu non concesso librum, vel calicem ecclesiae alienante: vt 3o. distinct. si quis presbyter: vbi dicitur, quod talis ab administratione ecclesiae, debet remoueri in iudicio, tamen episcopi dimittitur si cum eo voluerit dispensare.
Dispensatio) dispensatio est iuris conmunis relaxatio facta cum causae cognitione ab eo, qui potestatem habet dispensandi. Et notat. quod episcopi non possunt dispensare contra iura condita a Papa, nec alijs superioribus: sed nec contra iura, quae ipsi iidem fecerunt, adde, nec contra approbatas consuetudines, licet ipsi possint tollere & interpretari, ex quo enim leges fecit episcopus vel consuetudinem & ius alicui est quaesitum, ex illo iure non potest ei ius quaesitum tollere, & quod quisque iuris in alium etc. & patere legem quam tu ipse tuleris. de constitut. cum omnis. Nec etiam antequam quaeratur ius ex ea, potest episcopus dispensare, quod quis in eam non incidat, cum non facta sit speciali commodo alicuius, sed pro communi. q. d. erit. In poenis autem imponendis licet integralitas personarum, & honestas attendenda sit. ff. de poen. aut facta. & illis inspectis, aliquando grauior, aliquando minor poena imponenda sit, non tamen dicitur ibi dispensare, quia de iure communi inferuntur. ff. de his qui notat. infa. qui ergo. §. poena. C. eodem titul. si posses. ex hoc etiam inde apparet, quod post sententiam non potest eam minuere. 3. quaestio. 3. §. notandum. ver. poenae. Aliquando prohibetur episcopo dispensare, quod aliquis vno die recipiat plures sacros ordines, vt hic, sed post susceptos cum suscipiente dispensare posset, cum non prohibeatur. Item cum eo, qui ordinauit, & qui ordinatus est in die, quo non debuit. supra, eod. cum quidam. & argum. huius. c. dilec. & praealle. c. cum quidam. videtur melius dici, quod dixi in praecedenti casu, scilicet, quando plures sacros ordines eodem die accepit, quod episcopus non possit dispensare. Item cum minore 14. an. ad dignitates. inf. de aeta. indecorum. Item cum homicida. 30. distin. miror. Item cum filijs illegitimis ad dignitates personatus, & beneficia habentia curam animarum. inf. de fil. presbyt. c. vltim. & penulti. Item cum corpore vitiatis. 50. distinct. nemo. 55. distinct. si quis. ar. contra. inf. de cor. viti. significauit. Item cum bigamis & viduarum maritis. inf. de biga. c. 2. 24. dist. lector. Item cum eo, qui duas vxores duxit de facto, vel secundas nuptias de facto contraxit. inf. de biga. nup. Item cum his, qui duellum fecerunt vnde secutum est homicidium, vel diminutio membrorum. infr. de cle. pu. in du. c. 2. & non solum non dispensatur cum his, qui faciunt duellum, sed nec cum his, qui faciunt fieri. inf. de cler. pu. in du. c. 2. Item cum his, qui scienter in ex communicatione positi fecerunt ad ordinem promoueri, siue sciebant ius, quod tales denunciat excommunicatos, siue ignorabant ius: Imo dicimus, quod si suum factum ignorabant, quando se promoueri fecerunt, puta se vera berasse clericum, quia in culpa sunt, non potest episcopus cum eis dispensare. inf. de sent. excom. cum illorum. Item cum eo, qui de iusta excommunicatione conqueritur in iudicio seculari. 21. q. vlt. c. pe. Item cum simo¬ miacis in ordine. inf. de simoni. de simoniacis. item cum infamibus. 2. q. 4. §. hinc colligitur. vt hic: ibi not. & in §. notandum. Item cum nouitio, vel cum homine alterius professionis, vt fiat Abbas. sup. de elec. officii. Item vt quis in vna ecelesia habeat duas pres bendas. inf. de conces. praebem. literas. Item cum penitus illiteratis, vt sunt clerici & cum solenniter poenitentibus. 50. di. non confidat. Item cum seruis & obligatis certis condit ionibus tantum, vt in eod. c. non confidat. 54 distinct. per totum. tamen seruata cistinctione quae est inf. de ser. non or. c. 2. Item nec cum obligatis ad ratiocinia. inf. de oblig. ad ratiocini. c. 1. seruata tamem distinctione ibi posita. Item non potest dispensare vt sine aliquo interuallo temporis quis maiores ordines assumat: vt in pallegato. c. non confidat. & hic. minores autem ordines simul & sine interuallo dispensatiuum conferre potest. sup. de tempo. ord. de eo. Suspendimus) quia non fuit actum contra episcopum. ideo tam modica poenitentia imponitur ei. & not. de hoc sup. de elect. per inquisitionem, vel misericorditer egit cum eo dominus Papa, fuit enim sponte confessus. 15. quaestio. vlti. c. 1. & c. si quis.
Caput 17
QVAESITVM. (Est nototia) No. propter scandalum sacerdotem cessare. 30. dis. de nis vero. (Impediri) licite nim isti ministrant, post poes nitentiam, sed ante poenitentiam non administrant sine peccato. Item videtur, quod in quolibet peccato mortali, vel notorio licet subditis abstinere ab horum officiis, vbi nullum inde prouenit scandalum, sed ob hoc facit, vt peccatorum confusus poenitentiam agat, sed si scandalum inde prouenturum timeretur, vel si crederet sacramenta minoris efficaciae, hoc non licet. inf. de coha. cle. & mulie. vestra.