Titulus 1

CAPVT I.

DE FRANCIA QVIdam nobi. & inf. (Lege) . id est, consuetudine (iisdem vtuntur) alias enim solennitates habent Saxones, alias Franci, qui tamen non sunt de substantia matrimonij, licet peccatum sit omittere. 30. q. 5. nostrates foeminae. (Subiiciatur) quo ad substantiam enim monasterii, consuetudo nihil potuit statuere, quo ad aecidentia forte posset, puta circa dotem. arg. sup. de testa. Rainutius.

CAPVT II. PRAETEREA HI QVI.

CAPVT III. 1 Matrimonii diffinitio, & vnde dicatur. 2 Qus in loco fuerit institutum matrimonium, & quibus de causis fuerit institutum, in nu. 3. 4 Quis possit contrabere matrimonium. An per procuratorem possit quis contrabere. Tria sunt bona matrimonii, & qualia sint. Quot sint impedimenta matrimonii.

IVVENIS. (Nondum septenem) . Sed septennio proximam. inf. eod. sponsam. puta, quia erat sex annorum & midij, vel amplius. arg. inf. ti. proxi. attestationes. insti. de obli. quae ex deli. nas. §. in summa. ff. de mu. & ho. ad rem. & doli capacem, quo ad sponsalia. sic enim oritur publicae honestatis iustitia. inf. ti. proxi. literas. Vel dic, quod ducta fuit ante septennium, sed de domo intenta post septennium. inf. ti. proxi. duo. si autem non esset septennis, nec proxima, nec in domo post septennium detenta, bene posse ducere consobrinam. vt inf. ti. proxi. literas. & c. duo. (Dubitationem) licet non sit verisimile, quia tamen tutius est, praecauendum est, vel dic non esse verisimile, quod eam corruperit, sed quod malitia supplet aetatem, & quod aliquid intendunt de sponsalibus, & ideo oritur impedimentum publice honestatis iustitia.

Matrimonium est viri & mulieris coniunctio indiuiduam vitae consuetudinem retinens. 17. q. 2. c. 2. Dicitur matrimonium quasi matris munium id est, officium, quia plus est officium matris in matrimonio, quam patris. Contrahitur autem matrimonium solo consensu. 27. q. 2. sufficiat.

Fuit autem institutum matrimonium in paradiso per illa verba: hoc nunc os ex ossibus meis. infra, de diuor. e. gandemus. Causae principales, quare matrimonium fuit institutum, sunt duae, scilicet susceptio prolis, & vitatio fornicationis. 22. q. 2. §. his ita. aliae causae sunt multa, reformatio pacis, pulchritudo vxoris, & multae aliae. Et licet ille qui contrahit, nullam de principalibus causis attendat, tamen tenet matrimonium, nisi contra illas causas intenderetur, puta quod non nasceretur soboles. 32. q. 2. solet.

4 Potest autem contrahere quisquis qui potest consentire in carnalem affectum, nisi expresse prohibeatur, vt minor 14. an. inf. eo. tuae fra. & qui vtroque testiculo caret. inf. de fri. & male. quod sedem. Item nec furiosus. 3 3. q. 3. neque furiosus. Est enim edictum de matrimonio prohibitorium. inf. eo. cum apud se. Item potest quis contrahere per procuratorem, dummodo duret voluntas eius, vsque quo consentiat aliusclsc. absens, sed si eum poeniteat antequam absens consentiat, non tenebit factum procuratoris, etiam si ad procuratorem vel absentem cum quo contrahitur, non perueniat reuocatio, quia ibi deficit consensus in idem tempus concurrens, sine quo non tenet matrimonium. 28. q. 2. sufficiat. ar. contra. sup. de procu. in nostra. sed hoc speciale credimus in matrimonio secundum quod etiam si non perueniat reuocatio ad, procuratorem, dummodo constet, quod non tenet matrimonium.

5 Bona matrimonii sunt tria, fides, proles, & sacramentum. Fides est, vt nenter comuiugum adulteretur. Proles attenditur, vt eam amet, si Deus dederit suscipiat & educet. Sacramentum attendit, vt matrimonium non separetur, licet enim tori diuisio fiat propter adulterium, non tamem separat matrimonium. 32. q. 7. nisi quando alter comuiugum de praesenti ad religionem transit. sup. de conuer. coniug. ex publico.

Impedimenta matrimonii sunt 12clict quae dirimunt matrimonium. Primum, furor. 32. q. 7. neqe furiosus. Secundum omnino sectus, & impotens coire. 32. q. 7. illi qui. Tertium, affinitas. 5. de eo. qui cog. con. discretionem. Quartum, si errat in persona. Quintum, si est in conditione seruili. Sextum, votum solenne. Septimum, si machinatus est in mortem prioris coniugis, vel si eam in coniugem ducere promisit. octauum, si est alterius cultusciset sarracenus vel sudeus. Nonum, si per vim coactus est contrahere. Decimum, ordo, vt in sacris ordinibus sit constitutus. Vndecimum, si est alteri nupta. Duodecimum, publicae honestatis iustitia. Sunt & alia duo quae impediunt, sed non dirimunt, scilicet tempus feriarum, & interdictum ecelesiae.

CAPVT IIII. 1 Honestas pnblicaest, quando contrabemtes intelligunt quid agatur, licet illud non temeat.

AD AVDIENTIAM. (Quod si ille) haec adiectio nihil facit. (Implere propositum) impediente publicae honestatis iustitia: vt not. 3. c. proxi. Et no. quod vbi contrahentes intelligunt quod agat, licet illud non teneat, surgit tamem inde publicae honestatis iustitia, vt hic dicitur, vbi autem non intelligunt, secus. I. c. proxi. literas. & c. accessit. idem intelligo si frigidus contraxit, quia nullus consanguineus eius eam habere poterit. 27. q. 2. quidam desponsauit. & idem forte dicendum est in monacho & sacerdote, & alijs huiusmodi.

CAPVT V. 1 Mulier virum vagabundum sequi non tenetur.

DE ILLIS AVTEM. ( Promittunt) hic fiunt sponsalia de futuro. (Transferentes) mulier virum vagabundum sequi non tenetur. ff. de opelib. suo. 32. q. 2. si quis.

CAPVT VI.

DE MVLIERE. (Vim) alia enim cadit in constantem virum, & dirimit matrimonium, alia quae in meticulosum & haec dirimit de hoc not. quod met. cau. dilectus.

CAPVT VII

EX LITERIS. dntelisit, haec decr. loquitur, quando aliqui intendebant sponsalia contrahere, sed non intelliebant vires & effectus sponsalium, vel quia pro eodem reputabant sponsalia & matrimonium, vel quia non credebat per sponsalia se ligatos, quin cum alijs contraherent, vel alia huiusmodi, quidam etiam intelligunt, quando secundum diuersa vulgaria loquebantur, nec se inuicem intelligebant. Sed hoc non videtur verum, quia qui non intelligit, non consentit. inf. de bap. maiores. circa prin. Nec est mirum, si est aliud quando non intelligit vim datam verbis & effectum datum a iure, quia nemini licet ignorare ius, & re contrahentibus, sed factum vel vulgare alterius bene licet ignorar e, tamen & illa expositio potest sustineri, quando diuersa vulgaria habebant contrah entes: nec mus vulgare alterius intelligebat, nec valet quod dicit, quod non potest esse consensus, si se non intelligunt, quia haec decret. loquitur quando tractatus praecessit de matrimonio contrahendo, & in hoc ipsum consentiebat, & hoc agebatur, & tunc ex quo vterque dicit verba in suo vulgari, quae sonant praesentem consensum sufficit intelligit) vt dicit, cum tamen praesumatur intelligere, cum sint eiusdem vulgaris. (Sciat) quod non furiosi(aetate) quia non minores. (Quo cognito) scilicet quod sunt idonei, scientia & aetate(non intellexerit) id est, si dicat se non intellexisse, cum tamem contrarium praesumatur. (Intelligentiam) non solum quam poterat ex verbi proprietate, sed etiam a iure appropriata fibi. (solent). ff. de leg. 3. non aliter. inf. de ver. sig. intelligentia.

CAPVT VIII.

POoNSAM ALTERIV

CAPVT IX EX PARTE (Eam ab eo) per haec verba intelligo contrahi matrimonium de praelenti, quod est no. (Habituram) licet verba ista sonent futurum tempus, tamen sponsalia non sunt de futuro, imo statim matrimonium contrabit, sed quod promisit de fide seruanda respexit ad futurum, & idem dico in omnibus verbis, quae sonant in futuro. V. G. promitto. quod tenebo te in vxorem, idem ac si dicat, habebo tecum matrimonium, vel accipio te mecum, & promitto quod de facto tenebo te pro vxore, quae tamen modo es vxor de iure, & etiam sine promissione tenetur ad hoc ipsum, secus esset si diceret: promitto quod contraham tecum vel accipiam te in meam, quia verba haec non referuntur ad factum tantum, sed etiam ad ius, vt sit sensus, promitto quod tune fiam tua legitima vxor.

Alii dicunt, quod idcirco per verba de futuro fit matrimonium, quia in prin. decre. ponuntur verba quae trahunt futurum ad praesens.lsctab eodem tempore, & eadem repetita intelliguntur in verbis vxoris, & non habent locum, nisi vbi praecessit tractatus de matrimonio contrahendo. (Tuem) id est, cum fornicatur. Inducta) & si nullam superduxisset, tamen eam recipere tenetur, quia mulier non fuerat fornicata, sed & si mulier fuisset fornicata, eam accipere tenetur, quia aliam superduxerat.

CAPVT 2. 1 lurans aecipere vnam de filiabus alicuius, postea cognoscat vnam, an praecise cogatur accipere illam

EX LITERIS. simpubescentes.) Quaeritur si quis iurauit accipere vnam de filiabus alicuius, & postea cognosat vnam, an praecise cogatur ace cipere illam. ar. quod sic. ff. de contrahen. emp. si emptor. ff. de sol. Stichum aut Panphilum, quia se coarctauit. ff. si quis cau. l. 3. 15. q. 1. si quis in sa. Sol. quidam eum conpellendum eam accipere. Alii dicunt plus, quod cognoscendo eam, ratificantur sponsalia, vel prius fit matrimonium. Nos dicimus, quod cum non interuenerint inter eos neqe sponsalia, neque matrimonium, nec etiam possunt interuenire, nisi inter certas personas, quod licite contrahit cum alia. ( Patres) hoc iuramentum intelligit, quod bona fide dabitoperam, quod inuicem contrahant. (Alteris) . i. supradicti. (Compellas). inf. eo. requisiuit. contra. Sol. hoc de rigore illud de misericordia. Sed contra mortaliter peccat veniendo contra iuramentum, ergo potest cogi ad eius obseruationen. 24. q. 3. tam sacerdos. propter hoc Hugutio dixit, illam non esse decre. Alii dicunt, quod illa est decre. & ius commune continet, & est speciale, vt non cogatur quis seruare iuramentum propter futurum periculosum. Alii dicunt, quod cogendi sunt, vt de nolentibus fiant volentes, vt ibi, sed non finaliter, vt in contrario. Alii exponunt ibi potius. id est, prius.

CAPVT XI.

NON EST. (Petant ) vorpetitur per interdictum de li. exhi. ff. de lib. exhi. imo. C. denup. si inuita, & hoc cum inuita tenetur, secus autem si volun¬ tarie, quia tunc competit officium iudicis. (Ibi) eis autem exeuntibus sine aliqua absolutione, possunt dicere officium. §1. di. si quod. quia non est terra interdicta, sed organa suspensa ad tempus, tamen irregulares fiunt qui ibi celebrant. (Officia) ergo nec Chrisma, nec extrema vnctio, nec etiam matrimonium, nec sepultura. inf. de pri. vt priuilegium. nec ad ordines poterit aliquis laicus loci interdicti promoueri, qui autem ante erant clerici cum non sint interdicti ad alios ordines poterunt promoueri, sed de corpore Christi, melius dicitur, quod conferri potest interdictis poenitentib. inf. de sen. exconm. permittimus. Item matrimonium credimus posse fieri apud interdictos, quia & apud infideles est. supra, de presby. non bap. veniens. 26. di. denique. Item ehrismare debent. inf. de sen. excom. c. responso.

CAPVT XII.

PRAETEREA DE MVliere. (A viro) cum quo contraxit per verba de futuro. (Impetitur) vt cogatur matrimonium consummare ( confiteri) etiam si publiceconfiteretur non videtur ei credendum, quia vnus testis. 4. q. 3. §. item. & quia turpitudinem alleg. 14. q. 5. non sane. sed hoc est speeiale propter periculum animae. (Iuramentum) secus si iurasset infde consang. & affini. super eo.

CAPVT XIII. 1 Coactio sole sufficit, vt matrimonium secundum impediat.

VENIENS. (Alii) qui eam desponsauit per verba de praesenti, alioquin non esset obiectio, nec dubitatio, quod aeosoN sequens matrim onium teneret. (Eos) inter mulierem & primum virum. (Causa) inter mulierem & secundum virum melius credimus, quodm causa ageretur inter mulierem & primum virum, per id quod sequitur a priori viro iudicio ecclesiae etc. (Consentire) quod eius esset vxor. (Ipse) scilicet vir. (De illo) scilicet T. eui tertio nupserit, vel de primo. (Alio) ilisct secundo viro C. (Defunetus) antequam contraxisset cum secundo, cui fuit inuita tradita. (Ille) idem vir. (Decessit) maxime, nam sola coactio sufficit, vt matrimonium secundum impediat. (Maritali) prima enim sponsalia non poterunt impedire hoc ma¬ trimonium, quia fuerunt iudicio ecclesiae separata, nec secunda quia fuerunt coacta, & quia mortuus erat maritus (Alioquin.) id est, si noluerit ipsam M. maritaliter tractare. CRestiterint) nisi proponendo de iurec licet quod ipse T. non fit maritus M. sed suus, nam hic illa, quae dicitur superinducta, potest proponere coram ipso iudice delegato, vel etiam ordinario, licet alias non sit eius ordinarius vel delegatus. arg. ff. de qui re. ad eum iu. ea. per totum. imo & post sententiam potest appellare & exeeutionem sententiae de iure impedire. ff. de re iudi. a diuo. §. si super. 3. de sent. & re iudi. cum super contro. vbi not. hoc verum est, si agat petitorio, sed si agit possessorio, non ess.t admittenda, sed nos contrarium dicimus. scet quod est admittenda, & assistet haec mulier viro, vt no. plene sup. de sent. & re iudi. cum super contro. & non poterit proponere haec mulier ad impediendum restitutionem de proprietate. lsct quod prius fuerit desponsata, vel quod non teneat matrimonium cum alia contractum propter aliquod impedimentum, nisi forte incontinenti probare vellet . 3. de restit. spo. literas. in fi. sed poterit dicere, quod alia mulier nunquam fuit in possessione viri tanquam mariti, vel quod vir non spoliauit mulierem possessione sui, sed ipsa mulier virum spoliauit possessione sua: vel alias legitimas exceptiones. (Restiterint) no. quod licet tertia persona quae dicit se potiorem in matrimonio sit admittenda, vt assistat illi qui principaliter conuenit super matrimonio, non tamem sibi est praeferenda in prosecutione causae, quia non ad eam primo loco pertinet defensio huius causae, & tunc tantum praeferri debet tertia persona. ff. de re iudi. saepe. Item dicimus, quod illa quae conuenit super matrimonio, inducat testes super vno articulo, videlicet quod quando contraxit cum illo, qui eam petit in vxorem erat minoris aetatis, & defecit in probatione, & postea alius vir, qui tenet eam sup eodem artic. velit inducere testes, admittendus est, si ignorauit quando primo mulier induxit testes, super eod. de hoc no. sup. de sent. & re iudic. cum super. Nec obstat si dicit, quod debet probare de praeuaricatione prioris mulieris. ff. de praeua. praeuaricationis. quia illa loquitur, quando sententia lata est, hic autem loquimur, quando sententia non est lata, imo plus videtur, quod in causa matrimoniali secundum omnes etiam fi sciuit, quando prima mulier testes inducebat, tamen tertia persona admittenda est super eo ar¬ tic. ad producendum testes, quia etiam in eadem p sona admitteret etiam post sententiam diffinitiuam. 3. de sen. & re iudi. lator consanguinei.

CAPVT XIIII 1 Metus alterius quam eius qui contrabit, quando impediat matrimonium. &in nu Officiu iudicis est assignare partib. locum tutum

CVM LOCVM. (Metus) qui caderet in constantem virum. ff. quod met. causa. metum. 32. q. 6. indignanter. de hoc no. sup. i quod me. cau. cum dilect. 3. c. veniens. (Co. actio) . i. vis, quia capit vel te net, vel ligat vel huiusmodi: metus autem al terius quae eius qui contrahit impedit matrimonium, vt si pater timet mortem vel captiuitatem sibi imminere, & propter hoc filia consentit nuptijs, quas pater pro ea contraxit, vel etiam ipsa hoc timore vel alio simili ducta contrahit, non valet matrimonium. ar. eis quod e conuerso dicitut de patre. quia iustus metus est in eo, si timet stuprum, vel seruitutem filiorum. ff. quod me. cau. isti quodem arg. 31. q. 2. si verum. & e. de nep. sed illa. c. loquunt, quando etiam sponsae erant inuitae, sed certe non videtur, quod ibi alia de causa inuitae fnerint, nisi propter pericula eorum, qui habebant eas in potestate, & hoc non videt solum locum habere in patribus, sed in alijs, qui filios habent in potestate. Hoc autet constat, quia si consensus contrahentium esset liber, quamuis patres haberent iustum metum, tamem matrimonium tenet. Alii tamem dicunt quod non impeditur matrimonium, licet filia timeat mortem patris.

2 Vel coactio) . i. si metus vel coactio interuenit sup eo, vbi consensus requint, ver. bi gratia: si cogit contrahere matrimonium, sed si sup diuersis interueniat vis & consensus, verbi gratia: Incarcerauit quis alium, vt ab eo pecuniam extorqueret, si idem vim & vincula patiens consentiat in matrimonium, vel etiam alium contractum tenet, nam & agere pont p procuratorem, & po consequens procuratorem constituere & vsucapere. ff. de mino. Papi. ff. ex qui cau. ma. in integ. ait prator. nisi forte in vinculis constitutus captus esset ab hostib. & propter hoc esset seruus, nam tunc consensum non haberet, vt in palle. l. ait praetor inire. (Ventilat) quodam enim petebat eam, quia dicebat se contraxisse cum ea per verba de prae3senti vel de futuro. Eam) no. ad officium iudi. ptinere partib. locum secuturum assignare. 3. q. 9. hortamur. ff. de arbit. ponpo. & si arbiter. sup. de testi. cum olim (Iimere) sicut mandat eam in obscuro loco poni, quia timebat, ne vir eam raperet, etiamsi de iure eam non posset habere. (Donec) idcirco differretur restitutio, quia agebatur petitorio, vel quia timebatur saeuitia viri. 3. de ordi. cog. intellexigimus. 3. de restitut. spol. literas. & c. ex transmissa. & c. ex parte. vbi no. de hoc, quia nunquam eam transduxerat, & ideo non habebat locum petitio restitutionis.

CAPVT XV. VENIENS AD NOS. (Cui) sponsalia fuerunt de futuro. (Cognouerit) matrim oniali affectu, alias enim si protestaret se eam cognoscere adulterino affectu, secus ar. 3. eo. tua. Alii contradcunt quantuncunque enim protestet, sibi non prodest sua protestatio, cum non fuerit iusta causa protestationis. de hoc no. 3. de consti. cumM. nec ob. decr. tua. quia ibi non fuit substantia contractus coniugalis, nec forma contrahendi matrimonium. Et hoc est verum, nisi forte ipsi mulieri protestaretur, quia tunc in hoc ambo consentire videntur, sed & tunc non prodest sibi protestatio, quia non admittitur probatio in contrarium. inf. eo. is qui. Item ea ratione non credimus sibi prodesse protestationem, quia turpis est, sicut nec prodest ei turpis conditio, imo ea reiecta, teneret matrimonium. inf. de condi. apposi. c. 1.

CAPVT XVI

COMMISSVM. (Dedit) iste qui promittit cum aliqua contrahere matrimonium, statim sponsalia contrahit, contra. sup. de conuer. coniug. ex publico. 5. de iureiur. peruenit. 3. de vot. & vot. redemp. scripturae. 17. q. 1. qui bona. 28. q. 1. ex his. Sol. iste non fecit votum vnde contrahendo non fit transgressor. voti. 3. de vo. literaturam. & si contrahit propositum gerens in mente continendi & vonendi non facit contra conscientiam. 27. q. 2. beata. quia firmiter non proponit ad religionem transire, sed nec a se hoc propositum repellit, sed super hoc firmam deliberationem reseruat post contractum matrimonium, vnde bonum fuit consilium, vt adimpleat, quod iurauit, quamuis iuramento non obstante possit vitam monachalem eligere, quia melius est vtrunque seruare, quam alterum tantum. sic. sup. de iureiur. debitores. 22. q. 4. innocens.

Dicunt alii quod hic vit, circa finem bienniserabi oe tane cepit fuspurarer id est eo¬ gitare, quod in futurum. lct post duos annos intraret monasterium. Sed forte interim intrare nolebat, quia adhuc in domo propria volebat melius probare onera ordinis, vel forte tenebatur aliquibus debitis, quae primo soluere volebat, vel ex similibus causis ingressum monasterii protrahebat, vnde bene consuluit ei Papa, quod ex quo non alligat se monasterio, & alligatus est iam, quod in fine biennii aliud ligamen superadderet, quod illud ligamen superaddat, cum dubium sit quid futura pariat dies, vel per mortem, vel per mutationem voluntatis, sed si vir dixisset, praeterea ego statim volo intrare mona. sterium respondisset ei, intra, & non contrahas, cum ille contractus esset ad decipiendum tantum.

CAPVT XVII. REQVISIVIT A NOPIS. ( CogenSda) sup. eod. ex literis. contra solu. vt ibi.

CAPVT XVIII. 1 Prinummatrimonium quando impediat seeundum.

CVM IN APOSTOLICA (proposuit.) Cuilibet credendum non esset. arg. C. de man. prin. l. 1. tamen propter fauorem matrimonii & bonam fidem quam habuerunt, licet non secundum licentiam, tenet matrimonium. (Protules runt) . inf. de eo qui du. in ma. quam pol. ex literarum. & c. cum haberet contra. Sol. dicunt quidam, quod si scienter contrahunt, non tenet, sed ignoranter secus. Nos dicimus, quod si primum tenuit de iure, secundum nullum est, cum eodem tempore quis possit habere plures vxor es, veruntamen si ignorantes contraxerunt, soluto matrimonio morte, cogendi sunt de nouo contrahere. argumentum. infra, de eo qui du. in ma. quam pol. cap. 1. & c. veniens. quamuis ibi non dicatur, quod sint cogendi vel tolerandi, si vero scienter, nullo modo tolerandum est secundum matrimonium. infra, de eo qui du. in ma. ex literarum. & cap. cum haberet. si vero primum matrimonium non tenet de iure, semper tenet secundum matrimonium, vt hic.

CAPVT XIX

IN PRAESENTIA. (Annorum). C. de repu. in Auth. hodie. ff. de diuor. vxores. contra. fed illa correcta est per canones.

CAPVT XX.

INTER OPERA CLIARItatis. (Remissionem). 32. q. 1. non est. 32. q. 1. c. contra. Sol. illud loquitur de incorrigibilibus: hie de corrigibilibus.

CAPVT XXI. AD ID QVOD PER tuas. (Copulauit) ad suasionem vitrici mulier alii nupsit, vel mulier prima sponsalia eius omine contracta rata habuit, licet contra proprium velle. ( Cohabitans) & ab eo carnaliter cognita, alias per solam cohabitationem non iudicarem matrimonium: vt not. 7. titu. proxi. attestationes. (Excludat) nisi vis, vel metus in detinendo interuenisset. argu. quod met. cau. l. 1.

CAPVT XXII. 1 Si quis cum duabus contrabat sponsalia, debet primae tantum adbaerere. Fallit vt hic.

SICVT EX LITERIS. ( Iuramentum.) idem credo si in primis sponsalibus non interuenit iuramentum, & in secundis interuenit. arg. sup. ade iureiu. quanto. (Compellas. No. quod si quis cum duabus contrahat sponsalia, primae tantum adhaerere debet, & cogendus est ad eam redire, vt hic. Fallit in casibus. Primus est, si alter sponsorum ad religionem transeat. sup. de conuer. coniug. ex publico. Secundus est, si sponsus vagus non inuenitur. sup. eo. de illis autem. Tertius est, si alter coniugum leprosus vel paralyticus fiat, vel nasum amittat, vel aliquid ei deterius contingat. inf. de conmuiug. lepro. c. literas. 3. de iureiu. quemadmodum. Quartus est, si superueniat affinitas. 27. q. 1. fi quis sponsa filii. & sufficit in hoc casu solum famam probare. sup. eod. praeterea. Quintus est, si mutuo se absoluant, sup. eod. praeterea. 1. Sextus, si alter fuerit fornicatus. sup. de iureiur. ouenadmodum. Septimus, si cum alio contraxit per verba de praesenti. inf. de spon. duo. cap. 1. Octauus est, si in minori aetate fuerunt contra¬ cta sponsalia ab ambobus, nam cum ambo ad legitimam aetatem venerint vterque altero inuito licentiam nubendi obtinebit. inf. de despon. impub. de illis.

CAPVT XXIII.

CVM APVD SEDEM ( Signis) speciale est in matri monio vt nutibus contrahi possit propter periculum esset si contrahi non poss & contrahere non potest, nisi suus adsit consensus, secus autem in alijs contractibus, qui possunt per procuratores talium celebraricsignis) ff. de leg 3 nutu¬

CAPVT XXIV PILECTVS FILIVS R.

CAPVT XXV. 1 Consensus licet sufficiat ad matrimonium contrabendum mutis, in loquentibus tamem non sufficit.

QVAE FRATERNITAti. (Consensum) sponsalia sine verbis fiunt, scilicet per annuli subarrationem. ( Conensum) licet enim solus consensus sufficiat ad matrimonium contrahendum mutis: vt sup. eod. cum apud. in loquentibus tamen non sufficit, quo ad ecclesiam sine verbis. argu. 22. quaest. 2 is qui. ff. de lega. 3. nutu. imo plus videtur, quod etiam si constet modo, quod ad inuicem consenserunt, quia hoc confitentur, tamen non est matrimonium sine verbis, vt hic. Et est haec ratio, quia sic statuit ecclesia, licet sit contra ius naturale quod est, quod solo consensu contra hitur matrimonium, sed fuit iusta causa statuti huius, scilicet ne tantum sacramentum esset in incerto, & si contrarium diceretur. sequeretur absurdit as, scilicet quod si vir & mulier eundo per viam sibi inuicem placerent, & in corde suo desiderarent, quod essent coniuges, sequer etur quod inter eos esset matrimonium, quo nihil esset periculosius, si autem parentes pro filiis contrahant, sufficit filiorum taciturnitas. 30. quaest. 2. onerantur. ff. de spons. sed qui patris. infra, de despon. impu. accessit. de illis. Item vbi praecesserunt aliqua verba apta ad sponsalia contrahenda, vel matrimonium propter aliquod tamen impedimentum non valeant Iponsalia vel matrimonium, postea tamen per solam carnalem copulam praesumitur matrimonium. inf. de eo qui dux. in ma. veniens. inf. de coniug. ser. c. vlt. (Nam) & quod possint sine verbis contrahere probatur. (Nam) etc. (Et pueri.) Item probat quod non semper verbis contrahitur matrimonium. (Quia & pueri) etc.

CAPVT XXVI. 1 Protestationi sine insta causa factae potest per contrarium factum renunciari.

QVA NOS DVXIT. (Forte) hoc forte non ponitur dubitatiue, sed assertiue. ( Videmus) nam licet hic protestatus fuerit, quod non consentiebat in eam, vel non contrahere, sed decipere intendebat, non proficit sibi, quia non subest iusta causa protestationis, vnde per contrarium factum renunciare intelligitur protestationi, vel potius sibi prodesse non debet, quia facto contraria dicit. argumem. sup. de app. solicitudinem. & no. de hoc. sup. de consti. cum M. Eerra. 3. eod. veniens. praeterea in his ad communem intelligentiam recurrendum est. sup. eod. ex literis. Alii contrarium dicunt, scilicet, quod protestatio sufficit, vt non prot betur matrimonium, sed ideo dicit Papa, quod non videt quandocunque sibi hoc constet, quia cum nullus interfuerit sponsalibus de protestatione sibi constare non potuit, vt in foro ecclesiae iudicare posset non fore matrimonium, sed in foro animae iudicare potest, vbi iudicatur secundum confessionem, sed in foro ecclesiae secus est. (Nos autem) quia licet quo ad ecclesiam non possit de hoc constare, tamen si ita foret sic est respondendum. (Tacto) scilicet, desponsationis. ( Substantia) puta consensus. 27. quaestio. 2. & sufficit. & hoc intellige secundum interrogationem episcopi, quamuis in veritate contrarium praesumatur, vt sup. dictum est. (Forma) quia non fuerunt verba apta matrimonio contrahendo, sine quibus non perficitur matrimonium. sup. eod. tuae. Vel dic, quod verba satis erant apta, si voc aretur loannes, sed quia sic non vocabatur non seruabatur forma.

Sed obiicies, quare ergo dictum est supra, quod praesumendum est matrimonium e Respon. quia desponsatio apparebat quae sufficit pro sponsalibus etiam sine verbis, licet non sufficeret ad matrimonium, & quia non licebat ei allegare. quod suum nomen fraudulenter mutasset. sup. de dona. inter dilectos.

CAPVT XXVII. 1 Denunciatio nonimpedit murimonium, nist fama adsit.

CVM IN TVA. ( Contrahentium) id est, contrahere volentium(maiorum) id est, antiquorum suorum propinquotum. (Quesiuisti) dubitat iste episcopus, an in hoc casu liceret recipere iuramenta propinquorum, qui iurare volebant, nullum impedimentum consanguinitatis esse inter eos, & erat causa dubitationis, quia non videbantur recipienda, cum nullus actor cont ra matrimonium appareret, & sic videbatur sine causa iurare, vel causa dubitationis fuit, quia videbat, quod per talem denunciationem, & famam non deberet postponere recipere sacramenta, nec prohibere matrimonium. ( Grauis) idem videtur & si turpis. sup. eo. praeterea. Sed illud ideo est, quia cum persona denunciante dicebatur perpetratum peccatum. CFama) no. famam probari. sup. de testi. tam literis. & c. causam. & idem de scandalo. No. solam denunciationem non impedire matrimonium, nisi adsit fama. (De plano) inf. de accu. sicut olim. not. plenariam inquisitionem fieri de fama, nam multiplex clamor facit fidem de ea. inf. de accusa. qualiter. Item & sine ordine iudiciario, & sine testibus potest quis certiorari de fama. (Famam) hi habebant necesse iurare, quod fama falsa est. ( Contrahentes ) id est, contrahere volentes.

CAPVT XXVIII.

CONSVLTATIONITVAE. ( Audientia deneganda) & si possessorio agatur. sup. de resti. spo. ex transmissa. & ctex parte. Alii tamen contradieunt.

CAPVT XXIX. 1 MArra & pignus an potest esse in matrimonio.

GEMMA MVLIER. ( Stipuatio) po P. (Poenae. ff. de ver. blig. Titia. in princip. secus enim dicimus in arris, nam si per dantem arras remaneat matrimonium amittit eas, si vero per recipientem reddit duplicatas, nisi expres¬ se dictum sit, quod quadruplicatas reddat. C. de spons. mulier. respon. 1. §. quadruplici. & idem dicimus in pignoribus, cum pignora arrae dicantur. C. de re. pig. l. 1. cessat autem haec poena arrarum, si intra biennium non exequitur nuptias. C. de spons. si is. ff. de sponf. saepe. Item propter mortem sponsi vel sponsae. ff. de sponsa. arrae. Item propter personam sponsi, cum quo matrimonium interdicitur. C. de spon. mulier. §. qui vero. & §. his, quoque. Item propter minorem aetatem, vnde securius est parentibus dare. C. de spon. l. vlt.

CAPVT XXX. IS OVI FIDEM DEDIT.

CAPVT XXXI.

IINTER VIRVM ET mulierem. (Alia) qualia sunt sup. eo. ex parte. scilicet, promitto te pro coniuge tenere (similia) puta contraham teeum. sup. eod. requifiuit. & sup. c proxi.

CAPVT XXXII.

ADOLESCENS. id est, maior 14. ann. (Desponsatam) cum iam essent ambo puberes, quia tunc non fit matrimonium, nisi vere carnalis copula interueniat, si enim ante pubertatem contraxisset sponsalia, tunc per aduentum pubertatis cum talibus factis ratificationis dicerem verum matrimonium factum, sicut not. inf. tit. proxi. attestationes. Alii tamen contradicunt (cognoscens) & de hoc constet per confessionem, secus si dubitaretur. sup. eod. iuuenis. quia tunc praesumeretur carnalem copulam intertenisse inftit proricontinebatur.