Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 33
Titulus 33
Caput 2
CVM ET PLANTARE. (De manu laicorum) & male. 5. de his quae fi. a prae. cum in apostolica (aliquo) nisi raescripserit. 3. de iurepa. cura(nominatim) proprio nomine vel indubitata circumlocutione. insti. de exhaer. lib. §. masculos. de hoc no. 3. de praeb. in Lateranens. (pertinent) cum ex sua aedificatione habent, secus si laicus fundator donasset ei, qui non potest plus iuris in alium transferre, quam in se habet, cum ergo hoc non habeat, vt sibi de temporalibus ratio reddatur, ergo nec hospitalarij, quibus confert, vt no. 3. de praeb. de monachis. & in c. Lateranens. (de plebis cura) sic. I. de ver. sig. veniens. §. quas.
1 Pro rebus temporalibus) non solum quas ipsi exempti dederant ecclesijs suis, sed etiam alijs, quas alii dederunt, cc etiam quod plus est de decimis & alijs rebus spiritualibus reddent eis rationem, nam ex quo ecclesia sua est, & omnia ei annexa, qualia sunt possessiones ecclesiae decimae, & omnes obuentiones. arg. 3. de consti. transla. & c. quae loquuntur. de hac materia generaliter loquuntur: vt hic. 16. q. 2. sane. & si constat haec ratio, quia si alias habeant eos suspectos, facient eos reddere rationem villicationis suae. Item videtur, quod si super possessionibus conueniantur, quod tantum sub patronis exemptis conueniantur: vt no. 3. e. recepimus. Item non poterunt aliquid alienare, nec maximas causas agere sine consensu patronorum & exemptorum, nam sicut in his requirendi essent episcopi ab ecclesijs sibi subditis, ita hic patroni exempti qui ius episcopale habent in eis, ad hoc requiri debent. arg. 12. q. 2. si qua placuit. & not. 2. de rescri. edoceri. Nos non dicimus, quod in his sicut dictum est, consistat ratio reddenda patrono, sed in hoc, quia patroni clerici siue sint exempti, siue non, in ecclesijs suis ex fundatione sua exigent rationem, quomodo regentur possessiones habitae, & quomodo prouentus expendantur, non tamen exigent ab eis rationem principaliter, quod dent singulis diebus pro piscibus, vel carnibus, & hanc rationem petet, etiam si non sint de dilapida¬ tione suspecti, quia a iure conceditur eia haec ratio, sed tamen ipsi patroni non cogent subditos ad hoc, sed obtinere debet eos cogi per ordinarios suos, nam ipsi ratione patronatus nullam super eos habent iurisdictionem, & etiam si praelatus videret, quod nimis saepe & malitiose patronus exigeret rationem, & non impediret ei officium suum, quia in malitijs non deberet exuberare, sed obuiare. ff. de rei ven. in fundo.
2 Item no. quod ecclesiae non tantum debent patronis rationem, sed etiam subiectionem debitam. 16. q. 2. visis. in quo intelligo contineri, quod eis subueniat, si necesse fuerit, & etiam quod ad tempus pro necessitatibus suis cum consensu episcoporum, tamen accipiant reditus eorum. art. 3. de conces. praeben. cum nostris. 2. vt eccle. bene. vt nostrum. & insti. cum 3venissent. Item quod eis vacantibus eas custodiant. 3. de offi. ordi. cum vos. supra ede app. bonae. Hac rationee videtur quod si imponitur collecta episcopo per se, & clericis patronis per se, quod tales ecclesiae cum patronis conferentur seu contribuent, & non cum episcopo, quo ad iurisdictionem autem, vel quo ad interponendum authoritatem, vel procurationibus, vel alienationibus eorum, non credimus quod aliquid iuris habeant patroni clerici, sed episcopi tantum, haec enim iurisdictionis eius sunt, & non de iure patronatus, & ideo ad ordinarios pertinent tantum. Credimus tamen, quod patroni bene possunt se opponere, ne nociuae electiones ac exactiones fiant. 16. q. 7. filijs. item licet rationem & auxilium dederimus patronis, nihilominus praelati ratione iurisdictionis & ordinariae potestatis hoc habebunt. sup. de offi. or. conquerente. Alii tamen dixerunt, quod haec decre. non habet locum, nisi in ecclesijs quae sunt de mensa patronorum, sed primum dictum magis placet ad hoc. 3. de reli. do. cum venerabilis. in glo. quae incipit, iste episcopus ( proprietatibus ) id est, retinenda propriumseximantur). 1. eo. tuarum. in fi. & c. quidam (fratribus) templi & hospitalis ( percipiunt) recipiendo decimas ecclesiae de manibus laicorum. 5. eod. c. in prin. ( praesumunt) recipiendo excommunicatos & interdictos ad officia celebranda, plusquam semel in interdictis ecclesijs. 5. eo. ti. in c. 1. S. excommunicatos. & §. quod si. ( interdicto) non credimus canonem latae sententiae.
Caput 4
Caput 7
CAPVT VII. 1 Ecclesia quando cognoscatur exempta. 2 Episcopus non solum perdit ius in ecelesia exempta, sed etiam in clausuris ecclesiae, & uide usas ad sinem. Et babes bic multade exceptis & priuilegiatis.
RECEPIMVS. (Specialiter) si in priui. tantum contineatur, quod specialiter iuris beati Petri existat, non est exem ptio, si narrando tantum dicit, non praeiudicando. 3. q. 6. hoc quippe. nisi ostendatur priuilegium, in quo ei concedatur, quod specialiter illa ecclesia consistat iuris beati Petri, vel alias ibi expressim verba exemptionis ponantur. Si autem non narrando, sed asseuerando hoc dicat, bene probatur exemptio per dicta verba. Item dicendum est, si in priui legio dicitur, quod nullo mediante ad Papam pertinet. I. eo. cum olim essemus. idem si dicit, sint libere, vel quod potianturlibertate Romanae ecclesiae. infra, eo. cum olim propter. quia tunc plene exempta est. Idem intelligo & si non sit ibi specialiter. arg. eius, quia si dicat priuilegium eius, quod ad ius & proprietatem ecclesiae ro. spectat exemptum est, ergo eadem, si dicat, quod iuris vel proprietatis beati petri existit. arg. 5. de in inte. resti. c. 2. 5. de arb. cum tempore. Item quia voluit aliam speeialitatem notare. Aliqui dicunt, & vt videtur bene, quod si dicat ad iudicium perceptae lib. quia non valet, nisi ostendat priuilegium libertatis concessae. C. de aeden. Authen. si quis. Aliqui dicunt, quod si ponatur verbum indiffinitae, puta dicit ad iudicium perceptae libertatis plenam exemptionem habebit ecclesia, nisi in casibus in iure expressis, nec oneratur probatione, si sit in possessione, vt hic. C. de pet. haer. cog. C. de rei ven. l. vlt. Si autem dicatur, ad iudicium specialis libertatis, & de illa libertate specialiter in illo priuilegio, vel in alio contineatur, in nullo alio erit exempta, nisi in eo, quod in priuilegio continetur. e. eo. c. proxi.
2 Item no. a quod si ecclesia est exempta, non solum perdit ius in ecclesia episcopus, sed in clericis ecclesiae, nisi in sacerdote cura populi cni committitur: vt no. i. de cap. mo. c. 1. & ar. 7. eo. ex ore. inde est, quod clerici ecclesiae exemptae nor possunt excommunicari per episcopum. 5. de in inte. resti. c. 2. I. eo. ex parte. Idem, dicimus in conuersis & perpetuo oblatis ecclesiae, quia sunt in parte domini assumpti. 12. q. 1. qui sunt. in laicis autem, scilicet, in parochianis illius ecclesiae, nulla iura amittet, dabit enim poenitentias publicas, chrismabit & caetera episcopalia iura tam ad legem dioce. quam ad iurisdictionem spectantia exercebit. 5. eod. cum olim propter. 3. de sepul. in nostra. Si quaeris quis habebit decimase Respon. plebanus loci, vel ille, qui prius habebat, siue fuerint episcopi, siue plebani, siue cuiuscunque alterius, quia nulli aliquid iuris accrescit, vel detrahitur in laicis. arg. 16. q. 1. si quis laicus. nisi populus sit exemptus. 7.eo. ex parte abbatissae.
4 Sed quaeres cum petito iure episcopali omne ius episcopale tam in ecclesijs, quam in clericis, quam in laicis adiudicetur, vel auferatur. 5. de offi. ord. conquerente. quare & non si priui. concedatur exemptionis in totum videatur exempta, valet in clericis & laicis ? Respon. quia in iudicio videtur deducere omne ius, nisi expresse contrarium agatur. 5. de causa pos. cum ecclesia. ff. de iudi. solemus. sed in priuilegio secus. 5. c. prox. quae propter alterius praeiudicium restringenda sunt, vt no. 3. de dona. cum dilec. licet autem templarii, vel hospitalarii, vel quicunque alii sint exempti, tamen si accusentur de aliquo maleficio, respondebunt sub iudice ordinario, & in prouincia, in qua deliquerunt. i. eo. patentibus. tuarum. §. eos. C. vbi de cri. l. 1. & Authen. qua in prouin. 6. q. 5. placuit. 5. de haere. ad abolendam. §. vlti. nisi delinquerent circa res exemptas, puta quia non portaret habitum, vel quia dissiparet bona ecclesiae exemptae. I. e. patentibus. cum capel. Item & si non esset crimen circa rem exemptam, & sit leue crimen, bene facit ordinarius si eum remittat ad magistrum suum. arg. ff. de re mili. l. 3. respon. 1. ff. de accu. l. vlt. ff. de cur. re. militibus non est. C. de exhi. reis. l. 1. alii distinguunt inter crimen publicum & occultum.
Item si teneant aliqua pertinentia ad iurisdictionem dioce. de illis conuenientur sub eo. I. eo. cum capella. sed dices eadem ratione de omnibus possessionibus, quae sunt in dioce. cum omnes sint de suo foro, forte posset responderi, quod ordinarii licite cognoscunt, sed melius est, quod tantum magister cognoscat, si iurisdictionem habet, vel iudex ordinarius magistri. C. de offi. ma. mili. l. 1. C. de iurisdi. om. iud. l. vlt. Item potest dici, & si ratione contractus conuenientur. arg. earundem legum. arg. contra. C. in qui. cau. mili. fo. l. 1. C. vbi se. vel cla. l. 2. Sed dic ibi concedi militibus, & quibusdam priuilegiatis personis, scilicet, quod conueniantur sub praesidibus, quod licitum est, quia praesides legati sunt: vt no. 5. de offi. leg. quod transla. Item de quibusdam conceditur propter negligentiam eorum, quia per prouincias ordinantur. Quidam autem sunt, qui & si habeant aliqua priuilegia, non tamen sunt exempti in totum, vt ex officio leg. colligitur, exemptio, scilicet, priuilegiatorum ex priuiligijs collegitur. 3. c. proxi. in hoc autem valet priuilegium, quia nunquam ordinarius poterit excommunicare, & si fecerit, non valet, nisi in casibus, in quibus potest eos iudicare, vt dixi. I. e. cum olim essemus. Alii dicunt & non male, exemptos de nullo crimine vel causa ciuili respondere debere sub ordinario loci. 16. q. 1. frater. nisi in casibus, qui inueniuntur in iure expressi, sed sub ministro suo tantum, qui eorum ordinarius est priui. vel coram eximente (speciali) vt plene sint exempta omnia ista hodie determinata sunt per decr. 5. de priui. volentes per totum in tex. & in gl.
Caput 10
TVARVM NOS. (Falso quia portant crucem & non sunt oblatiseos) scilicet, templarios vel hospita. (reducas de facto, quia de iure non valuit absolutio, & ideo non est necessaria restitutio de iure ad respondendum. 3. eo. cum & plantare. §. de confratribus ( praemissa causa) id est, quie dant eis aliquid de suo.
Caput 11
CAPVT XI. 1 Ascrens priuilegium aliquod perditum, quid teneatur probare, & in num. 2. . 3 Cum Papa communicat alicui, censetur absolutus. 4 Etsi Papaaliquemuitet, non inciduant tamen in minorem excommunicationem communicantes ei.
CVM OLIM ESSEMVS. Amissione) praedictum enim fuerat priuilegium, quod postulauit innouari haec duo, scilicet, casum fortuitum, & amissionem, & tenorem instrumenti debet probare iste abbas, vt hic. C. de fi. instru. l. fi. & bene dixit quod debet probare casualem amissionem, quia si voluntarie illud amisisset, vel etiam lata culpa, non prodesset ei probare solum tenoreme, & quod esset instrumentum sine vitio, & cum hoc sit quasi impossibile probare, licet enim instrumentum prima facie appareat bonum, nec abolitum, nec in aliqua sui parte vitiatum, quod sufficit probare, quando casualis probatur amissio. ar. C. de edic. diui. l. fi. posset tamen ibi esse latens falsitas, quam non cognouit testis, & quia si diceret, quod nulla falsitas erat in instrumento, astrueret negatiuam, quod nonlicet. 5. de causa poss. cum ecclesia.
2 Item dicunt quod quidam casum debet probare, quando vult probare tantum tenorem instrumenti, quia si vellet probare ipsum contractum, vel aliud factum contentum in instrumento, tunc non oportet, quod probet aliquid de amissione instrumenti, imo si contractus erat talis, vel factum vbi requirebatur scriptura, vt in donatione excedente quingentos aureos, & in sententijs, & in alijs similibus, sufficit probare ipsum contractum & scripturam interuenisse, & in scriptura contineri ea, quae ius ibi praecipit contineri, & non tenetur probare amissionem instrumenti. argumentum. supra, de sen. & re iudi. sicut. & argum. quia in exercendis litibus aequa est probatio testium & instrumentorum. C. de fi. instrum. in exercendis. Alii dicunt, quod etiam in his casibus debet probare casualem amissionem, nam cum contractus vel factum capiat substantiam exscriptura, non sufficit probare interuenisse scripturam, nisi probet casualem amissionem. argum. C. de testi. testium. C. de bo. poss. secundum tab. l. fi. C. de fideicom. l. fi. Lex autem, in exercendis, locum habet in negatiuis, vbi scriptura non requiritur, casum autem probabit proprio iuramento, cum aliqua summaria cognitione praemissa. C. de fi. instrum. l. fi. (assertiones) nota soli assertioni cardinalis credi sine iuramento.
3 Ad osculum) no. aliquem reputari absolutum hoc ipso, quod Papa ipsi communicat, & hoc intelligo si cum causae cognitione. se. alio contradicente & cognita ab ipso veritate ei communicat, vt hic, si autem sine causae cognitione, secus est, quia praesumitur per ignorantiam, vel occupationem facere.
Et haec vera sunt, vbi dicitur nulla sententia excommunicationis, si autem non contenderetur nulla, sed iniusta quantumcunque communicaret, non crede. rem absolutum, nisi forma seruetur. argumentum. infra, de sen. ex. cum desideres. §. 1. & §. vlt. nec est praesumendum, quia vna sua participatione velit tollere obseruantiam iuris. C. de inof. tes. si quando. nisi appareret, quod communicando eum intenderet absolutum.
Hoc non habet locum in alijs praelatis, nisi in Papa. Item not. quod licet Papa vitet aliquem, communicantes ei non incidunt in minorem excommunicationem, est enim necesse, vt nominetur excommunicatus a superiore. argum. 2. qon. 1. multi. Argumentum. contra. 93. dist. si inimicus, sed intelligitur illud, quando papa non solum vitabat, sed etiam tanquam excommunicatum vitandum mandabat. Fatemur tamen, quod peccat ille, qui in familiarem habet, quem a praelatis pro suis delictis vitari videt(decernimus). id est, propter hoc decretum declaramus. (Reprehensione) amisso instrumento, duo oportet probare & tenorem instrumenti, & quod fuerit sine vitio. C. de fi. instrum. l. vlt. legatus. amissa charta legationis probat eam per testes. C. de mand. princ. l. 1. nisi alias notus & honestus esset, ita quod esset verbo eius credendum. 97. dist. nobilissimus. delegatus autem probat mandatum sine literis. in Authen. de liti. §. omnem. Alii autem in del. dicunt contra, nisi literis ostendat. argumen. 25. qon. 2. sancimus. supra, de offic. dele. cum in iure. supra, de fi. instrum. c. 1. Et hoc satis crederem ante praesentationem literarum, postea autem secus. argum. supra, de appel. vt debitus.
Item per testes quis probat se priuilegiatum. C. de fi. inst. si solennibus. quandoque sufficit probare solam amissionem instrumenti, etiam si non probetur tenor, vel quod non fuerit vitiosum propter odium eius, qui illud surripuit. C. de proba. si de possessione. alias enim non sufficit. ff. de test. testium. in fi. imo & si amittatur postquam facta est fides de instrumento, post licet dicere contra illum de falsitate. C. de fid. instrum. l. vlt. probatur autem amissio instrumenti per iuramentum perdentis & adiunctis sibi aliquibus praesumptionibus. C. de fide instrum. l. vlti. argumentum. C. vnde vi. si quando.
Caput 12
CAPVT XII. Qoo casi lieuat urioribus cenqueri d. sae praelatis. 2 An liceat in causai appellationis absente altera parte procedi. 3 Quando liceat innouari priuilegium.
EX PARTE ABBATISSAE. Occasione) no abbatissa & sorores hic conquerun. tur de episcopo Meldense. qui occasione quarundam literarum impetratarum ab eo, ad iudicem dele. grauabat eas, alibi habens quod priuilegiati conqueruntur de praelatis, qui, quia in ipsos non possunt ferre sententiam excommunicationis, ferunt in eos, qui molunt in molendinis suis: vt infra eodem, quanto. alibi habes, quod abbas conqueritur de quodam episcopo, qui occasione quarundam literarum inter¬ dixerat quasdam suas ecclesias. supra, de offic. ordi. graue. alibi habes quod aliqui dicunt, quod occasione indulgentiae suae, ferunt sententiam excommunicationis in alios. supra, de rescri. ex parte. 2. de omnibus istis quaeritur, an debeant probare indulgentias & literas, & alia, de quibus faciant mentionem in literis, quas impetrant, & eodem modo idem quaeritur, si in libello hoc proponatur, & ad hoc sic respondemus, quod causam vel demonstrationem in literis, vel libellis oppositam, non debet quis probare, dummodo constet de re, cuius causa vel monasterio dicitur, nisi talis sit causa vel demonstratio quae sit causa, sine qua literas non habuisset, nec libellus esset receptus.
Et hoc sic probo, quia etiam si talis sit causa vel demonstratio, tamen valent literae & libellus. ff. de condi. & de. cum ita esset legatum. §. legato. & §. falsam. & institu. de leg. huc. & §. proxi. secus autem in condi. vt eisdem legibus probatur. Hoc tamen teneas, quod quandocunque ponitur in libello tale, quid pro causa petitionis suae illam probare debet, nam cum causa quae ponitur in libello pro magna parte semper sit causa, quare sibi competit ius petendi illud, quod petit per illum libellum, illam probare debet, aut succumbet. 6. quaestio. 5. actor. Hoc etiam probatur ratione supradicta, quia numquam suus libellus receptus esset, nisi sufficientem causam expressisset. supra, de libelli oblat. dilecti. vbi no. (priuilegijs) nec tenetur facere mentionem, nec propter hoc minus proceditur per literas. not. supra, de officio deleg. ex liberis. (ad appel. beneficium) ex illa causa, quia literae non valebant cum essent impetratae super his, quae continentur in priuilegijs suis, nec de ipso faciunt mentionem. supra, de rescri. cum ordinem. melius dicitur, non propter grauamen aliud ( deferentes) & male.
2 Retulissent) & petissent quod in causa appellationis ab abbatissa & sororibus emissae procederent, in ipsa tamen propter absentiam partis aduersae procedi non poterat, quia hoc non petierat. supra, de appellatio. cordi. vel melius, quia iudices non detulerant appellationi. supra, de appellatio. interposita. §. 1. & cum pars monasterii vidisset, quod non poterat prosequi appellationem conuertit se, vt obtineret innouationem priuilegiorum suotum,
Innouandum) hoc non licuisset, n si contumax fuisset pars aduersa. argumemtum. supra, de confir. cum dilect. hoc non placet, non enim super innouatione priuilegiorum contumax erat episcopus, nec citatus, sed vera causa est, quia episcopus non contendebat de priuil. quia si contanderet, non deberet innouari, nisi forte terminetur de eorum consumptione, vel nisi alia iusta causa subesset. supra, de confir. vti. cum dilecta. quod licet cum nihil iuris tribuit. infra eodem, quia. si enim nouum ius tribueret, non liceret. supra, vt lit. pen. dilec. vbino.
Caput 13
CAPVT XIII. 1 Quando delegari possit causa monacbo. 2 Non potest executor alicui uim inferre, nec de possessione aliquam partium extrabere. 3 Quicquid acquirit monacbus, acquirit mona ster4 An monaserium obligetur &x contracibae monacb 5 Medificium dicitur caederesolo. 6 Qtando dignosti possit quod quis remnuntiec priuilegio suo. & in num. 7.
CVM OLIM PROPTER. (Eisdem) prioribus & canonicis. Praefigendum) procedi tamen poterat super causa appellationis, si ante sententiam erat appellatum, vel super principali, si a diffinitiua fuerat appellatum, supra, de appel. saepe. vbi no. de hoc: sed hic noluit appellatus procedi, cum modicum sibi prodesset, si tantum causa appellationis terminata esset, & non principalis, dic melius vt no. supra, de appellati. saepe. & c. per tuas. (Praefigendum) per literas, quas dedit episcopo, in quibus continetur, quod sequitur.
Sed dices quomodo postea processerunt iudices primi, vt sequitur infra, ibi iudices autem, etc. cum per has literas est ad sedem ap. negotium reuocatum, contra id quod est supra, de offi. le. licet. 3. q. 6. multum. C. de le. l. 2. Respon. per illas literas non esse reuoc atam iurisdictionem antequam praesentur literae, & hic processus habitus fuit ante prae sentationem literarum. sup. de ap. vt debitus. Item non videtur malitiose fecisse episcopus, cum in eit fauorem sint concessae, si eis vti voluit. C. de le. quod fauore. appellatio enim non impedit eorum processum, cum illis renum¬ aiare videatur, si intra terminum praefixum non prosequuntur. supra, de ap. saepe. cum sit repraehensibilis Cparti) authoritate huius delegationis non processerunt sed primae. Monacho) not. mor nacho delegari causam.
Et hoc verum intelligo, si expresse contineatur, vt ibi monachus, alias praesumo per veri taciturnitatem obtentas, cum non sit eis praestanda materia vagandi ( iudices) non illis quibus erat remissum negotium, quia illi non habebant potestatem diffiniendi aliquid, sicut hic apparet, & sic est in registro. Vel dic, quod iidem iudices erant, sed partes prorogauerunt eorum iurisdictionem, vel plus continebatur in literis, in quibus erat remissum negotium, quam hic contineatur (libertatem) iuste petitum fuit, quia cassaretur libertas male data, & rite fuit super eam sententiatum. arg. C. de condi. ex leg. dissolutae. & l. fi. ff. de fe. l. 1.
2 Per portarium) iste portarius siue executor deputatus a rege, nullam potestatem habuit cogendi canonicos ad aliquid. supra, de conse. eccle. Imo plus videtur, quod si esset executor Papae merus, sine vl. la cognitione, quod non posset alicui etiam partibus vim inferre, nec de possessione aliquam partium axtrahere, nisi hoc esset sibi expresse commissum, quod tamen raro & non sine causa committendum est. ff. de iud. l. fi. supra, de conces. prae. vel eccle. non vac. quia di. & c. cum nostris. & c. literas. Nec est contra. ff. de re iud. a diuo. §. si super. & §. seq. vbi dicitur, quod executor habet causae cognitionem, quia ibi non loquitur de viatore executore, cuius modicum est officium, id est, in adimplendo mandatum, & in renunciando quid inueniat. ff. de reb. eorum qui sub tu. vel cu. sunt. magis. §. ne tamen. imo plus videtur, quod si viator hic inueniat rem, vel ecclesiam cuius possessionem dare debet sine vllo praesente possessore, ita quod sine vlla violentia dare potest possessionem, tamen eam dare non debet, nisi ille qui eam tenet de facto primo eam resignet, vel verbo, vel authoritate iudicis inde expellatur, & sic intelliguntur decre. praealle. quia d. c. cum nostris. & c. literas. nisi partibus praesentibus lata esset sententia contra possessorem, tunc enim satis videtur, quod maior potest dare rei possessionem, quam alius possidet, maxime si potest fieri si¬ ne violentia. C. si per vim vel alio modo. l. fi. decre. autem praealle. cum nostris. qui dicit quod primo debet resignare, de facto loquitur, quando praecesserat tantum tacita renunciatio, quae tamen poterat habere excusationes, sed secus est, quando sententia lata est, postquam nulla excusatio admittitur. C. senten. rescin. non poss. l. 1. Imo plus videtur, quod si pars per violentiam eiecisset eum, contra quem lata est sententia, & postea possessio vacantis rectoriae, eidem spoliatori assignatur, quod bene teneretur spoliator interdicto vnde vi ad interesse. ff. vnde vi. l. 1. §. ex vie. tamen si confiteatur se nihil noui iuris acquisiuisse, non cogit rem iudi. restituere. supra, de cau. poss. cum super. & quia sine peccato tenere non potest.
Alii tamen dicunt contra, quia bene possunt tenere sine peccato, si per errorem iudicatum est. ff. de condi. indeb. l. Neratius. Nec decr. cum super. contradicit, quae loquitur, quando simul super possessorio & petitorio sententia lata est, sed hic diuisim latae sunt, sed difficile est in decre. quae est differentia, siuo simul, siue diuisim ferantur, dummodo executores earum in idem tempus concurrant, hoc de iudice, qui mandat fieri executionem, si autem mandatur alicui, quod det alicui possessionem alicuius rei amoto quolibet illicito possessore, non habet hic iurisdictionem, nisi super notorios illicitos. argumentum. supra, de of. ficio deleg. statuimus. Alii dicunt & forte melius, quod proceditur super non notorijs ordine iudiciario seruato: vt not. supra, de reb. eccle. non alie. episcopi.
Dederat) & male, cum quicquid acquiritur, episcopatui acquirat. 18. quaestio. 1. statutum. monachus enim quicquid acquirit, suo monasterio acquirit, dum manet monachus monasterii, etiam si est monachus fugitiuus. supra, de officio ord. quanto. imo si stipuletur aliquid sibi vel monasterio suo, vel etiam impersonaliter, vel quocunque alio modo contrahat, semper acquirit monasterio suo. argumentum. ff. de stipul. ser. seruum. secus si stipuletur alij, quia tunc alii non quaerit, quia non potest nec domino, quia non vult. ff. de stipul. ser. seruus meus. Imo si monasterio vetante aliquid acquireret, monasterio acqureretur. ff. de acqu. rer. do. etiam. sed si sit expulsus de monasterio, tunc nulli acquirit, nec valet contractus, cum sit a monasterio absolutus, posset tamen dici, quod acquirit episcopo a cuius iurisdictione non est absolutus.
4 Item no. quod ex omnibus contractibus obligatur, vt quidam dicunt, sed non plus, quam sit a monasterio sibi commissum, & si non habet administrationem, tamen obligatur abbas, sed ad nihil tenetur, cum non habuit vnde soluatur. De maleficijs autem monachi non obligantur, nisi ad eos perueniret & eodem modo alii obligantur abbati ex omnibus contractibus cum monacho initis, si autem monacho auferatur res monasterij, vel etiam alterius, dummodo monasterium teneatur de illis agit abbas, sed si monasterium non tenetur de illis, tunc non agit, sed aget ille, cuius sunt, vel rei vendicatione, vel fur, vel alijs competentibus actionibus, & propter hoc dicimus, quod si monachus moritur, penes quem erant depositae res, quae detinentur per aliquem, nullam actionem habet abbas ad ea, sed si abbas videret res depositas apud monachum rapi, vel furto surripi, vel alias perire, & facile posset eas liberare, sane crederem quod tenetur depositi insolidum propter dolum suum, sed si monachus eas rapuisset, tunc esset secus, quia abbas non erat obligatus ex eius maleficio.
Sed dices quod si monachus vel iure, vel ab abbate prohibetur contrahere. 12. quaestio. 1. non dicatur. 16. quaestio. 1. sunt nonnulli. & c. de poenitentium. quomodo potest valere contractus cum eo initus, contra id quod est. C. de le. non dubium. 10. dist. vides. So. lex & canon intellexerant prohibere, quod non teneant contractus facti a praedictis personis, ita quod eis aliquid quaereretur, sed bene tenet in hoc, quod eis quaeratur cum quibus poterat legitime celebrari contractus, & talis est abbas, cui queritur omne lucrum proueniens ex contractu monachi, & ideo bene ab eius profectu tenet contractus possessio etiam iusta, quaeritur per monachum etiam fugitiuum domino ignoranti. ff. de acqui. pos. l. 1. §. per seruum. Si autem esset iniusta possessio, quae est restringenda, non quaeritur domino. ff. de acquir. pos. quod meo. §. fi. & leg. quod seruus. sed & ipsam si ratam habet acquirit. ff. de vi & vi armata. l. prima. §: cum procurator. Possess ionem autem serui, si fuerit turbata, & seruus & dominus peteret eam reformari. C. si per vim. leg. 1. omnia au tem quae detinet, praesumitur possidere, nisi contrarium probetur. argumentum. 18. quaestio. 1. cap. 1.
Fructibus) mirum videtur, quod episcopo adiudicamus fructus medii temporis, cum potius ipsi monasterio essent seruandi, cum de eis sit ratio ei reddenda. supra eodem, cum & plantare. de capel. mo. cap. 1. 6. quaestio. 7. cap. 2. So. quia edificauerunt ecclesias in dioce. alterius episcopi sine eius consensu, cum aedificium cedat solo. C. de rei. vend. l. 2. per consequens & hoc aedificium, siue ecclesiae ad episcopum dioce. pertinebant, fructus autem non dabuntur ei nomine ecclesiarum aedificatarum. supra, de suc. ab inte. c. 3. Et sic non est contra. supra, de relig. do. cum venerabilis. quia ibi non nomine ecclesiae, de qua agebatur, sed suo vendicabat temporalia. (Non tenere) hic non ponit causas quare tenuerit, sed posset esse, quia contra absentem non contumacem lata est. (De gratia) indulto sibi beneficio in integrum. supra, de in integ. rest. c. 2. de iure enim communi admitterentur post sententiam ad exhibendum. sup. de sen. & re iud. inter mo. C. de transa. sub praetextu. (Constitit) per testes vel confessionem & non per visum: quia Tapa non vidit originale (Manibus) hoc non est malum. C. qui testa. fa. pos. hac consultissima. (a manibus) & idcirco non praesumebatur originale, sed sumptum ( Libertatem) . id est, exceptionem ab episcopo dioce. datam, libertatem enim sibi non praescribit, nec habet, quia licet dioce. non praestet iura episcopalia, praestabit abbati, vel alij, vel ad minus Papae. supra, de praescrip. cum non liceat. & c. cum ex offi.
Imponentes) mirum videtur quod hic dicitur, quia aut monasterium prouocauit in libertatem, non assignata aliqua causa, & tunc licet non sit actum de priuilegio Papae, tamen decaetero agere non poterit, quia praetextu no. infra, etc. sup. de sen. & re iud. inter mo. argumentum. C. de an. excep. l. vlt. ff. de iud. solemus. aut assignauit aliquam causam, puta quia munitum erat, monasterium priuilegio episcoporum Colubriens. & tunc non obstante sententia, Papa propter hanc causam lata, poterat agere ex alia causa, puta quia munitum erat priuileg. Ro. pon. vt no. sup. de offic. ordi. conquerente. Respon. de iure communi verum esse, quod dicit, & quia monasterium totum ius su¬ um deduxerat in iudicium. Ideo fuit hoc necessarium beneficium restitutionis. Sed dices quare non dixit iniustam sententiam, cum inspecta veritate sit iniusta. C. de ap. eos. Respon. illud obtinet in causa appellationis, vt inspecta veritate iudicet primam sententiam iustam, vel iniustam, sed in causa restitutionis ex processu iudicat sententiam iustam, vel iniustam, potes etiam dicere, quod in causa restitutionis inspecta veritate, iudicatur prima sententia iusta, vel contra, & haec sententia iudicis, vel veritate inspecta erat iusta, cum pronunciauerit dum infirmam libertatem per episcopum datam, quae in veritate non tenebat, & nihil de libertate concessa per Papam dixerint: (non cognouerint) nec pronunciauerint: sed tantum de libertate data per episcopum (in caeteris) scilicet in expensis neceslarijs restituendis & alijs c.
5 Accedentibus, etc. per 40. an.) supra eodem. si de terra. contra so. nec iste, nec ille renunciauit priuilegio expresse, sed tacite vel praesumptiue, quandoque autem praesumitur vno actu renunciare, quando voluntarie, scienter, & directo contra priuilegium suum facit. supra, de consti. cum accessissent. & supra, de praeben. pro illorum. sed quandoque venit non scienter, vel expresse contra priuilegium, sed tamen alias praesumitur renunciare priuilegio. si per 3o. ann. contra fecit. supra eodem, si de terra. quandoque 40. vt hic. Et si quaeras causam diuersitatis haec est, quia licet vnus monachus qui est praepositus agris colendis, soluat decimas, conuentus tamen nescit, vnde vno actu non praesumitur renunciare. Item si soluit aliquando etiam sciente toto conuentu, non praesumitur voluntarie renunciare priuileg. sed lites exerceri, quod cum sit laudabile, non ei imputatur. ff. de alien. iu. mu. cau. fac. Item si res. §. 1. sed si 30. ann. soluit, non habet excusationem ignorantiae, nec voluntatis. supra eodem, si de terra. sed hic contradicit, quae requirit 40. ann. sed dic idcirco hic requirit prolixius tempus, quia conuent est vltra mare, & possessiones citra.
Item habent quasi infinitas, vnde non praesumitur scire, sicut illi, qui sunt citra mare, & per consequens non intelliguntur tacite renunciare, nisi spatio 40o. ann. In possessionibus autem, vltramontanis spatio 30. ann. crederem praesumptiue renunciare, etiam a templarijs, vel dic quod hic conuentus non iuuabat se, quia templarii tacite renunciassent priuileg. sed praescriptione, quae non currit nisi 4o. an. vel dic, quod haec tollit illam, vel dic, quod ibi ex priuilegio statim quaeritur alicui ius dominij, sicut hic quaesitum est dominium iure decimarum, ius & dominium quaesitum non admittitur, nisi legitimo tempore praescribatur: vt hic. arg. C de iur. do. impe. leg. 2. sed potest responderi, quia ibi non habuit dominium, sed potestatem rem pignoratam accipiendi in dominium, vbi autem ex priuilegio non datur aliquod dominium, sed potius aliqua potestascilicet vt non cogantur esse vltra certum numerum, vel vt dignitas non sit in ecclesia, tunc non sunt necessarii 40. an. ad hoc, vt videatur renunciare priuileg. sed sufficit vnus actus. sup. de consti. cum accessissent. cum M. Et est ratio diuersitatis, quia dominia rerum certis modis & cum magna difficultate amittuntur & quaeruntur: vt insti. de rerum di. per totum. & de illis modis non est, si semel vel aliquanto tempore permisit alium esse in poriessione suae rei, sed in priuilegio secus est, quae sola petitione quaeruntur, & in fantorem petentium dantur, sed ex eis nullum datur dominium, nam illa facile admittuntur, vnde forte secus dicendum est, in consuetudine, nam ibi si aliqua pote stas quaesita esset consuetudine vel iure etiam si nullum dominium ibi esset, vt si de consuetudine introductum esset, quod in hac ecclesia nulli assumerentur in canonicos, nisi essent in sacris ordinibus constituti, non videtur, quod licet aliquem in inferioribus ordinibus constitutum eligant, quod propter hoc videantur renunciasse consuetudini, quamdiu perseuerant, quia non licet consuetudines infringere. 11. distin. in his. Imo plus dicimus, quod siue sint consuetudines, siue constitutiones, siue priuilegia honorabilia, vel vtilia ecclesijs, illa nunquam intelliguntur renunciari per vnum, nec etiam per plures actus, quia etiam si expresse vellent, renunciare non possent. C. de transac. praeses. argumen. ff. de pac. contra. §. fi. nam in hoc casu, si omnes de capitulo velint aliquid facere contra priuileg. vel consuetas constitutiones suas, vnsolus posset contradicere, & etiam omnibus facientibus contra praedicta, si vergiin damnum ecclesiae, superior potest illud & debet reuocare. supra, de his quae fi.2 maio. par. cap. c. 1. & supra, de reb. eccle. non alie. si quis ad nostram. Si qua autem sunt, quae sint ecclesiae vtilia renunciare vel etiam indifferentia, tunc per vnicum actum contrarium renunciatur. sup. de consti. cum accessissent. & c. cum M. sed in casibus vbi loquitur praedicta decre. crederem, licet canonici non possint vlterius ex quo semel fecerunt contra suum priuilegium in suum fauoremilicet quia allegarent diminutionem suarum praebendarum. Crederem tamen, quod possint eodem priuilegio vti nomine ecclesiae, si ex receptione priuilegii ecclesiae laederentur, puta si propter modicitatem praebendarum non inuenirent canonicos residentes, vel non inuenirent bonos, & idem videtur in omnibus alijs similibus priuilegijs, cum hoc decreto canonicorum numero & sublatione dignitatum vtriusque fauorem. se & ecclesiae & canonicorum intelligitur concedi, & ideo licet vnus renunciet, & alius non intelligitur renunciare. Item si communibus & grauibus priuilegijs, quae habet aliqua gens aliquis non vtitur, non intelligitur quis renunciare, quo ad alia, si in aliquo omitteret illo vti, sed quo ad illud bene renunciat. C. de excus. tuto. voluntatem. C. de his qui spon. mu. sub. l. 2. & l. seqe. lib. 10. ff. de vaca. mu. l. praetor. in. §. fi.
Caput 14
CAPVT XIIII. 1 An si Papadicat retepimus clericos talis ecclesiae in proprios filios, uel spirituales, propter boc sint exempti. 2 Exemptus ratione rei, non exemptae subiacet iurisdictioni ordinarii.
CVM CAPELLA. ( Priuilegio) hoc priuilegium intuitu ecclesiae concessum est personis, vel potius concessum est ecclesiae in personis, nec propter hoc exempta est ecclesia, vel clerici nisi quo ad excommunicationem, & alia quae hic sequuntur, si autem dixisset, eximimus canonicos talis ecclesiae ab epo, clerici quidem exempti erunt a iurisdictione episcopali intuitu personarum, sed ecclesia in nullo exempta erit, & in omnibus episcopo respondebit, nisi in iurisdictione i clericorum. Sed quaeritur, si quis dicat, recipio clericos talis ecclesiae in proprios filios, vel spirituales, an propter hoc sint exempti. arg. quod sic. C. vnde vi. conquerebatur. Item arg. ad hoc, quia si res quae dicitur pertinere ad proprietatem Papae est exempta, ergo eadem ratione & filius, vel quicquid aliud dicitur pertinere ad Papam erit exemptum. Respon. quod talis non est exemptus, plus enim propter nomen filii in affectione, quam in exemptione eos recipere videtur. q. d. Papa: recepimus vos in amorem filialem, sicut cum dicitur subdiaconus papa, sonat in honorem, non exceptionem. 5. de ma. & obe. pro tuas. quamuis in arg. contrarium videtur, quia sicut quos princeps elegit in patres, non vult ab alio sub alterius potestate esse. in Authen. constitutio, quae de digni. Eadem ratione, nec quos eligit in filios, quamuis responderi possit patrem sonare in authoritate, quae non decet alterius potestati subiici filium in affectionem, quae non est indecens sub alio esse, secus autem videretur, si diceret, recipimo vos in proprios, vel speciales subiectos, quia tunc erunt exempti. Quidam tamen dicunt, quod si quando Papa recipit aliquos in proprios filios, & ille cuius filii prius erant con senserint, penitus sunt ab eius iurisdictione exempti, alias non. arg. ff. de adop. in adoptionem. Item not. quod licet isti non possint excommunicari, vel interdici, tamen possunt aliter puniri & condemnari per sententiam, quia hoc non continetur in priuilegio, quod diligenter obseruandum est. sup. eo. porro. & habetis expressum. inf. eo. ti. volentes. In his ecclesijs per parochianum prosequaris) not. exemptum ratione rei, non exemptae subiacere iurisdictioni ordinarii. de hoc no. 5. eo. porro. & habes expresse infra eodem, quoniam. ad haec. infra eodem tit. c. volentes. S vlti. glo. quo ad hoc.
Caput 15
CAPVT XV. cam baetdictios quoduel qua, velsent ponstur in literis, uidetur aliquid poni. 3 Quamuis probetur exemptio capitis non probatur exemptio membrorum. Exempti delinquenter quo in loco, & coram quo respondere teneantur.
EX ORE SEDENTIS. (A longis) non tamen longissimis, cum neutra pars praescripsit, vt infra eodem sequitur. §. nos igitur.
1 Quaestores) no. quod quando haec dictio quod, vel quae, vel sicut, ponuntur in literis, videtur aliquid poni. inf. de verb. sig. abbate. ff. de condi. & demon. quibus diebus. §. dominus. ff. de leg. 1. si seruus. C. si ita. & l. si. sic. §. 1. Arg. contraclsce quod est intelligendum conditionaliter. ff. de contrahen. empt. si fundum. & l. si rem. in fi.
2 In membris) not. quod licet probetur exemptio capitis, non probatur exem. ptio membrorum (exempta) quando menbra non sunt exempta, sed abbas exempte cui membra sunt subiecta, in membris delinquat dio. exemptum abbatem iudicabit, & puniet, & etiam deponet. supra eodem, cum capella. supra, de fo. compe. postulasti. seruata tamen forma constitutionis. infra eodem, volentes. supra, de fo. compe. Romana. sed si non delinquat in locis non exemptis constitutionum, sed delinquat in personis non exemptis, puta quia negligens est in regimine eorum, vel etiam quia iniuriam facit eis, quia tunc non habet potestatem diocesanus procedendi contra eum. Non enim sunt isti modi quare diocesani sortiantur forum in personis exemptis. Imo plus dicimus, quod dioces. propter praedicta delicta commifsa in personas non exemptas, non potest eum priuare ecclesia non exempta, vel eum suspendere, quod sic probo, quia hoc non potest facere dioces. nisi cum causae cognitione, sed ipse non potest cognoscere de praedictis delictis personae exemptae, ergo nec contra eum procedere. Item in hoc casu. s. quando membra non sunt exempta habebit abbas iurisdictionem super ecclesias: vt not. supra, de offic. ord. quanto. & c. cum ab ecclesiarum. & in hoc casu praesentabunt clericos praelatis, & fiet vt dicitur. supra eodem. cum & plantare. §. in ecclesijs. supra, de capel. mo. c. 1. supra, de praeb. in Lateranens. concil. vbi no. nisi essent pleno iure concessae. set quo ad. l. iurisdictiones & dioc. quia tunc ipsi instituent. 16. quaestio. 2. c. 1.
Item in hoc casu nunquam appellabitur ab abbate exempto, etiam a subditis non exemptis ad episcopum, quia non est ei superior, melius videtur quod appellandus est episcopus, & in hoc est superior. ar. hic. & supra, de ma. & obe. c. solitae. circa prine.
Item in casibus vbi quis sortitur forum ratione possessionis conuenietur abbas coram episcopo cum res sint in eius territorio, domicilium autem non potest habere, nisi in suo monasterio. Alii autem aseculares ficut & laici, plura possunt habere domicilia, & in ecclesijs suis, & extra, dummodo non teneantur ad residentiam. de fo. compe. postulasti. sed loca in quibus ipsi tenentur ad residentiam, semper debent pro domicilio reputari, licet aliqui contradicunt, si autem clericus duo¬ rum episcoporum delinquat, & iniuriam faciat clerico alterius episcopi, sub quo domicilium non habet extra illum episcopatum, tamen sub eo respondere tenetur, quia ratione clericatus sortitur forum eis. C. de epi. & cle. Authen. clericus. secus autem in abbate exempto, qui licet delinqueret in clericos dioc. cui reuerentiam debet, tamen coram eo conueniri non debet, quia non est eius clericus, imo exemptus, licet in aliquo sibi reuerentiam debeat, si autem membra sunt exempta, & non populus, tunc etiam si delinquat in membris exemptis abbas, tamen dio. nullam iurisdictionem in eo habebit. infra eod. volentes. de populo autem idem dicimus, sicut diximus, quando membra non sunt exempta. infra, de ver. sig. veniens. de hoc no. supra eodem, recepimus. & in hoc casu restitueret clericos in ecclesijs sine episcopis, sed si deponendi fuerint referant ad Papam. argumentum. supra, de offic. archid. ad hoc. si autem populus exemptr, tunc in nullo tenetur dioce. (membris) & ita quis tenetur duobus dominis, Papae. se ratione sui: episcopo, ratione membrorum, & pro vasallis. argu. ff. de ope. li. duorum ad hoc. supra, de ma. & obe. quod super his. glo. contra. 16. quaestio. 1.
Caput 19
CAPVT XIX. 1 Quid intelligatur concessum per baec uerba. concedimus talem ecclesiam tibi in proprios usus. 2 In alienationibus rerum ecclessae requiritur consensus episcopi. 2 Quanquam alitui conceditur ecclesia pleno are, in taligitur sibi concedi, quod sit sibi subiecua in temporalibus & ppiritualibus, nos autem quod conuertat eam in proprio, usuts.
PASTORALIS OFFICII. (Intrare) . de hoc no. supra, de offi. dele. super eo. (Introire). C. pro quibus cau. ser. ac. prae. l. 1. Idem dicimus, si alicu detur priuilegium super habendis decimis, dominium tamen videtur habere donationem fauore ecclesiae. C. de episcopis vt inter. si quis autem sua authoritate possessionem introiret, poterit cogi ad resti¬ tutionem possessionis per interdictum vnde vi, directum vel vtile, vel per hypothecariam, vel triticariam.
1 (Episcopali) nam per haec verba concedimus talem ecclesiam tibi in proprios vsus, intendit concedere, quod administrationem habeat ecclesiae, & quod sibi de temporalibus respondeatur, & quod retento bono statu ecclesiae superfluos reditus in proprios vsus conuertat, debet enim sibi concessam ecclesiam in primo statu retinere, bene tamen credimus, quod de voluntate & consensu dio. posset mutare primum statum ex iusta causa, vt si aliqua ecclesia est vbi consueuit esse multitudo canonicorum, quia ibi erat multitudo populi, mutato autem populo, vel eiecto remansit ecclesia cum diuitijs suis. Melius videtur modo, quod diuitiae istae transferantur ad aliam ecclesiam, vbi maius seruitium fiat Deo, quam ibi, & cum diocesanus nollet consentire cum superiore, aget: diocesanus autem episcopus habebit institutionem in hac ecclesia, & visitationem, & procurationem, & breuiter omnia spiritualia, & omnem iurisdictionem vt hic. supra, ca. cum & plantare. §. in ecclesijs. nec potest ille, cui data a est ecclesia, vendere e, vel pignorare possessiones huius ecclesiae pro soluendis de. bitis eius ecclesiae, cui donata est, & si qua relinquantur huic ecclesiae, in vtilitatem huius ecclesiae conuerti debent. Et breuiter dicimus, quod bene caueat sibi praelatus ecclesiae, cui donatio facta est, & quod si accipiat mutuum, nomine huius ecclesiae, conuertat pecuniam in vtilitatem illius ecclesiae, quia aliter de bonis eius non soluetur debitum, hoc autem ita distincte faciet praelatus ecclesiae, cui donatio facta est, alioquin sacrilegus erit. argumentum. 17. quaestio. 4. per totum. & tamen punietur per episcopum, & etiam ad officium episcopi pertinet, quod hoc fieri faciat. infra, de exceptio. cum venerabilis. & no. supra. de restitu. spol. olim. videtur etiam quod creditores huius ecclesiae per interdictum de separationibus possint petere, vt separentur bona vtriusque. 5. de sep. per totum.
Item dicimus, quod si in alia dioc. sit ecclesia donata, in alia donataria in alienationibus rerum ecclesiae donatae necessarius erit consensus episcopi sui, & in alienationibus rerum ecclesiae, cui facta est donatio requiretur consensus sui episcopi, cum alias si ecclesia vna habet in diuersis b dioce. possessiones solus consensus dioce. episcopi requirendus est, & non episcoporum, vbi possessiones sitae sunt. 17. quaestio. 4. in vendi. 12. quaestio. 2. abbatibus. si qua sine ex. 10. quaestio. 2. casellas.
3 Item dicimus, quod licet ecclesia con. cedatur alicui pleno iure, intelligitur sibi concedi, quod sit sibi subiecta in temporalibus & spiritualibus, non autem quod conuertat eam in proprios vsus, subiectionem enim omnem, quam prius habebat sibi concedere videtur. 16. quaestio. 2. visis. supra eodem, cum & plantare. & non fructus, quos non habebat, nec accipere debebat, nisi ex iusta causa, & cum multis solennitatibus, quas no. supra, vt eccle. benefi. c. 1. & facit ad praedicta. 10. quaestio. 3. quia cognouimus. supra, de reb. eccle. non alie. ca. 1. sed si prius ecclesiam aliipleno iure donatam in proprios vsus tenebat donator, tunc pleno iure sibi subiicere videtur propter verbum positum in donatione, scilscet concedo plene, & in vsus proprios concedere videtur, quia in donationibus est larga interpretatio habenda. 5. de dona. cum dilec. & c. pastoralis. eadem autem iura, quae diximus dioc. retmnere im ecclesia concessa in proprios vsus eidem retinet, & si vniat duas ecclesias quocunque genere vnionis, de quibus vnionibus. supra, ne se. vac. c. 1.
Caput 21
QVONIAM PER CONFESSIONES. (Vtrunque) quales sunt quae pleno iure sunt subiectae abbati, puta quia in eis ius percipit episcopale, vel quia abbati lege iurisdictionis & dioce. sunt subiectae, vel in temporalibus & in spiritualibus (clericum) hoc intelligitur de clericis morantibus in ecclesijs vtroque iure spectantibus ad monasterium (monachum) not. quod priuilegiatus iste non gaudet priuilegio, si vadat ad aliam ecclesiam, supra eodem, cum capella.
Caput 22
QVIA CIRCA. ( Retinendis). Nam in priuilegio continebatur, quod episcopus monasterio remit tebat omnes decimas, quae sibi episcopo debebantur de possessionibus monasteriiccanonicas) scilicet de consensu capituli. 3. de dona. pasto. Item quod fiat causa vtilitatis vel necessitatis, vel pietatis, & quod non sit immensa (plenisesima) supra, de dona. cum dilec. vbi no. fis.
Caput 24
CAPVT XXIIII. 1 Et si locus sit interdictus, potest tamen ibiteslebrari de licentia iuris. 2 An & quando possint subditi & parochiani ecclesiae interdictae eligere sepulturam in non interdictis ecclesii2 An liccatpriuileguato celebrare in loco interdicto alta uote &s ianuis apertir. 4 An interdicti admittantur ad officia.
ET PRIVILEGIA. ( Interdictae) . No. quod licet locus sit interdictus, tamen ponet ibi celebrari de licentia iuris, vt habes per totum hoc. c. & seq. & etiam de licentia hominis. 3. de appel. dilectis. sed si persona esset interdicta, vel suspensa pro suo delicto, non posset de licentia alicuius celebrare, nec suspendi posset interdictum in persona suspensi. Et est ratio, quia dum suspenditur interdictum in persona, vel licentiatur de celebrando, aut est poenitens & satisfaciens de eo, pro quo interdictus est, & sic postea non redibit in suspensionem sine sua culpa, & sine monitione. supra, de appell. repraehen. sibilis. fupra, de consti. cognoscentes: aut si non satisfecit ante satis factionem, non debet sacramenta ministrare. Si. dist. si qui sunt ministri, oportet si diaconus, quando autem locus vel ecclesia est interdicta secus est, quia & ibi celebrari authoritate episcopi, & suspendi potest interdictum, vel potius non est positum, & etiam improprie in tali locutione sumuntur verba, & est sensus: interdico ecclesiam, id est, eelebrantes in ecclesia, & ab hac sententia potest excipere, quos vult, & subiicere quos vult, & proferre etiam, quod certa officia celebrantes sint excommunicati, & non alij, & quod certo tempore. scet cum forte fuerit dominus terrae ibi praesens. argumentum. supra, de offic. deleg. sane. 2. de sponsa. non est. Vel etiam potest dici, si etiam diceretur proprie locus suspensus, quia tamen propter peccatum loci non est suspensus, potest ibi celebrari, vt hic. Et cessat obiectio, quam fecimus in persona suspensa, & hac ratione posset dici, quod si quis esset suspensus pro delicto alterius. 17. quaestio. 4. miror foelix. quod in illo posset suspendi interdictum (non negetur) non in illa ecclesia interdicta, sed in alia non interdicta (suos) hoc est aliud. set eiusdem priuilegiic suas) . id est, episcopo subiectas (hoc autem) haec sunt verba Papae, interpretantis ambo. c. supradicta priui. (habitu) hi si contraxerint tenet ma. trimonium, non tamen est necesse, quod assumant habitum templariorum, vel possunt habitum eorum assumere sine professione. argumen. supra, de reg. consulti. (bona sua). id est, omnia, alii debent sufficere si dent maiorem partem ( sepeliantur) tempore interdictae terrae.
2 Regularium) sed nonne est idem in omnibus alijs, quia & si ecclesiae sint interdictae. Tantum parochiani possunt eligere sepulturam in non interdictis ecclesijs. Respon. hanc decre. loqui quando interdicta est ecclesia propter populum, id est, in poenam populi temporalem, quae eis infligitur, etiam si non deliquerint ipsi, sed domini eorum vel aliqui ex ipsis, & si non omnes. Si autem interdicta esset ecclesia pro delicto clerieorum, vel propter violationem, tunc quisque posset vbi vellet eligere sepulturam, & audire diuina, sed in primo casu non possunt eligere sepulturam nisi ratione priuil.
3 Vt exclusis) tamen cantabunt & pulsabunt campanas, & ianuas tenebunt aptas, cum populus in eorum officijs debeat iocundari, quod non posset esse, nisi pulsarent campanas, vbi alte clamarent, quod alias non licet. infra, c. proxi.
Sed contra. sup. de consue. cum inter. sed potes soluere, quod ibi non dicit, quod priuilegiati non possint celebrare alta voce, & aperire ianuas, & per consequena pulsare campanas, sed quod ex sola consuetudine non possunt venire contra interdictum, & submissa voce celebrando, vel si esset episcopus vel collegium, cui ex priuilegio hoc competit, eodem modo non licet alta voce cantare, quia ad hoc ipsum eorum priuilegium restringitur. Vel dic & melius, quod non solum ex pri¬ uilegio, sed ex consuetudine potest aliquis habere, quod celebret tempore interdicti, sed quod alta voce, pulsata campana, & aperta ianua celebret, hoc non potest habere ex consuetudine, cum ex ea rumpatur neruus ecclesiae, supra, de consue. cum inter. & quia redigeret in grauamen ecclesiarum. supra, de conces. praeben. c. 1. sedex priuil. Papae sic, qui habet plenitudinem potestatis, & de cuius potestate disputare sacrilegium estsexcommunicatis) supra, de praeben. in latere. in prin. contra so. illud de iure communi, hoc de pri4uileg. Excommunicatis) cum priuil. solos excommunicatos excludat dicendum videtur, quod interdicti admittuntur ad officia, quod tamenrestringendum est ad eos interdictos, qui non sunt nominatim interdicti, siue deliquerint, siue non, argumentum. 24. quaestio. 3. si habes. 17. qo6. 4. miror. Item est restringendum etiam ad eos, qui nondederunt causam interdicto etiam si non nominatim, sed ingenete sunt interdicti. infra, eo. & c. proxi.
Caput 25
CAPVT XXV. 2 Nnposumntinterdicti etiamum locointerdido celebrare. 2 An familures epstoporum ant admittenque ad celebrandum officium in loco interdicto. 3 Priuilegiati quando non gaudeant priuilegio. 4 Interdicti peregrinantes, an possmt audire diuinidalgentia non debet gandere quimodicam causam praestiterit interdicto.
QVOD NONNVLLIS. (Et interdictis). Sed quid si inter non excommunicatos, vel non interdictos admissos ad officium horum priuilegiatorum sint literati non priuilegiati, nec interdicti, siue clerici, siue laici, nunquid cum eis poterunt in suo officio dicere vel celebrare? Respondemus quod non, quia cum virtus interdicti hoc habeat, quia etiam interdicti in loco interdicto celebrare non possint, vt not. supra, de exces. praela. tanta. non videmus, qua ratione cum eis possunt officium dicere, sed possunt cum alijs cantare, vel legere non in suo officio & audire, quia etiam sine eis possunt in ecclesia orare. Alii tamen dicunt contra: & hoc locum habet in his priuilegiatis, qui habent priuilegia, quod in terris interdictis celebrent, secus autem dicendum videtur in tem¬ plarijs & hospitalarijs, qui priuilegiati sunt non tantum vt ipsi celebrent, sed indistincte & impersonaliter est eis concessum, vt semel in anno in aduentu eorum celebrentur diuina, non per eos tantum, sed per quoscunque, & tunc etiam omnes recipi possunt ad diuina, nisi sint excommunicati. supra, c. proxi.
2 Quid de clericis familiaribus huius episcopi, vel aliorum priuilegiatorum. Respon. eos admittendos ad celebrandum officium, quia videtur eis concedere, vt cum suis familiaribus dicant, quia alias nihil eis conferret. argumentum. infra eodem, c. in his. & supra, c. proxi. 1. respon. Si autem conuentui concedatur priuilegium, familiares admitti non debeant ad celebrandum officia, nisi super hoc fuerint priuilegiati, & hoc satis innui videt. 3. c. proxi. sed tamen ibi loquitur de comprehensis in generali interdicto ( quandoque) q. d. non semper quia si ex celebratione oriretur scandalum, vel si esset infamae factum, propter quod positum est interdictum non debent celebrare.
3 Qui causam aliquam) not. priuilegiatos huiusmodi non gaudere priuilegijs, si causam vel fraudem commiserint in eo propter quod positum est interdictum, idem dicimus de singulis laicis, quantum ad hoc, vt si dolum, vel fraudem commiserint, non gaudeant indulgentia, si quam habent, quod tempore interdicti possint audire officia. Item si propter aliquos puniendos, vel alium in eis veluti dominum, & in familia positum sit interdictum, etiam extra terram interdictam non possunt audire officium, si autem nihil deliquerunt, nec causam praestiterunt quare terra interdiceretur, si terra vel villa, vel prouincia pro alterius delicto interdicta est, tunc secus est, quia in hoc casu non sunt personae interdictae, vel si sunt interdictae, sunt tantum interdictae ne ibi accipiant sacramenta, vel audiant officia, & ideo bene audient extra terram interdictam, & etiam in terra illa ab his, qui habent priuil. quod quossibet interdictos possint admittere ad officia, vel sacramenta tempore generalis interdicti: vt supra, c. pro2i. argumentum, pro his. infra, de pe. remissi. quod in te. in fi. vbi dicitur, quod possunt peregrinari, & in peregrinationibus plus consueuerunt homines interesse diuinis officijs, quam in alijs pijs operibus.
Item sufficit quod non est a iure pro¬ hibitum, quod non possunt audire diuina, quia poenae non sunt extendendae. de poe. dist. 1. poenae. & licet dixerimus, quod possint audire in terra interdicta diuina apud illos, qui habent generale priuilegium, quod omnes admittant ad sua officia, non tamen possunt audire apud illos, qui non habent ita generale priuilegium, sed tamen habent priuil. quod tempore interdicti possunt celebrare exclusis excommunicatis, & interdictis. Item videtur quibusdam, quod hoc habet locum vbi interdicta est terra vel villa, vel prouincia vel ecclesiae, secus autem si interdicatur aliquis specialiter, vel si interdicatur aliquis cum fautoribus suis, vel interdicatur familia, vel dome alicuius, vel populus alicuius villae, quia bae personae intelliguntur interdictae, & ideo nunquam debent diuina officia audire, nec sacramenta recipere. argumentum. 17. quaestio. 4. miror. 24. quaestio. 3. si habes. infra, de sen. excom. quod in dubijs.
Caput 26
CAPVT XXVI. 2 Actio de dolo competit, quando aliquid dolo factum est, & ubiqu alia actio non compes tere potest.
QVANTO. Querimoniam). Non videtur quod Cluniacens. possint habere aliquam actionem contra hos episcopos, quia non iniuriantur, cum non sint serui, vel filij, vel vxores, vel aliae tales personae, quae excommunicantur, quarum occasione detur actio iniuriarum. Item quid ad monachos, si episcopi male se habeant in suos subditos. Respon. quia dolus facit competere actionem de dolo ad suum damnum consequendum, quae competit, vbicunque alia actio non competit, & aliquid dolo factum est. ff. de dolo. l. 1. vel si velint ad poenam in fligendam episcopis accusarunt eos de crimine stellionatus. ff. de cri. stel. l. pe. Item episcopus & alii praelati bene agunt contra archiepiscopos, & alios qui habent modificatam iurisdictionem, vel in casibus tantum in suos subditos, si excedunt & in iu¬ re, & de dolo, & per hoc sequitur quod praecipietur eis, quod decaetero non excedant, & quod reuocent quod post lit. contest. in Authen. de dolo excesserint. veniant autem in hac eadem actione de dolo reuocatio & satis factio excessuum praecedentium lit. contest. dummodo petentur expresse, vt no. supra, de rest. spo. grauis. (verba)contra arg 3. eod. c. porro.
Caput 30
CAPVT XXX. 1 Non ualet rescriptum impetratum, per quod aufertur possessio, quam alius tenet. 2 Priuilegia alijs praeiudicialia stricte sunt iuterpretanda. Priuilegium exemptionis quomodo sit intele ligendum. Nost exemptio alicuius loci, nisi cummagna deliberatione. 4 In accesforijs non fit tanta examinatio sicut in principali. lus alicuius rei, facilius per priuilegium tob litur, quam possesuio.
DVDVM. (Decimis). Moniales denegabant soluere quasdam decimas, de quibusdam noualibus monachis de Bucellae, quas iidem monachi pacifice poscidebant ecclesiae priuil. quod impetrarunt moniales de decimis noualium non soluendis, sed male, quia priuilegium non extenditur, nisi ad futura noualia, hoc non est verum, quod hic expresse apparet, quia Papa haec noualia appellat, & tamen prius redacta erant ad culturam. Ioan. autem dicit hoc non raeiudicare priuilegio de nouo impetrato, quia non fecit mentionem, quod monachi erant in possessione decimarum noualium, & ideo ad illas non extenditur, quia Papa non intendit per aliquod rescriptum auferre possessionem, quam alius tenet, imo si tale rescriptum impetretur non valet. C. vnde vi. meminerint. & C. si per vim. I. 1. Cerant) prior & conuentus.
In possessionem) idem credunt quidam, & si non essent in poss. dummodo alias essent ei debitae, quia priuisegium extenditur tantum ad futura noualia. Hoc non est verum, vt dixi in glo. quod impetrarunt, etc. per hoc generale priuilegium non intelliguntur dari decimae quarum possessionem alii habent, sed nec illae per quarum subtractionem graue parochiali ecclesiae praeiudicium fieret. infra, de verb. sig. quid per nouale. priuilegia enim alijs praeiudicialia stricte interpretanda sunt, & quantum potest ad iuris consonantiam reducenda. ff. de vulg. sub. ex facto. argumentum. supra, de deci. suggestum. cum contingat. ex parte.
Item videtur in priuilegio exemptionis, quia si ibi dicitur, eximimus monastet rium tale cum suis capellis, est intelligengum de his, quas alius possidet, etiam per quam donationem prioribus dominis non fit graue damnum. argumentum. praedictorum iurium. Est ergo sic intelligendum dictum priuilegium, vt si aliquae possessiones in aliqua dioc. dentur monasterio sic exempto, scilicet cum suis capellis, & ibi aedificet monasterium aliquam ecelesiam, illa erit exempta, dummodo de illis possessionibus ante illius aedificationem ecclesiae modicum emolumentum consequeretur episcopus.
Item hoc habet locum, vbi de alieno sit gratia, quia si de suo daret, larga fieret interpretatio. supra, de dona. cum dilectus. & bene posset petere decimas a capellis, quae ab illis detinentur. C. de bo, vac. l. 2. tamen in primo casu potest dici, quod si decimae aliquae detinentur iniuste ab aliquo, quod priuilegiatus petere eas potest, & non ille, ad quem de iure pertinent. Praesumendum enim est quod facilius concessisset ea, quae ab alijs dominis male detinentur, quam ea quae nec a dominis, nec ab alijs detinentur. argumen. tum. supra, de feu. c. 2. Quidam tamen in aliquibus praedictorum dicunt contrarium. is. si priuilegium dicit eximimus tale monasterium, nam in hoc casu etiam si alius erat in possessione eiusdem monasterii, quando exemit, tamen tenebit exemptio, nisi expresse probatur a parte altera, quod obreptitiae fuit obtentum priuilegium. s. quia suggestum fuit Papae, quod nullus erat in possessione, vel malitiose hoc ipsum tacitum fuit. Aliud enim potest dici in nominatim expressis, aliud in non expressis. argumentum. ff. si quis cau. sed &. §. 1. ff. con. prae. in tradendis. cum enim non fiat exemptio, nisi cum magna deliberatione, praesumitur quod Papa omnia sciuerit, etiam de alterius possessione, & de alijs, nisi probetur a parte aduersa obreptio, secus autem cum in priuileg. decimarum, & maxime noualium, & laborum propriorum, quae cum minori difficultate conceduntur, nam in his posset dici, quod si priuilegiatus tempore, quo agitur, est in possessione decimarum bona fide, tunc primo domino incunbit probatio, quod tempore impetrationis ipse erat in possessione. Si autem priuilegiatus non est in possessione tempore, quo agitur, sed dominus primus, tunc ineumbit priui. onus probandi, quia tempore priuilegii concessi dominus non erat in possessione. arg. ff. si vsusfr. pet. vti. in prin. ff. si ser. vendi. sicut. §. sed si quaeritur. Si autem neuter est in possessione, videtur quod standum est priuil. & hac rat ione videtur quod etiam si exprimat ecclesias. lscet quasi accessorias. VERBI GRATIA:eximimus tale monasterium cum talibus ecclesijs suis, intelligendum est si sunt suae, quia per haec verba non intelliguntur dare idem, intelligendum est si alius non est in possessione subiectionis eorum bona fide.
4 Item & si alii non fit inde graue praeiudicium, nam in accessorijs non fit tanta examinatio, quanta fit in principali, aliqui tamen contradicunt, & licet haec decre. exigat tantum, quod alius sit in posses. sione ad hoc, vt priuilegium valeat, tamem necesse est, quod habeat proprietatem iuris decimarum, vel subiectionis eorum bona fide, si enim solam possessionem haberet, bene valet priuilegium, sed de proprietate ideo non fit mentio, quia de eo certum erat, quod penes aliquem erat, siue per priuilegium, siue per praescr iptionem, vel ad minus alijs deficientibus per iussionem. Aliqui tamen dicunt quod si aliquis habet possessionem decimarum vel alterius iuris bona fide, etiam sine propritate, tamen impedit vires priuilegii. arg. 5 te eonces. praeb. & ec. non va. cum nostris. de possessione autem male fidei certum est, quod non impedit vires priuilegii. ( Moniales) & est bona ratio, quia ad hoc non extenditur, quia impetratum est per veri suppressionem. ff. de va. & excu. l. 2. Sed nos dicimus hoc priuilegium habere locum, etiam si alii declarant de iure, dummodo eis non fuerint solutae, nec monachi earum habuerant possessionem, & tamen credimus, quod moniales male determinauerint illas decimas, cum etiam essent alijs debitae, & quod monachi ad fructus decimarum pro tempore praecedente priui. habent actionem, & tamen per illam absolutionem, quam facient moniales, non acquirent monachi possessiones, & quia nunquam per id, quod sequitur & soluitur ex condemnatione, quaeritur possessio alicuius rei, vel iuris, nisi vel alias in eam ducantur. Nec mireris si per priuilegium faciliter tollitur ius, cuius possessio non habetur, quam possessi osaltera) monialium (de hoc) scilicet, de possessione mona. (decimis) simile. supra, vt lit. pen. dilec. de hoc plene. I. de verbo. signi. quid per nouale. glo. no. quod haeo probatio.
Caput 31
QVIDAM. (Domibus) sup. eod. cum & plantare. §. de confratribus (in domibus) supple in habitu a seculari, el nisi dederit priuilegia. 5. eo. vt in priui. vel illud loquitur tantum in sepultura, quae eis denegari non potest, & non in exceptione & iurisdictione. 3. eod. cum & plantare. §. de confratribus. 3. eod. tuarum. in fi.
Caput 32
CONSVLTATIONI. (Memoria) si enim extat memoria, quod aliquando occulta fuerit, licet multo temore steterit sine fructu, tamen non censetur iure noualium ( culturam) id est, ad fructificandum quantumcunque ei fructum primo feret, non dicitur nouale, cum & de primo fructu decima solui debet. 3. de deci. non est. nisi esset ita modicus fructus, quod ex perceptis parum commodi & ex dimissione parum incommodi ecclesiae obueniret. inf. de ver. sig. quid per no. scenseri) similiter & quae proximo tempore ante fructificaret (nomine) not. non intelligitur extenditur enim ad futura. S. eo. dudum. vel aliter vt no. 5. eo. dudum. (alias) id est, futurum (alias perpetuo) non censeretur iure noualium.
Caput 33
VOLENTES RATIONE. delicti. C. vbi de crimi. agi opor. Authen. quia in prouincia. 3. de fo. compe. c. fi. (In his) scilicet, quo ad conuentionem & iurisdictionem & nec coram) conueniri possunt (ordinarijs) locorum vbi commissa sunt delicta contractus initi, vel res est litigiosa sexemptio) monasterio enim exempto non solum ecclesiae, sed etiam domus monasterii exemptae sunt. 12. q. 1. necessaria nulla. 17. q. 4. id constit. 3. de immu. eccle. c. 1. Imo quidam dicunt, quod etiam arrae orti. & totus mansus, quae sunt iuxta eeclesiam exempti sunt. sup. de censi. c. 1. (nec nisi) supple coram ordinarijs locorum(delinquunt) exempti. Conueniantur) id est, & conueniantur & mitti petantur & idipsum, scilicet, quod possunt conueniri, vbi delinquunt & contrahunt, & vbi res est litigiosa. Item quod non sunt mittendi illi, qui habent indulgentias ab ordinarijs suis ad loca, vbi deliquerunt, vel contraxerunt, vel res est litigiosa (ad ista) scilicet, suspensionem & iurisdictionem, & excommunicationem. (Penitus) quia sic se habent verba priuilegii. supr. de priuileg. porro. (non possunt) si ibi delinquunt vel contrahant & vel gerat) hoc ideo dicit, quia si irent causa visitandi vt transeuntes, vel ex alijs similibus causis, non possunt ab huiusmodi ordinarijs conueniri, & si ibi delinquant vel contrahant. Locum ha bere) quo ad hoc, quod vterque potest eum excommunicare abbas ratione abbatae, vbi locum habet, & episcopus loco prioratus qui est sicut in sua iurisdictione. ar. 5. eo. ti. c. cum capella.
Sed contra. 3. de re. do. ne nimia. vbi dicunt, quod monachus non debet habere locum in diuersis monasterijs. Sol. illud intelligitur, quod non debet habere locum impositus diuersis monasteriis. ff. de elec. constitutis. sed abbatia cum suis prioratibus non dicuntur penitus diuersa. Item potest intelligi, quod non potest habere locum in diuersis monasterijs quo ad hoc, quod in vtroque intersint in electionibus, & quod ad alia communia negotia vtriusqe monasterii vocentur.