Titulus 15

CAPVT I. 1 Impotentia coeundi quibus modis probetur. 2 Frigiditas uiri quotupliciter probetur. 3 An admittatur probatio mulieris uolentis per aspectum corporis probare se uirginem. 4 Cuiusmodi iuramentum requiratur contra matrimonium. Quando probationes uiri & mulierus sunt pares circa impotentiam cocundi, quae praeferantur.

ACCEPISTI MVLIEREM. (Per mensem) idem est si per annum vel diem, idem est si per centum annos. (Per veum) per iuramentum vtriusque cum septima manu propinquorum, 33. quaest. 1. cap. 2. vel quia membrum habet aridum, & est tutius, quod tunc etiam per triennium expectent, cum finale iudicium de futuro pendeat. inf. eod. lauda. & cap. fraternitatis. in fi. tamen non creditur necessarium, quod tantum expectent, si aliter constet indubitabiliter de eius impotentia, puta quia iam plene adultus esset, & indubitabiliter ariditas appareret. inf. eod. lauda in princi. & c. fraterni. ibi sed per errorem. Vel potest dicere, quod principium huius decre. loquitur, quando con fitetur ambo impotentiam viri, & tunesi per vnum mensem simul dederint operam copulae coniugali, etiam si non apparteat impotens propter paruitatem & aridita. tem membri, & etiam quia mulier incorrupta ostenditur, & etiam si hoc non appareat, sed virum impotentem dicunt, tamen necesse est, quod sept ima manu propinquorum hoc probetur, vt hic, quia potest esse, quod licet membrum sit paruum & aridum, tamen semen potest emittere, sicut & vrinam emittit, & propter hoc dubium, non sufficit probatio aspectus corporis vel concessio, nisi ad. sint iuramenta propinquorum. Item non suf ficit, quod vna die manserit mulier cum viro, imo necesse est, quod ad minus per mensem fuerit in experientia copulae coniugalis. Item si steterit cum viro plusquam per annum quod non reclamet, etiam si postea omnia indicia frigiditatis viri ostendere velit, & etiam iuramenta praestare vlterius non audiuntur, quia omnibus modis praesumitur carnalis copula interuenisse, quamuis in hoc casu posset dici probabiliter, quod etiam post annum & semper, si confitentur impotentem virum separari debent iuramentis praestitis, & maxime si praedicta iudicia frigiditatis apparent. Sed videtur quod deberent esse triennio in probatione copulae coniugalis. inf. eo lauda. So. illa loquitur, quando nulla vel pauca signa frigiditatis apparent, & tuncerit necessarium triennium, vel intelligitur, quando fuerint simul plusquam per annum, quia & tunc potest mulier petere separationem, sed triennio erunt in probatione, vel illud habet locum, quando prius non potest probari frigiditas viri, quia tunc dadum est triennium, & hoc ipsum sonat litera illius. c. Sed quia hic ante probatur frigiditas, non est necessarium triennium, vel hic loquitur, quando vterque confitetur, ibi quando alter tantum, sed & quando ambo confitentur videtur nece sse hoc triennium. inf. eo. c. fi. sed dic ibi loqui vltra annum quando cum eo manserat.

Secunda autem pars huius decr. loquitur, quando muliet dicit maritum frigidum, sed ipse negat. In hoc casu enim si per sex menses steterit cum marito sine reclamatione, nunquam decaetero praetextu frigiditatis poterunt separari, & hoc ideo quia praesumitur ab eo cognita, nec prode¬ runt ei praedicta indiciafrigiditatis viri & suae virginitatis, quia potest esse, quod propter modicum membrum viri, mulier adhue apparet integra, vel aliter timet oculi deceptio. Tertia pars dicit, quod si tantum per duos menses, vel per minus spatium sex mensium fuerit cum viro, & tunc reclamauerit de frigiditate viri, etiam si vir neget, tamem si probauerit per iuramenta frigiditatem viri, & nihilominus per alia indicia viri, vel per aspectum sui corporis, separabitur matrimonium, sed in hoc casu, non est necesse triennium experientiae copulae coniugalis, vt in illa decre. laudabilem. & hoc ideo, quia cito reclamauit, sed in secundo casu hic. sup. proxi. not. posset dici succurri mulieri, quae nimis tacuit per experientiam triennii, ad hoc facit decre. laudabilem, & hoc magis literae consonare videtur quicquid dicat glo. not. in hoc casu, & in c. laudabilem.

2 Et no. quod tria argumenta inuenta sunt ad probationam frigiditatis, scilicet aspectus corporis, iuramenta septimae manus propinquorum, & triennium, sed discretus iudex prouidebit, & vtrum vnum solum, vel duo, vel omnia tria argumenta faciat praestari, & cum in sententia separationis matrimonii periculum animae vertatur, melius est quod superabundent probationes, quam deficiant. (reparare) not. contra sententiam veniri veritate manifesta (reparare). 33. quaest. 1. si per sor. contra solu. illud tenet quando propter maleficium separatur, sed hoc quando propter frigiditatem. Alii dicunt illud derogatum & melius (dimidium) idem si post duos menses, vt inf. sequitur. hoc non placet. (Credendum) nisi mulier per aspectum corporis velit probare se virginem, quae probatio praefertur, sup. de proba. proposuisti. Aliqui tamen dicunt, quod in hoc casu etiam si mulier per aspectum corporis velit probare se virginem, nec admittitur, cum possit & consensisse videatur eum habere vt fratrem, & si non possit eum habere vt maritum. inf. eod. consulta. & quia si propter frigiditatem viri separaretur, daretur mulieri licentia nubendi alij, sed potest esse, quod mulierest virgo, non quia vir sit impotens, sed quia sibi coniungi non vult, & tunc non est licentia sibi danda nubendi alteri, sed vir cogendus est ad eam accedere, si autem ambo confiterentur virum impotentem, liciteseparari possent, cum solennitate supradicta. sup. eod. in princi. (caput) . 33. quaest. 1. si quis vxo. & sunt hae rationes, quia tractu temporis praesumitur contra eam. sup. de spon. ad id. & quia quilibet praesumitur potens. 50. di. quia. Et quia stat pro matrimonio quod est fauorabile. 32. quaest. 1. dixit.

(Perrectum) id est, iuramentum cum septima manu propinquorum mulieris, nam quando aliqui confitentut contra matrimonium, ne colludant hoc iuramen. tum est necessarium. sup. de eo. qui cog. consan. vxo. suae. super. 33. quaest. 1. si quis. nisi fama eorum assertionem adiuuet, quia tunc exoneratur probationibus horum iuramentorum. 35. quaest. 6. si duo. hoc non placet, quando petitur separatio propter frigiditatem, vbi parum aut nihil fama valere potest. Sed secus est in consanguinitate, vbi multum valet fama, sed de hoc plenius no. sup. de praesum. tertio. sed licet non credatur contra matrimonium, vt hic dicitur, pro matrimonio bene creditur, nisi esset impedimentum alterius matrimonii. 31. quaest. 2. Lotharius. vel nisi de falso suspecti essent, & quod dicitur non credi eis contra matrimonium intelligendum est separandum, secus si vellent separare torum propter continentiam: 33. d. 5. qued Deo.

5 Contra id quod hic dicitur cilicet quod creditur mulieris iuramento cum 7. manu. Sicopponitur. Quid erit si maritus cum totidem sit paratus iurare, quod coire potest, vel quod cognouit eam, dico quod tunc praefertur probatio viri propter rationes, quas hic notaui. Habet ergo locum, quod hic dicitur, quod vir tantum & simpliciter dicit, quod cognouit eam, mulier autem & dicit, & iurat cum septima manu propinquorum aliqua etiam praesumptione ariditatis vel alia praecedente. Potest etiam intelligi, quia si mulier dicit se incognitam & virginem, & vir dicit se cognouisse, si post duos menses hoc dicat mulier, non admittetur probatio mulieris volentis se probare virginem per aspectum corporis, sed tantum viro creditur, cum saepe fallatur oculus. 27. q. 1. nec aliqua. Idem etiam si vellent eum probare maleficiatum non admittetur mulieris probatio, & hoc propter rationes in alia glossa assignatas, secus autem si vellent probare per aspectum corporis maritum frigidum, vel maritus mulierem arctam, quia in hoc bene admitteret eius probatio, cum haec satis de facili cognoscantur, secus autem si ante duos menses protestetur de impotentia mariti.

CAPVT II. 1 Senei an & quando contrapere possint.

QVOD SEDEM. ( Impotentes) propter frigiditatem, velalio perpetuo impedimento, nam senes licet sint impotentes propter defectum caloris, quia tamen beneficio medicinae coire possunt, & contrahere possunt. ar. C. de nup. sancimus. 31. q. 1. apparuit. & c. quod si dormierit. De paruulis autem dic vt no. 3. de despon. impu. puberes. & c. continebatur.

CAPVT III 1 Vitium de nono contingent non debet scparare matrimonium.

EX LITERIS TVIS. ( Contraxit) id est, contraxisse apparuit, si enim certum esset, quod infirmitatem propter impotentiam mariti contraxisset, non bene sequeretur, quod sit vitium, ete: nec propter vitium de nouo contingens debet separari matrimonium.

CAPVT IIII.

CONSVLTATIONI Tuae. Incredibile) satis apparet nic hanc decr. loqui in eo casu, quando quis contraxit scienter cum impotente, operatur enim scientia eius, quod eam teneat in sororem, si autem ignorantor contraxisset cum arcta, non cogeretur eam habere vt sororem, licet posset fi vellet. inf. c. proxi. potens autem si cum alia contrahat semper tenet matrimonium quamuis in primo casu arctam vt sororem tenere cogatur & alere.

CAPVT V.

LAVDABILEM. (Requisisti). Prima pars decre. loquitur, quando vnus coniugum dicit se cognouisse, alter diffitetur, quia tunc debet dari triennium & iuramentum 7. manus propinquorum alterius coniugis, scilicet negantis copulam. Secunda autem pars loquitur, quando vterque confitetur, & tunc non est necesse dari triennium, sed sufficit septima manus parentum vtriusque coniugis. Intellectus huius decre. satis declaratur. sup. eod. c. 1. in glos. quae inoipit, per iuramentum(naturaliter) i. in his qui nar turaliter frigidi dicuntur ( celebrati con. iugii) & cohabitationis, ex quo dederunopera copulae carnali. 33. q. 1. si quis: ( prius) nam si primo probari possit, puta quia habet membrum siceum & aridum, statim petenti dabitur licentia contrahendi. inf. c. proxi. quando autem est dubium expectat per triennium. Authent. de nup. §. per occasionem. vel melius si confitentur & multa indicia frigiditatis apparerent, & insuper praestaret iuramenta parentum, vel aliter vt not. sup. eod. c. 1. in glo. per iuramem. (Triennium) tanto tempore expectabit maleficiatus, nam fi hoc tempus sufficit naturaliter frigidis, multo fortius illis qui non contraxerunt a primis componentibus vitium. inf. c. vlti. Nos dicimus, quod propter maleficium, nunquam separatur matrimonium, vt no. inf. eo. c. proxi. ( voluerint) . i. non potuerint(decretum)33. q. 1. quod autem(per iudicium). i. aspectum corporis vel testes. sup. de proba. proposuisti. erat enim virgo, nec habet necesse habere septimam manum propinquorum, vel dic cum saepe oculus fallatur. 27. quest. 1. nec aliqua. semper necessaria est septima manus. inf. eod. c. vlti. in arcta tamen secus dicerem inf. c. proxi. quaeest infallibilis probatio, nec placet.

Alii dicunt, id est, per aspectum corporis viri, quod siccum & aridum membrum habet, & non est hic necessarium habere 7. manum propinquorum, sicut & vbi probatur arcta . inf. c. proxi. (separentur) tam vir quam mulier, secus si propter maleficium, quia potest esse maleficiatus cum vna, & non cum altera. 33. quaest. 1. super sortiarias. hoc non placet (vxorem) vxor enim esse non potest, cum non ibi esse duo bona matrimonii, proles & sacramentum. 27. q. 2omneccognouerint) nec per aspectum corporis probare possint, cum sit mulier corrupta, & vir habeat membrum aptum (vterque) Quid si alter iurare nolit? Respon. vt dixi sup. eod. c. in gl. per iuramemtum (effecti) hic iurabunt principales, purgatores autem quod credunt eos verum iurare. argu. inf. de purg. ca. quotam e2. Quales autem debeant esse purgator es. dicitur de pur. c. inter. (tunc) scilicet primcipales & sacramentales, si scienter maailrars.

CAPVT VI. Mulier non apta patiuirum, si pestea, vaet peropus medici, uel per concubitum ae l ee ranzaae uiri reddatur apta, semper est restinre2a emaprimo, & de hoc uide in num. 3. 4 & e. 2 Id quod non nisi illicite fieri potest, dicitur non posse fier. 5 Quando sententia ualeat contra rem prius iudicatam. Votum an & quando impediat matrimonium. 6 Ecclesia saepe in his, quae sunt de iure naturali, & specialiter super matrimonio, & contra matrimonium constatuit. comparatur arcta frigido.

FRATERNITATIS. ( Prouidas) id est, peritas. inf. eod. c. si haec autem duo in eis requiruntur, quod sint honestae & peritae. ff. de vent. inspi. l. 1. I. c. vlt. & sup. de proba. proposuisti (sub periculo) imo iurare debent. sup. de proba. proposuisti. & hoc modus est iurandi( deerat) id est, inutilis erat ad matrimonium contrahendum (qui) non dicitur autem, quod hic fuit medicus, vel concubitor, & ideo hinc orta est causa dubitationis ( solenni) deuouendo se alicui religioni in manu eius qui potestatem habeat ordini aggregandi. Nos tamem dicimus idem, & si nulli religioni se deuoueat, sed aliter solennizet votum, quod qualiter esse possit, not. de reg. & transe. (porrectum. (Religionem) quia transeundo ad religionem, & solummodo habitum nouitii suscipiendo, simplex votum solennizatur. sup. de reg. & trans. consulti. & c. statuimus.

Miraculum) melius placet, quod siue per opus medici etiam cum corporali periculo, siue per concubitum alterius viri, etiam dissimilis in genitalibus reddatur apta primo, semper restituenda est primo, & hoc satis apparet, vbi dicit propter diuinum miraculum, etc. hoc ipsum etiam probatur rationabiliter, quia si mulier est arcta vni omnibus arcta est, & si vni est cognoscibilis, & omnibus est cognoscibilis. Item si vni est cognoscibilis, non est arcta. Item si aliquando est cognoscibilis, non habet neque naturale, neque perpetuum impedimentum, & si ita non est a primo viro separanda, & si separata fuit per errorem, comperta veritate debet primo viro restitui, vt hic. Item quod dixi de corporali periculo, sic probo, quia si ante incisionem in corporali impedimento contraxerat cum vno solo, nulla ratio est, quare non debeat complere promissionem factam de matrimonio contrahendo cum eo, & etiam imputandum esset mulieri, si postea cum alio contraheret, si vero ante incisionem cum pluribus contraxisset, sicut cum primo non tenet matrimonium, sicut falso asserunt, multo fortius nec cum seo eundo, vnde secundo nullo modo restituenda est, restat ergo, quod semper est primo restit uenda in hoc tamen articulo scilicet quando per incisionem periculosam red. ditur apta primo, videtur contraria litera praesens.ilsce absque corporali periculo, sed expone. i. absque morte. q. d. si mors non fuerit subsecuta ex medicamine, semper restituenda est primo viro, & hoc innuit quod sequitur. inf. §. per hoc tam grauis. vt ex ea mortis peri. etc. haec glos. placet. ( Humanum) siue medici siue mariti tam cognoscentis etiam cum aliqua violentia, sed absque periculo corporis, nam licet per assuefactionem alterius posset reddi, habilis marito, vel etiam mariti, sed non nisi cum corporali periculo, non crederem matrimonium tenere, vnde si nubat alij, non simili tenebit matrimonium, hoc non placet. (HIumanum) licitum, nam quod non nisi licite fieri potest, dicitur non posse fieri. 22. q. 2. faciat. non enim crederem licere per assuefactionem alicuius iuuenis, qui & paruum & durum membrum haberet aliquam inhabilem ad cognoscendum ab aliquo, qui haberet maius & debilius membrum habilitari eidem. Imo etiam si postea fieret habilis per vsum talis adulterii, non tamen est inter eos matrimonium, sed sponsalia tantum, sicut in impuberibus. sup. de despon. impu. puberes. hoc quod dicitur de impuberibus non placet, vt no. sup. eo. c. 1. & sup. de despon. impu. puberes.

(Humanum) hinc colligitur so. pe. quaestionis huius. c. nam licet aliqua arcta est, cum graui periculo artificio medici possit fieri apta, non tamen est idonea ad matrimonium contrahendum, & si contraxisset postea reddita apta opera medici, & nubat alij, tenebit matrimonium cum secundo, secus autem si leni incisione apta reddi, hoc placet, sed dic vt glo. melius ( probabilem) quia contra veritatem fuit lata sententia, licet probabiliter contra veritatem fecerit(simili) per omnia, quo ad coeundum, nam posset alii similis in statura, esset tamen ei dissimilis in genitalib. menbris, vnde in hoc casu teneret matrimonium cum secundo, nec restituetur primo, licet per vsum secundi ei apta redderetur, & per hoc intelligitur solutio vlti. quaestionis, hoc non placet.

(Commiscetur) forte quia primus non dedit operam tantam copulae quantam secundus, vel etiam modicam angustiam in coenundo noluit sustinere, vel calida ele¬ ctuaria sumere, vel etiam noluit expectare aliquantum temporis, vt crescente persona, cresceret & membrum, quae omnia fecit secundus, & ideo separatur a secundo, & restituitur primo.

(Dicimus) not. sententiam valere contra rem prius iudicatam, dicunt quidam hoc ideo tenere, quia speciale in matrimonio. Vel dic, veritate manifesta in iudicio, cum non fuerit ante sententiam exceptum valere sententiam circa rem prius iudicatam. argu. sup. de sent. & re iudi. cum Bertholdus. vbi de hoc & idem est etiam si notorie appareret sententiam iniustam, vt hic. & inf. de purg. vulg. c. 2. nam veritas valet & inualescit. 8. distin. consuetudo. (Religionem) sine voto solenni, nam de eo sequitur, sed tamen simplex votum emiserat, quod fuit solennizatum per habitus susceptionem, vel per ingressum in religionem. Nobis videtur idem, si solenniter vouit, & hic loquitur de solenni vouente, & postea ingrediente monasterium (authoritate) sup. de conuer. coniug. c. ex publico. (alioquin) id est, si non transiuit, tamen ex hac decre. satis manifeste colligitur, quod etiam si mulier vouerit solenniter, & etiam consentiente viro, & etiam quod plus est, etiam si vir nupserit post votum vxoris, nisi mulier monasterium ingrediatur, tamen matrimonium primo contractum reintegratur, sicut hic plene probat, vbi dicit, quod vir iste cogendus est redire ad hanc mulierem, a qua per arctationem separatus est, nisi ipsa post votum solenne nupsisset viro, qui tunc non cogitur ad eam redire, quia est adultera.

Et sic apparet, quod causa diuortii quo ad votum est inter istos, non votum solenne, sed adulterium. Sed huic multum videtur contradicere decre. 3. de conuer. coniu. ex parte. in fi. sed certe si bene intelligit, non contradicit, imo potius concordat, nam hic & ibi innuit, quod aliud est ingredi monasterium, vel voto obligare se ad obseruantiam regularem de praesenti, & istud votum non tantum impedit contrahendum matrimonium, & dirimit iam contractumclisct post votum, sed etiam dirimit contractum ante votum, dumodo non interuenerit, carnalis copula, vt hic plene habes. &. 3. de conuer. comuiu. c. ex publico. & c. ex parte. & aliud est vouere solenniter continentiam, quod qualiter sit, no. 5. de reg. & transe. porrectum. & istud votum non dirimit matrimonium contractum ante votum. 3. de conuer. coniu. ex parte sed impedit contrahendum, & diri¬ mit etiam contractum post votum, & hoc ex presse habes hic. &. 3. qui cle. vel vo. c. infi. nuante. vbi loquit de vouente continentiam, & non de professa aliquam religionem, alioquin male ibi diceret, quod sibi domus propria remansisset, quod esset contra substatiam professionis. 3. de stat. mon. cum ad. & aliud est vouere simpliciter, & istud vot tum tantum impedit contrahendum. 5. qui cle. vel vo. rursus (voto) solenni etiam sine transitu ad religionem, si enim solenniter vouit, cogenda est mo nasterium intrare. 5. de conuer. coniu. ex parte. in fi. (alij) praeterquam V. de quo sibi non imputatur, cum intenderet sibi matrim onialiter copulari.

6 (Dubitabilis) scilicet, de facto, scilicet, an posset cognosci a primo, somniat qui sic exponunt, & dicunt, quod non solum semel, sed etiam manens cum secundo centies concedenda est primo viro, vt expiatur, an possit eam cognoscere, quod quam sit absurdum exponere eos extraordinariae pollutioni, & quod aliena vxor ita ab alio contractetur quilibet etiam insipiens videret. Alii autem sic exponunt & bene, id est, quamdiu dubitat, an sententia sit reuocanda, vel an secundus sit similis primo, nec cognoscet, ansit apta per cognitionem viri primi, sed per aspectum corporis viri vtriusque, si enim similia membra haberent, praesumit quod ei cognoscibilis sit, & sic reddetur ei. Alii dicunt, quod quamdiu de iure dubitabile erat, an sit separata propter arctationem, & propter sententiam ecclesiae, posset alii nubere, & an etiam possetprobare, si inueniret quempiam sibi aptum, ante tempus enim huius decre. de hoc dubitabat a surisperitis, nec erat adhuc iste articulus per ecclesiam terminatus, nec est iudicanda haec mulier fornicari, nec peccare cum p ecclesiam mulier soluta a primo viro, licite poterat cum alio contrahere. Est enim prohibitorium aedictum de matrimonio. 2. de spons. cum apud. Nec valet si dicas matrimonium esse de iure naturali, ergo ibi ignorantia iuris non excusat, si quis illud violat: Responm. quia in his quae sunt de iure naturali, & specialiter super matrimonio, & contra matrimonium saepe constituit ecclesia, sicut apparet, quia quandoque prohibet vsque ad septimum gradum contrahi, aliquando vsque ad quartum. 5. de consan. & affi. non debet. 3. de conuer. coniu. ex publico. & c. ex parte. & no. 3. de biga. c. 1. Alii tamen dicunt, quod licet non debeat iudicari fornicaria, tamen in veritate peccabat, quia haec dubitatio iutis, non tollit peccatum, cam in iure naturali maxime errare non liceat, sed a poena constitutionis humanae bene excusat, quae non extenditur vltra intentionem constitutionis, quae videtur fuisse talis, & debuisse esse, quod si aliquis faceret contra constitutionem ecclesiae, quae est quod coniuges caueant ab adulterijs, & si aliquis conmiserit adulterium, licite dimittitur, quod sic intelligi debet, si commiserit adulterium declaratum per constitutiones ecclesiae, sed cum in hoc casu non esset diffinitum, quinimo apud sapientes plurimum dubitabatur, etc. plures in eam opinionem deinabant, quod esset matrimonium cum secunco, & ita non debet iudicari adultera, vel eccare. Vel melius dicamus, non debet iudicari teneri poena decre. quae dicit, quod fornicaria punitur in separationem tori, si alii tanquam marito commiscetur, cum hoc ante constitutionem istam non esset diffinitum a iure, & probabilem causam dubitationis haberet, nam & quidam dicebant, quod maleficiatus si contraxit cum alia, non fornicatur, nec peccat, vt in sequent. c. dicere videtur licet non dicat. Sic per simile eis videbatur de arcta, quod nubendo alteri, nec fornicatur, nec peccat, ecclesia tamen contrarium statuit, quod non posset cum alio contrahere decaanero, scilicet, post hanc decre. sed si ante hanc constitutionem sic separata per probabilem errorem nupsisset, alii non tenet matrimonium cum secundo, & restituenda est primo. Nec obstat exceptio adulterii, cum ante hane constitutionem non erat prohibitum, nec praeceptum quod restitueretur primo vito, si post sententiam primo viro apta fieret.

Comparatur enim arcta frigido, cum frigiditas & arctatio sint naturalia vitia, & non maleficiatio, quae est vnum vitium accidentale. Et debes scire, quod post constitutionem istam, si postea etiam matrimonialiter alii adhaereret fornicaretur, & peccaret, & poena fornicaria teneret, cum iam huiusmodi dubitatio hic sit soluta. Et hanc opin. probat prima sententia, quam tulit diuortii inter hanc mulierem, & secundum maritum, ita quod nec quaeri fecit, an esset apta primo, necne, vel vtrum vir secundus in genitalibus similis esset primo, nencne secundo probatur vera, quia impedimentum eius remotum fuit absque corporali periculo, & sine diuino miraculo hoc etiam ipsum probat finis decr. vbi dicit, de talibus autem non facile est iudicandum, cum finale iudicium pendeatex fu¬ turo, & hoc magis placet (per hoc autem) scilicet, quod. 5. dictum est, quod illud impedimentum non erat prope, etc. (per hoc) id est, per sententiam quam tulimus in hoc negotio, in qua non discussimus de corporali periculo, neque de simili viro, sed tantum quia nobis constitit, mulierem non arctam esse primo, eam sibi restituendam decreuimus. sic ergo decaetero faciendum est, quia non est curandum de periculo, neqe de similitudine virorum. hoc placetsidonea) & est respondendum, quod non est idonea, quia per opus humanum absque corporali periculo non redditur apta primo, plus placet quod idonea sit, quia perpetuum impedimentum non habet, vnde dicimus quod separata a viro propter arctationem si incidatur etiam cum periculo tamen priori viro restituenda est, & hoc satis apparet ex sententia Papae, licet olim aliter distingueretur (de talibus) scilicet, de his duabus quaestionibusclicet de diuidendis vxoribus propter arctationem mulieris, vel frigiditatem viri(ex futuro) quia si fuerit apta secundo reddetur primo, & constat primum matrimonium fuisse.

CAPVT VII. 1 Maleficium si est temporale, non dirimutmatrimonium, si uero est perpetuum dirimit. 2 Potest quis cum una, non autem cum altera esse maleficiatus.

LITERAE VESTRAE. Al. hic conuincitur, quod haec decre. loquitur in maleficiato, vbi distinguendum est, quod si maleficium est temporale, non dirimit matrimonium, si vero est perpetuum dirimit. 33. q. 1. si per sor. & dicimus perpetuum, quod intra triennium per exorcismos, & orationes non cessat, vt hic. 33. q. 1. si prsor. alias enim non videt esse perpetuum, cum maleficiator illud destruere posset. Item ad hoc quod maleficium dirimat matrimonium, necesse est quod praecesserit, si autem sequitur nunquam dirimit, sicut nec alia impedimenta sequentia. 32. qo. 7. is qui. 5. de eo qui cogno. consan. vxor. suae. discretionem. & c. tuae.

Item not. quod quis potest esse maleficiatus cum vna, & non cum altera. vnde non separatur secundum matrimonium, vt primum restituatur, melius videtur quod propter maleficium nullum matrimonium separandum sit, etc. 33. quaestio. prima. si per sor. non tenet. Sed haec decre. loquitur in frigido naturaliter, haec verba hic contradicunt, quia licet ipse diceret, se habere potentiam cognoscendi aliam, non credit sibi, nec verum erat. (Triennium) Not. quod non est necesse hic triennium specialiter assignari propter experientiam copulae coniugalis, sed sufficit quomodocunque simul triennio cohabitauerint.