Titulus 41

CAPVT I. 1 Qe sit diperentia inter minore & ecclesan rempub. in integ. resti. Vsucapio & praescriptio an & quando cnrrat contra pupillum, & an currat contra eeclesiam & rempub.

REQVISIVIT tua fraternitas. (Concessis) ab episcopo vel ecclesia (concessis) intellige hoc verum, vbi contraqus tenuit, alias non daretur in integrum restitutio. ff. de min. in causae. 12. q. 2. sine ex. apostolicos alienationem. C. de sacrosan eccle. iubemus. C. si aduer. do. l. 2. si vero contractus sit legitimus, sed ad damnumeeclesiae, tunc restituitur, & hic.

Minoris) no. differentiam inter minorem, & ecclesiam, & ciuitatem, & rempub. in integrum resti. licet leges dicant, quod ecclesia fingitur vice minoris. C. qui. ex cau. ma. in inte. rest. l. petendae. C. de iureiu. si rempu. C. de sac. san. eccle. l. fi. quia pupillo & minori hodie non cur. rit vsucapio, vel praescriptio decennij, vel 20. ann. in rebus, quae seruando seruari possunt, siue sint mobiles, siue immobiles. C. de admi. tu. lex. & ideo super his non est eis necessaria in integrum restitutio. C. ex qui. cau. in integ. rest. l. vlt. licet autem a tempore huius legis contra minorem, sed non contra pupillum curreret vsucapio & praescriptio io. vel aotann.ff. de acqui. re. do. bo. fi. episcopi. sed contra ecclesiam, rempublicam, & ciuitatem bene currit vsucapio & praescriptio, & aliae temporales, & perpetuae praescriptiones. sed datur eis restitutio, sicut minori, & potest hoc esse a ratione, quia praedictae, finguntur esse in vltimo instanti minoris aetatis. De praescriptione autem 30. vel 40. ann. certum est, quod currit contra omnes dictos, sed datur eis restitutio ex verbis generalibus edicti, quae sunt si quid cum minore gestum erit, pupillus tamen ab his praescriptionibus seruatur illaesus. C. de praescrip. 30. vel 4b. ann. ficut. Item non placet quod ciuitati detur restitutio in integrum. ar. ff. ad maced. nihil ( semper) id est in omni contractu & seruari) per beneficium restitutionis in integ. (redire) etiam eodem qui locauit peteret restitutionem in integrum (sumptibus) C. de repub. l. 1. ff. de min. minor. §. restitutio. (Sumptibus ) id est, non coguntur eos reddere, nisi eis refundantur expensae necessariae & vtiles, quas pro eis fecerunt, sed & si illas expensas restituere velit, non recuperabunt rem locatam, nisi in ipso contractulocationis decepta fuerit ecclesia, puta quia etiam sine huiusmodi melioratione plus locari poterat.

CAPVT II. 1 Abbas per episcopum institutus, qnomdiest monasterio, episcopus est in possefaione in stituendi. 2 Nori semper amittitur possessio eligen. licet alius eligat nisi de possessione expellatur eligens Posfessio sine animo & corporali expulsiona non amittitur. Fallit vt hic. Episcopus an & quando amittat possessioner eligendi. Posusor peialentus quiequid satit rexecari potesi 3 Qpponens ea quae electionem reddunt minn: canonicam, audiri debet. Interdictum vti possidetis an competat vero possessori iure eligendi, & an competar ci. qui non est in possessione. interdictumciti possidetis an espetat, qua esfirmationem, electum, vel contra excomunicatn. 4 Eligendi possessio quomodo quaeratur. Consensus expressuas illorum requiritur in possessione iurium, qui prius possidebant. vel saltem pacientia. Electionis plures sunt partes, ot hic. Electio ad hoc vt confirmetur, vel quod cofirmata non irritetur, non sufficit esse in possessione eligendi. 7 Edictum de litig. locum habet tam in corpo nalibus quam in incorporalibus 8 Pprorogatione consensut mvpreiae dicitur esse necessarius Paenitentia temparalis, vel piritualum, siot dine iudiciario pro pectatqu manifeste imponatur tenet.

CVM VENISSENT. ad apostolicam sedemc lscet pro se electio. (Sed cum) verba sunt procuratoris episcopi, qui coram cardinali. prosequitur sermonem suum, vt ex eis suam petitionem formaret.

Facta) per monachos, & ita nihil in electione amisit pos. episcopus, quamdiu enim est ibi abbas institutus per episcopum in possessione est episcopus instituendi, etiam si conuentus dicat verbis & negat eum in possessione, & idem est si institutus per episcopum, velit interuertere possessionem episcopi, & nomine monachorum dicere, se electum, vel institutum, quia nemo potest sibi mutare causam possessionis. C. de acqui. pos. nemo. ad idem. inf. de reli. do. cum dile. Idem etiam post mortem quamdiu alius per monachos sit electus, & confirmatus per alium, quam per episcopum, & de hoc dic, vt no. sup. de elec. quaerelam. & ideo non confirmatur haecelectio ab eis facta, cum non constet eos esse in possessione eligendi, sed de hoc quaestio pendet.

Nos dicimus quod viuente abbate instituto per episcopum, vel electo potest amittere possessionem, si causa est, alias eam renunciet episcopus, & in aliam ver. bo trans ferat, vel si per sententiam alii detur potestas ingrediendi possessionem eligendi. de hoc no. inf. de conces. praeben. cum nostris. nam sicut ille, pro quo fertur sententia, videtur habere animum possidendi, licet nihil corpore faciat, quia nec potest cum non offerat se casus aliquid faciendi, & aliquis esset contra quem sententiatur animo, videtur desinere possidere, quia debet suspicari quod reuertens non admittetur. Possessione autem subiectionis potest priuari viuente abbate, si alii episcopo coeperint respondere, quia cum ex tunc episcopus alius incipiat praescribere. infr. c. proxi. ergo & possidere, sine possessione enim non currit praescriptio.

2 Item nec semper amittit possessionem eligendi, licet alius eligat, nisi expellatur de possessione eligens, quod non video alio modo posse fieri, nisi quia habet timorem, vel quia non credit ad se pertinere ius illud quod possidebat, & ideo de illo se intromittere non intendit, vel timore facti, puta quia non sit ausus eligere de facto contra voluntatem eorum, qui dicunt se habere ius eligendi, vel qui de facto non de iure possessionem nacti sunt, sic enim, vel expellitur, vel suspicatur se posse repelli qui est modus amittendi possessionem. ff. de acquirem. pos. si id quod. §. vlti. vnde si possessor iure eligendi, vel alterius nesciat alium ab alio electum, & etiam institutum & confirmatum, non amittit pos. quae sine animo non amittitur, vel corporali expulsione, quae pro iuribus fieri potest. ff. de acquir. pos. quemadmodum. & l. clam.

Vnde stulte facit, qui contra hunc intentat interdictum recupe. pos. quia sic se amisisse confitetur, & in aduersarium. transferret possessionem, sed interdictum retinendae possessionis intentare debet, videtur enim turbare pos. eius, qui eligit, vel instituit alium eo in pos. existente. Fateor tamen quod si videt electum ab alio esse in possessione ecclesiae, & ipse qui prius possidebat ius eligendi, non eligit intra tempus statutum a canone. seaz. intra tres menses, sup. de elect. ne pro de. vel non implorat officium iudicis, quam cito, potest quod arbitrio boni viri relinquendum est, vt remoueatur de ecclesia, cum non sit per eum electus, vel interdicto retinendae possessionis non agat contra electorem, quod videtur suspicari se posse repelli, & ideo amittit possessionem, & bene facit pro his. ff. si ser. ve. & si forte. §. 1. Et generaliter dicimus, quod non praesumitur amittere possessionem, quam animo tenet episcopus si infirmitate teneretur, vel copiam iudicis coram quo ageret non haberet, vt quamlibet aliam iustam causam siue de iure, siue de facto haberet.

Hoc tamen intelligo verum, nisi per aliquem actum exteriorem apparet eum expoliatum, quia tunc secus esset. VERBI GRATIA: veluti si cum venisset ad eligendum, eiectus est extra capitulum, vel cum vellet ire per agrum debentem seruitutem prohibitus est, nam in his casibus non prodest dicere, ego animo retinui possessionem, quin amittat pos. nisi forte incontinenti eligeret, posset tamen incontinenti per vim possessionem amissam recuperare. C. vnde vi. l. 1. in iudicio autem non prodest ei litigare interdicto retinendae possessionis, quia iam eam amisit, tunc autem prodesset agere huiusmodi interdictis retinendae pos. quando non amisit possessionem, quia sic agendo videtur habere animum retinendae possessionis, sed quando est amissa per vim, tunc non prodest. Alii dicunt, quod si sit mortuus, & neget conuentus episcopum pos¬ sidere, conuentus fungitur iure possessoris. arg. ff. si serui. vend. sicut. §. di. Quidam tamen dicunt, quod possessio eligendi amittit episcopus, si vacante monasterio conuentus elegisset etiam si non habeat possessionem electus, nec sit confirmatus, nisi episcopus faciat aliquod de praemissis, quare videatur tenere possessionem, hoc enim ipso, quod conuentus eligit, est in possessione eligendi, & per consequens episcopus eam amittit: hoc tamen non credo, vt not. infra, de restitut. spo. c. ex literis.

Sed dices si sunt in possessione monachi quare dicitur in fin. quod non confirmatur electus pendente controuersia, tamen electio eius qui possidet, quia commodo possessionis vti debet confirmari deberet, inf. de iure pat. consul. infra, de sen. & re iud. cum Berthol. Sol. illud obtinet, quando quis ab eo, qui bona fide est in pacifica possessione praesentatus institutus est, quod a possessione non debet remoueri, hoc autem eligentis vitiosa pos. dicitur, vnde non debet confirmari electio, nisi prius habeat tempus ad probandum, vel de violentia, vel de alio il licito modo possidendi, & ideo non facit fructus suos vt not. in praealle. decre. cum Bertholdus. sed hoc. sc2. quod differatur confirmatio, vt hic dicit in fin. videtur tunc tantummodo habere locum, cum certum est eum habere possessionem violentam, vel quando ignoratur an possideat, sed quandiu de violentia dubium est, & certum quod alius possidet, videtur quod ille ad quem pertinet confirmatio statim cognitio, quod possideat debet confirmari. arg. sup. de elect. quaerelam. inf. de causa pos. & proprie. cum ecclesia. Imo plus videtur, quod etiam violenta pos. probata non reuocabitur electus per violentum possessorem. arg. inf. de iure pa. ex literis. sed certe hoc non est verum, imo sufficit contra electionem exponere, quod facta est amalae fidei possessore, vt hic. illa decre. non loquitur in praesentato a violento possessore, sed bonae fidei, licet verus non fuerit patronus, sed nos dicimus eum remouendum, quia quicquid fit per violentum possessorem reuocari debet. Vel dic, quod nunquam debet confirmari electio huiusmodi, quia licet ex hac electione si confirmaretur acquireretur possesa sio, & sic decaetero tenerent electiones ab eis factae, quae a possidentibus fiunt, tamen haec electio non fuit facta a possessoribus iure eligendi, quia tunc cum elegerunt nondum erant in possessione. Vel dic & melius, & videtur quod quamuis constet esse in pos. conuentu iure eligendi, & licet etiam praesumatur de facto, sicut & de iure praesumitur, quod iniuste possideat, tamen nunquam superior procedit ad confirmationem electionis.

Si opponitur quod electores sint in violenta possessione, sicut & quaelibet alia audire debet, quae electionem reddunt minus canonicam, nec valet electio facta ab his, qui erant in possessione electi, ergo debet confirmari electionem, quia enim tunc habet locum, vbi nihil contra ele ctionem obiicitur, sed si obiiciatur aliquid contra electionem, & probatur, quod debet cassari, cassabitur, sicut contingit in electione, de qua loquitur decre. infra, de causa pos. cum ecclesia. Item decre. consultationibus non obstat, cum ibi ante confirmationem, nec fuerit obiectum, & qui petit electionem confirmari, non agit possessorio tantum, sed etiam petitorio, vel potius de iure elect. id est, vtrum electio sit legitime facta, vel dic, quod confirmatio electionis, ideo non fit, quia controuersia erat an electio teneret, quia dicebatur facta ab excommunicatis ab episcopo Venetensi. ordinaria potestate, sed econuerso monachi dicebant non tenere excommunicationem, quia erant exempti, & sic per consequens ipsa excommunicatio nullum praestabat impedimentum electioni, cum autem haec quaestio praeambula esset ad confirmationem electionis, non poterat confirmari electio, nisi haec primo expedirentur.

Sed quid si episcopus, qui est in possessione subiectionis monasterii excommunicat vel interdicit hos monachost Respon. si episcopus probauerit de iure suo, puta excommunicatio haec enim ratione proprietatis competunt, vnde ille qui in veritate praelatus est, praedicta & consimilia facere poterit, non ille qui est in possessione. arg. 11. q. 3. c. 1. supr. de offic. dele. ex literis. de hoc not. inf. de reli. do. cum dile. & melius no. infr. de resti. spo. olim. Mirum videtur, quod dicitur in hac glo. per monachos. scae. quod vero possessori iure eligendi datur interdictum vti poss. contra eum, qui eligit etiam si non sit electio eius confirmata, videtur enim quod eadem ratione debet dari, idem interdictum si inter amicos suos diceret, ad me pertinet electio in tali loco, quod ab¬ surdum videtur, quod ex solis verbis detur hoc interdictum, & idem videtur in sententia excommunicationis latae ab illo, qui non est in possessione. sc2. quod contra eum non competit huiusmodi interdictum, & idem etiam videtur de interdicto vnde vi. Item adhuc plus videtur, quod etiam si non huiusmodi electus a non possessore sit malitiose per errorem confirmatus, etiam si sit in possessione, non competit interdictum contra electorem, imo videtur quod debet competere contra electum, vel contra confirmatorem. Solu. vere contra praedictum electorem competit interdictum vti possidetis, quia ipse est, qui turbat possessionem super iure eligendi, ipse enim est qui contendit esse in pos. huiusmodi, quia si hoc non contendat, tunc non habet locum hoc interdictum, imo si alio iure non iuuetur punietur de iniuria, quam facit, & cassabitur quicquid secutum est ex eo, quod electus ab eo non remouebitur, dummodo sciuerit, quando elector fuit constitutus & passus fuit eum agere. inf. de sent. & re iudi. quamuis. secus autem esset, si elector extra iudicium confiteretur, se non fuisse in possessione, etiam si renunciaret omni possessioni, quia tunc non praeiudicaret electo, nec est simile de eo, qui inter amicos dixit, ad se pertinere electionem, quia ille per praedicta verba non turbat possessionem, quia nihil facit vel dicit vnde turbatio posset prouenire, sed ex electione, licet solis verbis fiat facile posset prouenire magna turbatio. Et idem videtur dicendum de excommunicatione, quod contra confirmationem vel electum, vel contra excommunicatum, vel seruantes excommunicationem, nunquam datur hoc interdictum, quia licet ibi turbent verum possessorem, tamen non turbant eum super pos. iuris eligendi, vel excommunicandi, quia nec se esse in eorum pos dicunt, licet alias puniendi sint, si malitiose faciunt, vel si plures suecessiue eligantur, tamen per hoc non admittit verus possessor possessione, imo obtinebit in interdicto, & ille qui tuncinueniretur poss idere, remouebitur. ff. vti pos. l. pe. & fi.

Sed quaeres, quomodo quaeritur possessio eligendi, quia si dicis quod sola electione, hoc stare non potest, quia si quis eligit, & non habuit effectum eius electio, puta quia non est confirmata, nec etiam habuit possessionem dignitatis, quomodo potest dici eum quaefiuisse possessio¬ nem iure eligandi per sola verba, quae protulit, ego eligo talem hoc dicere est absurdum. Item si dicas, quare possessio praedicti iuris, quando confirmatur, vel quando confir mator habuit eum pro electo, & hoc similiter, videtur absurdum, quod ex alieno facto maxime, quod in eo non facit, & per quod nihil mihi quaerere intendit, quaeratur mihi possessio. Tu responde & dic, quod possessio eligendi quaesita est electori ex suo facto, scilicet, quando eligitur ex facto aliorum, scilicet, quando electum ab eo illi, qui plus possidebant eum pro electo habuerunt, vel passi sunt eum agere, quae praelati facere debent. In possessione eius iurium, quaerenda necessarius est consensus expressus illorum, qui prius possidebant, vel saltem patientia, vt not. supra, de postu. bonae. & videtur, quod etiam prima electio, quae facta est ab eo, qui prius non erat in possessione, sed postea accepta est, vel expresso consensu, vel patientia illorum, quorum interest, teneat ratione possessionis, quia licet quando eligit, non esset in possessione, tamen modo est, quando forte agitur ad amotionem electi, vel dic, quod quando ipse elegit erat in possessione.

Electio enim habet plures partes, prima pars est factum electoris, secunda est patientia eorum, quorum interest, tertia est confirmatio: vt not. supra, de consue. cum dilec. tunc ergo dicendum est, aliquem elegisse, vel electionem factam esse, quantum ad effectum, quando praedicta omnia interuenerunt, bene erat in pos. & ideo recte dicitur facta praedicta electio a possessore iure eligendi, & ideo non potest cassari, & forte potest dici, quod consensus, vel impatientia primo possidentium trahitur ad tempus electionis, licet non multum sit necesse hoc dicere.

6 Item not. quod non sufficit, quod sit in possessione eligendi, ad hoc quod confirmetur electio, vel quod confirmata non irritetur, imo oportet quod bona fide sit in hac possessione, vt not. inf. de iure pa. consul. Item not. quod licet quilibet praesumatur bonus, nisi probetur malus, infra, de praesumptione dudum. supra, de scrutin. c. 1. non tamen est sic in bona fide, quia oportet ad hoc, vt praesumatur bona, quod habeat iustum titulum, vel quod probabilibus rationibus quaesiuerit possessionem. ff. de lib. caus. igitur. §. 2. & l. liberis. §. fin. vel quod longo tempore fuit in possessione. ff. de acquirend. possessio. l. possideri. §. si seruum. & quod dicatur longum tempus, arbitrio boni iudicis relinquitur. ff. de iudi. l. 1. §. fin. vnde si alius, quam capitulum maioris ecclesiae sit in possessione eligendi, & petit confirmari suam electionem, succumbet in petitione sua, quia non praesumitur bona fides in hac possessione, quia contra ius est, & idem videtur etiam in consimilibus, sed si agitur interdicto vnde vi, vel vti possidetis, tune sufficit sola possessio sine bona fide. C. vnde vi. l. 1. de restitutio. spol. ex literis. & idem etiam, quia pendente lite ille, qui erat in possessione mea tuendus est, nec quaeritur ibi de bona fide, infra, de institut. cum venissent.

Eadem quae diximus in electione dicenda sunt in possessione iuris excommunicandi, & in multis alijs & renunciauit) satis videtur, quod ante confirmationem possit resignare in manus eligentium, etiam si consensit argum. quia cum solo consensu eligentium sit initiatum, cum eorum dissensu retractatur. infra, de regul. iur. omnis. cum enim non sit confirm atus ab aliquo, & nihil habeat in eius renunciatione, eius consensum requirere non debet ( iniunxerunt) & bene, quia licet non sint ibi abbates, remanet tamen conuentus, qui per syndicum agere potest & conueniri.

Et intelligo hoc de iuribus, quae pertinent ad conuentum, vel simul ad vtrunque, si autem segregatim pertineret ad abbatem sede vacante non valeret, quod fieret contra eum. infra, ne sed. vacant. c. vltim. (procuratorem) & sic vniuersitas potest constituere procuratorem. de hoc not. supra, de procurat. petitio (in causis) his videlicet commissis.

Inhibentes) videtur quod bene prohibeant cum res esset litigiosa, vnde si eum in alium electum trans ferebant, in vitium litigii incidebant. C. de litig. l. vltim. & in Authent. eodem titul. 1. respon. Et videtur, quod edictum de litigio locum habet in incorporalibus, sicut in corporalibus. C. de litig. l. 2. & vltim. & ad minus actionem, vel ius dubitatum in alium transferre non debuerunt. infra, de alien. iudic. mu. causa fac. ex parte. Sed respondeo quod hic nec rem litigiosam, nec ius dubitatum in alium trans ferrent, nam episcopus non contendebat hic se esse abbatem, & ideo trans ferendo abbatiam in alium non transferebat litigiosam. Ius autem eligendi abbatem, quod in lite erat, & quod episcopus ad se pertinere dicenbat, in neminem transtulit, si autem de abbatia ageretur, non licet alium postea eligere, infra, de arbit. ex parte. &t dic vt ibi not. (Inhibentes) & malea quia lite pendente non debet priuari possessione. 11. q. 1. c. fin. 16. q. 4. c. nolumus. 12. q. 3. c. 1. de hoc not. supra, de elect. Cumana. & quia male prohibuerat, idcirco non fuit cassata electio incontinenti. Inhu bitione) videtur tamen contra, quia si male prohibuerunt, transiuit tunc in rem iudi. quia non fuit contra ius scriptum. 2. q. 6. diffinit. Sed respondeo nullam esse talem prohibitionem, cum nihil esset eis mandatum de ea re, & etiam si ordinarius mand aret, non tenerentur obedire. 7. q. 1. quia arg. supra, de offi. dele. cum olim dile. Sed dices nonne eo ipso, quod non appellauit, videtur prorogasse iurisdictionem. argu. supra, de offi. deleg. cum olim.

Sed forte posset dici, & non male, quod in prorogatione expressus consensus sit necessarius. ff. de iudi. l. 1. & 2. vel dic & melius, talia mandata, quae non fiunt cum causae cognitione, sed ex arrupto, & maxime cum ad hoc non agitur. 3. q. 6. hoc quippe. non tenere vim sententiae diffinitiuae, vel interlocutoriae, & ideo non transiret in rem iudicatam, etiam si non appelletur. ar. C. commina. & program. l. 3. & pe. & vl. tamen si quid per tale mandatum soluitur, non repetitur condi. inde. ff. quod met. cau. l. vl. in fin. sed si cognitio praecederet super hoc. scet an talis prohibitio fieri deberet, & postea interloquitur prohibitionem fieri debere, & tunc nisi appellaretur satis crederem transire in rem iudicatam, hoc non placet.

Item si pro peccato manifesto poenitentia imponatur, siue temporalis, siue spiritualis, sine ordine iudiciario tenet. ff. de pend. I. vltim. & l. moris. 2. q. 7. si quis ab episcopo. Item praeceptum de his, quae pertinent ad officium valet, sine causae cognitione. 7. q. 1. quia. & not. supra, de tempor. ordi. ad audientiam. (infirmari) ex ea causa, quia dicebat se in possessione eligendi & monasterium non esse in possessione, vel quia ab excommunicatis facta erat, & haec petitio facta fuit coram delegato. Possessionem) eiusdem monasterii iuris Episcopalis in eodem monasterio tanquam subiecto, vt ex princip. huius decret. apparet non iure eligendi, quia si iure eligendi fateretur se spoliatum Episcopus per monachos, per consequens fate. & retur eos poss idere. Et ideo confirmationem electi impedire non posset, nisi hoc in libello errans in iure diceret, credens se spoliatum per solam electionem sine cons firmatione cum non esset. arg. C. de erro. aduo. l. 2. nos tamen contradiximus. sup. in glos. quae incipit per monachos. ( protulerunt) per quam forte restitueret Episcopo possessionem iuris Episcopalis, vel subiectionis monasterii, vel melius lata fuit sententia super cassatione electionis, de qua plus hic prosequitur. (petiit) hic est libellus Episcopi porrectus cardinali, & hucusque durat petitio, vel sermo procuratoris Episcopi. Pertineret) quo ad proprietatem, & possessionem & ita cum diceret monasterium se possidere, & in monasterijs iura Episcopalia, non competebat contra eos ita petitio, sed contra Papam: vt not. supra, de ma. & obe. interp quatuor. Item & si hic inueniretur Episcopum dixisse, id est, quia non Papa, sed monasterium petita possideret per iudicem deberet ei tolli possessio, & daretur actori. ff. de rei ven. l. vlti. sed secundum hoc videtur quod sit nulla sententia tanquam lata contra eum, qui non possidet? respond. licet sic contraxerit monasterium non tamen constabat, sed si constiterit, tolerabitur. Vel dic, quod bene contra vtrunque competit actio, & contra vtrunque feretur sententia: vt not. supra, de ma. & obe. inter. (coeperunt) & contemptis praedictis priuilegijs electionem factam a monachis, tanquam ab excommunicatis cassarunt, & sic laesa est ecclesia, tunc ideo datur restitutio in integrum ad petitionem monachorum. Priuilegia) not. summariam cognitionem, & in integrum restitutione fieri. Item talia priuilegia debuerunt impedire confirmationem latae sententiae pro Episcopo, cum sic erat exemptum monasterium, & non erat Episcopi electio. arg. infra, de testi. veniens. infra, de sent. & re iudi. cum super. nec sibi subiectum esse debebat, & ideo non tenebat eius excommunicatio, & sic per consequens propter excommunicationem iudicis non erat cassanda electio. (Protestatus) Idem esset & si non esset protestatus, nam quandocunque inueniatur monasterium laesum, siue per negligentiam monachorum, siue per iustam ignorantiam, scilicet, quia tunc nihil sciebant de priuilegijs suis sed postea inuenirent semper debent in integrum restitui. (Redundaret) male videtur dicere haec decret. quod monasterium sit laesum, quia non exhibuit priuilegium, quando subiectum erat Papae, cum priuilegia quae recipiunt petitorium etiam si ex hibita fuissent, nihil profuissent in causa possessione qualis erat hic, vt ex litera apparet, nam electio tantum confirmari, vel infirmari petebatur, quia electores erant vel non erant in pos. Item videtur male dicere in eo, quod dicit graue praeiudicium monasterio, quia licet sententia lata sit contra illud in causa possnon obstante exceptione rei iudicatae, potest tamen agere de proprietate. infra, de causa pos. c. vlti. supra, de elec. quaerelam. Item nec Papae sit praeiudicium, cum ipse non interfuit causae, tanquam nec vocatus, nec citatus, & res inter alios acta etc. C. res inter alios acta. per totum. sup. de maio. & obe. inter. Item male videtur dicere in eo, quod dicit pendente controuersia ex qua pendet electio, nec confirmari diximus, nec infirmandam: tamen pendente controuersia recuperat possessionem quam Episcopus intentabat, & ex quo etiam apparet monachos possidere. instit. de inter. §. recupe. interim debent monachi qui possidebant reeligere: vt not. in gloss. per monachos. in ver. licet. Sed forte dices, licet super subiectione monasterii ageretur possessorio, tamen electio petebatur infirmari officio iudicis, & ex omni iure, quod sibi competere posset. arg. infra, de causa poss. cum ecclesia. sed certe nec hoc impediret confirmationem electionis factae ab his, qui in possessione erant. nihil enim plus poterat Episcopus petere, quam peto electionem, quam fecerunt monachi cassari, quia ipsi me expoliauerunt, vnde eorum electio facta, quasi a spoliatoribus non tenet, & quia ad me de iure vel communi, vel speciali pertinet, quae petitio de iure non impedit, quin electio a possessoribus facta confirmetur rationibus supradictis.

Tu autem vt plenius intelligas ratio¬ nem ad praedicta, dic petitionem fuisse talem vel consimilem, petit Episcopus cassari electionem de tali a talibus monachis factam, quia in monasterio interdicto ab Episcopo & monachis excommunicatiso ab episcopo facta est praedicta electio, vel quia erat in possessione eligendi, vel quia ad eum pertinet electio, vel etiam non fuit ass ignata praedicta causa, sed postea eam pro se allegabat & probabat, & sic nec petitionem nec pos. super iure elig. intentabat Episcopus, vel petebat, sed tantum officium iudicis implorabat super cassatione electionis, & contra hoc pars monasterii protestata fuit de suis priuilegijs, per quae apparebat episcopum non posse excommunicare, vel interdicere cum essent exempti, & negant episcopum esse in possessione eligendi, vel ius eli. habere, quae quia non exhibuit laesa fuit cum vlterius exhibere non possit post sententiam, a qua non est appellatum.

Et ideo, quantum ad hoc fuit necessaria in integrum restitutio, perhoc etiam respondetur secundae obiectioni, apparet enim, quod praeiudicium fiebat monasterio si ab eis concorditer electus cassabitur, vel maxime ex ea causa, quia non pertinebat electio, vel magis, quia non tenebat electio ab eis facta, tanquam ab interdictis, vel excommunicatis, vel ab eis, qui in possessione non erant, & sic etiam fiebat praeiudicium Papae, quia alius in loco sui iuris sibi aliquid, vel in proprietate, vel in possessione vendicabat, & licet posset directe agere de iure suo, tanquam ille, contra quem nihil iudicatum erat, tamem damnum eius erat, quod authoritate suorum priuilegiorum electio eis non obstantibus cassabatur, & non credimus restitutionem datam de iure Papae, cui non fit praeiudicium directe, sed pro iure monasterij, cui fiebat praeiudicium directe, per hanc restitutionem releuatur grauamen vtriusque propter connexitatem. ar. ff. quemad. ser. amit. si communem.

Per hoc ipsum etiam respondetur tertiae obiectioni, nam cum esset monasterium restitutum, vt probaret per priuilegium exceptionem excommunicationis, non tenere si postea apparet, quod controuersia ista pendente, scilicet, excommunicatione non erat confirmanda electio vel infirmanda, sed postea de hoc cognoscendum erat. supra, de consue. cum dile. infra, de app. constitutis. supra, de elect. cum inter. Vel dic, quod pendente controuersia primi, qui renunciauit, see prosequebatur controuersiam contra eum propositam, non debet confirmari electio secundi vel infirmari. Vel dic, vt in gloss. licet per monachos. Restituimus) vt scilicet exhibeant priuilegia, quae exhibere non poterant, nisi per beneficium in integ. restit. ea ratione, quae est infra, de re iu. inter mo. in fi. & omnes probationes quas sententia iudici prohiberet non obstante sententia, quae per hanc in integ. restit. reuocatur, cum propter sententiam laesus fuerit. infra, eod. ex literis Item haec restitutio quae fit ad hoc, vl audiatur, improprie dicitur in inte grum restitutio, quia per eam non fit re stitutio rei, nec per eam rescinditur sen tentia vel contractus, vel praescriptio, esenim haec restitutio praeambula ad veram restitutionem, nec in hac restitutione necessarius est libellus, seu litis contestatiosed sufficit, quod aliquem colorem habeat petendi in integ. restit. quia incolorate peti non debet. ff. de mino. minor. hic non est recipiendus libellus super restitu. in integ. nisi petens aliquem colorem suae petitionis dicat & pendente) scilicet, an Episcopo sit subiectum ipsum monasteri um, & sic tenuit excommunicatio & pe consequens sit cassanda electio, an non si subiectum, alii dicunt controuersiam fuisse, quia vterque dicebat, se in possessio ne eligendi esse. Nec confirmandam contra. infra, de no. ope. nun. c. 1. infra, de despon. impu. ad dissoluendam, per quae probatur, quod ante omnia cassandum erat, quicquid fit contra prohibitionem, sed hoc ideo est, quia interdictum non fuit iustum, non enim debebant prohiberi eligere illi, qui erant in possessione, vel nulla potius est prohibitio. infra, de sen. & re iud. cap. vlt. infra, de iure pat. consul. in Authen. de no. oper. nun. & in matrimonio est speciale, quod lite pendente interdici valet, cum ergo vterque contendit se in pos. vterque eliget si volet, sed superior a quo petitur confirmatio, in qua de iure non tantum possessionis, sed proprietatis quaeritur, vel electionem cognoscet, ad quem pertinet electio, & quis sit in possessione & electio illius confirmabatur, vt hic. & argu. ff. vti. possidetis. l. 1. §. huius. ad armatum venire prohibebit. ff. de vsur. si cuius. §. sed & si iure. Quidam dicunt, quod vbi controuersia est de possessione eligendi, quod tunc iudex vtrunque debet prohibere eligere. arg. ff. de aqua quoti. l. poena. Sed qui sic dicunt, illam legem non intelligunt.

CAPVT III. 1 Non curritpraescriptio contra papiluam Reges an possuint dare eeclesiis libertatem. 2 Restitutio danda est super omissa exceptione vel articulo non probato. 3 Nunquid sit danda restitutio, avbi super vno articulo testes quis induxisset & non pre basset, vt alios denuo testes meliores producat. Et quid sit dicendum, si post publicatas attestationes repellerentur omnes testes propter excommunicationem.

AVDITIS. (Libertati) arg quod reges dant ecclesijs libertatem 63. dist. in synodo. potest dici, quod dant liberatem reges in temporali bus, quae habent ab eis, vt not. sup. de maio. & obedi. solite in spiritualibus minime, hic autem non dicit, quod libertas a regibus data valeret, sed libertas data a Papa valebit, qui de libertate regum in temporalibus data mentionem faciebat ( probationem) quam post conclusionem inducere non potest praeter beneficium restitutionis in integrum.

1 Minoris) non pupilli, quia tunc non curreret praescriptio. C. de praescrip. 30. ann. ficut. sed ponitur. in 25. ann. sed in vltimo instanti, & impetrat in integ. resti. intra quadriennium si probauerit se iusta causa praepeditum. 2. q. 5. c. 1. ff. de mino. ait praetor. C. de temp. ap. l. vlt. S: illud. Item bene dicit, quod vterque fungebatur, nam si vnus tantum fungeretur vice minoris, licet minor impetret in integ. resti. in vno articulo, puta contra confessionem suam, propter hoc non restituitut maior contra suam confessionem, sed ad ea tantum restituetur, quae cohaerent confessioni minoris. ff. de mino. ex causa. & l. cum minor. ff. de confes. certum. §. fi. secus autem est, si minor impetret in integrum restit. in his, quae extra iudicium sunt, quia tunc si minor impetret in integ. restit. & maior similiter restituetur. C. si aduer. transact. l. 1. & 2. (reliqua) ff. de min. verum. ff. qui ex cau. ma. l. vlt. Rationem) nota. ad probandum rationem omissam, admittitur post publicationem attestationum per beneficium in integr. resti. & hoc idem dicit lex. ff. de mino. minor autem. & l. minor autem 25. ann.

2 Omissam) pro eodem enim accipietur ratio, & ibi allegatio, siuee enim sit exceptio emissa, siue alius articulus, cum probatio vtilis esset, semper restitutio danda est. & hoc credimus, quia si aliqua ecclesia obtulisset se ad probandam praescriptionem, & omisisset probare titulum restituendus est, quia in omissione huius articuli laesa est, & ex quacunque causa laedatur restituendus est. ff. de mino. non omnia. Item non videtur vsus iure communi, quia per ius commune benem esset admissus ad probandum, vel si petiisset, nibilergo laesus est, quia non petiit. C. de in integ. resti. non videtur.

Sed dices eadem ratione danda esset ei restitutio, si super vno articulo testes induxisset, & non probasset, quod iterum alios testes meliores produceret, per quos eundem articulum probaret. arg. ad hoc. ff. de mino. praetor ait. §. hodie. Sed contra hoc facit, quicunque peritus hoc fecisset, ergo non est restituendus, tamen responde, quod in primo casu restituitur de facili, quia euidens est causa laesionis, scilicet, nullas probationes adducere super illo articulo necessario, sed in secundo articulo non est euidens ratio pro restitutione concedenda, sed praesumptio est contra eum, quia si aliquis induxit praesumitur quod meliores probationes induxit. Item praesumitur, quod velit subornare testes, quod facilius potest fieri, quando super eodem articulo producti sunt, quam si super alio, tamen si praemissa cognitione iudex cognosceret, quia sua facilitate laesus esset, etiam adhuc restituetur, quia etiam super eodem articulo produceret, propter generalem rationem, quia minoribus & ecclesijs semper subuenitur. supr. eo. tit. c. 1. ff. de mino. non omnia. Nec obstat lex praeallegata non videtur, quia ibi exponitur, non videtur, id est, praesumitur, sed hic praemissa cognitione constat contrarium.

Item videtur, quod si post publicatas attestationes repellerentur omnes testes, propter excommunicationem, vel aliam causam iustam, quia iudex eadem generali clausula, si nullam culpam inuenerit in producente, quod restituet eum, vt alios testes, vel etiam eosdem producat, si causa repellendi eos esset, & idem fiet in similibus.

CAPVT 111I 1 Non potest quis petere restitutionem in inteerum centraconsefsionem propriam. 2 Matrimonium astimationem non recipit. Ssupplicatie dapliciter accipitur, large & stricte. Appelatioun quibusdam locum non habet u quibus supplicatio si admittitur. 4 Supplicatur etiam a iudice delegato. 3 Non potest pater vvel mater restitui in integ. communi iure.

EX LITERIS ABBATIS. (Confirmauit) & iuste, quia in causa appellationis icitum est procedere parte rei absente. C. de temp. ap. l. vlt. §. illud. & dicunt quidam secus si actor sit absens, & sic intelligunt. C. quomodo & quando. Authen. qui semel. de hoc not. inf. de appel. saepe.

Firmauit) contra confessionem autem nullus potest restitutionem in integpetere, vt confessio sua sibi non praeiudicet, dummodo vitium non sit in facienda confessione, quia cum vsus sit iure communi, non potest dici circumscriptio. ff. de iureiur. nam postea. §. si minor. & l. tutor. C. de in integ. resti. l. fi. sed si confessus esset eo tempore, quo non tenebatur confiteri aliquid, tunc bene potest petere in integr. restitutionem, quia non est vsus iure communi. Item bene fatemur, quod iure communi potest dicere, & probare falsum, quod confessus fuit, sed hoc fit per beneficium in integ. resti. vt ibi no. 2 Fraudulenter) si damnum mulieris esset tale, quod aestimationem reciperet, tamen fraudulentum ageret ad interesse, sed quia matrimonium non recipit aestimationem, datur actio & restituitur contra primum. ff. de eo per quem fa. l. 1. & vl. (appellatur) haec appellatio non tenuit propter eius contumaciam, quia de fraude non constabat. (Supplicauit) ad audientiam promatrimonio, vt ipsum restitueremus.

3 Item supplicatio dicitur large quaelibet precum protectio, dicitur autem stricte quaedam benignitas superioris. ad remouendum, quae male acta credit, scilicet, quando interponitur a sententia praefecti praeto. cognoscentis principaliter de hac causa appellationis si per appellationem ad eum sit delata, non licet supplicare. in rubr. C. ne liceat in vno. etc. & semel tantum supplicatur, & quidem libellus supplicationem continens, porrigitur referendarijs, & causas introducentibus aut deferendarijs. Solus autem princeps vel praefectus cognoscet de supplicatione, & sic tantum eis supplicabitur, sed si supplicetur intra 10. dies nihilominus mandabitur sententia executioni, dummodo caueat victor, quod tantundem restituet si resoluatur sententia, si vero post 10. dies intra biennium supplicetur, nihilominus mandabitur sententia executioni, nec dabit fideiussorem victori, & computatur hic biennium, ex quo imperator suecessit in cognitione praefecti. C. de senten. praefe. praeto. l. 1. & ita videtur, quod supplicare licet ab eo, a quo non licet appellare, scilicet, praefecto praetorio, & principe. C. de praeci. impe. offe. si quis aduersus. ff. de mi. praefe. Item seruus condemnatus non potest appellare, & tamen potest supplicare. ff. de ap. serui. Item pendente appellatione nil nouari oportet. ff. nil no. appel. l. 1. secus pendente supplicatione, vt dictum est: vt C. de praeci. impe. offer. in Authen. quae sup. Item appellatio tantum fit intra 10. dies, supplicatio intra biennium, quidam intelligunt hoc verum, si fiat supplicatio superiori, si vero ipsi iudici intra 10. dies tantum. C. de sen. praefe. l. 2. 2. q. 6. anteriorum.

Item hic habes, quod etiam a iudice delegato supplicatur, & non credo habere locum hanc supplicationem ab inferiori iudice, si potest iuuari per appellationem, qua hic iuuari non potest, cum contumax esset. ff. de in integ. resti. diuus. nam contumacia non excusat hic sufficienter, cum non probet sufficienter causam absentiae. Item & aliquam praesumptionem debet habere iudex, vt admittat supplicationem arg. ff. de min. minor autem ma. vel fauor matrimonii subesse debet, vt hic. Item solius principis est, hanc supplicationem admittere, & non inferiorum ordinariorum.

Restituimus) hic pater vel mater non potest restitui in integrum communi iure, tum sit maior. Item neque ex generali clausula illa, si qua iusta causa videtur, nulla enim iusta causa hic probata erat, quare restitueretur in integrum, restat igitur vt soli gratuitae supplicationi locus esset, ipsi autem supplicationi causam praestabat fauor matrimonii, & semiplena probaetio iuranti. Minor) videtur quod faciat gratiam matrimonio de nihilo, cum potuit prosequi appellationem quam interposuit, respon. in hoc facit gratiam, quia non poterat prosequi ap. nisi prius ostenderet legitime causam absentiae, quam non ostendit, nam iuramentum ipsius ad hoc non erat sufficiens probatio, & contumaces non adiuuantur appellantes. ff. de in integ. resti. diuus. sed supplicationem audit vno iuramento tantum motus, & restituit ad audientiam simile. infra, de sent. & re iu. cum Bertholdus. & hac eadem ratione beneficio restitutionebeneficio restitutionis iuuari non potest. Matrimonio) dicunt quidam hanc supplicationem non solum in causa matrimoniali, sed in qualibet alia causa fauorabili, nisi similem praesumptionem moueret princi pes ad supplicationem admittendam. arg. infra, de sen. & re iudi. cum Bertholdus. & arg. inf. de consan. & affi. tua. ad fi. & non credunt per alium posse admitti huiusmodi supplicationem, nisi per principem vel praefectum praeto. cum sit contra ius, & in praeiudicium alterius. argum. C. sen. rescin. non pos. l. 2C de preci. impe offe. Authea: que supplicatio.

CAPVT V 1 Resti. n integ. vsqgad quadriennium tantum conceditur. 2 Iudicis officium non actio competit per resti tutionem in integrum. Et an in tali officio litis contestatio sit necessaria 3 Sententia formari debet fecundum petitionem imn libello contentam. 4 Negotium in integ. restitu. prius diffiniri debet quam principale. & hoc etiam qvide u num 2 unot fea ecclesa implorat ie integ restuts contra eum, cum quo celebrauit contractum, non contra eum ad quem res peruenit. Et quem ordinem iudex seruare debet. 7 Duo remedia pro in integ. restitutione. 8 fe edicte de patrimonio nulla produeitur actio.

CVM EX LITER1S. (Temporibus) etiam antequam esset Papa (laesam) & ideo pro in integrum restitutione supplicabant ( controuerfia) scilicet, an ecclesia lllerdens. esset laesa vel in integrum restituenda. ui) legato obstat. C. de temp. in inte. resti. l. vlt. contra. vt dicitur, quod tantum vsqe ad quadriennium datur restitutio in integrum, sed hic elapsi erant circa 40. an. a die sententiae latae solutionis tempore Anastasii, qui fuit proximus successor Eugenii fuit petita restitutio in integrum, nec stetit propter dilationes actoris, quin intra quadrienium terminaretur causa in inte. rest. sed per iudicem vel aduersarium, vnde sibi nocere non debet. C. de temp. in integ. resti. petendae. ar. 2. q. 6. anteriorum. Authen. vt spon. larg. §. hoc quoque. ff. ex quib. cau, ma. in integ. resti. ait praetor. §. vlt. & tribus. ll. seq. sed non valet quia Euge. vixit octo annis, & sententia fuit lata primo anno suae ordinationis, ergo a tempore datae sententiae vsque ad tempus Anastasii fuerunt plus quam quatuor anni. respon. de praescrip. subduci tempus Euge. male iudicantis contra eius sententiam agebatur. 16. q. 3. & si sacerdotes. (Obstante) hoc non videtur se compati cum eo quod inf. sequitur. vbi dicit, quod deliberatio recedit in hoc, an data sit restitutio, cum non esset dubitandum de data ex quo inspectis priuilegijs, non obstante sententia Euge. ad diffinitiuam sententiam procedi mandabat. ar. sup. ff. deoffi. dele. pastoralis. §. 2. respon. quod bene se compatiuntur, quia licet sic diceretur commissum negotium, non tamen constabat nec constare poterat in absentia partium. inf. de sen. & re iudi. cum Bertholdus. C. si per vim vel ali. l. vlt. Sed si de hoc constaret, dicunt quidam restitutionem in integrum dandam, vel potes dicere, quod per literas tales destinandas, vel mandatum viua voce factum, nisi fiat cum causae cognitione, non habet vim sententiae, & in concedenda restitutione in inte. necessarius est ordo iuris. sup. de offi. iud. c. 2. ar. ad praedicta. C. commi. episto. & program. l. 2. & 3. §. pen. & vl. (canonicus) tanquam procurator. vel vt not. inf. de testi. cum olim.

2 Per officium) nonenim actio sed illud officium competit per restitutionem in ingrum. sup. de offi. iud. c. 1. ff. de mino. quod si minor. §. vl. & videtur, quod in hoc officio non sit litis contestatio necessaria, cum ex eo nihil lucretur restitutus, sed tantum deseruitur actioni, id est, viam praeparat principali quaestioni, vt inf. sequitur, secus vbi locoest actionis, sed tutis est dicere, quod semper fiat litis contestatio, & hoc satis dicit decreta. praealleg. de offi. iudic. Reformari) id est, sententia Euge. reuocata alia cum meliori forma ferri, id est, magis iustitiae consona. Item nota libellum istum continere duo capita, vnum in quo petit restitutionem, & per quod restituitur ad audicndum, & per quod petit sententiam emendari, haec enim omnia primo inquirenda sunt, antequam fiat in integrum restitutio. vt infra, eo. decr. in fi. Secundum caput est, scilicet, quod ecclesiae sibi redderent, vel potes dicere, quod rescissa sententia, beneficium restitutionis & per consequens ista occasione sententiae factae reuocabantur. supra, de procur. ex insinuatione. in princ.

Prudens ergo aduocatus diligen¬ tur attendat, quid in libello petat, quod secundum petitionem formabitur sententia. infra, de si. licet Hely. posset etiam petere in libello, si vellet ecclesias sibi adiudicari, si ratione sententiae reuocatae non essent sibi restituendae. forte quia non erat in possessione ecclesiarum illarum primo, licet ius in eis habeat, & si omnia haec petat, non semper est facienda litis contestatio super omnibus a princ. nisi secundum tenorem glo. quae incipit not. quod prius (indulsisse) bene dicebant dummodo constaret Papae sic mandasse. Vel dic, vt not. in gl. hic non videtur (supplicationem) no dicit, supplicationem, quia contra sententiam principis venire non licet, nisi per supplicationem: vt not. supra, eod. ex literis. (sententia) simile. 35. q. 9. veniam (surreptum) de hoc not. supra, de rescri. c. cum dilecta. (contra res) ff. de mino. minor. etiam ma. C. si saepius in integ. resti. pos. l. 2. & 3. (primo) 46. dist. §. 1. de pen. dist. 2. §. haec quae de charitate. arg. contra. 67. dist. monachus. C. de his qui. vt l. 2. (productum) quod faciebat pro lllerdens. ecclesia, vel non inducit quod pro eo faceret, led vt ostendatur, quod tunc bene instructus non erat, data per literas cel. (Danda) sub. propter laesionem ecclesiae lllerdens. (praesentibus) danda est enim cum causae cognitione. ff. de mino. in causae. nisi vocatus per tres menses non comparuit. Authen. vt spons. larg. §. ad hoc ( assertione. C. si per vim. l. vlt. ( poteritis) & nolueritis petentibus enim. in integ. resti. incumbit onus probandi se laesos. ff. de iureiur. nam postea. §. si minor. ff. de mino. sicut minor etiam. 25. an videtur laedi quinque modis. ff. de mino. l. non omnia. & l. quod si minor. §. non semper.

4 Principali) not. quod prius diffinietur negotium in integ. resti. quam incipiatur principale negotium, ad idem. ff. de procu. qui proprio. §. item. ff. de iureiur. nam postea. §. si minor. Sed contra videtur, quia iura tolerant hune circuitum & hanc protractionem habent, cum vna probatio ad vtrunque sufficiat ad beneficium in integrum restit. arg. ff. de mino. l. vlti. ff. de condi. cau. da. si quis accu. & l. si mulier. ff. de his quae in frau. cred. ait praetor. §. si creditor. Sol. tu dic, quod si dominus est, qui petit resti. in integ. & de hoc constat non solum iudex, restituet in integrum, sed & rem restitui faciet, si vero non probauerit se dominum, sed tamense laesum probat, dabit tantum restit. in integ. vt venditio vel huiusmodi contractus, qui impediebat rei venditionem decaetero non impediat, & secundum hoc soluit praedictam contrarietatem.

5 Sed nobis videtur quod in contractibus minor, siue ecclesia implorabit in integ. restit. contra eum, cum quo celebrauit contractum, non contra eum ad quem res peruenit, nisi & ille sciret rem ita gestam, vel nisi contrahens non esset soluendo, & in hoc casu, scilicet, quando agit contra eum, cum quo contraxit siue sit dominus, siue non, non solum restituitur in integrum, sed & restituitur ei res. & ille qui petit restitutionem, caueat sibi in conceptione libelli, vt si est dominus dicat, cum sit laesus in tali venditione, peto in integr. resti. & rem mihi reddi, cum sim dominus, vel si non est dominus, dicat peto ex officio vestro reduci in eum statum in quo eram, & sic intelligimus. ff. de mino. in causae. §. interdum. & §. vlti. & l. seq. Sed quia lex illa. ff. de procu. qui proprio. fortiter contradicit: Respon. quod ille, qui habet diuersos casus, & secundum quorundam positionem non contradicit, sed & secundum casum secundum quem videtur loqui: Respon. quod ibi minor vendidit iura, quae in re aliqua habebat, & rem non tradidit, quia non possidebat eam, sed emptor possidebat, & ideo iudex per officium suum non potuit ei restituere rem, cum non possederit tempore contractus, si vero in iudicio petatur in integr. restit. vel quia omisit allegationes, vel alias probationes, vel contra sententiam, tunc dicimus sic procedendum, actor petat in integ. resti. & iudex quaeret causam in integ. scilicet, laesionem & causam laesionis, scilicet, quare non dixit hoc ante sententiam, & si dixerit iustam & veram causam, quae mouet iudicem sine alijs probationibus, audita tamen parte alterius in summa cognitione & breue praemissa sine. lit. contest. vt supra, eod. c. 2. & lite contest. supra, de offi. iu. c. 1. & 2. restitutionem dabit in integrum vt audiatur, supra, eo. e. 2. si vero intricate petat, puta quia non assignet aliquam causam, quae moueat iudieem:, denegabit & iudex resti. pe. & sic data in integ. resti. secundum primum casum omissas probationes recipiet. ff. de iureiur. natu. §. si minor. ff. de min. minor autem tua. & hic & proxi. decre. & dicunt quidam, quod quando petitur in integ. restitutio in iudicijs non est neces¬ saria litis contestatio sed praesentia partium sic, vt refrenent a falso dicendo, vt quando autem in contractibus petit in intagr. restitu. necessaria est litis contest. arg. ad vtrunque. supra, de offi. iudi. c. 2. 6 Et no. quod vbi maiores petunt officium iudicis in integrum resti. vt absentes causa reipub. contra praescriptionem, quae sibi cucurrerat in absentia facta litis conte. primo fertur sententia super restitutione, & post proceditur in causa principali. C. ex quib. caus. in integr. rest. l. 1 & l. ab hostibus. & l. ait praetor, & per totum. ff. de capti. & postli. reuer. l. ab hostibus. Idem est si petitur restitutio in integrum contra sententiam diffinitiuam vel interlocutoriam, vel alias super processu iudiciorum, vt hic, & supra, eo. auditis. & c. cum venissent. Ratio diuersitatis est, quia in primis casibus ei restitutionem non impediebat, nisi contractus, vel ius traditum ex contractu, rescisso ergo contractu, constat eum contra quem petitur restitutio, nihil iuris habere, & ideo simul data resti. in integ. ad restituendum contractum, & ei restitutio fiet, quae ex ipso contractu pendet, & etiam posset dici in hoc casu, quod non sufficit petere in libello restitutionem in integrum contra contractum, & restit. rei fiet. q. accessorium, sed tutius in libello est etiam restitutionem petere, & etiam simul litis conte. super ambobus. sed vbi petitur restitutio integrum contra sententiam super iuribus, vel alijs rebus latam, vel contra praescriptionem vel similia, tunc licet rescindatur sententia, vel rescriptio, quae primo impediebatur agere, sed modo eis rescissis potest, non sequitur, quod ipsa iura, vel res sit restituenda, cum sententia non dederit ei ius, sed detexerit tantum. ff. de rest. haere. §. si quidem. quae decaetero tollitur per in integ. resti. Idem est etiam in vsucapione, quia rescindatur vsucapio, non tamen per hoc constat sublatam vsucapionem vel praescriptionem, quod de iure haberet iste, qui in integr. restitutionem petit, vnde idem dicerem etiamsi contra eontractum peteretur restitutio in integrum, & ex illo contractu non constaret quid iuris translatum esset in eum, contra quem petitur in integ. restitutio, quia licet non daretur in integ. restit utio ad rescindendum contractum, non tamen fieret ei restitutio, vt praedictum est, & sicintelligitur. l. qui primo. quamuis sic raro contingere possit, & idem etiam vi¬ detur dicendum, quod in eodem libello posset quis petere rescissionem sententiae, vel praescri. & rem sibi restitui. Principali) id est, super ecclesias, sicut agebatur a princ. retractabitur enim primo sententia, si de iure fuerit & per beneficium in integ. resti. sed hanc retractationem praecedere debet aliqua summaria cognitio, scilicet, vtrum colorate petat necne, & insuper probationem recipiet, & sufficiat si videat priuilegium, vel quod recipiat instrumenta, quae animum suum mouere debeant, non audita disputatione super eis. supra, cap. 2. vel iuramentum partis. supra eodem, cap. proxi. ff. da mi. minor.

Item pro in integrum restitutione duo sunt remedia, vnum cognitionis praetoriae, scilicet, offi. iud. & aliud rescissoriae. ff. de mino. in causae. §. interdum. primo auxilio, id est, offi. iudi. prudenter agitur, quando res super qua petitur in integ. restitutio est apud actorem, puta quia rem vendidit, vel sententia contra aliquem lata est, quod rem alii tradat, sed ipse neque ex contractu, neque ex sententia transtulit rem, sed officium iudicis implorauit petendo in integ. resti. contra vend. vel contractum, vel contra sententiam, hic enim nihil aliud necessarium est possessori, nisi vt contractus, vel sententia rescindatur, & remanet possessor tutus, & idem dicendum est, si ab actore in reum translata est possessio ex contractu, vel sententia & post translationem possessionis imploret officium iud. contra contractum vel sententiam.

Quid si probauerit in hoc iudicio in integ. restit. se laesum in contractu venditionis puta quia plus valebat, nec oportet eum probare dominium rei, vel si probauit se laesum ex sententia, puta quia cum primo ageretur contra eum, qui modo in integ. resti. petit rei vendicatione & lata est sententia contra eum, & modo actor in causa restitutionis in integrum probat ex actis receptis sententiam iniustam, vel per nouas probationes probat suam rem esse, vel cum ageretur commodati, & suecubuit modo in causa in integ. resti. probat sententiam iniustam, vel non fuisse commodatam, vel alias se non teneri, nam in his casibus & similibus alijs. cum non transferatur a petente in integresti. in alium, sufficit solum officium iudicis implorare per in integ. restitutionem, & per hoc officium non tantum obtine¬ bit, quod rescindatur talis sententia, sed per consequens etiam res ipsae sibi restituentur. ff. de admi. tut. si iubere. §. interposito. ff. de mino. l. fi. Sed in isto casu dicunt quidam, quod etiam si actor non probet expressam lesionem, sed summariae tantum, tamen dabitur in integrum restitutio, non vt sibi restituatur res, sed vt tollatur contractus, vel sententia, qua sublata, postea agetur causa a capite. arg. ff. de procur. qui proprio. §. item quaeritur. C. si aduer. rem iudi l. 1. sufficit enim, quod aliquem colorem, vel iuris similitudinem habeat ad hoc solum, vt sententia rescindatur. ff. de mi. minor. arg. sup. eo. cum venissent. in fi. Alii tamen aliter dicunt. arg. pro eo. ff. de iureiur. nam post. §. similiter.

Ego non credo, quod in praedictis casibus sufficiat semiplena causae cognitio, nec video, quod in aliquo casu aliquae probationes sufficiant ad dandam restitutionem in integ. vt vel rescindatur contractus vel sententia, quod eaedem probationes non sufficiant ad condemnandum ad restitutionem, imo quod plus est, videtur quod solummodo data in integ. resti. contra contractum vel sententiam, etiam res quae translatae sunt per contractum vel sententiam restituentur, & si de eis restituendum nihil dixerit iudex. ff. de mino. l. fi. ff. de admi. tut. si in haered. §. interposito.

8 Sed oppones, quo modo iudex in hoc adiudicabit eis res, cum non fuerint petitaeem Respond. iudex nihil adiudicabit, quia ex edicto de matrimonio nulla producitur actio, sed officium iudicis interueniet, qued late patet, vt quicquid hinc & inde datum est restituatur. ff. de mino. quod sit minor. §. fi. C. de repu. l. 1. si autem ille, qui modo petit restitutionem in integ. non est in pos. rei, super qua petit resti. in integ. nec est etiam translata possessio ab actore in reum. VERBI GRATIA: Idem qui modo petit restit. in integ. contra sententiam etiam primo egit, sed reus fuit absolutus ab eo, in hoc enim casu prudenter agit iste, contra quem lata est sententia, si intentat rescissoriam, id est, pristinam actionem in rem vtilem, & dicet sic: cum talis per sententiam sit absolutus a petitione mea, cum res ad me pertineat iure dominij, vel quasi, peto quatenus rescissa ipsa sententia per officium vestrum o iudex a quo peto resti. in integrum mihi rem adiudicetis, & restitui faciatis, & hoc dicit, lex praealle. ff. de mino. in caufae. §. interdictum. Et idem dicendum est in contractibus. VERBI GRATIA: Petebam a te rem quam possidebas, si transegisti super re, quam a te petebam ita, quod res petita, apud te debeat permanere, nam prudenter ago, si ego rescissoriam dictis, quod rescissa transactione, res mihi adiudicetur, & idem in praescriptione, vt si tu praescripsisti rem meam, quam alius tibi vendidit non ego, nam prudenter agam si rescissoriam intentabo, scilicet, fit rescissa praescri. res mihi adiudicetur hoc, tamen raro locum habet in minore, contra quem non currunt praescriptiones temporales. C. in qui. cau. non est ne. res. l. fin. sed habet locum in maioribus, qui absunt causa reipubl. sed si quis contra huiusmodi sententiam, vel transactionem, vel contractum, vel praescriptionem, non intentet rescissoriam, sed tantum officium iud. licet obtineat per sententiam iudicis, quod sententia vel transactio, vel praescriptio rescindatur, non tamen obtinebit, quod res, quae non est ab eo translata in reum, cui adiudicetur, vel sibi restituatur, sed noua actione agit ad restituendam, nec obstabit sententia quae sublata est per in inte. restitutionem prius datam, & aliae probationes sunt necessariae ad hoc, vt tantum restituatur in integ. & aliae ad hoc vt obtineat rem sibi adiudicatam, quia in primo casu sufficit quocunque modo probet sententiam iniustam, in secundo oportet, quod probet dominium rei, tamen videtur, quod contra sententiam nunquam intentatur rescissoria, sed tantum per officium iudi. petitur restitutio in integ. & per illud obtinebit non tantum, quod rescindatur sententia, sed etiam res sibi adiudicetur, si ex probationibus praeteritis, vel nouis probauit de iure suo, si autem non de iure suo probasset, sed probare intenderet, reponetur in statum, in quo erat ante sententiam, quae intercisa est, fi ex quibuscunque causis probauerit eam iniustam, & postea receptis probationibus super principali iudicabit de eo, sine nonalibelli oblatione lit. contest. & alijs actis, contra quem non est data in integ. resti. in suo robore durantibus ( procedemus) nam si per tres menses venire distulerit, procedetur ad dandam restitutionem si sit danda. Authen. vt spons. larg. §. ad hoc.

CAPVT VI. Procurator an possit petere restitnutionem i inteprum. Et quid sit dicendum in sandiee & actore, & consanguineis.

SVSCITATA. ( Procurator) habet speciale mandatum ad petendum in integrum restitutionem. ff. de mino. illud. Vel potes dicere, quod si idem procurator petit restitutionem contra quam lata est sententia, poterit etiam sine speciali mandato, vel alias vbicunque incideret petere. arg. eius quod dicitur de iur. infra, eo. c. pe. cum simile sit mandatum iurisdictionis mandato procuratoris. ff. de iurisd. om. iudi. & quia. & etiam alia ratione, quia ex quo committitur ei principale, & accessorium. supra, de offic. dele. praeterea. & c. prudentiam. §. pe. & vlti. Dic quod tunc tantum sine speciali mandato potest petere in integr. restitutionem, cum per litis contestationem factus est dominus litis, nam tunc constat, quod potest petere, cum dominus ad hoc non potest alium procuratorem constituere. ff. de procur. quae omnia. & quod dictum est in princ. huius glos. tenet de facto, scilicet, quod nullus procurator potest petere resti. in integrum. Alii dicunt, quod procurator minoris vel ecclesiae, si in prosecutione causae male agat negotium domini restitutionem non habebit, imo ipsi domino tenetur actione mandati, si fuit in culpa, sed si non fuit in culpa, non ipse, sed dominus restitutionem in integ. postulabit.

Sed quaeritur quid sit in syndico & actore, & est dicendum quod praedicti omnes, qui legitimam habent administrationem in integ. resti. petere possunt sine speciali mandato, secus in generali procuratore, quia petere non potest. ff. de min. illud. §. vlti. pater autem pro filio quamuis inuito restituitur, alii autem consanguinei sine speciali mandato non admittuntur. ff. de mino. l. illud. cum duabus legibus seq. procurator autem eius contra quem petitur in integ. restitutione sine speciali mandato admittitur. ff. de mino. quod si de. (Impediri) not. vtile ius nimium, scilicet, quod vbi praesumptiones sunt contra petentem restitutionem mandata est sententia executioni, alias contra. C. de in integ. restit. postulata. l. 1. Vel dic, hic petebat in integ. restitutionem aduersus sententiam principis, quae non datur, nisi per supplicationem peteretur, & supplicatio non impedit executionem, si post decem dies petatur: vt no. supra, eod. ex literis. & sic intelligitur. ff. de mino. minor an. arg. sup. c. proxi. Vel dic, speciale in sententijs latis a principe, vt in eis praetextu rest. in integ. non impediatur executio sententiae (cautionem) talem cautionem praestat qui supplicauit (cautionem) C. de leg. si in frau. C. de haere. l. vlt. ff. de rei vendi. is a quo. & l. seq. ff. vt leg. no. ca. l. postquam. §. 1. ff. de dam. infe praetor. in prin.

CAPVT VII. Terminus quadrienni quo tempore incipiat currere Quid requiratur ad hot cvt restitutio conredatur. 2 Non datur restitutio contra interlocutoriam vel restitutionis denegationem.

CORAM FOELICIS. Afine autem termini putatur quadriennium in resti. in integ. & non a die interlocutoriae latae, & est ratio, quia finito termino, completa est laesio eius, quod ex eo apparet, quia etiam si sententia non sequeretur, tamen contra talem laesionem daretur restitutio. sup. eo. auditis. & c. cum venissent. & ideo prudenter facit si laesus est quis in sententia & omissione probationum quod expresse petat restitutionem in integrum a contra sententiam & amissas probationes recipiendas. Alii tamen dicunt, quod tantum a die sententiae computatur quadriennium, & quod sufficit sola sententia petere restitutionem in integ. pro eis. ff. de mi. l. 3. §. 1. sed prius dictum magis placet ( assignatus) ad comparendum cum omnibus actis suis. (Interlocuti) dilationem denegandam, nam ex quo ad causam instruendam est terminus peremptorius assignatus, cum omnibus actis quae portari possunt comparere debent. (Interlocuti) iustum fuit quod Brachar. non daretur in integ. restitutio, vbi non obstaret eis terminus peremptorius, quin plene suam causam instrueret, quia sine hoc beneficio obstaret terminus, nec ad probandum vltra terminum admitteretur, & si non admitteretur ad probandum, posset grauiter laedi ecclesia Brach. & propter hoc contrariam sententiam reportaret, & ideo iuste datur in integ. restitutio. sup. eo. c. 1. & hoc locum habet in omissione probationis causae principalis, sed si iniustitia per interlocutoriam fieret in aliqua causa ecclesiae, puta quia non admitterentur eius excommunicationes, vel exceptiones, vel expoliationes, vel de falsi suggestione, & huiusmodi declinatoriae iudicij, & maxime quae indu¬ euntur in odium aduersarii, & non in fauorem petentis restitutionem & non appellaret, quia hoc sibi licitum est intra 10. dies, si postea velit habere in inte. resti. contra illas interlocutorias non potest. arg. opt. ff. de vsu. cum quidam. §. si a pupillo. & hoc ea ratione, quia restitutio non datur, nisi non modice laeso. ff. de in integr. resti. Seio.

Oportet enim quod ad hoc, vt detur restitutio, quod aliquid amittat, nisi detur, quod alias, quod acquirere potest non acquirat, vel quod oneri quod non expedit se subiiciat. ff. de mi. non omnia. & ideo iudici committatur, vt super his iudicet. ff. de mino. quod si minor. §. 1. at isti qui huiusmodi exceptiones declinatorias fori proponunt, nihil vel parum consequantur, & si obtineant, & sic repelluntur ex hoc ninilamittunt, quia sic remanent & ciuiliter & naturaliter debitores, si obtineant in huiusmodi exceptionibus, sicut si succum. bant, & ita nullo praedictorum modorum laesi sunt, & sic non est danda restitutio in integrum.

Sed dices imo lucratur, quia si exceptio admittatur modo non cogitur soluere, vel litis discrimensubire, sed certe hoc non est verum, imo semper soluere debet, nec super hoc debet litis discrimen expectare, sed statim soluere, vel etiam si vult se iuuare exceptionibus prudenter prosequatur, & si ferant interlocutoriae contra eos appellent, quia cum per praedictas interlocutorias non incurrant damnum, nec malo se subiiciant, non dabitur restitutio. vt dictum est.

Sed iterum oppones nonnne per reiectionem exceptionis expoliationis incurrit damnum, quia non recuperat rem, qua spoliatus erat, & oneri graui subiicicitur, quia oportebat eum a capite agere contra spoliatoreme Respon. eum non incurrere damnum, quia per aliam actionem ius suum consequi potest, & etiam per talem exceptionem non sequitur suum mandato iudicis, nisi reus dare velit. infra, de ord. cog. cum dile. idem respon. ad aliud, scilicet, quod oneri graui se subiicit, quamuis dici posset, quod in hoc casu iudex aliquando inspectis circumstantijs posset dare in integ. restitutionem. arg. l. praedictae. ff. de mino. quod si minor. §. 1.

Sed dices quid si post tales interlo. cutorias declinatorias iudicii, & modum aduersariorum introductas fiat missio in possessionem, vel forte in casibus, in qui¬ bus sententia diffinitiua feratur, & hot maxime contingere potest, scilicet, qued fiat missio, vel quod sententia diffinitiua feratur, si petat restitutionem integrum abeo, qui tulit interlocutorias, & quia denegat appellet, & recedet contumaciter, & tunc iudex exigente eius contumacia, misit in possessionem vel sententiam tulit diffinitiuam, sed sic respon. quia non est laesus ea laesione, quae sufficiat ad in integ. resti. per interlocutoriam sicut dictum est, nec per denegationem restitu. in casibus hic dictis, quae iusta fuit, & ideo ab eo appellare non licet. infra, de ap. vt debitus. & c. seq. & nec occasione huius sententiae vel interlocutoriae, respondeo data est contra eum missio in possessionem, vel etiam sententia diffinitiua sed per contumaciam eius, & hoc ex eo apparet, quia tunc quando interlocutoriae latae sunt, vel restitutio denegata est, nullo modo laesus est propter contumaciam, & tempus latae sententiae interlocutoriae, vel denegatae in integ. rest. inspiciendum est, quod euentus sequens non dat in integ. resti. ff. de mino. verum.

2 Item si postea non fuisset contumax, praedicta damna non incurrisset: & ideo patet, quod contra interlocutoriam vel denegationem restitutionis, non datur restitutio, quia ex eis non sequitur damnum. sed ex contumacia subsequenti, & idem quod diximus in exceptionibus declinatorijs, potest dici & in dilatorijs solutionis arg. C. de praeci. impe. offe. quamuis. ibi tamen saepius iudici poterit videri aequum dare restitutionem in integ. ar. l. praedictae. ff. de mino. quod simili. §. 1. sed si interlocutum sit, quod apostolicum rescriptum sit verum, cum dicatur falsum, nunquid ad haec dabitur in integ. restitutiotrespondeo, si in eocontineatur grauamen vel aliud, vnde possit grauari ecclesia, dabitur in integ. restitutio, sed si sit tantum super iustitia exhibenda non, quia non incurrit aliquod de periculis praedictis. ar. l. praedi. sed contra interlocutoriam super instrumento debiti, non est dubium dari restitu. cum ex eo magnum praeiudicium paretur, & ideo necessaria est restitutio, sed non habent contra quem facta est missio in pos. vel etiam diffi. sententia lata prudenter facerent contra interlocu. dimittendo in pos. vel etiam diffinitiua petat in integ. resti. ar. sup. e. c. 2. & c. sciscitata. nam super declinatorijs fori denegantis, non est bonum petere in integ. resti. sicut dictum est, vel si per lapsum anni factus esset aduersarius verus possessor, petat restitutionem contra temporalem praescriptionem, de quo not. sup. eo. c. 1. Speciale) non enim sufficit generale in casibus sequentibus. ff. de mino. illud. §. si in integ. ff. de procu. non solum. §. vlt. & §. 3. ff. de procu. qui duo. §. 3. ff. de procur. Pomponius. in princ. §. 5. ff. de procur. mandato quidam assignant sexum in matrimonio. (Indul. gendum) praemissa tamen aliqua summaria cognitione in qua quaesiuit, an alia munimenta haberet, & an omiserit multa quae iudici occurrere possunt inquirenda. Item plus procedit, quam debeat, sed ad dandam dilationem certam dierum, cum tantum ad dilationem habendam esset restituendus, sed dic eum non excessisse, quia id quod petitur est in arbitrio iudicis, scilicet dare inducias, quantas vult.

CAPVT VIII. 1 Libelli forma in quo venditio petitur pronunciari nulla, remissiue hic habes. 2 Vbicunque quis probabiliter errat in eodem libello potest plures proponere actiones, & etiam vide in num. 3.

CONSTITVTVS. ( Inprin.) magister P. pater in bonis maternis habet vsum fructum, nec tenet alienatio rerum maternarum facta a patre. C. de bo. ma. l. 1. Authen. de nup. §. si vero sit. & ideo emancipauit, vt firmus esset contractus per ipsos factus, quia non poterat esse firmus per patrem vtrique) patri & matri quodam. (Nullam) nam nulla esset nuncianda siue ipsi cum essent minores alienassent sine decreto, siue parentes eorum, in quorum potestate sunt, & si essent maiores. C. de bo. mat. l. 1. Authen. de nup. §. si vero. C. de praed. mi. si praedium.

1 Item not. formam libelli, in quo petitur venditio pronunciari nulla officio iud. 12. q. 2. apostolica. vel rescindi per beneficium restitutionis. Contra. ff. de mi. in causae. vbi dicitur, quod vsquequo communi auxilio iuuatur ad extraordinarium, recurrere non debet. Sol. illud loquitur, quando certum est quem iuuari communi auxilio, quod hic certum non erat, sed dubium, poterat enim esse quod petitio prima, scilicet, qua dicebatur pronunciari nullam, vel non iuuabatur iure, vel poterat elidi exceptio aduersarij, & iecirco vt lite, iuuantur simul ad vtramque admittetur sub distinctione. arg. ff. quorum leg. l. 1. §. quod ait. & §. nouum quam. infra, de praescri. auditis. infra, de priuil. ex priuilegia. tamen alii dicunt, quod hic non fuit receptus libellus, sed commissio sic facta fuit, & postea cogetur eligere.

2 Nos dicimus quod vbicunque quis probabiliter errat ex suo facto vel alieno, potest in eodem libello plures proponere actiones, & non cogitur ex eis aliquam eligere, etiam si non compatiantur se ad inuicem, vt hic. & infra, de praescri. auditis. ff. quorum leg. l. 1. §. quod autem. Si autem error eius non est probabilis, tunc cogitur eligere. ff. de tribu. quod in haere. § eligere. ff. de reg. iur. l. nemo. §. fi. ff. de leg. 2. cum filius. §. ve rijs. Quidam autem dixerunt, quod vbicunque certum est, me habere aliquam actionem sed de alijs est incertum, quia tunc non cogor eligere, & dixerunt quidam, quod licet non cogatur eligere actionem, & vnam solam exponere in libello, tamen si plures proponit protestari debet pro vna sola prosequenda, & vnam solam prosequi debet, & super vna sola producere testes, & alias probationes. ff. quorum lega. l. 1. §. quod autem.

Sed certe nos contrarium dicimus, scilicet, quod super vtrunque poterit inducere probationes, & hoc in fi. expresse dicitur, & infra, de praescrip. auditis. & protestatio praeal. l. non sic est facienda, quod tantum alternam actionem prosequatur. Sed siprotestetur, quod sufficiat ad victoriam causae super quacum que actione probet intentionem suam, & praedicta ratione dicimus recipiendum libellum, vendico talem rem ratione dominii, vel quasi. Alii dicunt, quod semper inuitus cogitur eligere actionem. C. de codi. l. fin. lex autem quorum legatorum, vel non contradicit, quia quod ibi dicitur factum fuit propter odium rei, quia volebat exprimere, an possidebat pro haereditate, an pro possessore ad quod tenebatur. ff. de inter. act. l. 1. prima respon. & §. 1.

Et haec vera sunt, si actiones competunt ad idem, nam si ad diuersa vtraque intentatur. C. de fur. in ancillis. nisi essent contrariae. C. de fur. l. 1. (portione) patris (consuetudinem) supra, de consue. in prin. not. de his (quod offerre) pro parte patris (vtroque) id est super reuocanda alienatione rerum suarum a parte facta, & cui praestiterun: consensum, cum ipsum consensum praestando laesi fuerunt, & eo non obstante restituendum. Item petebatur restitutio in integ. vt liceret ei offerre pro parte patris emptoribus praetium, quod offerre. infra, an per negligentiam omiserunt (offerre) etiam in lucro subuenitur minoribus. ff. de mino. ait praetor. §. hodie. (veritate) scilicet, quod sunt minores, & laesi sad partem) quia vindicta erat sine decreto, cum essent minores, vel si maiores erant in potestate constituti a patre, vt dictum est in casibus non licitis (solennitas) decretum praesidis in immobilibus & in casibus licitis. ff. de bo. quae lib. l. vlti. 3. vbi alias. vsque ad. §. filiam (interuenit) debita solennitas (ea) quae fuerit patris (residua) quae fuerit matris (residua) male videtur petere in integrum restitutionem contra temporalem praescriptionem vnius anni & diei. C. in quib. cau. in integ. non est restit. l. vlti. Respon. illud loquitur in temporalibus praescriptionibus in communi iure contentis, in quibus tanquam a se introductis voluit prouidere de iure communi super beneficio restitutionis, secus de his quae non a iure, sed a consuetudine introducuntur.

CAPVT 1X. 1 onnia quae iure magisiratus competunt, delegar: passunt, non econtra. 2 Quando resti. in integ. principaliter petitur, locum non babet summaria cognetio iudicis super eo, an sit admittenda restitutio. Eeslitutio impearari potest contrasententiam arbitri. 2 Ordinarii non habentes administrationem non possunt restitu. in integ. dare.

CAVSA RESTI. ( Delegatis) C. vbi & apud quem l. vlti. (delegat) contra de offic. procons. nec quicquam. §. vbi in glos. Sol. hoc speciale. & ita videtur, quando in integ. restitutio competat magistratibus municipiorum. ff. de offi. eius cui man. est iuris. l. 1. sed contra. ff. de munici. ea quae.

Sol. non est contra, quia licet omnia, quae competunt iure magistratus, possunt delegari, non sequitur quod omnia quae delegantur specialiter competant iure magistratus, sicut etiam apparet in mero imperio. ff. de offi. eius cui manda. l. 1. vel potest dicere, quod hodie ex quo iure commissionis transit & iure magistr. tus competit (incidere) quando autem incidenter cognoscit, non est necessaria litis contestatio, quando autem principaliter secus, & sic potest intelligi. sup. de off. iud.

2 Item not. quod vbi principalite petitur in integ. restitutio, tunc non habet locum summaria cognitio iudicis super eo, an admittenda sit petitio restitutionis, quia omnino admittenda est, sed vbi incidenter petitur in iudicijs, tunc habet locum officium iudi. mercenarium antequam admittantur probationes super laesione: vt not. infra eodem, auditis. (administrationem) id est, non habent iurisdictionem ordinariam super aliquos. vel regimen alicuius villae, vel aliquorum hominum (facultatem) generaliter sibia principe datam.

Seu arbiter) contra sententiam arbitri potest impetrare restitutionem, licet nomen sententiae non mereatur habere. ff. de his qui not. infa. l. quid ergo. § ex compromisso. & est ratio, quia per hanc in integ. restitutionem prouidetur laeso, non tantum contra sententiam arbitri, imo contra obligationem contractam ex sententia ad poenam, id est, si sententiae non pareant. argum. ff. de condi. insti. si sub conditione. §. si quis. ff. de acqui. haere. si pupil. tamen melius verba concipit, si dicat, peto in integ. restitutionem contra obligationem poena contractam ex sententia, quam si dicat, contra sententiam. ff. de mino. si minor. §. minores. si autem coram arbitris laedatur, quis in testibus vel deducendis vel alijs, non datur incidenter in integ. restitutio, quia nihil eum ligat, nisi obligatio poenae, & ideo si petitur restitutio contra sententiam non restituitur in eum statum, in quo erat ante sententiam, sed totum rescinditur & etiam ipsum commissum. Item coram iudice ordinario lite contestata super restitutione, non debent admitti probationes huius laesi ad probandum de iure suo super princ. ad hunc finem, quando petita sibi adiudicentur, quia hic iudex, qui eognoscit de restitutione in integ. non succedit arbitro in causae principalis cognitione. Item quia litis contestatio coram arbitris facta non sufficit ad procedendum eoram iudice. c. de arbi. l. penultima. S finali.

Cognoscere) quia ordinarii qui administrationem non habent, non possunt dare restitutionem in integrum, nisi cum incidenter petitur. C. vbi & apud quem. l. 1. multofortius nec delegati ab eis, quia non possunt delegare causam restitutionis, quam ipsi dare non possunt.

Incidenter) sed & tunc arbiter non restitu. in integ. C. vbi & apud quem. l. 1. Item quia est misti imperii. ff. ad muni. ea quae . ff. de offi. eius cui man. est. l. magistra. tamen non licet in modum restit. si tamen arbiter viderit personam, quae habeat priuilegium resti. in aliquo laesam, puta quia intra terminum non produxit testes, vel instrumenta, iterum ei terminum assignabit ( liberali) 2. q. 6. si quando. ff. de arbi. non distinguemus. §. Iul. & §. liberali. vbi agitur de libertate, secus si de statu ecclesiae ageretur. inf. de arbi. cum tempore.

CAPVT 2. 1 Differentia quae sit, si quis restituatur contra sententiam & appellationem.

BENEFICIO. (In alio) id est, primo cum puta possessor peteret in integrum restitutionem pronunciatum uit non dandam, vnde si idem iterum petat super eodem articulo non potest. Item credimus, & si petat contra sententiam, quia denegata est ibi in integ. restitutio. arg. quod sic hic dicitur contra eam tantum ad appellationem restituitur ( denegato) secus si concesso. VERbI GRATIA: petii in integ. restitutionem, aduersus sententiam, & concessa est mihi, & post iterum lata sententia diffinitiua contra me in principali, iterum dabitur in integ. restitutio. & non contra primam sententiam, sed contra secundam, & sic potest intelligi. C. si saepius in integ. l. 1. (ad appellationem) C. in qui. cau. in irteg. non est ne. resti. sancimus. Contra vbi dicitur, quod in temporalibus actionibus, non currit praescriptio, ibi ergo nec in appellatione quae intra 1o. dies tantum admittitur. Sol. illa regula non habet locum in ecclesijs, vt not. supr. eodem. c. 1. Sed contra minores tantum, sed in minoribus fallit in confectione inuentarij, & triennio iudicii finiendi, & in decennio appellationis, vt hic. & C. si sep. l. 1. Authent. de haere. & fal. § pupil. & C. de iudic. properandum in fin.

Sed dices quae differentia est, si restituatur contra sententiam vel appellationem ? Respon. magna, quia quando ad appellationem tantum restituitur, nisi exequatur intra annum causam ap. ra¬ ta manet sententia. Authent. de hiis qui ingre. ad app. §. 1. & 2. Item computat pro vna appel. vt non possit tertio appellare. C. ne lic. in vna ea. l. 1. quod non esset, si contra sententiam restitueretur, restitueretur enim vt possit appellare a sententia lata super denegatione in integ. resti. Et istam restitutionem petet tantum intra 10. dies, ex quo communi iure non potest appel. quia extunc laesus est, & ad prosequendam app. dabitur ei tantum annus, cum non debeat ei maius tempus indulgere perin integ. restit. quam fuerit illud quo laesus fuit, quod non fuit nisi intra 10. dies. arg. ff. de mi. interdum. §. plane. simile. ff. quando de pecu. ac. est an. l. post mortem. (nouis) id est, de nouo propositis non de nouo contingentibus tantum, quando enim omisit aliquas actiones proponere, etiam si per sententiam sibi sit denega tum beneficium restitutionis iterum petet, vel si petiit resti. in inte. quia priuilegium omiserat, & est sibi delegata, poterit iterum peti, vt praescriptionem probet.