Titulus 10

CAPVT I INTELLEXIMVS. ( Peteret) intentans petitorium, secus si possessorium. vt lit. non contesta. accedens. 2. sup. de offic. deleg. causam. inf. de resti. spol. literas. (Puniatui) 3 q. 11. si quando. & l. seq. C. de ordi. cog. I1 & 2. Ad diffinitionis) testes autem & aliae probationes, si placuerit actori ex vtraqe parte recipientur, si reus intentionem actori neget, vt si reus defecerit in probatione, exceptionis feratur sententia pro actore, si probauerit intentior pem fram.

CAPVT II. 1 An in libello exprimi debeamt omnia, qumtas damnum datum est. & vide in num. 2. Nomina litigantium an & quando liceat exprimere in libello. Res quibus aliquis est spoliatus, an liceat exprimere in libello. 2 Libellus generalis an & quando recipiatur. 3 Interdictum competit etiam praedoni. 4 Praelatus agendo nomine ecclesiae, non obstat sibi exceptio de spoliatione, quod nomine suo tantum fecit, & non nomine ecclesiae. 1 Exceptio proponi debet intra tempus, intra o agi potest. Exceptio poliationis quando babeat locum. 6 In causa matrimoniali locum non babet exceptio spoliationis. 7 Sententia non debet serri, nisi probata exceptione fpoliationis. 2 Excommunicatus pro manifesta offensa non absoluitur, nisi prius satis fecerit. 9 Potest qui tulit sententiam excomunicationis facere eam publicari. 10 Per exceptionem propositam non interrumpitur praeseriptio. 11 Potest qui primo egit eriminaliter etiam ciuiliter agere contemplatione rei famili¬¬ ris.

CVM DILECTVS EIlius. (Dominis) certis nominibus exprimendis, quia certadebet esse persona rei. & certa persona actoris. 4 quaestio. quarta. capi. primo & secundo. cum non liceat es vagari in discrimine altersus aestimationis. ff. de iniur. praetoredixit. nisi ipsi domini essent tanquam vnsuersitas, quia tunc non esset necesse exprimi nomina eorum. Animalium) quia animal ia monasterum erant, vel ettam aliorum, dummodo custodiantur in castris captis, & custodiae monasterum essent commissa, nam & ipsa veniunt in interdictum vnde vi, quod pro recuperanda possessione castrorum intentabatur ab Abbate. ff. de vi & vi arma. l. 1. S. quod autem ait.

Et alijs) not. non esse necesse in libello exprimere omnia, in quibus damnum est datum, sed sufficere quod generali clausula continetur, scilicet alns tamen contrarium verum est, nisi damna petantur tanquam accessoria, vt hic, vbi petebatur restitus castrum cum damnis ibi datis. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. quod vi. Inf. de rest. spo. cum ad sedem. Vel dic, quod etiam si prinespaliter agatur tantum pro rebus ablatis restituendis, sicut hic videtur actum fuisse, non enim haec litera, quod castra monasterii capta essent, vel quod pro eis ageretur, sed pro rebus ablatis tantum, non tenetur tunc in libello exprimere res, quibus spoliatus est, quod sic probo, ipse non tenetur eas probare. C. vnde vi. si quando. sup. quod met. causa super eo. ergo nec exprimere in libello.

2 Sed dices imo exprimere debet, vt deliberet, an cedat. ff. de eden. l. 1. 4. q. 4. offeratur. R espondeo non debet deliberare, nisi super hoc an rapina facta sit vel vis illata, & hoc cum patefacta sit, ex eius confessione statim taxatione praemissa, & iuramento praestito, facienda est condemnatio, vt in l. praealleg. Si autem negauerit vim, tunc tantum vis de necessitate probanda est, & non res ablatae, vel dic quod hic libellus non fuit receptus, quod ex eo apparet, quia reus forum declinabat.

Iustitiam) cum pro his quae dicunt hic competere possit interdictum, vnde si vi castra coeperunt. ff. de vi & vi ar. l. 2. §. illud vtiqu. & actio vi bonorum raptorum & furti: vt in eodem §. dicitur & actio. l. Aquil. si damnum datum est in rebus ablatis. ff. ad legem Aaquil. si seruus seruum. §. 3. praeter id, quod accusari potest de vi publica, vel priuata. C. de vi publica. per totum. quomodo dicimus fieri condemnationem, cum secundum diuersos modos agendi aliter debeat iudicari, & hoc propter generale verbum, scilicet nisi iustitiam sibi fieri postulauit, non possit perpendi quomodo egerit. Respondeo stultum esse, qui tam generalem libellum recepit, cum deberet actor exprimere actionem, vel causam agendi, ex qua causa colligi poterat intentio eius. ff. de rei vendi. si in rem. ff. de excep. rei iudi. & an eadem. §. actiones. sup. de libel. obla. c. vlti. sed si receptus est valet. C. de anna. exce. l. vlti. & fiet condemnatio secundum actionem, quae mi¬ norem condemnationem requsrit. arg. ff. de re. iur. semper. & l. fauorabiliores. & l. ea. inf. de fide instru. inter dilectos. in fine. nisi in medio litis ex probationibus, vel quia actor dixit expresse, appareat qualiter agere velit, quia tunc secundum hoc ferenda est sententia. argu. ff. de iud. si quis. ff. quorum leg. l. 1. §. quod autem. Contestationem) id est ante, post enim non licet, nisi de nouo contigisset, vel de nouo ad eius notitiam peruenisset. C. de excep. l. vlti. inf. de excep. pastoralis. sup. de offic. delega. insinuante. alii contra. Per ipsius) ideo tenetur monasterium ad ipsius restitutionem, vel melius ideo excipitur contra monasterium, quia abbas, & totus conuentus consensit spoliationi, quamuis videretur, quod nec tunc monasterio obesse debet, quia delictum etc. 16. quaesti. 6. si episcopum. vnde dicunt alij, quod non potest excipi contra monasterium, nisi duo interuenerint, & quod nomine monasterum facta sit rapina, & quod ad monasterium peruenerit, & de eo solo quod peruenit potest excipi contra illud. ff. de vi & vi ar. si me deie. Nec sufficit dolus sine violentia vel econuerso, vt hic, si enim incontinenti post vim sibi illatam vim faceret vel authoritate iudicis non competeret contra eum exceptio, sicut nec interdictum. ff. de vi & vi ar. l. 3. §. cum igitur. C. vnde vi. si quis iu. inf. de resti. spo. olim. & eodem modo quantumcunque dolose rem altersus occupet, nisi spoliatio interuenerit, vel nisi aliquem spoliari mandauerit, vel ratum habuit, contra eum non competit exceptio, & generaliter dicimus hanc exceptionem non competere, nisi vbi competeret interdictum, licet ei possit competere actio de dolo, vt nota. infr. de restitutio. spolia. cum ad sedem.

(Incontinenti) vel intra terminum competentem. sup. de offi. delega. prudentiam. §. sexta. Spoliator) imo sufficit, si ad eum peruenit vel mandauit, vel ratum habuit. inf. de restit. spol. cum ad. c. faepe. quasi dicat, abbati contra monasterium nullo modo potest competere interdictum recuperandae possessionis, quia nunquam abbas vel conuentus expoliationi interfuit, licet castrum quo se milites spoliatos dicunt ipsi monachi modo possideant, sed non bene dicitur, vt nota. in gloss. hic posita imo.

(Verus ) 16. q. 3. S. penul. tamen non facit pro monasterio, cum ibi loquatur, quando sine vitio ad dominum redijt, hic autem cum vitio rediit ad monasterium. Item interdictum competit etiam praedoni. inf. de resti. spo. in literis. & c. item cum quis. & eodem modo exceptio. (contra) inf. de resti. spo. cum ad sedem. ff. de vi & vi ar. cum a te. (Regulam) ff. de iud. qui prior (tractanda) quia in prima primo fiet lit. contest. & post fiet lit. contest. in secunda. & sic consequenter fient positiones in prima & post in secunda. Vicissim) sup. de nu. peti. c. 1. bene dicit viciss im tractare, quia si non vicissim tractetur, quia de vna facile, & cito liqueat de alia, non facile bene diuisim ferentur sententiae. argumentum. C. de compen. l. vlti. imo nec auferimus agenti exceptsonem excommunicationis contra reum conuenientem. Infr. de exceptionibus. cum inter. & idem dicimus, si obiiciatur exceptio spo. siue enim propter exceptiones impediatur agere, siue propter difficultatem probationum prosequi litem, & sententiae similiter diuidentur. (Eadem) id est duabus, quae tamen dicuntur vna propter continuationem temporis. arg. ff. de mino. l. etiam. §. 1.

Exceptionis) hanc exceptionem credimus habere locum, siue sit ita spoliatus, quod competat interdictum, siue eompetat condictio ex decr. inf. de rest. spo. saepe. sup. de electio. quaerelam. siue condictione ex legibus, quae sunt. C. vn. de vi. l. si quis in. & in l. si quando. siue ex iuribus alijs quibuscunque, quae possessionis restitutionem praecipiant. Secus autem dicitur, si exciperetur de metu, vel de dolo, vel aliae quaelibet exceptiones proponantur, per quas possessio non recuperatur, & est ad hoc prima ratio, quia hoc non inuenitur in iure cautum, nec est talis exceptio attendenda. ltem si praelatus agat nomine eeclesiae, non obstat sibi exceptio de spoliatione, quod nomine suo tantum fecit, & non nomine ecclesiae. argu. ff. de in ius voc. quaesitum. inf. de restl. spol. c. frequens. Sed si nomine suo ageret, audiretur excipiens etiam de spoliatione, quam non tantum suo nomine, sed etsam nomine ecclesiae fecisset intra annum, nam non solum tenetur hac exceptione, qui proprio nomine deiecit, sed etiam qui alieno quemadmodum etiam in interdicto dieitur. ff. vnde vi. l. 1. §. quoties. Item hanc exceptionem proponet in perpetuum: de eo quod ad eum peruenit qui deiecit.

De eo a autem quod ad eum nom peruenit vsquo ad annum tantum, sicut dicitur in interdicto C. vnde vi. l. 2. nam & intra idem tempus proponi debet exceptio, intra quod agi potest. ff. ex quib. cau. ma. in integ. rest. necnon. §. vlt. ff. de inof. test. Papinianus. §. si quis filius. Item non competit haec exceptio contra haeredem spoliatoris, nisi de eo, quod ad enm peruenit, aut dolo eius factum est, quo minus perueniret. ff. vnde vi. l. 1. §. hoc interdictum. & haere. §. vlt. l. 2. responso. 1. In suecessore autem in dignitate videtur, quod semper dari debeat, etiam si nihil ad eum perueniat, quia dignitas nunquam moritur, & est dilatoria haec exceptio. no. 2. quaest. 2. antiquitus. vnde post litis contest. proponi non potest, etiam si post fiat expoliatio cum aliud auxilium habeat, scilicet interdictum. arg. contra. inf. de excep. pastoralis. & multo fortius non poterit proponi contra prosequentem appellationem, cum a principio omiserit, alii contradicunt, scilicet quod si de nouo fiat, proponi potest: vt not. sup. eo. c. in glo. & autem. Item haec exceptio, non habet locum, quando actio vel officium iudicis non dirigitur specialiter contra aliquem, sed tamen multis alijs licitum est contra eius actionem, vel petitionem se opponere, sicut est quando petitur electio confirmari. inf. de causa pos. cum ecclesia. & est ratio, quia haec exceptio tantum competit vbi aliquis conuenitur, vt actor remoueatur a conuensendo reum, hic autem qui implorat officium iudicis eum non conuenit, imo ipse propria voluntate ei se opponit.

Item haec exceptio non habet lecum in causa matrimoniali. inf. de resti. spol. ex parte. Sed nec contra ex cipientem contra electum habet locum exceptio spoliationis, quia haec exceptio tantum contra actorem habet locum, & hic excipiens non per omnia dicitur actor, nec proprie, quia non agit, sed excipit, sic intellige. C. de ex. in ex. ff. de ex. l. 1. argumentum. contra. supra de iudic. exhibita. (Primitus). C. de exceptio. l. vnica.

Non cogerentur.) sic enim fertur sententia probata exceptione spoliationis, non te audimus, nisi primo aduersario tuo restituas talem rem, & iste idem reus qui de spoliatione excepit poterit agere directe, si voluerit ad restitutionem eiusdem rei sibi faciendam, & ad hoc poterit inducere priores testes, sed priores attestationes non valebunt sibi in hoc iudicio, quia ad aliud agebatur in primo iudicio, scilicet, ad repellendum aduersarium ab agendo, & aliud in secundo, scilicet, vt consequeretur rem, qua spoliatus erat, & eodem modo sententiabitur, & eodem modo procedetur, si excipiatur de excommunicatione, & diximus quod si iste qui repulsus est ab agendo super aliqua re, propter exceptionem, si postea contra eundem, vel alium agat de alia re, non obstabit ei sententia praedicta, nec probationes in alio iudicio receptae, nisi de nouo probetur exceptio etiam in hoc iudicio. argumen. ff. de excep. rei iud. l. conqueritur. & l. sequen. Idem etiam est in iure ciuili, quia licet aliqui repellantur ab accusatione propter aliquas causas. 2. quaestio. prima. prohibentur. non tamen alias punientur, nisi directe agatur contra eos. ff. ex quib. caus. l. 2. quia ad hoc non est actum, vt sequitur.

2 Item dicimus, quod si aliquis petit absolutionem, & probetur contra eum, quod pro manifesta offensa excommunicatus fuit, non admittetur iterum ad petendum absolutionem, nisi prius satisfecerit de manifesta offensa, vt inf. de sen. excom. solet. §. in prima. Sed nec per has probationes primi iudicij, nec per istam sententiam obtinebit, quod ab alio iudicio repellatur, nisi de nouo iterum conuincatur vel aggrauetur contra eum manus iudicis, vel quod denuncietur excommunicatus, vel quod subtrahantur sibi beneficia, quia ad hoc actum non est, sed ad hoc tantum directo, vt repellatur a petitione absolutionis, quod etiam consecutus est. Si vero exceptio excommunicationis non tantum proponitur ad repellendum actorem ab agendo vel petendo, sed directo proponitur, quod a iure suo cadat. VERPI GRATIA: aliquis petit se absolui, vel quod denuncietur absolutus ab excommunicatione in se post appellationem legitime latam, & aduersarius respondet, domine nulla praecessit appellatio excommunicationis vel iniusta, tunc si iste excipiens, vel potius se defendens probabit nullam, vel iniustam appellationem, ferretur pro eo sententia, & iudicabitur legitime excommunicatus. sup. de offic. deleg. cum contingat. vbi de hoc plene not. & tunc si in contumacia permaneat, poterit denunciari excommunicatus, & aggrauari contra eum manus, & potest sibi subtrahi beneficium, quia hic non intendebat tantum repellere actorem, sed principaliter defendere sententiam suam, & de iure suo probare.

9 Sed dices, nonne sufficit ad hoc, quod denuncietur excommunicatus, & quod alijs modis contra eum procedatur, quia constat de excommunicatione eius per id, quod absolutionem petit: Respondeo non, quia potest esse, quod ex superabundanti cautela petit, quia bonarum mentium est, etc. 3. distin. ad eius. Fatemur tamen, quod ille, qui tulit sententiam excommunicationis, potest eam facere publicari. 11. quaestio. tertia. curae. inf. de appel. pastoralis. in fi. Sed non authoritate huius sententiae, quia petens absolutionem repulsus est ao absolutione, sed authotitate prioris sententiae, qua exconmunicauit eum.

Vllatenus) etiam in causa depositi, cum hic adeo generaliter loquatur. argu men. contra. C. deposi. l. vlti. Nec credimus per exceptionem propositam interrumpi praescriptionem, cum praescriptio sit inducta in odium petentium, vt infra, de praescrip. vigilanti. & qui excepit, non petit, nec per exceptionem aliquid sibi debet adiudicare, vt hic. argumen. infra, de praescrip. vigilanti. In ciuili) hoc planum est, sed in criminali multo fortius. argumen. 3. q. 2. audimus.

Sed quid si iste Abbas suecumbit in hac exceptione, postea obtineat militibus agentibus directo interdicto contra Abbatem, puta quod absoluatur Abbas ab impetitione eorum, nunquid si Abbas reincipiat eandem quaestionem obstabit exceptio spoliationis, vel praedictae sententiae? Respondeo non, propter authoritatem superuenientis sententiae vel casus. simile. ff. de condi. sine cau. l. secunda. ff. commod. in commo. §. fin. ff. deposi. bona fides. inf. de purga. vulg. c. 2. Item quia interlocutorias sententias, qualis est ista licet mutare. ff. de re iudi. quod iussit. Item huic reo absoluto interdicto daretur exceptio, si iterum conueniretur, ergo & replicatio, si victus excipiat de spoliatione, de qua victus est in interdicto. Per hoc) inf. de simo. licet. ff. commu. diui. vt fundum. inf. de conces. praeb. ex parte contra sup. de elect. per inquisitionem. vbi not. nec testes inducti super exceptione vale punt, si postea agant interdicto, nisi partes consentiant. infra, de testi. veniens. 2. & forte quia semiplene probauit, secus si confessus est. sup. de elect. per inquisitionem, vbi no. & si ferretur sententia contra eum, scilicet, quod respondet, & quia non probauit spoliationem, adhuc tamen potest agere interdicto non obstante. l. ff. de excep. rei iudi. si quis cum eo. §. fi. quia sententia lata in exceptione spoliationis, non parit exceptionem rei iudicatae in interdicto, secus autem in exemplis positis in l. pradicta. 1 Item si primo egit criminaliter, nihilominus potest ciuiliter agere contemplatione rei familiaris. C. quando ciui. act. praeiu. cri. §. 1. est & alia ratio, quia per exceptionem agitur tantum ad repellendum ab actione, sed per actionem intendit ad restitutionem sibi faciendam, secus autem si primo succubuit interdicto, quia tunc postea non potest excipere. ff. de his qui not. infa. Lucius.

CAPVT III. 1 Causa natalium comm ecclesiastico iudice tractanda est.

TVAM NON CREDIMVS. (Natalium) causa natalium non solum non si principaliter agatur, sed etiam si incidenter, vel etiam si excipiendo coram ecclesiastico iudice tantum tractanda est. inf. qui fi. sint legi. lator. & etiam si post mortem propter quaestionem haereditatis, quae agitur coram seculari iudice quaeratur de legitimitate natalium, semper coram ecclesiastico iudice agendum est. inf. qui filii sint leg. causam. 2. arg. contra. C. de ord. iu. l. 1. ff. de iudi. l. qui non cogitur. C. de iudi. quoties. de iur. om. iudi. si idem.

Sed hoc potest esse ea ratione, quia scriptum est, quos Deus coniunxit homo non separet. sup. de transla. epis. inter. & ita non fuisse matrimonium inter eos, non homo, sed solus Dei vicarius potest iudicare, vt in eadem decre. dicitur. Vel dic, generale laicum iudicem de nullo spirituali, nec principaliter, nec incidenter, nec reconueniendo posse cognoscere. sup. de iudi. decernimus quanto. inf. qui fil. sint legi. lator causam. Sed certus praefigeretur terminus a Papa, vel alio superiore intra quem natalium questionem prosequatur, & de haereditate nullatenus se intromittat, sed Regi dimittet, vt in praedictis decre. Potest ergo dici hanc quaestionem tanquam praeiudicialem primo tractan¬ dam. argu. insti. de act. §. praeiudiciales. forte potest sic formari libellus. Cum peter meus non fuerit maritus talis dominae, de qua genuit talem, peto quod iudicetis eam non legitimam filiam eius. argu. inf. qui fil. sint legi. causam. 2. C. ne de sta. defun. l. penul. Vel dic, hanc dilationem cognitionis de haereditate non ideo esse, quia causa matrimonialis est praeiudicialis, sed quia causa matrimonialis non poterit esse, nisi coram iudice ecclesiastico, sed Rex non patiebatur causam haereditariam esse, nisi coram se, & sic coram diuersis iudicibus causae praedictae simul agerentur, cum se inuicem contingant, & contingeret ecclesiam iudicare illam illegitimam, & Rex adiudicaret ei haereditatem, absurditas sequeretur & contrarietas intolerabilis. Sed si coram eodem iudice ageretur, puta coram Papa, forte posset vtraque causa simul agi, nec proprie dicenda est causa natiuitatis praeiudicialis.

CAPVT IIIII 1 opoliationis excep. ob. contra agentem eriminaliter & ciuiliter Exceptio spoliationis quando opponi possit. Reconuentio de re pecuniaria expoliationis, vel agens interdicto vnde vi, coram qus iudice sieri possit. 2 Succumbenes in actioue, futccumbere debet in exceptione, & non econtra Exceptiones peremptoriae an tollant ius, & quae sint istae exceptiones.

SVPER SPOLIATIONE. (Spol. )id est, interdicto vnde vi. (Restitutione) per inlterdictum vnde vi. Reconueniat) not. contra agentem ciuiliter de crimine, obstare exceptionem spoliationis, & etiam contra agentem crit minaliter, vt not. sup. de rescrip. ex parte. hoc vult dicere, quod si P. agat contra I. interdicto vnde vi. Ioan. non potest conueniri, vel conuenire per rei vendicationem, vel mandati, vel consimili alia actione, sed si vult eum reconuenire interdicto vnde vi, super alia re potest, etiam intelligo hoc, scilicet, quod non potest eum reconuenire mandati, vel simili actione, si iudex qu cognoscit non sit iudex ordinarius actoris, nam tunc quando non est ordinarius si reconueniat, non est audiendus, nec tenet sententia, nisi scienter prorogaret iurisdictionem eius de re ad rem, nam cum non sit ordinarius eius, nec reconuentio locum habet, vt hic coram eo conueniri non potest, ergo nec sententia a non suo iudice lata tenet. sup. de offic. iudi. c. at si clerici. Sed potest dici, quod tacite videtur prorogare iurisdictionem. Item est etiam si esset iudex ordinarius vtriusqe, non tamen est audiendus reconueniens mandati, vel simili sup. si proponatur contra ipsum agentem expoliatio, in modum exceptionis, vt sup. eod. cum dilect.

Sed dices etiam ab interdicto remouetur reconueniens, si ei obiiciatur exceptio spoliationis, vt in fin. decre. Respondeo vere remouetur, sed & ipse per exceptionem spoliationis suae remouet alium simili ratione, & sic in hoc est audiendus, & non credat aliquis malum, vel nullum effectum habere huiusmodi exceptiones, cum itaque re alterius restituta possit agere vterque coram ordinario, vel saltem ille qui restituet. Si autem dicatur, quod possit conueniri etiam coram ordinario, ex quo agitur interdicto, sequeretur absurditas, quia is qui timet moueri sibi quaestionem semper praeueniendo perpetuo ageretur contra eum interdicto, vt perpetuo remoueret eum a petitione maxime pecuniae, si eam debet, nec videtur malum etiam si coram delegato fiet reconuentio contra agentem interdicto, nisi excipiatur de expoliatione, vel a iudice, vel a parte, quod tenebit sententia ab eo lata super quaestione pecuniaria.

Alii dicunt & melius, quod nec coram ordinario nec coram delegato conuenietur, vel reconuenietur de re pecuniaria expoliationis, vel agens interdicto vnde vi, etiam si non in modum exceptionis obiiciatur spoliatio, sed sufficit dicere non es audiendus, quia contra te agitur interdicto. Contra absurditatem autem praedictam sic prouideri debet, quod praefigatur terminus agenti, vel petenti restitutionem intra quem nisi probauerit, quod debebit extunc procedetur in petitione alterius. inf. qui fil. sint legi. lator. & inf. de resti. spolia. frequens. §. solet. Si exceptionem spol. opponat contra alios actores, alioquin quare non audiatur, non video contra agentem vti possidetis videt obstare exceptio spoliationis, & si magis placeat expoliatio vtrunque simul agere potest, & possessorio vti possi. & interdicto vnde vi, dic quod lata sententia absolutionis pro B. qui conueniebatur ab A. interdicto vnde vi, super fundo Semproniano, si postea idem S. agat contra eun¬ dem A. & ipse A. excipiat de spoliatione super qua lata est sententia absolutionis non potest. Nec obstat, si dicitur quod ad aliud excipitur, scilicet, vt remoueatur ab agendo, & ad aliud agitur, scilicet, vt restituatur, quia si agens interdicto vincitur, & reus absoluitur ab expoliatione, de qua agitur perpetuo debet obstare actori agenti vel excipienti de spoliatione exceptio rei iudicatae, in quocunque iudicio, siue modo agendi, quia eaedem sunt personae in vtroque iudicio & eadem causa agendi & excipiendi, scilicet, spoliatio, sed excipiendo licet nihil petatur, & ideo non sit necesse, quod eadem res petatur, tamen indirecte & effectualiter eadem res est, pro qua actum est, & pro qua excipitur, scilicet, vt restituatur, quia quandocunque voluerit rem restituere, non obstante exceptione agitur. supra, eod. cum dilectus.

Item superius est agere quam excipere, & ideo qui succumbit in actione, bene debet succumbere in exceptione, & ex eadem causa descendente tanquam in minori. ff. de except. rei iudi. & an eadem. 1. responso. & §. 1. & 2. & l. egit tecum. & l. conqueritur. & l. sequen. & l. Iul. & seq. & l. si quis per totum. Sed secus est, si quis prius succubuisset in exceptione spoliationis, quia nihilominus posset agere interdicto, quia sicut dictum est excipiendo nihil petebat, & ideo absolutio facta in eo, non parit exceptionem rei iudicatae, quia directo agitur. Item si A. egit contra B. ad centum. & B. excipiens de spoliatione obtinuit absolui ab obseruatione iudicij, vt non teneretur soluere centum, nisi primo solueret centum, sed si A. idem postea petet fundum, non obstat sibi exceptio rei iudicatae, quia modo aliud petitur quam primo, & idem est si contra excipientem esset iudicatum, scilicet, quod non obstante exceptione spoliationis responderet, quia si postea idem excipiens, & succumbens excipiat de eadem spoliatione contra eundem actorem agentem, sed super re alia non obstabit sibi exceptio rei iudicatae, quia ad alia agit, modo quam primo, & ab alia actione volo modo liberari per meam exceptionem quam primo. Et huiusmodi diuersitatis, vel dicti ea est causa, quia ex spoliatione plures oriuntur obligationes ciuiles, quarum vna est, quod possessio reddatur passo violentiam, etiam si non esset proprietas sua. inf. de resti. spo in literis. Item etiam orietur alia obligatio, scilicet, quod possumus repellere spoliationem, ne super alia re conueniat spoliatum quousque restituatur. sup. eod. cum dilectus. huiusmodi autem obligationes, & aliae similes, quae ex eadem causa oriuntur, per quas eadem quaestio in iudicio resumitur, vel repetitur, tolluntur per sententiam super possessorio latam. ff. de condi. indebi. Iulia. instit. de except. §. item si quae iudicio. sed naturales obligationes, vt est quod satis faciat laeso, non tolluntur per huiusmodi sententiam. ff. rem rat. habe. procurator. §. 1. & in l. praeallega. & quod dictum est, quando fertur sententia super actione, idem si feratur super exceptione. VERBI GRATIA: Tutori ex gestatione sua est orta exceptio compensationis, si qua ex pendit, & etiam orta est contraria tutelae, tamen si contra agentem tutelae obiiciat compensationem, & ea reiecta, vel post prohibita, feratur sententia contra eum, postea non poterit agere contra eum de illis rebus, quas volunt compensare, nec poterit proponere contrariam tutelae. ff. de contratab. l. 1. §. quid si iudex. ad idem est. ff. de nego. gest. si autem. §. fi. sup. de elect. cum dilectus. ff. de compen. quod in diem.

Sed contra ponamus, quod contra petentem centum ex causa venditionis, reus obiicit compensationem in quinquaginta, quae sibi mutuauit, & ideo non obstante hac exceptione condemnatur in tota centum, modo quaeritur, an modo post praedictam sententiam possit petere praedicta quinquaginta, ex causa mutui, & videtur quod sic, quia primo proposuit conpenfationem excipiendo, modo intentat directam actionem ex mutuo. inf. de testi. veniens. sup. eo. cum dilectus.

Sed contrarium verum est, vt probatur per praedictam l. ff. de compen. quod in diem. cum suis concor. nec est verum, quod dictum est, quod ad aliud actum fuit. Primo quando ex cepit de compensatione, & aliud agitur modo, quando agitur directo ex mutuo, quia vtrobique ad idem, igitur & eandem quantitatem petit, & eandem quaestionem repetit, licet alio modo agemdi quod non licet, & ideo non auditur. ff. de excep. rei iudi. l. lul. & l. de eadem re. & l. si quis cum totum. & maxime vltra medietatem. & l. duabus. & not. quod licet omittatur haec exceptio compensationis ante sententiam, tamen post sententiam si agitur actione sibi competente non obstabit sibi exceptio rei iudicatae, nec est contra. C. de excep. exceptionem. vbi dicit, quod exceptiones peremptoriae proponendae sunt ante sententiam, quia ibi loquitur de exceptionibus, quarum ius tollitur per sententiam, quod non est in exceptione compensationis, quia eius ius remanet saluum etiam post sententiam, vt in praealleg. l. ff de compen. l. quod in diem. & idem est in exceptionibus criminum, quae opponuntur contra electum, vt not. inf. de dolo. cum olim. Idem est in hypothecaria, quo ad ius praelationis, scilicet, vt ipsam praeponens alijs creditoribus praeferatur. ff. de excep. rei iud. duobus. Idem est in exceptio. rei iudicatae. inf. de sen. & re iud. inter. Item in praedictis non tollitur actio per sententiam, licet omittatur exceptio, vt in preal leg. iuribus apparet. argum. ad praedicta. ff a de except. rei iudi. ex sex. §. latinus. Secus. est si fertur sententia contra excipientem de re iudicata, vel de iureiurando, tunc enim omne ius tollitur, & id potest b dici in omnibus exceptionibus peremptorijs, quae habent exceptiones vel actiones quae ex eodem procedunt facto, & vbi idem quaeritur. ff. de iureiur. si duo. §. idem Iul. & l. si duobus. §. exceptio. & §. sequen. in supradictis. ex quo quis contrariam sententiam reportauit in exceptione non auditur agens obstante sententia rei iudicatae. Secus autem est in exceptionibus declinatorijs fori solutionis, vel alijs extraordinarijs, vt sunt quae proponuntur contra agentes, vt repellantur, vel alijs consimilibus. In his enim per sententiam super his latam non tollit, quin adhuc directe agi possit. sup. eod. cum dilect. §. fin. in fra, de testi. veniens. 2. & est hic bona ratio, quia summarie in his proceditur, nec ita plene probationes requiruntur, sicut in praemissis peremptorijs. ff. de re iudi. a diuo. §. si super.

Tamen ne in praedictis erres not. quod vbi in libello non pono originem, id est, causam petitionis, sed indistincte ago, nec in prosecutione, nec verbo, nec probatione restrinxi ad aliquam causam, obst abit mihi exceptio in omnibus vbi eadem est quaestio, quia non inuenio rationem, quare de vna magis quam de alia egisse intelligatur. C. de an. excep. l. finSi vero oricinem petitionis, id est, causam in libello posui, vel etiam a principio non posui, sed m prosecutione eam expressi, vel super vno tantum probaui, sed postea ago ex alia causa, non obstabit mihi exceptio efficaciter. ff. de trib. habebat. ff. de excep. rei iud. l. si ex testamento. & l. si mater. in princip. C. de iud. l. 2. ex superuenienti tamen causa semper agi potest, nisi illa fingatur a principio esse. ff. de excep. rei iud. si mater. §. ea idem si a te. si rem si quis ad. & hoc obtinet, siue reali, siue personali actione agatur, licet in aliquibus subtilitatibus sit diuersitas. (Ipsam) petitionem restitutionis propositam. ( Respondere) super alijs, nisi super expoliatione in modum reconuentionis proposita. Ab agendo) etiam interdicto, quia de hoc loquitur decre. scilicet, litis contestat. super interdicto vnde vi. Si autem ante litis contestationem super interdicto lis esset contestata super proprietate, vel alia actione, bene procederet vtraque simul. sup. eod. cum dilectus. agens enim interdicto, vnde vi, non repellitur ab agendo, neque exceptione criminis, nec exceptione proprietatis, neque post litis contestationem in interdicto, sed simul concurrunt. inf. de rest. spo. in literis. & c. frequens. ff. de iudi. si de vi. (Ab eis) spoliatoribus repellatur actor intentans interdictum, vnde vi, dicimus etiam eidem obstare exceptionem pacti. ff. de pact. si vnus S pacta.