Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 15
Titulus 15
Caput 1
CAPVT I. 1 Secundum decretum dandum est Partibu¬s etiam praesentibus. Agen: interdicto vnde vi in rem, potest mitti in possessionem causa rei seruandae. 2 Actori conquerenti de aliquo auferente, vet tur bante iura & seruitutes, qualiter consulatur. Decretum secundum an sit necessarium post lapsum ann:, ad hoc vt perturbatas fiat verus possessor. Quo casu quis mittatur in poffessionem nominum. Missio in possessione spiritualiam non venit in actione personali, vbi agitur temporalibia, secus si egeretur pre fpiritualibus. 4 Spiritualia aestimationem non recipiunt. 5 Primum decretum qualiter fiat.
CONSTITVTIS. (posses. sione) forte petebat restitui in possessionem eiusdem ecclesiae, agendo possessorio ex nterdicto vnde vi, vnde est notandum, quod in interdictis in rem scriptis, fit missio in possessionem causa rei seruandae, sic, vt hic videtur fuisse factum, & super hac possessione causa data rei reseruandae reuocanda, modo hic agebatur. Et ex hac decret. patet, quod partibus praesentibus etiam secundum decret. est dandum, quod satis dici potest cum pars contra quam dari petitur, multa possit dicere, & iura sua allegare. Item non est ferre sententiam, nisi in confessum, vel conuictum. 2. quaest. 1. nos. Item iudicantem oportet etc. 30. quaest. 5. iudicantem. & melius ad hoc facit. C. quomodo & quando iud. ea quae. Vel dic, quod hic non petebatur secundum decre. quod non erat necessarium, quia solus lapsus anni sufficiebat: vt no. supra, tit. proxim. contingit. seu aduersarius petebat sibi restitui possessionem, non obstante lapsu anni, cum non fuit in mora, melius dicitur, quia sic super possessione agebatur, quia vna pars petebat eam reuocari, & alia petebat eam confirmari.
Ecclesiae) quaeritur qualiter consulatur actori conquerenti de aliquo auferente, vel turbante iura & seruitutes, & non permittenti vti eis, nec etiam comparente ad respondendum. Et primo quidem excommunicari potest. supra, vt lit. non contestata. tuae. & c. quoniam. potest etiam indici mulcta. ff. si quis ius dic. non obtem. l. 1. potest etiam taxari interesse, secundum quod exigit natura interdicti vel actionis, de qua agitur & fiet missio in possessione secundum mensuram debiti declarati, ad instar alterius personalis actionis. Authent. de exhib. ret sed melius iudex quod aget confesse¬ ria mittet in possessione seruitutis, vel alterius iuris. petiti actorem, & erit verus possessor, non causa custodiae, & prohibebit reo, ne turbet ipsum actorem vti seruitute illa, quamdiu de iure suo probet & praecipit ei, quod super hoc ipse caueat, & faciat interim quasi possessione pacifica seruitutis, vel alterius iuris petiti gaudere possessorem. ff. de no. oper. nunc si priusquam. ff. si ser. ven. l. is cuius fami. ff. de vsufruct. cuiusque. ff. de opt. leg. §. mancipiorum. ff. de inge. ma. diffamare. C. de re. pig. si eo. ff. de vsufruct. vsusfructus. ff. vt in posses. leg. l. si pecuniae. §. 1. & l. si inutiles. & de collat. bo. l. 1. §. penult. Si autem agitur negatoria, non fit missio in possessionem, quia non potest, sed cauebit de non molestando, vt in praedictis iuribus, hic eodem modo agatur siue consulitur, siue agatur interdicto vti possidetis, siue interdicto vnde vi, pro incorporalibus, siue quocunque alio modo agatur, pro corporalibus, vt praedicta iura sonant. & infra, de sequest. poss. c. 1. licet enim agens interdicto vti possidetis, non possit mitti in possessionem, cum dicat se possidere, tamen praecipietur reo, quod non impediat authorem quousque de iure suo probet: vt in praealleg. l. si prius. ff. de iti. actuque pri. I. si pro via. & l. 1. 2. & 3. sententia diffinitiua non feretur, cum non sit lis contestata. supra, vt lite non contest. quoniam. 1. resp. est autem hoc verum, siue petatur ecclesia ratione iuris episcopalis, quod episco. pus in ea habet, siue iure parochialis, quod archipresbyteri in ea habent :nam ecclesia cum non possit esse in alicuius dominio vel possessione. ff. de rei vendicatione. in rem. 1. respon. & §. 1. & institut. de rer. diui. §. nullus. non potest de ea agi, nisi ratione iuris, quod in ea habetur. ff. de contrahend. empt. qui tabernas. & ff. de mino. l. penultim. & ratione iuris proceditur praedictis modis.
Et dicunt quidam & forte bene, quod antequam de superio. possessionem quae est ita grauiter praeiudicialis, quod incipiet ab excommunicatione, vel sequestratione, vel missione in possessionem causa custodiae. argumen. supra, de dolo. c. 2. Nec obst. l. praealleg. si prius, vbi dicitur quod non sunt aliae iudicis partes nisi vt procedatur priori modo quia non remouet, quin procedatur minoribus modis sine poenis, sed hoc vult dicere, quod ad diffinitiuam sententiam pro¬ cedere non potest, & si intram annum venerit restitutis expensis, & praestita cautione, recuperabit possessionem praedictam, vel relaxabitur mandatum factum de non molestando, & cautio super hoc praestita. Proprie autem dicitur fieri haec missio & reuocari, quia sic. ut pro incorporalibus damus interdicta quasi possidetis. ff. de ser. quoties. & not. supra, de elect. quaerelam. supra, de caus. pos. cum ecclefiae. & ita etiam fieri potest missio in possessionem, vt hic. & inf. de sequestr. pos. c. 2. sup. de dolo. c. 1. sup. vt lite non contestata. accedens. & fi intra annum non venerit, extunc poterit iudex decernere actori quasi possessionem veram dicti iuris, & vlterius non reuocabitur mandatum factum, nisi reus probauerit de iure suo, non tamen sine decreto secundario hoc ius habebit. Alii dicunt, quod statim sit verus possessor lapsu anni sine secundo decreto, sicut & in reali actione legitur, & not. supra, vt lite non contestata. §. in alijs. & hoc satis innuit haec decre. Alir autem dicunt corpora ecclesiarum possideri ab episcopis vel capitulis, vel praelatis earum, & sic fiet missio in possescorporalium ecclesiarum, sed iurium non. Alii dixerunt, vt not. supr. titu. proxi. contingit. in fin.
Si autem quisquam in personali actione mittendus sit in possessionem causa custodiae, & non inueniantur res corporales in quarum possessionem mit ti possit, mittetur in possessionem nominum, ita quod possit exigere debita, & vero creditori denegabuntur actiones. ff. vt in posses. lega. l. si inutiles. cum tamen si intra annum, vel secundum alios quandocunque obtulerit cautionem sistendi iuri, recuperabit collecta ab eo, qui missus est in possessionem, exinde agit vt prius. ff. de collat. bo. I. 1. S. iubet. & per simile. eodem modo dicendum est fieri missionem in possessionem aliorum incorporalium tam temporalium, quod etiam spiritualium cum authore iudice hoc fiat. argumen. ff. de acquirend. possessionib. iuste. Quamuis alii dicant contra, quando interdicto vnde vi, vel actio. ne exempto agitur, vel alia personali actione, vel missio fuit pro mensura debiti declarati. Competens est, quod fiat primo missio in possessionem illius rei de qua agitur, & ratione interesse aliquid deest, vel plus debetur tunc sup¬ pleatur, & vsque ad supplementum, cum fiet missio in possessione aliarum rerum, sed licet hoc sit congruum, ex causa tamen etsi videatur iudici aliud fieri potest.
4 Item dicimus, quod si agatur personalibus actionibus pro temporalibus, non est procedendum ad missionem in possessionem spiritualium pro mensura debiti declarati. Et hoc duplici ratione. Prima est, quia spiritualia aestimationem non recipiunt, & ideo commensurari debito non possunt. Secunda ratio est, quia cum eis permutari non possunt. infr. de re. permutat. ad quaestiones. sed si ageretur personali actione pro spiritualibus, puta ex permutatione, vel donatione rerum spiritualium, tunc bene in alijs rebus spiritualibus crederemus fieri missionem: & etiam forte in temporalibus, & maxime in spiritualibus quibus sunt annexae temporales praestationes. (Voluntatem) non tamen adeo studiosam, vt debuit. supra, de offi. ordi. pastoralis. in fi. Et vos) & ita habes hic cautionem praestandam aduersario, & si aduersarius non est praesens, sufficit si iudici praestetur, vel coram alijs publicis personis praestetur, supra, de offic. ordin. pastoralis. 3. quaestio. 3. §. spatium. & si non esset, qui reciperet, non imputaretur ei. arg. ff. de leg. 1. si fundum. §. si Titio. alias est l. antepenulti. de appel. ex ratione. infra eodem, cum sicut. Possessionem) etiam sine secundo decret. imo a principio, sicut post annum, licet diuersimode est possessor. vt not. supram, vt lite non contestata. quoniam decretum. idem est quod iussus. ff. de dam. infe. l. 4. §. 1. & §. duas. & l. si finita. §. Iul.
Et dicunt quidam sic fieri primum decretum, decerno hunc praesentem mittendum in possessionem talis rei exigente contumacia aduersarii eius, sed non videtur quod bene dicant isti, quia per haec verba potius videtur ferre sententiam contra se, vel sibi legem dicere quam contra alium. Praeterea nihil aliud videtur dictum, decerno talem mittendum in possessionem, quam si diceret, quod talis de iure mittendus est. Alii dicunt, sic mit. to talem in possessionem rei causa custodiae, sed certe iste falsum dicere videtur, nisi actualiter mittat. Nobis videtur, quod melius sic fiant haec decr. primum sic, decerno vel constituo te, vel iubeo te esse verum possessorem talis rei causa custo. diae, & postea actualiter mittet in possessionem corporalem per ministrum, sed & si non mitteretur, tunc hoc iure consequeretur, quo elapso anno eodem modo constitueretur verus possessor, ac si in possessionem missus esset. Et eodem modo secundum decretum sic fiet, constituo vel decerno, vel iubeo te esse verum possessorem talis rei, & iste licet non possideat in veritate, tamen iura possessionis habebit, puta quia fructus illius possessionis eius erunt. ff. de acquiren. re. do. bonae fidei. & praescribet ac si possideret, vel primum decretum sic fiat, iubeo tali absenti & contumaci, vel pro contumaci habito, vel condemnoeum, videlicet talem recipiant secum in possessionem talem, causa custodiae, secundum autem decretum sic: iubeo tali contumaci, vel condemno eum, vt ibi tradat possessionem talis rei, & si noluerit obedire, manu militari auferetur sibi possessio, & missio corporaliter sibi assignabitur. ff. de rei vendicatione. qui restituere. ff. ne vis fi. ei. sicut missus.
Caput 2
CVM SICVT. (Et offerens, haec oblatio cautionis facta coram archi. valet ad interrumpendam praescriptionem, sicut si fieret coram alia publica persona. supr. de offi. ord. pasto. sed cautionem tanquam iudex recipere non posset, nisi vbi essent omnes quorum intererat. sup. de offic. deleg. prudentia. (steterit) puta quia idoneam personam habere non potuit coram qua caueret.
Caput 3
CAPVT III. 1 Rectores marthiae semper cognostunt ae appellationibus ad sedem apostolicam emissis. 2 Quic quid sit post appellationem legitimam reitocatur.
CVM VENISSENT. ( Secundum ius tantum.) & male, cum consuetudo comparetur iuri. ff. de legi. de quibus institut. de iur. na. §. ex non scripto. (Appellauit) & bene, si consuetudo erat bona. (Decreuerunt) & male, si consuetudo erat bona, cum per consequens appellatio esset bona. 30. Libras) hic omnibus modis peccauerit, cum faciendas expensas taxare non poterit, nisi forte haec taxatio fuerit pro expensis tantum faciendis. & hoc fuit cum quaeritur in fine huius decre. non dicit, quod restituat. 30. libr. pro expensis, sed tantum necessarias coram eo, & sic appellationi non renunciabat, sed potius prosequebatur cum comparuerit coram rectore marchiae, qui semper de appellationibus ad sedem apostolicam emissis prius cognoscit, sicut in cuiuslibet rectoris marchiae speciali priuilegio continetur, alias cum idem intelligatur successor cum praedecessore offerendo cautionem coram successore legati vel rectoris, a quo appellauerat renunciare appellationi intelligeretur. argumen. in Authent. vt nul. iudi. §. & hoc vero iubemus. col. 9. Vel dic, quod non intelligitur renunciasse appellationi etiam si coram eo tanquam coram successore comparuerit, & cautionem obtulit, quia non fuit appellatum a praedecessore, sed a delegato praedecessoris, quod autem cautionem & expensas obtulit non est signum renuneiationis appellatiomnis cum non fuerit coram eo a quo appellauerit, & si coram iudice a quo appel. fuit vult plus offerre quam teneatur, gea rendus est ei mos: nec deberet ei imputari. ff. de probat. circa. & ff. de redhi. act. quod si nolit. C. de inoffi. test. liberi.
2 Cautione) contra hoc sic obiicimus si fuit appellatio legitima, nec cautionem nec expensas debuit praestare, nec tenebatur, quia quicquid fit post appellationem legitimam reuocatur. supra, de dila. dilecti. si vero non fuerit appellatio legitima, non debuit restitui, nisi resusis expensis. supr. vt lit. non contest. quoniam respondemus, quod quilibet iudex ad quem est appellatum de iure communi, si reus appellans voluerit & petierit statim etiam antequam constet an sit legitima appellatio restituetur ei possessio praestita cautione & refusis expensis si certae sunt aut de facili taxari per iudicem possunt, alioquin si longiores probationes requireret missus in possessionem non tardaretur, restitutio possessionis sola cautione praestita. Nec obst. decre. praedicta, cumque in fauorem alicuius etc. C. de legi: quod fauore. & dic quod semper praestita cautione iudex appellationis restituit rem, de qua facta fuit missio in possessionem, & post cognoscet de appellatione, & si inuenit eam legitimam, faciat tefundi expensas, alias non, & sic intelli gitur, quod hic dicit, & hoc est ea ra tione, quia parum amittit qui possessionem causa custodiae assignatam restituit, & quia factum fuit post appellationem, qua pendente, nihil debuit innouari: vt inf. de appel. dilecti. 1. in fi. & c. dilectis. §. quia vero. in fin.
Et ideo nec missio in possestionem fieri debuit, expensarum autem refusio ideo retardatur, quia incertae sunt, nec de facto potest fieri taxatio, vt dictum est, & quia ibi maius periculum & damnum posset esse, si indebitae solueret, & hanc restitutionem remouetur pericu lum, quia si non restitueretur, & pronun ciaretur legitima appellatio missus possessi. remaneret verus possessor, quo malum esset, quia propter appellationen probabiliter dubitabat. (Necessarias) ff. de ver. sig. si impensae. ff. de pigno. act. si ne cessitas (in lite) in missione in pos. est spe ciale, vt ei contumax non solum tenea tur de expensis factis in lite, sed circa rem & non solum de vtilibus, sed etiam de his quas credit vtiles. ff. de bo. autho. iudic pos. praetor ait. §. quod agit. alias seeus. ff. de nego. gest. si autem vltro.5 infine.
Caput 4
CAPVT IIII. Aduersarius semper est citandus personali ter, siue sit facienda missio in possessioner siue diffinitiua sententia ferenda. Necesse est vocari reus cum sit missio in sessto. siue imn reali, siue in perfonali Qomode absens: reipublicae causa cogatur se defendere. Absentia quaelibet an excuset titatum. citatio ad domum an & quando sufficiat ad boc, vt procedatur ad diffinitiuam sen tentiam contra aliquem etiam in casibus, in quibus proceditur lite non contestata. & num. 4. 1 Quibus casibus non suffciat citatio ad domum facta, quando vxor contra mari. tam vel ecclesia contra clericum agit. citatio ad domum non sufficit vt fiat venditio nisi lateat. 6 Quid agendum, vbi citandus est in cuius domic ilium ignoratur.
SI ADVERSARIVS. ( Citationis) idem dicunt quidam etiam si non sit citatus, alii contra. Remota) idem est & si non ad remota, in cluitate autem existente, bonum est vocare personaliter. argumen. Authen. de exhib. & intro. re. §. si vero. col. 5. Quidam tamen dicunt, quicquid dicatur in glo. est enim semper citandus aduersarius personaliter, siue facienda sit missio in possessionem siue diffinitiua sententia ferenda, si scitur vbi est, quantumcunque sit remotus, si autem nescitur vbi sit, tunc pro magna parte habent locum iura inducta in gl. praedicta nos per totum, & in toto huic glo. inhaeremus,.
2 Publice) est enim necessarium vt vocetur reus, quanquam fiat missio in poss. siue in reali, siue in personali, vt hic. ff. ex quib. cau. in pos. ea haec quae. Authen. de exhib. & intro. §. si vero. col. 5. ff. ex quib. cau. ma. in inte. resti. item ait. §. vlti. & duabus legibus seq. & si non est praesens, necesse est, quod vocentur agnati, & cognati, & affines, & amici. Et haec sunt vera, siue sit citatus minor, siue maior, siue pupillus. ff. ex qui. cau. ma. in integr. restitut. item ait praetor. & l. ergo. ff. ex quibus cau. in pos. ea. hoc autem.
Item est etiam in absente reipublicae causa. C. de restit. in integ. mili. & eorum qui reipub. causa abfuerunt. l. ignorare. arg. contra. ff. eum qui appel. in pro. se. de. l. vlti. ff. de priui. cred. eum qui respondemus absentem reipublicae causa cogi se defendere causatiue, scilicet, per missionem in possessionem, & non praecise, sed dices hoc idem est in quolibet absente, dicimus ergo in hoc esse priuilegium eius, quia allegata eius absentia non debet iudex properare ad missionem in posses. & si fecerit, datur restitutio. Vel in hoc est priuilegiata, quia in causa appellationis procedetur contra alium, qui non esset absens causa reipublicae: vt infra sequitur, sed contra absentem causa reipublicae non debet, sed non dicitur ibi, quod habeat priuilegium, quod in bonis eius non fiat missio in possessionem, si fuerit absens, quod dicit lex. ff. de priui. cred. cum idem. non contrahitur pignus in rebus talium, & intellige tale quale in alijs, nam res aliorum absentium venduntur, sed istorum non. C. de restit. in integ. ignorare. alias autem non sufficit citatio ad domum, scilicet, vt procedatur ad diffinitiuam sententiam contra aliquem etiam in casibus, in quibus proceditur lite non contestata. supra, vt lite non contesta. quoniam. §. si autem de. vel vt etiam excommunicetur, cum eam procedere debeat monitio. infra, de senten. excom. sacro.
Et haec intelligo vera, nisi fraude se absentasset, ante citationem, postquam promisit iudicio sisti, vel etiam sine promissione postquam semel comparuit vel citato est, vel alio modo malitiose se absentat, & praesumitur malitiosa absentatio, vbicunque tenetur aliquis aliquid facere & abest, puta clericus tenetur residere in ecclesia, & maritus cum vxore. Et ideo si absunt alibi sine iusta causa, contra eos proceditur lite non contestata, & sufficit citationem fieri ad domum. infra, qui ma. accus. poss. cap. 1. supra, de do. & contu. causam. ff. vbi pu. edu. debeat. l. vlti. infra, de cler. non resid. in eccle. vel prae. ex tue. infra, de appel. suggestum. infra, qui fi. sint legi. perlatum. & in decre. saepe alleg. quoniam. §. 1.
Item not. quod licet aliquando sufficiat citatio ad domum facta, quando vxor agit contra maritum, vel ecclesia contra clericum. infra, qui ma. accu. posc. 1. infra, de cle. non resi. in eccle. vel prae. ex tue. tamen non sufficit si alius aliqua alia actione personali, vel reali vellet agere contra eum, vel vbi etiam proceditur contra aliquem in modum inquisitionis de crimine, vbi proceditur lite non contestata, & est ratio diuersitatis, quia quantum ad illa, non videtur esse ablens causa malitiae, cum ad illa non teneatur praesens esse nisi citaretur, sed hac ratione videtur, quod si aliquis tenetur soluere aliquid certo loco & tempore, quod videtur malitiose absens, si tunc abfuit, & sic procedendum sit contra huiusmodi ad missionem in poss. & ad sententiam, sed hoc non obstaret, quia in illis non potest procedi, nisi ad missionem in possessionem, quod licet etiam si sine malitia absens sit, etenim non ita praecise tenetur ad soluendum, sicut maritus ad debitum vxori reddendum, & clericus ad ecclesiae seruiendum.
In casibus autem in quibus proceditur lite non contesta. ideo diximus, quia in alijs etiam citato reo, vel absente contumaciter, non procedet nisi lite contestata ad diffinitiuam sententiam. supr. de elect. dudum ec. rot. supra, vt lit. non contest. quoniam. sed tune in alijs casibus sibi necessaria fuit litis contesta. si actor fuerit absens ante litis contesta. vocabitur tribus edictis ad domum pro¬ positis, & si non comparuerit procedetur ad diffinitiuam sententiam reo instante. C. quomodo & quando iudi. Authen. qui semel. in Authen. de litig. §. omnem. Licet quidam aliter intelligant praedictas leges, & dicunt non posse procedi ad diffinitiuam sententiam, sed certum est hoc fieri posse, & sufficit citationem facere ad domum, vt in praeal. iuribus. in Authen. de exhi. & intro. reis. §. si vero. & supra, tit. proxi. c. vlt. post litem autem contest. potest semper fieri citatio ad domum, & si non venerit, feretur ei sententia diffinitiua. supra, de do. & contu. causam. C. de iud. properandum. §. 1.
Et haec intelligimus vera, nisi reus absolueretur ab instantia iudicij, extunc enim cum litis contest. perierit & omnia acta iudicii, eodem non debet citari, sicut & si nunquam facta fuisset litis contestatio, secus si diceremus circunductum est edictum, quod non est tantae efficaciae, cum per hoc litis contest. vel alia quae praecesserunt non intelligantur perem. pta, sed edictum tantum. ff. de iudi. etiam & post. ad hoc autem vt fiat missio & venditio in bonis defuncti, non sufficit citari ad domum, nisi latitet. ff. ex qui. cau. in pos. ea. Fulcinius. §. illud.
Et est hic vehemens arg. quod si non sufficit citatio ad domum vt fiat venditio nisi latitet, ergo multofortius non sufficit quantum ad hoc, vt possit ferri diffinitiua sententia in casibus, in quibus non nisi lite contest. procedi potest, fit autem haec citatio ad domum suam, vbi habitat vel procuratori, vel consanguineis, vel ad praedium, & si nullus inueniatur, suspendi potest charta in aedibus. ff. de dam. infect. 4. §. praetor. & se. ff. quod vi aut clam. qui aliter. §. 1. Haec autem scias, quod licet tanquam verus possessor sit missus in poss. tamen postea probato, qued ex iusta causa aberat, restituitur ei possessio. ff. de dam. infect. si finita. §. si forte. Et idem videtur in pupillo, nec videtur, quod debeat restituere expensas, quas missus fecerat super obtinenda missione, vel eundo ad iudicium, vel in aduocatis vel in alijs, nam cum non soluantur, nisi ratione contumaciae: vt C. de iudi. sancimus. & ipse contumax dici non possit, expensas non soluet, missio autem in posses: non fit tantum causa contumaciae, sed etiam ratione iuris sui, vnde etiam propter hoc fit summaria cognitio. supra, vt lit. non contest. quoniam. in fin. & ideo credi¬ mus eum cogendum praestare cautionem iudicio sisti antequam possessionem recuperet, expensas autem quas fecit possessor circa fructus restituet. ff. de pet. haere. si domino. §. vlt.
6 Domi) in qua degit, non vbi domicilium vel beneficium habet, quia etiam si in aliena domo degit, ibi requirendus est. ff. de dam. infec. l. 4. §. abesse. Si autem sit vagabundus, tunc requirendus est in loco, vbi habet domicilium, vel beneficium, & maxime illud de quo agitur. infr. de cle. non resi. ex tue. & si nusquam habet domicilium, vbi habitet, debent moneri agnati, vel amici eius, vt eum defendant. ff. ex qui. cau. in pos. ea hoc autem. imo, & si haberet domum in agro, vel in alio loco deserto, nec ibi inueniretur, non solum in domo illa citandus esset, sed alia diligentia esset adhibenda in citatione eius, scilicet, quia requirendi essent eius amici. ff. de libe. agno. l. 1. infra, qui ma. accu. non pos. c. 1.
Caput 5
CVM OBTINENDIS. Secus si ageretur de proprietate ecclesiarum, quia tunc bene fit missio in possessionem, vt not. supra, de do. & contu. contingit. Quidam intelligunt hanc decre. tantum in eo casu loqui, quando ille agit, qui nunquam fuit confirmatus, vel nunquam habuit possessionem beneficii. quia si confirmatus esset iam non agit de obtinendo, sed obtento & decreta. statuere videtur certam sententiam in confirmato, quae hic non reuocatur. supra, vt lit. non contest. quoniam. §. si vero aliter. vbi not. Et dicunt hic, quod siue petat aliquis bene ficium aliquod, quia sit confirmatus, siue petitor fuit. sup. de cau. pos. cum olim. siue postquam fuit in possessione, & eam amisit eam repetat, sicut loquitur decre. sup. de procu. ex insinuatione. in fin. siue petat vt confirmatio suum consequatur effectum, sicut loquitur decre. infra, de app. constitutis. siue agat interdicto vnde vi, siue per constitutionem conquerebatur, siue quocunque alio modo agat, siue petitorio, siue possessorio, semper poterit fieri missio in possessionem, & non habet locum haec decre. Alii autem dicunt quod haec decret. habet locum in omnibus praedictis casibus, quia causa propter quam facta est haec consti¬ in omnibus his casibus, sicut in primo. Possessionem) & idem videtur si vacet beneficium, si autem non agat contra possessorem, quia forte nullus possidet, sed agit contra clericos, quod obediant ei, tune non videtur habere locum haec constitutio.