CAPVT I. 1 Vnicuia generaliter & libere secundum antiqua iura, licet & ante sententiam & post appellare. 2 In bis casibus in quibus de iure licet appellare, etiam non obstante, quod remota sit appellatio poterit appellari. Priuilegium secundo impetratum, quande & quo casit tollat primum. 4 Rescriptum vel priuilegium quod contra rvel praeter ius aliquid continet, derogat generali rescripto continenti ius commume. Reseriptum secundum fpeciale, derogat primo generali. ¬¬ SICVT ROMANA. & infra (Indultum.) Ista indulgentia videtur superflua, cum generaliter & libere secundum antiqua iura liceat cuique appellare, & ante sententiam & post. 2. q. 6. non ita. inf. de appel. super eo. & in maioribus & in minoribus causis. inf. de appel. c. de appellationibus. & etiam frustratorie. inf. de appel. cum sit Romana. Sed quod de iure communi competit, non debet priuilegio impetrari. C. de thesau. l. 1. ff. ad munici. l. 1. Quidam vt ista indulgentia ad aliquid valeat, intelligitur per eam concessum appellarietiam, vbi lus inhibet appellare: vt 2. q. 6. §. diffinitiua. nisi forte propter delictum inhibeatur appellatio, vt si in notorio crimine, iacens vellet appellare. infra, de haere. sicut ait. Nam sicut hic specialiter non in dulgeretur, ita nec in generali indultum intelligitur. ff. de pig oblatione. C. quae res pig. oblig. l. 1. inf. de iureiur. veniens. Alii dicunt id solum per hanc indulgentiam concessum, quod de iure conmmuni licet. C. de inoffi. test: si quando. Nam plus solet timeri, quod specsaliter iniumgitur, quam quod generaliter impetratur. 23. dist. quamuis. Vel locum habet hic indulgentia in persona, quae propter suum delictum prohibita fuerat appellare, & forte postea restituta, hoc priuilegium impetrauit, vel in ea persona quae a suis iudicibus grauari timebat. EIu. etiam non intelligit hanc indulgentiam extendi ad eas, nisi a iure vel a iudice, vel a superiore appellatio prohibeatur, siue specialiter, vt si dicat: non obstante appellatione in tali causa procedas, siue generaliter, vt si dicat: non obstante appellatione in omni causa procedas, sed tantum quod tunc sibi liceat appellare, quando alijs licebat de iure olim & hodie tantum grauaretur vel a sententia.

Et in his casibus, scilicet, vbi de iure licet appellare, etiam non obstante, quod remota est appellatio, poterit appellare, & ita cessant omnia contraria omnino . infra, c. 1. & 2. Nam non debuit fieri mentio in secundo de priori, cum quod continetur in primo, non extendatur ad id, quod continetur in secundo. Nam cum istud priuilegium sit odiosum, non debet extendi ad prohibitionem principis, qui de eo cogi tasse non videtur: Non enim presumendum est, quod alicui daret priuilegium de suo mandato contemnendo.

Sed tamen quidam etiam secundum hanc opinionem dicunt, illam indulgentiam extendi ad casus etiam in iure prohibitos, qui eos sicut & alia iura in suo pectore habet, licet aliae solutiones nominatae sint in glo. hic ergo.

Vel dic & melius, quod sicut secundo impetrans non tenebatur facere mentionem de iure conmuni, quod liberam concedit appellationem: sic nec de priuilegio, quod solum ius commune continet quale hic erat, scilicet, quod sibi liceret libere appellare. Et hac ratione dicimus, quod si plebanus impetraret priuilegium super decimis suae parochiae: & postea alius ad quem de iure non pertinent super eisdem decimis priuilegium impetret, siue intoto, siue in parte, secundum priuilegium praeualet primo, etiansi ambo pariter generalia sunt. Et est hoc ea ratione, quia in primo nihil concedere intelligitur, sed tantum confirmare: In secundo vero intendebat de nouo aliquid conferre: & ideo praeiudicat primo, a etiamsi de primo non faceret mentionem, cum intelligebatur ex certa scientia in praeiudicium plebani concessisse: nam sicut de iure communi mentionem facere non tenetur: sic nec de priuile gio quod solum ius commune continet, & secundum hoc expone literam.

Quia specialis) id est, rescriptum, vel priuilegium, vel indulgentia, quod contra, vel praeter ius aliquid continet, derogat generali, id est, mandato, vel rescripto, vel priuilegio, quod quoniam ius commune con tinet. Vel dic, quod si a principio opposuisset contra literas, quod non valerent quia tacuerat de priuilegio suo, quo sibi concedebatur, quod sibi liceret in qualibet causa appellare, & hoc expresso non habuisset li teras cum clausula sub app. re. tunc literae suum effectum amisissent, & non proces fissent iudices, sed ex quo a principio non proposuit, videtur renunciare beneficio suarum literarum, & excep. contra tenorem literarum aduersarii & literis consentirevnde vlterius contra eas aliquid dicere non potest.

Et speciale mandatum) hic ergo derogat secundum primo, licet in eo non fiat mentio deprimo contra. inf. c. 1. & 2. Respondeo, dicunt quidam hoc locum habere in priuilegio & indulgentia, sed contraria, scilicet, quod primum derogat se¬ cundo, habet locum in rescriptis, hoc reprobatur. infra, de offi. delegato, ex parte. Sed responde, quod Papa ex certa scientia sic respondit ibi.

Sed his abiectis quod hic dicitur ius asserimus generale, tam in priuilegijs, qua in rescriptis, vt speciale secundum in casu suo de roget generali primo, licet mentio non habeatur de ipso generali. & expressum est, infr. eo. pastoralis. nisi tale esset primum generale, quo expresso literas non habuisset. inf. de offi. dele. ex parte. secus autem vbi speciale impetratum est, post speciale vel generale, vt in seq. proxi. c. nec ob. infr. de fil. presby. ex tua. quia ibi non derogat primum generale, speciali secundo, vel econuerso, sed quod generali authoritate factum erat, non retractatur.

Nec obst. infra, e. de offi. dele. ex parte. quia ibi primum fuit speciale, quia de prima vacante quae tantum vna futura erat, licet incertum sit, de qua vel melius suppresfit veritatem talem, scilicet, de tenore praecedentium literarum, quam si expressisset, non obtinuisset secundas literas, sed hic licet dixisset de priori indulgentia, non minus literas secundas, non obstante appellatione habuisseti quia in iudicijs non est habenda acceptlo personarum. 4. q. 4. c. 2. sed vbi iura sibi contraria reperiuntur, si vtrunque est, idem primo per secundum derogatur, licet de primo non faciat mentionem. ff. de leg. l. non est nouum. Quoniam omnia iura in serinijs suis habet recondita. 30. q. 1. peruenit. C. de testa. omnium. C. de inoffic. testa. si quando. de constitut. c. 1. lib. 6. Particulari autem iuri, aut alicuius castri per aliud non derogatur, nisi de eo mentio fiat. 25. q. 2. praescriptionem. inf. eo. cum vrdinem. & c. eam te. Quod intelligo, si tale est particulare: quo expresso literas non habuisset. Vel dic, vt in gl. ista indulgeiitia valet. (Derogat) melior ratio, quia priuilegium intelligitur tantum, quando causa conmmuni iure tracta tur, & non, quando praeter lus appellatio inhibetur. inf. de offi. leg. studuisti. inf. eo. pastoralis. si. 23. dist. quamquam. C. de pigno. l. 2. ff. qui pot. in pign. hab. l. 2. & ff. de sen. & re iud. l. diuus.

Caput 2

CAPVT II. 1 I reseriptis intelligenda est hac elausula, si preces veritate nitantur, etiamsi non apponatur. Literae impetrat ae nulla facta mentiquae de prioribus non valent. Ad confirmationem sententiae non sufficit suppressio triorum literarum, nec etiam pactum suum, sed probationum vel iuris veritas. 4 Literae impetratae post tempus appellationem efftuxum non valent.

EX PARTE. (Moueretur id est, ipse F. (Ipse) id est. F (Cognitione) hoc non valuerunt literae. C. de praeci. imper. offer. quoties. infra, eod. cum adeo. Tamen non credo haec verba fuisse in litera, quia si ibi essent, statim Papa mandasset sine vlla inquisitione ad se mitti vel detineri, quasi suspectum de falsitate, sed literae poterunt esse tales. Conquestus est nobis f. quod Episcopus Conuentrensis, eum sua Ecclesia spoliauit nullo iuris ordine seruato: vnde mandamus quod eum restituas. (Intelligenda) 25. q. 2. vniuersa. contra vbi dicitur, quod non valet rescriptum, nisi habeat hanc clausulam, sed hoc secundum Canones, illud secundum Leges. & notat. quod non aliter viderentur conditiones intelligendae in contractibus, & rescriptis nisi apponatur, nisi forte sint generales conditiones. 31. q: 1. ce vlt. & fin.

Habita. Decreta. ista multiplicem iniquitatem continere videtur. Et primo in eo, quod innuit, quod literae ab E. impetratae non valeant, si mentionem de prioribus non fecerint, cum illa non esset talis veritas suppressa qua expressa, nihilominus literas in communi forma habuisset, cum siue ordinario iure, siue ex delegatione cognouissent, & etiam qualescunque literae essent, semper a diffinitiua sententia licitum est appellare, vt C. de app. eos. §. quoniam etiam.

Vnde & si iudices non debeant procedere secundum formam in literis ipsius intra appositam, debent tamen secundum ordinem iuris procedere. infra, eod. super literis. Sed respondeas ideo non valent, quia dolo suppressit priorem commissionem, vt in decret. super literis. Vel dicas, quod si dixisset formam comissionis & processum habitum per eandem, scilicet, quod conuictus erat de periurio, & quod praebendae renunciasset, literas istas non obtinuisset: vt inf. de haere. sicut. & de sen. & re iudi. inter monasterium.

Secundo continet iniquitatem in eo, quod dicit sententiam confirmari, cum ad confirmationem sententiae non sufficit suppressio priorum literarum. nec etiam pacum suum: sed veritas probationum vel iuris. infra, eodem capit. olim.

Sed tu dicas verum esse quod opponitur, & ideo expone literam confirmes sententiam, supple sicut rationabiliter fuerit confirmanda cognitione praemissa. infra, de appell. oblatae. & habes simile. sup. de constitut. cum M. in fin. Vel potes remouere priorem iniquitatem, quia in istis literis non fiebat mentio de appellat. & sicut non valet sententia contra res prius iudicatas. supra 2. q. 6. §. diffinitiua. ita nec literae impetratae, nisi faciant mentionem de appellatione, si impetrentur ab appellante. infra, eod. ex parte. secus autem si ab appellato, vt notat. infra, de appellat. oblata

Vel dic, quod ideo non valebant literae, quia iam tempus appellationis effuxerat: & idcirco etiam bene sequitur quod si non est habita mentio priorum literarum, supple maxime confirmet sententiam, id est, confirmandam denunciet in Authent. & de his qui ingre. ad appel. §. 1. colla. 5. Vel dic, quod ideo dicit, si non fuit habita mentio priorum literarum, quod confirmetur sententia, quia nec per consequens fecit mentionem, quando appellauit, vel in qua causa, & ita rata manet sententia. C. de temp. app. Authent. ei qui. in ver. appellatore. Si autem mentionem fecisset, & non transisset in rem iudicatam, cum non esset negligentia prosequendi appellationem superillacausa, quae commissa erat Conuentrensis. (Venire) quia false praesumuntur. Inno,

Caput 3

CAPVT III. 2 In literis secundo impetratis oportet expressam fieri mentionem de primis ed boc, vvt per secundas derogetur primis. 2 Stcmnde literae in quibus casibas per exceptionem elidi possunt. 3 Vierque iudes. id est, primus & secundu iurisdictionem habet, nisi ea per exceptionem elidatur. 4 In sententiis datis vigore diuersarum rescriptorum inspiciendum est quae litera alis praeualeant, & eis standum est. 5 Vurique iudices si eligere nolint arbitros & procedant ex euentu sententiae latae superreuocatione literarum pendet quorit processus valeat. 1 Recriptum legitimum perditur per secundum faciens mentionem de primo, & alit etiam rasibus quos habes hic.

AETERVM. ( Aduersarius.) Secus si idem inf. eod. ex tenore. (Priores) inf. de offi. deleg. sane. 1. contra. Sol. hic cum ad secundos iudices literae secundae impetrentur: ibi cum ad eosdem iudices secundum diuersas formas.

Nec valet sol. hic notata, quod hic loquitur, vbi non est praesumptio mutatae voluntatis. oportet enim in secundis literis expressam fieri mentionem, vt per secundas primis derogetur. infra, de offic. deleg. ex literis. vel ibi non constat, quae sint primae, hic autem constat.

Nec secundae) elidi possunt per exceptionem secundae literae, quae de primis non faciunt mentionem, vt hic. ipso tamen iure valent, quod eo ipso apparet, quod ter net processus habitus per eas, nisi fuerit exceptum, & quod post annum praeualent contra negligentes. inf. e. super literis. Item eliduntur literae ope exceptionis, si impetratae fuerint ante terminum appellationis praefixum. inf. de app. significasti. saepe contingit. & c. oblatae. Item eliduntur per exceptionem, si ab excommunicato fuerint impetratae. inf. de proba. post cessionem. inf. de aeta. cum bonae. tamen hoc simpliciter non concedo. Item si dolosae sint impetratae per falsi suggestionem, vel veri suppressionem. 25. q. 2. rescripta. salua distinctione. inf. eo. super literis. Vnde si proponit exceptionem coram iudicibus, quos dicit non habere iurisdictionem & superaddit.

Et si dubitatis, quod primae literae non praeiudicent vltimis, eligantur arbitri secundum constitutionis tenorem, quam habes. inf. e. pastoralis. credunt quidam quod hoc sufficiat ad hoc, quod quicquid factum fuerit, cassum sit & irritum, etiam si iudicaretur per iudices, illas literas, contraquas sic excipitur. alijs praeualere & legitimas esse: Et hoc ea ratione, quia cum ille petierit secundum debitum ordinem iudiciorum procedi, scilicet, secundum tenorem praedictae decre. & ipse ordo non fuerit omissus, non debet valere quod fit. 2. q. 6. §. item sententia. inf. de off. dele. venerabili. inf. eo. cum dilectus. Idem videtur dicendum, etiam si non sit petitum, quod sic procedatur: cum decr. non dicat, quod peti debeat, sed sufficit ambigi inter partes & iudices, & hoc ipsum eis certum est forte, quia de earum reuocatione disputauerunt, & neutra pars alteri consensit, sed in ambiguitate & contradictione remanserunt, & ex quo ambigitur secundum tenorem praedictae decr. procedi debet, nec credunt in his necessariam appellationem, quia non tenet ipso iure quod facit. arg. 2. q. 6. §. diffinitiua.

3 Sed tamen securius & etiam iustius est exceptionem proponere & appellare, quia si iurisdictio p exceptionem non elidatur, vterque iudex iurisdictionem habet, sed si coram primis iudicibus, quorum iurisdictionem dicit reuocatam per secundas literas, prosequeretur questionem istam, an esset eorum iurisdictio reuocata, necne si interim pendente lite hac super principali quaestione procederent coram secundis iudicibus, de partium consensu tacito vel expresso, videtur quod p talem processum renunciare videtur & literis & quaestioni, quam de reuocatione proposuit. arg. inf. de offi. dele. gratum. sed & si interim non processit in principali, sed ipse primus iudexsententiam praesentibus partibus tulit, suam esse iurisdictionem, tenebit quicquid vlterius fecerit ille iudex, nisi appellauerit. Nam cum possint cognoscere, an sua sit iurisdictio. inf. e. super literis. ergo tenebit sententia, nisi appellet, si autem nec pars, nec iudex secundus aliquid mandat, vel excipit coram primis iudicibus, scilicet, qui coeperunt iurisdictione vti inter partes: si tamem & ipsi simul secundi cum eis eodem tempore cum illis procedunt, in hoc casu credunt quidam quod processus priorum iudicum tenet etiam si postea constet literas primas, pr quas processum est reuocatas: posset pr alias & etiam si exconmmunicent secundos, tanquam turbatores suae iurisdictionis, tenet excommunicatio. Et hoc ideo, quia primi iudices habuerunt iurisdictionem & eam exercere coeperunt, si quis ergo contradicit iurisdictioni eorum vel facto vel dicto, ostendere debet illud, scilicet, causam quare contradicat, & maxime ostendere tenetur literas per quas data est iurisdictio. inf. de offi. deleg. cum in iure. Nec videtur vis facienda in hoc, quod primas literas impetrauit: sed in eo, quod iurisdictione priores vti coeperint. & hoc ideo, quia occupantis melior est conditio. inf. de appel. vt debitus. sed si esset casus ibi, vbi non esset potior conditio occupantis: tunc sufficit solum exercitium iurisdictionis: cum sic appareret partes consensisse ex quo coram eis litigant, & prioribus de iurisdictione renunciasse tacite. inf. de re iudic. inter monasterium.

4 Alii dicunt, quod nec primi iudices, nec secundi possunt aliquam iurisdictionem in alios iudices exercere, quia cum exliteris non detur eis aliqua iurisdictio in eos, scilicet, iudices, nec in hoc casu ius det ei iurisdictionem inter eos, sed pracipiat arbitros eligi. inf. eo. cum contingat. Patet quod si primi iudices alios excommunicant, non tenet exconmmunicatio, si autetm iudices primi vel secundi inter partes ferant sententiam, vel excommunicationis, vel interdicti, vel aliam, cum non contenderint de iurisdictione, sed tantum literas ostenderint p quas iurisdictio dicitur reuocata, nihilominus tamem iudices amborum rescriptorum ad contrarias sententias processerint, tunc inspiciendum est, quae literae alijs praeualeant, & iudicabitur processum illorum tenere. quorum literae alijs praeualerent & aliorum processus irritabitur, & sic intelligitur decre. inf. de offic. dele. ex literis. Si autem literas non ostenderet reuocatorias, teneret quicquid facerent primi iudices. inf. de resti. spol. audita. inf. de offi. dele. cum in iure. sed si facta prima ostensione, dicerent primi iudices: nos volumus cognoscere, an reuocetur iurisdictio nostra, non valet illud: quia cognitio non sibi sed arbitris demandatur. inf. eo. pastoralis.

Sed & tunc si noluerint eligere arbitros, si alterutri iudices procedant ex euentu sententiae, quae fertur super reuocatione literarum pendet quorum processus valeat. inf. de offi. deleg. ex literis. siue sit processum ad sententiam excommunicationit propter contumaciam, siue super principali procedatur. primi autem praedictam decr. ex literis soluunt, vt ibi dicit glos. (Nec secundae) hodie autem attenditur tempus impetrationis literarum, sed praesentationis. inf. de appel. vt debitus.

Priorum est). Nota perdi primum rescriptum legitimum prsecundum, quod facit mentionem de eo vt hic. item per negligentiam impetrantis post annum. inf. e. si autem. & c. plerunqe. & per solicitudinem praeuenientis. inf. de appel. vt debitus. propter fraudem, si secundas impetrat & vtitur. inf. eo. ex tenore. per mortem delegantis vel delegati. inf. de offi. deleg. gratum. & c. relatum. & per superuenientem causam, quae id a principio inualidam faceret. inf. de offi. dele. insinuante. Perditur etiam quandoque per excommunicationem ad tempus, sed recuperatur per absolutionem. inf. de offi. dele: prudentiam. §. 6. item per mortem impetrantis, vel eius contra quem impetratur. ff. quae sent. sine app. l. pen. (in expensis) factis in allegando ius suum. ff. de iu. si quis ex. ff. si quis in ius voctex quacunque.

Caput 4

CAPVT IIII.

INTER CAETERAS. (Eandem) possessorem studeas spoliari. In similibus. C. le legi. leges. ff. de legi. non possunt. infra, de translat. inter

Caput 5

CAPVT V. SI QVANDO ALIQVA

Caput 6

CAPVT VI. 1 cistercienses non possunt trabi ad iudicium literas, nisi de ipsorum ordme feceint mentionen 2 Nunquid per pecialem commissionem priui. legio generali derogetur. 3 In quo differant litera de gratia, & literae de iustitia. Literae valent etiam non facta mentione de riuilegijs alicauiu 3 Monachi citati debent venire priuilegium. suum allegaturi.

CVM ORDINEM. ( Specialiter) nam si super positionibus alijs vel debitis impetrentur literae contra Cistercienses, bene valent, quia ad hoc non extenditur priuilegium, sed postea largius priuilegium impetratum, quod per nullas literas possunt trahi in causa, que de eorum ordine non facerent mentionem. (Indulsit) inf. de deci. ex parte, scilicet, decimam laborum suorum non soluendam. Minime teneamini. Mirum videtur, quo d priuilegium generale ad omnes eiusdem ordinis per specialem commissionem non derogatur. ar. contra. sup. eo. sicut Rtomana. ff. de neg. gest. in totum. & inf. e pastoralis. §. 1. Resp. non valere specialem commissionem propter suppressionem veritatis, quam si express issent literas etiam in forma communi non obtinuissent. inf. eod. super literis. Hoc non videtur esse verum, quia etiam & si de priuilegijs Cisterciens. mentionem facerent in communi: tamen in forma literas habuissent: vt not. inf. e. super literis. Sed contra sup. de consti. cum accessissent. inf. eo. constitutus. vbi habes, quod si literae non faciunt mentionem de statuto quod possunt elidi per exceptionem, ergo eadem ratione si non faciunt mentionem de priuilecijs Cisterciens. possunt elidi literae impetratae contra eos, etiam si nullam haberent indulgentiam, quod non valerent literae, quia non faciunt de eorum ordine mentionem.

3 Sed dic quod literae de gratia bene eliduntur per exceptionem, si non faciunt mentionem de priuilegijs, quia eas non obtinuissent si de priuilegio cui derogant mentionem fecissent, sed in literis de iustitia quae habent formam communem, non est necesse fieri mentionem de priuilegijs, sicut non est necesse fieri mentionem de alijs peremptorijs exceptionibus, vt pacti de non petendo, & huiusmodi.

4 Et ideo dicunt quidam vt supra naturale, quod hoc, quod hie dicitur, non est propter suppressionem veritatis, quia etiam non facta mentione de priuilegijs alicuius valent literae, sed propter beneficium huius indulgentiae in qua eis indulgetur, quod non conueniatur per literas, quae non faciunt mentionem de ordine eorum, quia alias & si de ordine, & de priuilegio facerent mentionem, tamen literas de iustitia haberent cum possent priuilegio tacite vel expresse renunciare. inf. de deci. ex multiplici. inf. de priuil. accedentibus. (Minime teneamini) cum allegatis priuilegium vestrum. ff. de iur. om. iud. si quis. inf. de app. si duobus.

Caput 7

CAPVT VII. 1 Collatio praebendarum quamnqo part:net aq Episcopum non debet scribi capitulo, sed cpiseopo vt aliquem recipiat. 2 Per literas directas capitulo non tenetur E piseopus quempiam recipere de necessi tateide honeslate tamer ibsum recibere. debe 3 Mandatum capitulo & tanquam capitulo factum: episcopum ligare non intelligitur. 4 Vacantesede ea quae sunt iurisdictionis deuoluuntur ad capitulum Capituli potestas cesat vvbi primamnouus episcopus factus est. 6 Delegatio non debet excedere fines mandati. 7 Mandatum factum vices gerenti, siue vniuersaliter, siue fimgulariter in vna re tantum dominus adimplere debet. 8 Quando certum est Episcopum esse in loco nen magis cogitur implere mandatum per literas directas capitulo quam si dirigerentur cuique extraneo. 9 Si capitulo mandaretur quod illum cui papa contulerat praebendam reciperet in canonicum quilibet tenetur recipere etiam si capitulum contradicat.

EAM TE. & infra, ( Donatio) Nota, quod vbi collatio praebendarum pertinet ad Episcopum, non debet scribi capitulo, quod aliquem recipiant, sed Episcopo, nisi super hoc esset consuetudo, & si aliter scribatur, non valerent literae, quia ab eo petitur praeben¬ da, qui non habet ius dandi eam, nisi Papa ipse contulisset praebendam, quia tunc bene mandaretur capitulo, quod ipsum reciperent, quia receptio in hoc vltimo casu tantum in facto consistit. Ius enim plene assecutus est per collationem Papae, sed in primo casu non tantum consistit in facto, sed & ius confertur in canonicatu. Alii dicunt quod tenet tale mandatum factum capitulo, mortuo Episcopo, vt not. in glo. non videtur.

2 Negatio) non debes intelligere quod Episcopus per literas directas capitulo tencretur de necessitate iuris conferre alicui praebendam, licet de honestate teneatur, sed redarguit Episcopum de mendacio, scilicet, quia dicebat se nullum mandatum recepisse, cum constet eum & singulos canonicos aliud mandatum recepisse, cum capitulum recepisset mandatum, licet eo forte non ligaretur, vel dic vt in glo. quae incipit, vt videtur. Vel dic quod haec decre. ad hoc de gratia loquitur, & quod dicit de data literarum, ad hoc dicit, vt notet causas motiuas non necessarias, quare debeat cogere Episcopum ad conferendam praebendam Iudaeo.

De capitulo) non videtur quod iste Episcopus eum recipere debuerit, cum mandatum capitulo & tanquam capitulo factum eum singulariter ligare non intelligatur. arg. 12. q. 2. §. qui manumittitur. ff. de rerum diui in tantum. §. vniuersitatis. & §. seq.

Ad hoc autem vt bene intelligas decre. debes scire, quod collatio praedictae praebendae pertinebat ad Episcopum: vacante autem sede Episcopali collatio praebendae non deuoluatur ad capitulum. inf. ne sed. vac illa. secus autem Episcopo negligen4te. inf. de conses. praeben. nulla. Tamen ea quae sunt iurisdictionis deuoluuntur ad capitulum, & generaliter tunc negotia ecclesiae expedire debet: vt inf. de haere. ad abolendam. inf. de elect. cum in cunctis. inf. de conces. praeben. & eccle. non vacam. nulla. & c. quia diuersitatem. dominus Papa tanquam eis qui gerunt vices Episcopi scripsit pro hoc sudaeo recipiendo, & bene: quia nulle alius est cui sede vacante possit scribi pro receptione alicuius, nisi capitulo, & dicit: si omnes canonici qui praesentes erant tempore datae literarum, mortui essent, successores eorum tenerentur recipere eum. Sic eodem modo Episcopus, qui in hoc ius succedit, vel potius mandato. Nam licet capitulum vacante sede succedat E piscopo in iure conferendi praebendas, quia tamen capitulum ratione coniunctionis, quae est inter eos & coiunctionis etiam ratione iuris, quod conferre mandatur, seaiure praebendae, in qua Episcopus habet collationem & capitulum receptionem ad eam. Episcopus succedit capitulo in adimpletione ipsius mandati sibi comiuncti. 5 Et quia quasi inuicem Episcopus & capitulum videntur facere, quia licet authoritate Papae faciant, tamem vice Episcopi facere videntur, quod ex eo apparet, quod si post tales literas impetratas fiat nouus Episcopus, & tunc cessat potestas capituli, & redit ad Episcopum, vt hic habes expresse, & haec etiam credunt aliqui & non male, etiam si non capitulo, sed cuicunque extraneo mandasset Papa, quod aliquem institueret in ecclesia sua vacante collatione praebendarum: Nam si antequam conferat ordinet ecclesia de aliquo, qui possit conferre praebendas ad eum redibit potestas. ar. hic quod debet subintelligi, si res in eodem statu perseueret vsque ad collationem. ff. si ex noxa. cau. l. 1. & tamen non credimus, quod si aliquis executor datus esset contra istud capitulum, quod redeunte potestate ad Episcopum quod posset procedere contra Episquapum, & huius rei infra plenius assignature

Ordinato ergo Episcopo redit eum potestas conferendi, directis igitur literis ad capitulum tanquam ad vicarium, & facto ibi postmodum Episcopo, eisdem literis tenetur Episcopus facere quod mandabatur capitulo per Papam, quod etiam iure communi in hac collatione, vel potius succedat mandato, vt Episcopus. inf. de conces. praeben. quia in Authen. vt nulli iudi. §& hoc quoque iubemus. & §. seque arg. ff. de condi. inde. filiae. ff. de annu. lega. annua. §. a Titio. inf. de vsur. tua. Sed contra. inf. de alie. iud. mut. cau. fac. c. 1. vbi innuitur, quod licet possessio mutata sit ab eo, contra quem impetratae sunt literae, in alium non conuenietur alius, nisi malitia eius interuenerit. Cum ergo hic non fuit malitia Episcopi per literas contra capitulum impetratas, non poterit conueniri. Praeterea rescripta distinguuntur, vt non extendantur ad multas personas. inf. eo. sedes. praeterea ratio cui innititur Papa, non videtur sonareclicet quia tempore datae erat Archi. secundum hoc idem esset, & si non esset Archidi.

Quod fateor, dico enim quod qui libet extraneus factus Episcopus, tale mandatum implere tenebatur. Respondeo. ad decr. de alie. iudi. mut. cau. fac. c. 1. quod licet successor teneatur adimplere: non tamen delegatus contra hoc capitulum, vel contra quemlibet alium vices gerentem datus, vbi lis contestata esset contra suecessorem procedet: nec hoc dicitur. Ratio est diuersitatis:quia delegatio non debet excedere fines mandati. inf. de offic. deleg. cum olim. & ff. manda. diligenter. Item stricte interpretandum est rescriptum. inf. c. sedes. ac subditis quandocunque potest obedire debet, nec debet distringi obedientia, vt hic, 6. q. 1. sciendum. 11. q. 3. si dominus. qui resistit. ct quid ergo. quamuis.

Quidam etiam dicunt, quod etiam authoritate literarum eontra praedictos impetratarum proceditur, contra vniuersalem successorem, qualis hic episcopus erat, ad quem deuenerant omnia iura episcopatus, quae prius erant apud capitulum. arg. inf. de iud. quia in Auth. de iureiur. a mor. praesti. §. 1. col. 5. C. de haered. insti. l. vl. Decr. autm raealle. non obstat cum ibi ille in quem translata est possessio, non erat generalis successor, sed in re ille tantum vel speciale est in vicario, qui idem intelligitur cum domino nec extenduntur in extraneos, si haeres, vel suecessor & dominus, qui eadem persona censetur cum praedecessore & vicario conuenitur in Auth. de iureiur. a mo. praesti.

Nos tamen hoc non fatemur, cum diximus, quod executor datus, vt literae impetratae contra vices agentem valent contra dominum, nisi lis contestata esset, sed bene fatemur, quod valerent contra suecessorem: vt not. inf. de offi. dele. quoniam abbas. Non enim per omnia, sic vna persona censetur vices agens cum domino, sicut successor cum praedecessorefsed mandatum factum vices gerenti, siue vniuersaliter, siue singulariter in v na re tantum dominus adimplere debet, fingitur euim suecessor in adimplendo mandato vices agenti facto, sicut hic habes. & in Auth. praealle. Auth. de iureiu. a mo. praesti. sed non fingitur vicarius in sustinendo iurisdictionem vel executionem contra eum datam, quod non inuenitur in iure: & sufficit etiam ad hoc ratio preassignata, nec innititur Papa illi rationi, quia tunc esset de capitulo ea ratione, quod propter hoc teneatur dare, sed quia haec erat causa, quod non debebat scribi episcopo cum non esset, & quin nullus alius erat ibi cui Papa seribere deberet vacante sede, nisi capitulo: & hoc est quod sequitur.

Nec esses &c,) nansi certum esset episco¬ pum ibi esse, non magis cogeretur implere mandatum per literas directas capitulo, quam si dirigerentur cuique extraneo. Sed oppones aut Papa contulerat ius in hac praebenda ludeo aut non: & si contulerat ius male facit Papa quo redarguit episco pum: quia episcopus ad quem pertinet sola collatio bene facit, si de nouo non conferat, quia sola collatio Papae sufficit: imo iniuria fieret priori collationi Papae p se cundam, sed capitulum erat redarguendum, quia non recipiebat eum sine alio mandato episcopi. Si autem Papa non contulisset ei ius in beneficio, tunc eodem modo videtur iniusta redargutio episcopi, cum literae non valerent quibus mandabatur recipi in canonieum ille qui non erat canonicus, & per eos canonicus fieri non poterat, cum ad eos non pertineret collatio praebendarum. Respondeo. quod per literas istas nullum ius quaesitum est ludaeo in beneficio, sed ipsi canonici authoritate literarum ipsarum poterunt ei conferre ius, quia ipsum recipiendo faciunt & consentiunt in ipsum tanquam in canonicum.

Et generaliter dicimus, quoties Papa sic seribit, vel capitulo ad quod pertinet electio, vel si non pertinet ad eos electio, vel Episcopo, qui habet potestatem eon ferendi praebendas, quod intentio Papae videtur esse, quod non tantum quae facti sunt faciant, scilicet, recipiendi, seu etiam ius conferant, & sic de facto videmus Papam facere quotidie, & tamen credimus, quod si Papa scriberet penitus extraneo, quod reciperet aliquem in fratrem alicuius Eeclesiae, in qua ius recipiendi non haberet, quod literae nullo modo valerent, nisi expresse sciretur, quod Papa sicut extraneo scriberet ex certa scientia.

Sed dices, quare ergo etiam post creationem Episcopi, non eis conferant ius, cum hanc potestatem Papa eis concesserit. Respon. quia non intelligitur pure concessisse, sed sub conditione, scilicet, ecclesiam eodem statu durante. arg. ff. si ex noxa. cau . l. 1. ratione enim naturalis coniunctionis quae est inter electionem & receptionem, videtur ea sic coniunctim canonicis commisisse, licet conferentes in collationibus eorum sint diuisi.

Alii dicunt quod si mandatum capitulo directum tale est, quod quilibet de capitulo, vel aliquis singularis implere potest, ille implebit etiam si capitulum contradicat. de hoc no. inf. de post. pala. bonae. quale est istud, hoc non placet, nisi dirigatur mandatum tanquam singularibus, quale est mandatum de recipiendo inuestitu. a Papa.

Etsi male mandaretur capitulo, quod illum cui Papa contulerat praebendam reciperet in canonicum: quilibet tuetur recipere etiam si capitulum contradicat, secus si mandaret capitulo quod eligeret: quia tunc quilibet sigillatim non eligeret cum ex tali electione ius non quaeratur, nec deberet sic fieri. inf. de elect. quia propter. 63. dist. c. 1. & 2. & quia tunc potius officium mouentis quam facientis accepit. arg. ff. quando app. l. 1. §. solent. Item electio pertinet ad ius, receptio ad factum. Si autem Episcopo scriberetur, & moreretur ante praesentationem literarum capitulum per illas literas non deberet illum recipere. Innoc.

Caput 8

CAPVT VIII. 4 Prima ecrlesiavacare intelligitur per trarislationem, ad alia, 2 Lit erae non valent, in quibus Imperator fsupprimit nomen dignitatis suae.

AD AVRES. (Minoribus.) Maxime beneficijs obtinenlis. inf. eo. cum adeo. vel intelligitur, quod loquitur quano aliquis habet vnam ecclesiam in qua residet, & impetrat rescriptum super obtinendis reditibus prioris ecclesiae, ad quam transiuit, quod non valet cum statim sua translatione vacare intelligatur prima ecclesia. 21. q. 2. si quis. inf. de praeben. de multa. Secus forte dicet aliquis si transierit ad beneficium vel praebendam, tune valet rescriptum super reditibus priorum beneficiorum obtinendis quousque sententialiter ecclesia priuetur. arg. inf. de praeben. cum non ignores. & de conces. praeben. & eccles. non vacan. literas. 8. q. vlti. nonne. (Pauperes clericos) id est, pauperes ecelesias, in quibus sunt pauperes clerici.

Vires) & debet haec exceptio ain principio proponi contra literas ad declinandum iudicium. arg. inf. eo. si proponente, si enim in principio non proponatur, & tanquam elidens literas, postea proponi non potest, cum non sit iusta exceptio contra petentem beneficium, quod habeat aliud beneficium, cum plura beneficia quis non possit habere, vt inf. de praeben. cum iamdudum.

Alii tamem dicunt & bene, quod semper potest opponere. de hoc not. inf. de eo. su¬ per literis. versus finem. inf. de lit. contest. exceptionis perempto. Quidam tamen dicunt quod etiam post sententiam latam per huiusmodi literas reuocabitur quicquid factum erit. arg. inf. eo. constitutus. & c. ad audientiam. arg. pro eis, quod literae sunt surreptitiae, quod ex eo apparet, quia non procedunt de sua intentione, vt hic. & inf. eo. postulasti. c. si proponente. & inf. eod. cum dilecta. dicunt enim eodem modo procedendum, quando sententia lata est per literas obreptitias, sicut si esset lata per literas falsas, vt not. inf. de proba. licet. Alijs videtur & forte melius, quod literas obreptitias, vbi scienter dicitur falsum, vel verum tacetur, bene detur iurisbdictio b. inf. eod. super literis. Et ideo si per iudicem harum literarum detur sententia, quod aliquis est recipiendus, si non appelletur, debent eum recipere, ita quod vlterius non audiantur, quia haec sententia non est contra ius scriptum, sed tantum contra ius litigatoris. 2. q. 6. §. diffinitiua, & idem videtur, si non ferat praedicto modo sententiam, sed tamen cum causae cognitione mandent, nec appellentur. infra, de re iud. quod ad consultationem, fatemur tamen, quod hoc est contra intentionem Papae, & quod tenet cum peccato hoc beneficium, ideo potest contra eum agi denunciando. inf. de iureiur. quemadmodum. in fi. Idem si scientes factum, scilicet, eum habere aliud beneficium, & ideo non teneri, vel etiam si credebant se teneri errantes in iure, quia non iam authoritate rescripti, sed propria voluntate recipere videntur: non possunt decetero contradicere. C. ad leg. falci. error. ff. de regu. iur. cuius per. ff. de condi. inde. l. 1. & l. si id quod. & l. sine. §. videbitur. & §. qui filius. in fi. Si autem ignorabant factum, scilicet, eum habere aliud beneficium, & si receperunt eum sine iudicis mandato. Vel si nesciebant sibi exceptionem perpetuam competere, qud competebat, tunc bene poterunt contrauenire. inf. eo. constitutus. inf. eo. ad audientiam. nec est contra. inf. eo. cum dilecta. Vbi dicitur quod cassandum est quicquid fit per literas obreptitias, quia ibi dicit furtiuas quales non sunt iste, licet per fraudem sint impetratae.

Nec obstat etiam. ff. de fal. qui nomine. nec alia quae nota. inf. de proba. licet. quia hic non est iudicatum per falsa instrumenta, sicut ibi: si tamen isti qui possunt elidere literas, vel prouisionem p exceptionem eligunm alium post electionem, vel pro¬ usionem factam ab illis qui potestatem habebant prouidendi, licet inefficacem propter exceptionem non valet, quia facta est post primam qualemcunque non cassatam. inf. de elect. considerauimus. infr. de exces. praela. inter dilectos. Alii tamen aliter dicunt, quia hic non est iudicatum per falsum instrumentum sicut ibi.

Caput 9

CAPVT IX

AD AVTEM ALIGVIS. (Negligentia) quae praesumitur anno elapso. infra, eod. plurimum ex parte. ( Excu& sari) . infra, de appel. vel debitus delegatis, vel alia iusta causa. ( Conueniri) quod dicit haec decret. locum habet in iudicijs nondum coeptis. In coeptis enim si literae Apostolicae impetrantur, locum habet quod dicitur. infr. de appel. eblatae. & aliisconstitutionibus. inf. de appel promulgatis.

Caput 10

CAPVT X

AD HRAEC SVMVS. & infra, (Morbo) vnde ordinaii iurisdictio eneruatur, quod esse non debet infr. de offic. legat. c. 2. & de maio. & obed. per tuas. 11. q. 1. peruenit. & 9. q. 3. nunc vero. & est argument. contra nimiam generalitatem. infra, de appellat. c. 2. signi ficatis. de do. ex literis. infra, eod. sedes. ff. de iur. fis. l. ita fidei. ff. de edend. l. 1. §. edend. ff. de interrog. act. de aetate. §. vbi. & credo, quod si hodie tales literas concederet, quod valerent, nisi reuocarea tur, vt iste cum habeat plenitudinem potestatis.

Caput 11

CAPVT XI.

AD AVDIENTIAM ( Conructione). inf. de prob. cum causam contra. ff. de sta. homperato. ff. dema. testat. qui habet. C. de leg. tu. legatis.

Caput 12

CAPVT XII. 1 Non est condemnandus in expensis is qui appellationem quae esse desiit non prosequitur. 2 Non solum innouatum per iudicem imo per partem in preiudicium alterius, est in statum pristinum reducendum. Fauorabilius est partes rei sustinere quam actora. 4 Nndus inuitus expoliatus ante restitutionem de facto non cogitur respondere accusatori, nec alii in criminali causa 5 Appellatus potest appellationem prosequi, dummodo non festinet. 6 Appellator extra iudicium si impetrat literas super negotio in quo appellauit non valent literae nisi super appellatione 7 Appellatus nec literas impetrare potest super prosecutione appellationis nec ad alium iudicem ire nisi ad quem appelamuam est.

EX PARTE S. Petebat O. in capella se ius habere, & s cum S. nomine matricis ecclesiae, cuius erat rector ibi prout consueuerat capellanum, posuisset dictus O. propter hoc appellauit, & eiecto capellano qui ipsam capellam nomine ecclesiae possidebat, ipsam capellam possedit, & sic spoliauit ecclesiam, cuius nomine tenebatur, cum §. appellationi deferens dicto O. detinente capellam, & ipsam prosequi non curante prosecutus fuisset. & in fine anni, prout ei licuit. inf. de appel. oblatae. Literas impetrauit p quas mandabatur iudicibus vt vocatis, &c. quod canonicum forte decernerent supereo, quod dictus O. ecclesiam ipsam praedicto S. post appellationem interpositam spoliauerat: tandem dictus O. a iudicibus ipsis tertio citatus, comparuit & excepit, quod sup eodem negotio prius literas impetrauerat, de quobus in literis ad ipsos impetratis nulla mentio habebatur per quas appellationem etiam prosequi intendebat. Sed replicatum est per §. quod biennium 3 tempore appellationis transierat, propter quod appellationem vlterius prosequi non poterat, nec per literas suas poterat de appellatione cognosci, cum de ipsa non facerent mentionem, nec impetratis ab eo praeiudicare poterant: quia circa ipsam sententiam, vt dictum est impetrauit easdem, Vnde cum literae dicti O. dicer entur prius impetratae fuisse, & a tempore appellatio. nis biennium esse transactum raelinquitur quod erat annus & amplius quod idem O. literas impetrauer at, quae annali praescriptione tolluntur, vt non praeiudicent postmodum impetratis, vt sup. eo. si autem. propter quod Papa praemissis narratis mandat alijs iudicibus, vt quod post appellationem innouatum est reuocetur, & ipsi ecclesiae restituatur capella, & appellato satisfiat de expensis, quas prosequendo appellationem fecerat, quia appellans eam fuerat prosecutus, sed est per spoliationem appellationi renunciatum. infra, de app. an sit. sic pro non appellante habetur. cur dicit eum condemnandum in expensis, cum non quae esse desierat, appellationem prosequi teneretur: nec valet, si dieas hic esse quod non potest excipere pro eo, quod suam turpitudinem allegaret, cum ipse appellatus istud asserat in literis, quas vt sequitur hic impetrauerit. Dic ergo ipsam renunciationem appellationis tali facto habitam in spoliantis odium valere: & non in eius fauorem: imo & si verbo renunciaret, von valet, nisi hoc in re integra fecisset, quando appellatus detulit appel lationi. quia non licet mutare consilium in alterius praeiudicium. ff. de re iudi. nemo.

Quaeritur insuper cur non intentat interdictum vnde vi, sicut implorat officium iudicis, vt in statum pristinum, quod factum est post appellationem reducate Dic, quod per interdictum probationibus magis grauaretur: quia violentiam oporteret eum probare, sed hic sufficit probare, quod ante appellationem possidebat, posquam iste modo detinet: Nam non solum innouatum per iudicem. imo per partem in praeiudicium alterius est in statum pristinum reducendum, ita quod ad restitutionem fructuum personarum teneatur. infra, de appel. bonae. in fin. Praeterea. cum extra iudicium fuerit appellatum, & non ex verisimilibus causis non tenet appellatio, vt in d. c. bonae. & sic non est reuocandum, quod post appellationem fuerit attentatum.

Dic, quod hoc esset verum, quando ab appellato esset attentatum, sed hic est innouatum ab appellante qui suam appellationem non poterat impugnare: Vel dic, quod delatio appellationis deuoluitur ad Papam.

3 Cur non impetrat super toto negotiot Dic sufficere sibi, quod reducatur in pristinum statum & non agere, sed partes rei sustinere, quia fauorabiliores sunt rei &c. vel cum facta reductione possideat, nec potest agere cum possidenti, nec sit actio prodita. Alii ponunt casum dicendo in iudicio appellatum, quia cum O. fuisset coram episcopo conuentus, & intentaret contra eumlinterdictum vti possidetis, ipse O. appellauit. ( inno. )liste O. in causam traxit capitulum, vel S. personam coram ordi. in qua causa O. appel lauit. & post appellationem ab ecclesia capitulum amouit, per quod suae appellationi renunciasse videtur, inf. de app. an sit constitutus.

Quidam intelligunt hanc decre. loqui quando iste O. appellauerat extra iudi cium ab aliquo grauamine, quod sibi intulerat S. vel inferri timebat, & appellatus consenserat appellationi. ideo reuocauit quicquid factum est post appellationem eius. Literae autem impetratae ab S. non reuocantur, quia spoliatio facta ab O. obest. vt vlterius non possit impetrare literas super appellatione contra voluntatem S. infra, de app. c. an sit. Sed S. non prohibetur impetrare, cum super appellatione & super alijs contra voluntatem O. (Detinet nunc) sed non nomine ecclesiae de Tarento, alioquin non fieret restitutio, cum expoliata non esset.

Capellanum) duplex auxilium competit S. in hac spoliatione facta abO. Primum, quod non obstante appellatione eius iudex a quo appellauit poterit procedere. inf. de appel. an sit. Secundum auxilium est. 4quod nudus inuitus expoliatus ante restitutionem de facto non cogitur respondere accusatori, nec alii in criminali causa. 2. q. 2. c. 1. & per totum. 3. q. 2. c. 1. & 3. per totum. Imo quod plus est, nec libellus dandus, nec deliberandum est, an sit recipienda eius accusatio: imo saluae sunt eius exceptiones tam peremptorie quam declinatorie iudicii. 2. q. 7. symmachus.

Et hoc intelligo, si sit a propria sede eiectus, vel maiori parte fortunarum suarum spoliatus. 2. q. 2. in scripturis. si enim aliqua re spoliatus esset, bene posset accusari, & quantumeunque sit eiectus vel spoliatus ciuiliter, & de rebus quas possidet non potest conueniri, nisi ab expoliatore. infr. de ordi. cogn. cum dilectus. 2. q. 2. C. 1. Si autem proprijs rebus suis spoliatus esset, credo quod posset accusati ab alio, quam a spoliatore.

Arg. tamen contra. 3. q. 3. §. penul. sed illud intelligitur quod non posset accusari aspoliatore a, vel potes dicere, quod nec etiam ab alio si non habet ecclesiastica, sed sua tantum: quauis melius videtur, quod nunquam obstet exceptio spoliatorum rerum suarum, cum non accusatur, nec principaliter, nec accessorie, vt rebus suis abiiciatur, sed a rebus ecclesiae & ab episcopatu deponatur. Item prosequens suam vel suorum iniuriam admittitur. 4. q. 6. omnibus. nisi ipse spoliasset. Ad hoc bene facit. sup. de restit. spol. frequens (Mit nistrantem) olim. (Amouit) & male. infia, de mutat. peti. prudentiam. ( Prosecutus) literas impetrando ad iudicem, vt procedat non obstante fduole appeilationis obiectu, quo non obstante, procedendum est. inf. de appel. pastoralis. & p illas literas si voluerit appellans, cognoscetur de appellatione, sicut si post sententiam appellatum esset, & appellationem super confirmatione sententiae literas impetraret. inf. de appel. oblatae.

Vel potes dicere, quod appellatus appellationem potest prosequi, dummodo non festinet nimis. inf. de app. oblatae. C. de ap pel. Auth. ei q. Vel dic, & melius, quod impetrauit literas non O. sup expoliatione sua, vel sup iniuria sibi facta, nec fuit necesse, quod expectaret finem termini appellationis exequendae: quia appellatio non debuit prodesse O. quia contra eam fecerat. inf. de app. an sit. & hoc eadem ratione videtur, quod hae literae valeant, siuefaciant mentionem de appellatione, siue non(quam spoliationem) fiue appellationem secundum alios. (Curauit) licet enim literas impetrauerit de appel latione: tamen mentionem non fecit, vel non est prosecutus intra annum. ( Negligentia) not. arg. quod quis facit positionem vel articulos sub disiunctione. arg. inf. de in integ. restit. constitutis. inf. de prescrip. auditis. vbi not. &c. hoc verum quando loquitur de alieno facto, nisi probabilis est ignorantia. ff. de iur. & fac. igno. l. regula. ( Diuturnitate. inf. e. plerunque. De appellatione. )Idem esse dicitur si de appellatione dixisset, cum nihilominus in forma conmmuni literas obtinuisset. inf. eo. super. vel melior est haec ratio, quia literae suae euanuissent peripsius negligentiam & alterius solicitudinem. inf. eod. plerunque.

5 Appellator extra iudicium si impetrat literas super negotio, in quo appellauit, non valerent literae nisi super appellatione si appellatus consenserat appellationi. inf. de appellat. saepe, & c. ord. vel si alias interest appellantis. ff. de reg. iur. nemo. alias non est eideneganda iustae plenitudinis licentia. C. de appel. si quis. & hic dicunt interfuisse appellati, e quod appellator prosequeretur appellationem.

Appellatus autem, nec literas impetrare potest sup prosecutione appellationis, nec ad alium iudicem ire, nisi ad quem appellatum, quandiat appellator potest prosequi appellationem, quod hic non poterat propter lapsum anni. de hoc notat. infra, de elect. statuimus de maio. & obed cam dilecti.

Alii tamen dicunt, qued appellator & appellatus semper debent mentionem facere de appellatone vt hic (Si ita,) stit licet, quod non fuerit prosecutus appella tionem, vel melius, quod eum post appellationem propriam spoliauerit. ( Reuocatis) quia appellatione pendente nihil in nouandum est. ff. nichil inno. pen. appel. 1. (Attentata) super praedicta Ecclesia vel contingentibus appellationem. (Restituere) & iuste cum ea fuerit expoliatus post appellationem b. nam & §. & capellanus eius ecclesiam matricem defendebat, & se ir causa ipsius ecclesiae: & ideo matri ecclesiae fit restitutio, & non §. (Condemnantes.) inf. de appel. repraehensibilis. saepe contingit. Cidefrue. & lit. expen.l. pen. & vlt.

Caput 13

CAPVT XIII. 1 Quot modis dicatur quis aliquid por2 Exceptiones de impotentia iuris vel facti nunquid possint opponi contra ordia¬ rium

SCISCITATVS. Quinque modis dicitur aliquis aliquid posse. Vnde versus: Posse quidem rebus, dat ius natura potestas. Officis meritum, quintum diuina voluntas. De potentia iuris habes, 22. q. 2. faciat. 26. q. 2 Agathosa. in fi. De potentia naturae, inf. de despon impub. puberes. & c. a nobis. De potentia offi. 21. dist. inferior. De potem tia meritorum. 3. q. 7. §. tria. De potentia diuinae voluntatis. de poeni. dist. 1. §. charitas. Sed haec tantum in duo menbra diuiditur, in potentia iuris & facti non impedit ne etiam committere possit causam alteri, cum nihil habeat, nihil dare poterit. 1. q. 7. daibertum. Impotentia facti non impedit conmittere. infr. de offi. dele. si pro debilitate. & c. pastoralis. sed tamem delegatus non tenetur admittere, vt inf. de offi. del e. coram. vtrum coram eodem probentur huiusmodi exceptiones. not. sup. de offi. dele. cum super abbatia.

Sed quaeritur, an hae exceptiones de impotentia t iuris vel facti contra ordinarium possint opponit Rtespondeo, hae exceptiones locum habent contra delegatum, contra ordinarium autem quandiu toleratur in dignitate, locum non habent. vt notat. infra, de offic. delegat. cum super. & hae exceptiones, quoc sit infamis, vel seruus, vel muliter, vel alias moribus, vel legibus prohibeatur cum sint declinatorie iudicii ante litem con¬ t testatam proponendae & probandae sunt. arg. de arbit. dilecti. C. de excepil. pe. alii contra.

Secus tamen dicerem in his quae natura prohibentur, vt furiosus, cum iura naturalia sint immutabilia. 5. dist. in princip. Item secus in his, qui iudicio prohibentur, vt impuberes. Item nec praetextu infamiae vel seruitutis sententia retractabitur. Item not. quod infamis non potest se excusare a iudicando, nisi excipiatur contra eum. arg. C. de decu. nec infamis. & l. infamiam. ff. de offi. praeto. Barbarius. (Alio) quia illiteratus & imprudens: in Authen. de iudi. in prin. (Ineuitabilis) quae numeratur. 3. q. 7. §. tria. (Dummodo) supple: & tunc duo possunt procedere sine tertio. ( Dummodo) excusationem per literas. 64. dist. c. 1. & §. fi. vel per certum nuncium. infra de offi. dele g. prudentiam. ff. de reb. eorum qui sub. tu. l. magnae. §. illud. (Excusati.) nec alii duo possunt procedere. infra, de offi. delegat. c. prudentiam. ff. de recep. l. item si vnus. §. fin. Non placent haec, vt not. praedicta decret. prudentiam, quamuis sit grauiter agendum, & sic not. contra. infra, de offic. delegat. prudentiam. §. adiicimus. sed duo bene procederent. tertio de sola voluntate excusato.

Caput 14

CAPVT XIIII. 1 in quibus castus locum habeat haec detre. 2 Neque priores, neque posteriores iudices posunt aliis deferre iurisdictionem cognoscendi de principali, sed solum cognoscendi cuius sit iurifdictio 3 Nunquid partium consensio requiri debeat in electione iudicum 4 lurisdictio super principali causa ad quos iudices pertineat, vel quae literae aliis praeua leant non pertinet ad iudices vtriusquoe partis, sed ad ipsas partes. 2 Ad iudices qius prius titanerumnt pertinet cognoscere de principali causa, si non extipiatur, & si excipiatur, de exceptione cognoscere debent. 6 Primi iudices semperappellantur bi qui primo citauerunt. Duplex competit auxilium partibus litigantibus, primum de arbitris, secundum quod coram iudicibus citantibus excepti, de suis literis non reuocatis proponant, et caram eis probent. 2 An siarbitriadiudicent iurisdictione cis qui non habent iterum hoc praetextu audiatur quaerela. 9 Literae super pluribus rebus vel qua pluries impetratae sunt, potest prima de vno, & postea alio tempore de alio agere. 10 Nunquid si citata & nominata persona super rebus non expressis impetret rescriptum, an finita causa contra eum mata su nm rescriptum elidatur excep. 1 Promissione generali facta, si moriatur de legans ante rerum vel personarum expressionem, delegatus tamen post mortem delegantis audiet, si in aliquo caeperit vti iurifdictione. 12 Tantum valet expressio coram iudice facta, quantum si in literis essent expressa res & personae.

PASTORALIS OFFICII. & infra, ( Renonatione.) Sed obiicitur, an secundum rescriptum facit mentionem de primo, & sic reuocatur, an non facit mentionem, & sic reuocatur primum. argu. supra eod. caeterum. Sol. neutra pars disiunctiue est perpetua. Prima enim tollitur. infra, de appel. oblatae saepe. Secunda pars tollitur. infra, eod. plerunque.

1 Dicas ergo locum habere hanc decre. si dubitetur de facto, puta quia delata est data, vel quia eadem est, vel quia forte primae literae haberi non possunt, quas constat iudices habuisse, vel quia elapsus est annus a tempore impetrationis, & dicit impetrator se non vsum propter absentiam impetrati iudicis, vel si quid dubium aliud de facto allegetur, & eodem modo, si dubitetur de iure: puta si non faciunt mentionem de his quae si dicta essent non essent literae obtentae, sicut de procesfu negotij, iuramento, & caeteris consimilibus. infra, de re iudic. inter monasterium. infr. eod. constitutus. Vel quicquid cogitari potest, in quo fit dubitatio iuris, habet locum, quod hic dicitur, sed quid si non sapientes iudices, sed imperiti dubitant. ar. quod idem infra eodem cum contingat. & de hoc etiam notat. infra eod. cum contingat.

Deferendum) neutri iudices alijs deferre possunt iurisdictionem cognoscendi de principali, sed tantum cognoscendi cuius sit iurisdictio, & si quaeratur cuiusmodi iudices sunt isti, & a quo habeant iurisdictionem, in hoc dicimus, quod sunt ordinarij, & a decret. ista habent iurisdictionem. arg. ff. de officijs eius cui man. est iurisdict. l. 1. & infra, de app. cum speciali.

Si quaeris vtrum consensus partium sit requirendus in electione huius iurisdictionise: Dicimus quod non, cum expresse haec decret. dicat, quod deferre sibi possunt iudices ad inuicem. Veruntamen nisi partes consentiant, pars condemnata poterit appellare. ar. infra, de offic. deleg. super quaestionum. plus placet quod nunquam appellare potest, qualemcunque sententiam proferant, quia nullum praeiudicium fit eis in principali causa, nec principaliter, nec accessorie, & aeque possunt esse iusti, & aeque bene iudicare vni iudices, sicut alij. Et si illi iudices quibus adiudicata est iurisdictio male iudicent in principali, tunc appellent, & idem est in similibus. De principali autem cognoscere non possunt simul, cum alteri in hoc iurisdictionem non habeant. arg. inf. dele. cumsuper. melius autem dicitur, quod vterque habeat iurisdictionem, licet alter horum elidi possit per exceptionem. Vnde si partibus placet eorum iurisdictionem prorogare possunt.

A partibus.) Not. quod huiusmodi conmunicatio, scilicet, ad quos iudices pertineat iurisdictio super principali causa, vel quae literae alijs praeualeant non pertinet ad iudices vtriusque partis, sed ad ipsas partes: Non enim interest iudicum, cum ipsa iurisdictio non pertineat ad eos ratione alicuius dignitatis, sed ex delegatione tantum. Imo cum sint ambo paria iudicia iudices communes videntur operas suas ingerere in inuitos, quod esse non debet. ff. de procu. quae omnia. Vnde non est aliorum iudicum mittere ad alios, quod non procedant quousque cognoscant de viribus literarum, quia cum non habeant aliquam potestatem super eos, non pertinet ad eos aliquid mandare alijs iudicibus, sed pars citata coram alijs iudicibus debet excipere dicens: Non pertinet ad nos cognitio in principali causa, quia reuocatae sunt literae ad vos missae, vel ego habeo alias priores, quae non sunt reuocatae per secundas, & tunc bene potest habere testimonium aliorum iudicum super hoc, quod aliae literae super eodem ad alios impetratae sunt, & etiam ipsorum amborum iudicum est diffinire super haec, quae literae alijs praeualeant, si possunt in vnam sententiam concordare, alioquin partes eligerent arbitros, qui super viribus literarum diffiniant. Istos autem arbitros non compellunt ambo pari iudice, sed tantum illi coram quibus fuit a parte alia exceptum de praeualentia suarum literarum: illi enim soli sunt sui iudices in hoc, cum coram eis coeperit causa, & coram alijs nihil sit actum. imo sunt sui iudices in hoc, imo si alii iudices vocassent partem aliam coram se iuste, exciperet, haec causa iam initium habet coram alijs iudicibus per citationem. Vnde vos vlterius intro¬ mittere non debetis. inf. de appel. vt debitus. nisi in hoc conueniatis ambo, & diffiniatis quaestionem de viribus literarum, vt hic: & si iudex vellet procedere contra eum, appellet causa adiecta, quia prior iudicum coram quibus fuit exceptum, est cognitor exceptionis principalis etiam quaestionis. Sed quid si pars citata non proposuit exceptionem de viribus literatum coram primis iudicibus, sed statim iuit ad alios suos iudices, & fecit citari partem aduersarii: Respon. quod in hoc casu, si pars excipiat domini mei iudices, iam coeperunt causam per citationem cognoscere. Vnde vos non habetis intromittere. bene dicunt, & si non exaudiuntur & appellauerint iusta est appellatio. quia ad iudices qui citauerunt pertinet cognoscere de principali causa, si non excipiantur, & si excipiantur, debent cognoscere de exceptione. C. de excep. si quidem. Videtur tamen si iste aduocatus a secundis iudicibus non declinaret forum secundorum iudicum, sed exciperet de virilibus literarum, quod tunc oportet quod secundi iudices cognoscant de hac exceptione pari ratione quam sup. diximus, & si coram vtrisque esset exceptum coram vtroque pari iudicio procedetur, sed sententia illorum praeualeret qui primo eam tulissent, dummodo transierit in rem iudicatam, quia res iudicata coram prioribus ipsis iudicibus non valet. 2. questio. 7. §. diffinitiua. Alii aliter dicunt, scilicet, quod iudices ambo simul procedere debent, licet melius esset, quod ex quo coram vnis exceptum est de ambiguitate literarum, coram alijs non audiatur super eadem. Item ad officium istorum iudicum tantum qui primo citauerunt pertinet, cogere partes ad eligendos arbitros, & arbitros ad eligendum terminum, & etiam si arbitri nihil diffinirent intra terminum eis assignatum, ipsi soli procedent in causa principali. inf. de offic. deleg. suspicionis. infra, de appel. legitima.

In hac autem gloss. semper appellamus primos iudices eos, qui primo citauerint. Item praedicta probantur sic: ante tempus huius decre. pertinebat tota iurisdictio ad alios, coram quibus primo coepisset agi, sed per decre. hanc non est additum, nisi hic, scilicet, quod ambo iudices debeant cognoscere de arbitris: ergo in omnibus alijs primi iudices suam iurisdictionem obseruabunt. C. de testa. omnium.

Alii aliter dicunt, scilicet, quod ambo iudices in omnibus simul procedere debent, haec vera sunt, vbi per partes proponitur literas per alias reuocatas, quia tunc videntur concedere, quod iudices coram quibus hoc proponitur de ipsa exceptione cognoscant, sed si proponant alios iudices esse qui praeferri debent in cognitione huius causae, tunc coram ambobus eligendi sunt arbitri, & ambo cogent arbitros procedere in causa, & omnia alia circa hoc simul facient. Alii autem dicunt, quod iudices primo citantes non dimittunt quin procedant quicquid dicant partes, nisi alii iudices hoc petant, sed certe aliud videtur melius. A partibus) iudicibus, scilicet, vel melius partes appellant litigantes, qui habent duplex auxilium. Primum de arbitris. Secundum quod proponant coram iudicibus citantibus excep. de suis literis non reuocatis. & probant coram eis. supra, eod. ex parte. inf. eod. ex tenore. Nam sicut iudices inuicem hac parte possunt sibi deferre, idem videtur & de partibus, licet aliqui contradicat & dicunt necesse esse, quod coram iudice qui iurisdictionem exercere coeperit, excipiant de literis reuocatis, & petant arbitros coram quibus de hoc disputetur, si non poterunt iudices vtriusque partis concordare, vt hic, & non possunt coram eis procedere in hac exceptione, sed coram arbitris tantum. Contra. inf. eod. super. hic dicitur quod iudex coram quo talia proponuntur debet cognoscere, an sua sit iurisdictio. ad idem. ff. de iud. si quis ex. sed dicunt illam loqui, quando non sunt alii iudices delegati, vel etiam si essent delegati. ideo petebatur hoc secundum priorem modum procedatur, nec credimus hanc decre. locum habere, si dicatur quod per literas deleg. non sit ordinarii iurisdictio reuocata, cum hic dicatur tantum, quando ambigitur de reuocatione literarum, sed ad ordinarium fuerunt literae impetratae. Item quia delegatus potest cocrcere ordinarium: inf. de offi. deleg. c. 1. & c. sane. delegatus autem non, quia par in parem non habet imperium. inf. de ele. innotuit. nec etiam habet locum haec. decre. si proponatur coram iudicibus appella. citantibus, quod per suas literas non sint literae principalis causae reuocatae. Nam tunc appellationis iudex cognoscet. inf. de appel. vt debitus. inf. eo. dilectus filius. Et est ratio diuerfitate: quia in alia causa impe¬ trantur secundae literae, scilicet, app. in alia primae, scilicet, principalis, sed bene dicimus eam habere locum si in causa appellationis diuersae a partibus literae impetrentur, quod fieri potest. inf. de confir. vti. bonae. in prin. (Sopiantur).

Sed quid si iudices vel arbitri diffinierint penes illos esse iurisdictionem, penes quos non est nunquid hoc protextu iterum audietur quaerela, quasi non sit a suo iudice lata sententia, vel sit lata a iudice, qui iurisdictionem non habet. ar. C. de iurisdict. om. iudi. consensus. ff. de iudic. l. 1.

Sed nos dicemus vlterius hanc quaestionem non audiendam, ex quo semel lata sententia transit in rem iudicatam, sicut sententia contra res prius iudicatas non valet, in qua sententia fertur primo iudicatum non esse, vt ff. de sen. si appel. l. 1. in prin. argum. 2. q. 6. §. diffinitiua. Et res iudicata pro veritate accipitur. ff. de sta. ho. ingenuum. & vtrique istorum iudicum habent iurisdictionem. licet posset per exceptionem elidi, sicut not. sup. eod. caeterum. Nisi forte exprimeret errorem suum, puta quia diceret quod per clausulam illam nullis literis veritatis & iustitiae praeiudicantibus reuoc arentur primae literae. inf. de confir. vti bonae. §. vlti. vel si sententiaret, quod non teneretur facere mentionem de processu. inf. de re iudic. inter monasterium.

In quibusdam) dicimus, qued vbi literae impetrantur contra plures, vel super pluribus rebus, quod primo potest contra vnum agere, & postea contra alium alio tempore, & etiam potest agere contra eundem super vna re, & postea super alia, & eodem modo potest facere per generalem clausulam.

Nec obstat. inf. de offic. deleg. in literis. vbi dicitur, quod semel functus officio suo vlterius se intromittere non potest, quia hic super eodem de quo vult non est functus officio suo. argumen. contra praedicta. supra eod. ad hoc. Alijs) quid si dixit de vna re tantum, sed generalem clausulam posuit in personis, puta causam quam B. habet contra O. & quosdam alios super iurepatro. T. ecclesiae. & postmodum vnus de contentis sub generali clausula impetret literas contra primum impetratorem super eodem iurepatro. & certe aliquibus videtur non valere secundum rescriptum, cum sit impetratum super re expressa in primo, vt hic. Ad hoc ergorvt secunedam valeat necesse est alias res & personas exprimi in secundo rescripto, quam in primo. Sed hic sequitur absurditas talis, quod si aliquis illorum qui continentur sub clausula generali, velit agere super re expressa vel nominata, quod non possit, cum super ea non possit impetrare iudices, nec eodem modo ad iudicem ordinarium ire, nec coram delegatis primis potest, cum non sint delegati eius, vt quidam dicunt, & idcirco melius est dicere, quod contentus sub generali clausula possit super expressis literas impetrare, & coram ordinario litigare, & si primo incoeperit, quod citet per generales literas praeualebit, etiansi primus non postposuit vti dolo, vel negligentia, alias non, vt hic.

5 Est ergo necessarium ad hoc, vt literae in praedicto casu non valeant, quod res & personae sint expressae in primo rescripto, vel nominatae coram iudice, nisi ageretur actione pro socio, famil. ercis. communi diuidun. Quarum prima veram societatem continet. Aliae duae communionem rerum pro diuiso vel indiuiso, & idem dicere videtur in actione tutelae, quae notat continuationem actuum. ff. de quibus rebus ad eundem iudi. ea. l. 1. & 2. C. arbit. tute. omnes. & idem forte potest dici, si petatur restitutio in integrum. C. si vt haered. se abstin. Authen. si omnes. vel confirmatio. ff. de adop. nam vel si petatur confirmari electio. in omnibus enim his casibus licet omnibus non expressis vel nominatis contradicere electioni vel confirmationi, & etiam sine conuentione alterius delegati iudices adire, quia communis omnium iudex est. & ideo impetratis literis super aliqua societate contra aliquem sociorum, vel super alijs casibus praemissis vlterius nullus aliorum poterit literas impetrare. Et idem forte dicendum est in alijs casibus, vbi agitur de rebus vel iuribus indiuisibilibus, vel etiam vbi idem est negotium, & eadem causa defensionis, & eodem communi iure innititur. infra, de appel. sua. vbi nota. sed non est sic idem negotium nec eadem causa defensionis in iurepatro. de quo praediximus. ISi autem personae sint expressae vel nominatae supple citatae ita quod perpetua sit iurisdictio etiam super alijs negotijs, vbi nulla est communio decreto super vlla re, & super non expressis impetrare potest rescriptum non viribus huius decret. sed Anthen. quae est. C. de interlocu. om. iu. Authen. & consequentur quae prohibet reconuentionem fieri sub alio iudice.

Sed posset quaeri, si citata & nominata persona super rebus non expressis impetret rescriptum, an finita causa contra eum mota suum rescriptum elidatur excep. argu. quod sic. infra eod. super literis. C. si nup. ex rescrip. pe. l. 2. arg. contra. infra, de offic. deleg. prudentiam. §. sexta. instit. quibus modis test. infir. §. non tantum. ff. de iniu. rup. testa. posthumus. Sed respondeo elidi rescriptum, & contraria illa loquuntur, quando tempore facta testamenti & mortis, & tempore impetrationis literarum processus erat legitimus, hic autem tempore impetrationis legitimus non fuerat, sicut in primis concor. Expressae) quod hoc modo fieri potest A. impetrauit literas, quod B. & quidam alii iniuriabantur ei intendens sub clausula generali comprehendere C. sed postea antequam exprimatur C. idem C. impetrauit literas contra A. qui prius impetrauerat contra eum sub generali clausula dicit, quod literae C. praeiudicant literis A. in rebus. leue est exemplum. ( Speciales.) supra eod. c. sicut Romana. ( Superflua) quantum ad hunc casum.

(Obtinet) ex hoc colligimus quod generali promissione facta, si moriatur delegans ante expressionem rerum, vel personarum delegatus, nihilominus post mortem delegantis audiet, si in aliquo coeperit vti iurisdictione. ar. inf. de offi. dele. gratum. licet vndique.

2 (Exprimatur) hic dicimus tantum valere expressionem coram iudice factam, quantum si in literis essent expressae res & personae, non tamen comparamus citationem cum excitatione perpetuatur iurisdictio contra citatum. infra, de offi. deleg. licet. gratum. sed expressionem non, sed id bene fieri habet, quae hic dicitur, scilicet, quia decaetero secundae literae non valebunt, nisi de prioribus literis vel expressione generalis clausulae in primis literis contentae fecerint mentionem salua distinctione habita. infra eod. plerunque. & fit hic expressio hominum vel rerum etiam sine citatione, vt si iudex mittit ei. Scias quod talis per huiusmodi literas te conuenire intendit tempore suo.

Caput 15

CAPVT XV. An in generali clausula comprebendantur simplices clerici. 2 stuae personae dicantur maiores & digniores. 3 Appellatione plebus, digniores veniunt, vt senatorer 4 Viliores personae dicuntur ihae, qua aniuisgimas exercent artes, vt sunt artes Scenitae, tabernariae, & ludicrae. 3 Propriae significationi verborum standum est, nisi vbi ex causa contrarium inuenitur. 6 Maion & gnuiora negotia quenaminteligantur.

SEDES APOSTOLICA (Minores) hic est ratio. dicimus quod si maior litigat cum minore hac exceptione omissa. cide maloritate & dignitate personarum & negotiorum tenet sententia contra eum lata, quia tacite eorum iurisdictio prorogasse videtur.

Quid si dixit conqueritur de Episcopo & quibusdam alijs, nunquid per generalem clausulam poterunt simplices clerici conuenirit Respon. ex vi grammaticae non, sed contra considerandum est, quod consuetudo habet contra. inf. eod. Rodulphus. inf. de consuet. cum dilectus. & est ratio, quia aliter proceditur contra maiores, quam contra minores. 45. dist. cum beatus. inf. de offic. deleg. sane pastoralis. 1. respon. 3. q. 6. hoc quippe. 24. q. 3. qui contra pacem.

Dicuntur autem maiores qui sunt in primo gradu, minores qui in secundo. 10. q. 12. antiquos. ff. ad leg. Cor. de Sicca. l. penul. Alii iudicant maiores e vel minores personas habito respectu ad personas inter se, scilicet, nominatorum in rescripto & conuentorum siue in dignitatibus sint, siue priuati. arg. 24. quaest. 4. duo. Alii credunt maiores dici potentia vel diuitijs digniores nobilitate, vel ordine, vt quia sunt clerici, vel quia alia praediti sunt dignitate, & cum tamen generales literae plus odii habeant quam fauoris. arg. sup. eo. ad hoc. C. manda. per diuersas. dicunt eas restringendas, & non ad maiores vel digniores, quocunque genere maioritatis vel dignitatis extendendas. argument. hic.

Et inde dicunt, quod si nominat magnam personam potentia vel diuitijs, & per illas literas velit conuenire personam in dignitate constitutam, non potest. & idem econtra, si nominauerit personam in dignitate constitutam, & post velit conuenire personam maiorem potentia, vel diuitijs non potest.

Alii contradicunt & hos aequiparant & quascunque laicus personas nominauerit, non potest clericos conuenire, quia sunt maioris professionis. 96. distinct. duo. inf. de maio. & obed. solitae. & hac ratione si nominauit clericos secundi ordinis vel minoris dignitatis, non conuenit clericos primi ordinis vel minoris dignitatis, & possunt dici clerici secundi ordinis, non cathedralium ecclesiarum clerici. Et eodem modo si impetrauerat literas contra eum, qui est sub alio, non poterit conuenire eum, qui praeest, vt si impetrauerit contra filium vel mercenarium, non conuenietur pater vel dominus, vt hic dicimus, quia decreta. verba sic habent. arg. ff. qui & a quibus prospexit. alias autem nomine plebis & digniores intelliguntur, vt senatores institut. de iure natu. §. plebs.

3 Minores) aliqui dicunt viliores ficut tabernariam, libertam, scenicam, & alias de quibus habes. C. de incest. nupt. humilem. C. de inoffic. testa. in arena licet enim sit pauper. alias est bonus ipso nominato connumeratur diues per generalem clausulam b. argum. in l. praealleg. humilem. & instit. de suspect. tuto. §. vlti. Digniores dicuntur, qui sunt clarae opinionis, qui in praedictis vilioribus nominatis per generalem clausulam non conueniuntur, maiores intelligunt vel ordinem, vt clericos. 96. dist. duo. vel propter dignitatem cum administratione, quam habent omnes praelati ecclesiastici de iure communi, vt not. infra, de offic. ordi. cum ab ecclesiarum. si de minoribus, id est, non clericis, vel non in talibus dignitatibus constitutis fiat mentio per generalem clausulam, non conueniuntur. argu. ff. de iurisdictione om. iudi. magistratibus. sed si administrationem vel iurisdictionem non habent, licet habeant dignitatem, dicunt aliqui, quod quo ad conuentionem nullum habent priuilegium, licet habeant quo ad quaedam. C. de inoffic. test. l. sciant. C. de postul. quisquis. § penul. Nisi essent viri qui olim existentes in maxima dignitate, vel eximia dignitate eam dimiserint. De quibus habes. C. vbi sena. vel clar. quoties. qui per generalem clausulam similiter non poterunt conueniri. arg. ibidem.

Nos dicimus quod non potest certa doctrina dari de praemissis, sed discretus iudex examinabit omnia supradicta, & eis diligenter inspectis iudicabit qui sint maiores, & qui minores, & qui digniores, secundum quod iustum est. Maiores) hoc sic statuitur in odium abutentium rescriptis Apostolicis, sed secus est in procuratoribus, vt licet nominentur minores personae. Tamen maiores personae & de maioribus negotijs & rebus conueniri a possunt, nam propriae significationia verborum standum est, nisi vbi ex causa contrarium inuenitur, & idem intelligimus in contractibus & alijs. Multitudinem) supra eod. ad hoc. ff. de testi. l. 1. & dic multitudinem, scilicet, quadragenarium numerum sicut in testibus. de testibus cum causam. & talem interpretationem iam recepit, vnde non est mutanda. ff. de lega. minime hodie tantum quatuor. infra 5eod. cum in multis. Maioribus) maiora negotia intelligo de maioribus summis grauiora, quia de spiritualibus de crimine, vel libertate, vel propter scandalum quod inde oriri posset, nos credimus propter generalem clausulam posse agi de minoribus summis, nisi nimium excederent, sed nominata petra non potest agi de castro. super hoc etiam praecipue valet discretio iudicis, vt videat quae sint maiora negotia, & quae minora. (Fraus) inf. de fil. presby te. ad praesentium. inf. de dona. c. 2. 20. q. 1. dictun

Caput 16

CAPVT XVI. 1 ludex partes & etiam alios punire potest, se viderit eos in aliquo male versari.

EX TENORE. (Vt ipse commodo) sup. de rescrip. caeteum. inf. de offic. dele. sane contra. Secundo not. quod cum plures literae super eode impetrantur negotio, aut impetrantur ab eodem, aut a diuersis. Item aut ad eosdem, aut ad diuersos iudices. Si aliquis impetrat duo paria literarum in fraudem ad diuersos iudices, scilicet, causa vexandi aduersarium non ad cautelam, scilicet, vt si morerentur iudices vnius commissionis, vel alias impedirentur, recursum haberetad alios, neutrae valerent: vt hic. S vero ad eosdem iudices & discordent literae in data praeualent primae si in secundis non fiat mentio de primis. supra eod. caeterum. Si vero est forma & data eadem ad eosdem iudices valent vtraeque. arg. ff. de his quae in testam. delen. l. fin. ff. de test. vnum. si vero sunt diuersae neutrae valent. C. de fid. instrum. scripturae. Si vero literae impetrantur a diuersis personis ad eosdem iudices vtraeque valent, si concordant in forma & data. Si vero data est eadem, sed forma contraria, consulendus est dominus Papa. infra, de offi. deleg. sane. & hoc si vtraqe pars ostendat suas literas, si autem actor subticet suas literas per annum forte conualescunt literae rei. infra eod. plerunque. Si vero impetratae sunt a diuersis, & non apparet quae illarum sunt primae, neutrae valent, vt dicunt quidam, sed melius videtur quod praeualeant literae prius praesentatae. Vt ipse commodo) imo videtur quod causam perdere debeat. ar. C. de asser. tollen. l. 1. §. fina. sed illud speciale est fauore libertatis, sed quomodo iste iudex, qui tantum de excep. cognouit pronunciabit, quod careat commodo vtriusque, cum de qua re &c. ff. de iudic. de qua re. inf. de si. licet. inf. de ordi. cogni. cum di1 lecti. Respon. iudex partes & etiam alios punire potest, si viderit eos in aliquo male versari. C. de testam. nullum. Item hoc est notorium iuris, vnde sine ordine biuris procedi potest, vt not. inf. de coha. cleri. & muli. tua. & c. vestra.

Caput 17

CAPVT XVII.

CVM A DEO SCRIPTA (Sufficientem) quae sufficienria attenditur ratione nobilitatis, scientiae magnitudinis & dignitatis. 41. dist. non co gantur. de praeben. de multa. ff. de var. 8 extraordi. cog. l. 1. §. in honorarijs. ff. de vsufruct. sed & si quid. §. 1. (Qualiter) scilicet, per vim(suppressionem) supra eod. ad aures.

Caput 18

CAPVT XVIII 1 Nunquid lite non contest. liceat testes recipere. comnuatio de quaim hae decre. facierdacu post peremptorium. Qando per sequentia decerminentur precedentia.

CAVSAM QVAE INTER. probationes recipere) per quod videbatur testes posse recipi lite non contestata.

Quod non est verum. infra, vt lit. non contest. quoniam. nam in rescriptis verba ambigua sunt interpretanda, secundum ius commune. ff. de confir. tu. l. 1. C. de inoffi. testam. l. si quando. in priuilegijs secus. inf. de deci. ad audientiam. & de do. pastor. sup. de priuil. ex ore. idem in beneficijs Principum. inf. de verb. sig. olim. Nam haec potius sunt amplianda, quam restringenda. ff. de consti. prin. l. vlti. Idem dicimus in indulgentijs, non tamen sunt large interpretandae, vt a verbis priuilegii recedatur. inf. de priuil. porro. statuta secundum ius commune interpretamur. inf. de consue. cum dilectus. dispensationes & permissiones restringimus. inf. de consang. & affi. quod dilecto. Dicta autem testium & alia intelligimus secundum quod nulli, vel minus sunt captiosa. inf. de testi. cum tu fili. ff. de reg. iut. semper in dubijs, vbi non est ambiguitas non interpretamur. ff. de leg. 3. illae ancillae. Et quantum) quidam dicunt hanc clausulam vicem peremptorii obtinere. arg. inf. de in inte. resti. ex literis. in fi. & de dona. cum dilect. non credimus. imo post peremptorium facienda est haec comminatio. ff. de iudi. ad peremptorium. & ad hoc etiam consonant decre. praealle. Intelligentes ibidem) & ita clausula sequens respicit praecedentia & determinat sequentia, prout ius postulat, 32. q. 7. Apostolus. inf. de app. secundo. vel prout est de voluntate partium. ff. de pac. dot. cum pater. ff. de condi. inde. quia & quandoque per sequentia non determinantur proxi. idem de dona. cum dilect. & de appella. quaesiuisti. Cariturum) quomodo reuocatur sine appel. cum non sit contra ius scriptum, seod contra ius litigatoriae Respon. imo cassum & irritum esse debet, cum sit factum contra ordinem iudiciorum. C. de sen. & interlocu. l. prolatam. scilicet, si testes essent recepti lit non contest.

Caput 19

CAPVT XIX. 1 Nunquid ad constitutionem faciendam fota decani & capituli authoritas sit satis, 2 Quande autbhoritas Papae itelligatur excepta in iuramento. 1 Qumndo liceat excipi contra literas. 4 Efectus literarum non impeditur si post executorias iuratur. 3 Quandocumq constat aliqatema non uegitima institutum etiam post sententiam debet remoueri.

CONSTITVTVS APVL SE. Et ipse) id est, canonici. (Eis.) id est, canonicis. ( executoribus) qui eos compellerent cognitione tamen prae1 missa, vt inf. sequitur. (Per decanum) num quid sola authoritas decani & capituli sufficit ad constitutionem faciendam, ex hoc loco videtur quod sic contra. inf. de consue. cum consue. & ad hoc no. sup. de constit. cum accessissent. sed hoc statutum non dicitur valere, sed dicitur eos non cogendos propter iuramentum, de quo in literis mentio non habetur, vel erat confirmatum a Papa.

Iuramento) sed in omni tali iuramenato intelligitur excepta authoritas Papae e, vt hic. & inf. de iureiur. veniens. ergo non facit contra iuramentum recipiendo ad mandatum Papae. lo. dixit hanc conditionem non inesse iuramento, sed ideo intelligitur excepta autlioritas Papae, quia Papae non praeiudicatur, quin possit contrarium facere vel statuere. Alii dicunt, quod in veritate intelligitur haec conditio, sicut multae aliae si. 22. quaest. 2. beatus. inf. de iureiur. quemadmodum. Isti autem canonici non coguntur eum recipere, quia literae fuerunt impetratae tacita veritate, & tali de qua praesumitur, quod si esset expressa non obtinuisset literas, & haec est ratio, quare haec exceptio de iuramento debet proponi in princip. contra literas, & non ex post facto, quia non obstat receptioni in canonicum iuramentum. Hoc non placet, quia exceptio ista, scilicet, quod non fecit mentionem de iuramento, non proponitur in initio tantum & contra rescriptum, sed semper vsqe ad diffinitiuam sententiam tanquam vere peremptoriae. haec enim exceptio non tantum afficit literas, sed gratiam quae potest fieri sine literis b, & semper literas praeuenit: & idcirco est peremptoria gratiae.

Fatemur tamen, quod si aliqua exceptio pacti vel iuramenti competeret mihi tantum contra literas, vt si pactus esset, vel iurasset, quod non impetraret literas contra aliquem, & ipse contra iuramentum impetraret literas contra eum. in principio posset quidem excipi contra literas, sed post litem contestatam non. C. de excep. l. fin. sed secus si iurasset, vel pactus esset quod eum conueniret, quia tunc non tantum perimit literas, sed actionem. Item non praeiudicant literae Papae tali iuramento, nisi de illo faciant mentionem, non quia non possit praeiudicare, sed quia non praesumitur velle praeiudicare, quia non est author periurij. inf. de iureiuran. si vero. non enim debet viam periurijs aperire. inf. de iureiur. si vero. & sacramentum etiam temerarium, vel in frau dem obtentum, non debet quis deserere sine autho ritate superioris. inf. de elect. venerabilem.

Executorias) quasi dicat, si post executorias iurassent non impediretur effectus earum, quia non essent literae impetratae, tacita veritate, sed videtur idem etiam post monitorias, cum per eum sit negotium coeptum. inf. eo. super literis. sed dic coeptum, quo ad hoc, quod de honestate ipse debet perficere quod incaepit, & eodem modo si iuramentum praecederet monitorias, non va lerent. sed iuramentum praestitum post executorias, non praeiudicat: quia per illud non potest tolli ius, quod quesitum erat pr eas, sc2. ius petendi praebendam, sed iuramentum praestitum post monitorias & praeceptorias praeiudicat, quia per eas nullum ius quaeritur.

Irritum) in beneficijs satis defendi potest, quod quandocunque constet aliquem non legitime institutum, etiam post sententiam remoueri debet, cum ibi debet esse omnis puritas, & abesse omnis obreptio. 1. q. 1. si quis neqe. inf. de sen. & re iudi. cum olim. & c. cum Bertoldus. & de conces. praeben. cum nostris. inf. de sen. & re iud. inter monasterium. contra. sed non loquitur in beneficiis, vel expone hanc decre. super irritum supple procedendum per tramites iustitiae, puta quia post appellationem processerunt, & fuit iusta causa appellandi, cum in literis non fieret mentio de iuramento, alioquin cum essent iudices licet possent elidi p exceptionem si tacite vel expresse in eis consensum fuerit tenet, quod ab eis factum est. 2. q. 6. §. diffinitiua. inf. de fil. pres b7. ad nostram praesentiam, inf. eo. cum dilecti.

Caput 20

CAPVT XX 1 Cum omissum est aliquid necessarium exprimi non valent literae. 2 Exceptio peremptoria non admittitur contra escriptun 3 Rescripta sunt latissime interpretanda 4 In literis gratiosis valent literae non dolum sed ignorantiam aliquam continentes. 5 Iurisdictio an detur per literas subreptitias. & in nu1. 6. an si ques literas a papa im petrauit & negat aduersarius eum appellasse nunquid vocatus tenebitur respondere. 8 Non potest quis de vna eademque re sub pluribus conueniri. Non auditur obiicies ectra rescriptum quod iudex sit criminosus vel impetrator homicida. 10 Exceptio contra iudi. quando proponi debeat, & quid de exceptione iurisiuran. in nu. 11. 12 Peremptoriae ex ceptiones an proponi possint contra rescriptum ad declinandum forum, & quid de dilatorijs. in nu. 13. 14 Exceptio de veritate tacita in causa benesiciali quando proponi possit.

SVPER LITERIS. (Vt) prima regula (priori modo) scilicet per fraudem vel malitiam. (Facta fuerit) de hoc enim ipse dubitans ratione dubietatis cognoscet, sicut & alibi. ff. de libe. cau. ordinata. & C. eo. lite. & debet probare dolum, qui allegat. ff. de proba. quoties. §. qui dolum. arg. inf. de praesump. dudum.

(Cognoscet) quia fraus nemini debet patrocinari. sup. eo. ex tenore. sup. eo. sedes. & est simile. C. si contra ius vel vti. publ. & si legibus.

Et intellige, quod nullatenus debet cognoscere de causa, si obiiciatur exceptio, nam si non excipiat, sed consentiat, vt cognoscatur cognoscat, vt. C. si contra ius vel vtili. pub. praescriptione. C. de fal. nec exemptum plus dicimus, quiasi etiamilludper fraudem obtineat quod alias obtenturus est, non valet. C. si contra ius. & si. ( Posteriori) per simplicitatem. (Nam) secunda regula.

In communi forma) hoc non intelligitur, quando tacuit ea quae necesse exprimi sunt de processu, quia tunc non valent literae, etiam si tale quid sit omissum quo expresso nihilominus literas habuisset. Alii tamen contradicunt, & bene videtur. arg. inf. de app. oblatae. De tacita autem veritate sic pone exemplum, si quis falso significauit Papae, quod erat spoliatus, & Papa mandauit, si est ita, quod restituatur ante causae ingressum: postea inuenitur quod spoliatus est authoritate iudicis, sed non sic, quod sit restituendus ante causae ingressum, quia bene seruauit ordinem procedendo contra hunc spoliatum. C. vnde vi. si quis in tantam. tamem poterit p literas petere restitutionem, quia hic impetrator appellauit a sententia iudicis, cuius authoritate spoliatus est non statim sed probata legitima appellatione, & non mireris, quia diximus eum per has petere restitutionem, quando non faciuem mentionem de appellatione, nam licet non faciant mentionem de appel. non minus p eas proceditur. inf. de app. oblatae. Sed videtur, quod istis, qui appellauerunt hic competat rectum interdictum, vel constitutio, si quis in tantam, quod non debuerit victor authoritate iudicis a quo appel latum est accipere possessionem sibi adiudica tam. C. de iur. fisc. prohibitum. C. si per vim. l. 1. Sed resp. hoc quod diximus locum habere, vbi iudici a quo appellatum est licet sententiam exequi secundum quod no. infra, de offi. dele. pastoralis. §. praeterea, aliter tamen leuius patet.

Pone casum sic. Papa sic scripsit: conquestus est nobis A. de D. qui pecuniam suam quam sibi mutuauit reddere contradicit, quo circa mandamus, quatenus si est ita dictum B. ad restituendam pecuniam compellas, postea coram delegato A. petit mutuum, & petit quod secundum tenorem rescripti compellatur B. sibi restituere pecuniam. B. respondet, & dicit: A. tacuit veritatem, quam si express isset, non literas habuisset, sc2. de pacto de non petendo, sed A. dicit: etiamsi de pacto dixissem cum adiuncto, scilicet, cum essem in furore, vel in pubertate literas habuissem, scilicet, hoc modo. conquestus est nobis A. de B. qui pecuniam quam sibi mutuauit restituere denegat praetextu pacti de non petendo, quod sibi fecit, cum esset impubes vel furiosus: hoc enim casu A. nihilominus in forma communi literas habuisset, scilicet, cum illa clausula partibus conuocatis causam decidas, vnde B. petit, quod secundum ordinem iuris procedat, scilicet, quod recipiat testes probationes suas super pacto interposito, & quod A. fuit maior, & sanae mentis: vel aliter & melius, cum B. diceret: literas non valere, quod de suo pacto mentionem non faciebant. A. respondet, dicens: & si de tali pacto, quod non praeiudicabat mentionem fecissem: tamen rescriptum in forma communi habuissem, vnde per has meas literas procedendum est, & si non secundum formam clausulae, tamen secundum iuris ordinem.

3 Sed hodie haec exceptio, scilicet, peremptoria, non admittitur contra rescriptum. infra, de lit. contest. exceptionis peremptoriae in 6. & est quasi simile inuenire vbicunque omittitur peremptoria exceptio principale negotium contingens, vbieunque certa clausula vel specialis in literis de communi iustitia ponitur. Vel potes ponere casum per decre. infra, de appel. oblatae. Item habet locum, quod hic dicitur si taceatur exceptio dilatoria soluendi vel faciendi, nam nihilominus per tales literas procedetur in forma conmuni post tempus moratoriae dilationis, vel etiam ante, cum & ante finem dilatio nis agi possit, licet solutio fieri debeat. arg. C. de proba. ad probationem. in de¬ clinatorijs autem fori non videntur posse habere locum.

Et not. quod licet generaliter dixerit haec decre. quod quando talia rescripta impetrantur, quod iudex non debet sequi formami litis, sed ordinem iuris, tamen oportet sic restringi, vt processus quem habiturus est iudex comprehendatur sub verbis rescripti positis tam in petitione, quam in conclusione: ea tamen quantumcunque possunt salua intentione mandantis, & proprietate verborum sunt latissime interpretanda. VERBI GRATIA: Rescriptum impetratum est in praedicta forma, ille qui impetrauit omissa causa mutui vult procedere & agere ex causa stipulationis, vel donationis, vel consimili non potest, quia isti duo modi agendi non possunt comprehendi per tenorem eius, quod petitur in rescripto, quod tantum de mutuo mentionem facit, licet bene comprehendatur sub conclusione, quae generaliter loquitur de restitutione pecuniae, & idem si dicimus petitio quae modo datur possit comprehendi per verba petitionis, sed non per verba conclusionis. VERBI GRATIA: Rescriptum Papae sic continet. Conquestus est nobis A. de E. qui super tali possessione iniuriatur eidem, vnde mandamus quatenus si inueneris, quod per vim sibi abstulerit illam, cogas ipsum ad restitutionem, si postea A. nolit sibi dicere per vim sibi ablatam, sed per fraudem, vel dicat A. conqueror de b. qui talem possessionem quam mihi vendidit, eam mihi dare contradicit, dicimus tales libellos non admittendos, quia conclusio non patitur, licet petitio pateretur, & sic iudex iudicare super praedictis libellis non posset, Quia fines mandati diligenter seruandi sunt. ff. man. diligenter. & potior, imo sola vera causa, quia petitionem generalem restrinxisse videtur. arg. C. de procu. maritus. C. de transact. age. & facit ad hoc quo l not. infra, de transact. c. 1. in gl. quae incipit transactio. Sed si bene attendas omnes casus praecedentes sunt de veritate tacita. Restat igitur vt aliquos ponamus vbi sit falsitas expressa. VERBI GRATIA:

Abbas non Cisterciens. dicens se Cisterciens. non ex malitia, sed ex ignorantia , forte procuratoris impetrantis impetrauit literas contra plebem, quae exigebat decimas laborum suorum, quod imponeretur silentium sibi bene valent hae literae, sed non procederetur secundum hanc conclusionem, sed secundum formam communem, scilicet partibus conuocatis, & si forte speciale priuilegium habet super his obtinebit, alioquin succumbet, praeterea expressum casum habes. inf. eod. olim. ( Dedissemus) id est, dare tenemur de iure vel consueuimus. (Secundum ordinem) secundum hoc membrum intelligitur. 25. q. 2. praescriptione. & inf. de appe. oblatae. ( Procedat) arg. pro simplicitate & imperitia. de consec dist. 2. c. 3. inf. de re. permu. cum vniuersorum. ff. de ven. inspi. l. 1. §. fin. ff. de proba. cum de indebito. (Procedat). ff. de eden. l. 1. §. fi. ff. qui satis. cog. de die. §. quod minori. C. qui admit. ad bono. po. quod autem. argu. contra. ff. de in ius vocan. l. 2. C. de fal. mone. l. 1. (Si vero) tertia regula. (Nos nullas) sup. eo. ad aures. inf. de coha. cler. & mu. sup eod. inf. de sent. & re iudic. inter mona. inf. de fi. presby inter dilec. C. sent. rescin. non pos. l. fi. inf. de sent. & re iudi. cum olim. sup. eo. cum adeo. & c. constitutus. inf. de trans. ex literis, quia in his casibus iniustum esset literas concedere, vel libellum admittere. inf. de praeben. cum teneamur. inf. eo. postulasti. supram, tit. 1. cum accessissent. inf. de deci. ex multiplici. sup. eo. caeterum. inf. de fil. presbyt. ex tua. (ad praesens) inf. de testib. veniens. inf. de concess. praeben. & eccle. non vac. cum nostris.

Forsan) imo sine forsan. inf. de appel. si duobus. ff. de iudi. si quis ex. & loquitur hic quando opponitur contra literas de falsa suggestione, vel veritatis suppressione, sed nondicitur eum habere iurisdict. quia etiam per tales literas bene datur iurisdictio: vt no. sup. e. caeterum. & sententia quam hic iudex tulerit ius faciet inter partes, nisi appellaretur, secus si nullam haberet iurisdictionem, quia tunc non teneret sententia, qua pronunciaret suam iurisdictionem.

Sed quid si literae falsae dicuntur, nam vel oportebit impetrantem rescriptumprobare verum, si erit suspectum, vel contradictorem illum esse falsum si rescriptum non sit suspectum. C. de proba. iubemus. Authen. de fid. instru. §. si vero mo. col. 7.

Sed oppones, ponamus, quod rescriptum vere falsum erat, sed ipse iudicauit verum, & postmodum in principali negotio pro cessit, & sententiam tulit, apparet hanc sententiam non tenere, quia per falsum rescriptum processum est. Item quia a non suo iudice lata est: ergo & nihil profuit iudicare iurisdictionem suam esse. Respondit quidam imo ex quo a sententia in qua iurisdictionem suam iu dicauit nonest appellatum, tenebit sententia in principali lata pererrorem litiganuum. arg. ff. qui cum fal. tuto, l. 1. §. sed. ff. quae senten. sine appel. rescind. non pos l. 1. ff. de offi. praesid. Barbarius.

Et si quaeratur a quo habent iurisdictionem, dicunt quod a lege, quae dat eis cognitionem & diffinitionem in hoc dubio, & ita siue iuste, siue iniuste iudicet, pro veritate sumitur talis sententia, nisi suspendatur per appellationem. 2. q. 6. §. si sententia. ff. de iusti. & iur. l. penu. melius videtur dici quod non tenet sententia. C. si a non compe. iudic. l. 1. nec de hoc forte cognoscet. Alii dicunt, sed non bene, quoin veritate iurisdictionem non habuit per literas falsas, & tamem quod fecerat tenet propter communem ignorantiam litigantium. ff. de offi. praeto. Barbarius. &. ff. eo. l. si forte. sed certe hoc non videtur stare, etiam si modo constaret, quod falsae fuerint literae: quia sententia a non suo iudice lata non tenet. inf. de cffi. vica. quoniam, & quia de falso etiam post rem iudicatam agitur. C. de fal. quaerelam. Sed respon. quod res iudicata pro veritate accipitur inter partes, quae consentiunt litigare coram eis. ff. de statu homi. ingenuum, vnde sufficit sic iudicatum esse, nec vltra de ea potest quaeri, & hoc idem dicunt si iudicatum esset instrumentum falsum esse verum, qudin principas li negotio producitur, sed si omissa esset exceptio falsi, bene etiam posset post sententiam proponi. vt. C. de fal. quaerelam. C. si ex fal. instru. l. vlt. & not. inf. de proba. licet, sed debes respondere, quia aliud est quando iudex iudicat vt principali, non obstante exceptione falsi instrumenti: nam hic cum vere sit iudex, bene tenet sententia, sed in alio casu, quando iudicat verum rescriptum, & se iudicem non magis est iudex, vnde adhuc post eius sententiam pont de falso dicere, & pont dicere sententiam a non competente iudice latam, si etiam post omnes sententias ageretur cora vero iudice de falso, vel quod non esset iudex qui sententiam tulisset, & ille verus iudex sen tentiaret, sententia teneret, cum in veritate 1ion teneret, tanquam quae non esset a suo iudice lata, cum vlterius contraeam nihil dici potest, quia facit ius inter partes, quia in veritate iudex est, licet male iudicet. Alii tamem dicunt quod non debet ipse cognoscere, an rescriptum sit falsum: sed illecuius dicitur fuisse rescriptum. 19. dist. in memoriam. Item quod si quis impetrauerat literas a Papa, & aduersarius negat eum appel lasse, nunquid vocatus tenebitur respondere alias ire. Respondeo sic: nam constat eum habere iurisdictionem per rescriptum Papae, licet elidi possit p exceptionem, quia per falsi sug gestionem sunt impetratae literae, & not. inf. de offici. delega. pastoralis. §. praeterea. Si quis autem conuenitur super maleficio vel contractu bene confitetur crimen vel contractum, sed dicit se non conueniendum ooram illo iudice, quia non deliquit, nec contraxit in sua diocesi: sed alterius, & idcirco quicquid iudicaretur, sibi non prodesset, vel obesset, quia verus iudex hoc ratum non haberet sicut nec posset, nec etiam videtur, quod de hoc ipse debeat cognoscere. Quia qua ratione hoc cogno, sceret, & alius in cuius diocesi dicitur conmissum esse delictum. Respon. hic iudex coram quo conuenitur cognoscet de iurisdictione vt hic, & si pronunciauerit suam iurisdictionem, nisi appellaretur, tenebit quicquid factum est in causa principali, vt dictum est in superiori articulo, vt diximus de illo qui iudicat suam esse cognitionem, qui tamen habet alias iurisdictionem. vel cognitionem super incidenti & postquam semel fuerit iudicatum, vlterius non conuenitur. 81. dist. presby ter autem. ff. nautae caupo. licet. §. fin. Secus est quando dicitur falsum rescriptum, per quod dicitur data iurisdictio, quia nec ille iurisdictionem inter partes habet per illud rescriptum, nec etiam cognitionem super incidenti, an sit falsum rescriptum. Et si timet iste, qui refugit iudicium, ne grauetur de facto appellet ex hac causa quod per falsum rescriptum vult procedere, & reuocabitur quod fecerit. infra, de appel. interposita. & c. ad audientiam. & eodem modo reuocabitur, quicquid fiet contra eum, etiam sine appellatione: quia factum est a non suo iudice. infra, de offi. iudi. quoniam Ratio autem diuersitatis est, quia vbi cognoscit, an maleficium sit in sua iurisdictione commissum, vel contractus celebratus hoc facit ratione praecedentis iurisdictionis, quam constat eum habere propter dubium. ff. de iudic. si quis ex. vnde tunc super hoc tenet sententia ab eo lata, etiam contra ius litigatoris & multa indicta, sed de falsitate rescripti non cognoscit, nisi ratione iurisdictionis sibi ex eodem rescripto datae, vnde si rescriptum verum est, tenet sententia: & si non est verum, non tenet sententia. C. si a non compe. iud. l. iudex. pendet ergo de futuro, an teneat sententia vel non.

Item non valet, quod obiicitur, quod alius pari ratione poterit cognoscere & iudicare, quia alias non potest cognoscere, quia sub eo non conuenitur, nec potest de eodem sub pluribus conueniri, quia cum ille qui conuenit eum sub primo iudice, conuenit eum sub secundo, excipiet reus, quod non potest eum conuenire sub eodem facto coram diuersis iudicibus. su¬ pra, eo. ex tenore. Et bene caueat sibi. quod non excipiat de dec linatoria fori illa, scilicet, quia non deliquit, nec contraxit in sua iurisdictione, quia tunc si sententiaret super hoc praeiudicaret primae sententiae, nec etiam ex officio suo inquirere potest de maleficio, nam tunc locum potest habere officium, vbi non esset qui ageret, at hic est qui agat, secus autem est dicendum, si constaret vbi maleficium est commissum, si diceretur per accusatum illum locum esse alterius iurisdictionis, quam eius coram quo fit accusatio: nam tunc non videtur, quod deberet cognoscere cum graue praeiudicium fieret illi saltem super possessione, quam amittit, hoc ipso quod patitur eum cognoscere. ff. de serui. quoties. Si autem de possessione constaret, ille cognosceret qui in possessione est: sed in superiori casu, scilicet, quando non constat ne maleficium impunitum remaneat, superior puniet f, qui debet supplere defectum subditorum. 9. q. 3. cum scimus. vel differtur quousque haec quaestio de possessione & iurisdictione diffiniatur. arg. 3. q. fi. item si crimine. infra, de testi. veniens. Alii dicunt, quod simul debent conuenire, vt diffiniant ad quem pertinet iurisdictio. argu. supra eo. pastoralis. in princ. sed hoc non credimus. Illud enim tantum obtinet, quando modica dubitatio est, & quae potest ex literarum inspectione finiri, & quae nulli iudici in iurisdictione praeiudicat. Vel dic, & fortem melius, quia & hoc quando negatur eum coram quo agitur accusatio possidere ipse debet cognoscere, an possideat. & si sententiauerit se possidere, etiam si cognoscat de principali, non fit praeiudicium alii super possessione, qui ignorauit, cum possessio non amittatur sine animo, & ignorans non potest habere animum amittendi. ff. de acqui. pos. possideri. §. in amittenda. & l. quemadmodum. argu. ff. de acqui. pos. si id quod. §. fi. & si habet suspectum accusatorem, quod vel fraudulenter, vel ignoranter male defendit causam suam, quae est an possideat, an sistat ei in causa: vt no. infra, de regu. iur. cum super. Vel dic, & melius, quod licet iudex iudicet, quod ad eum pertinet cognoscere de maleficio, & contractu commisso in tali loco, quia est de sua iurisdictione nulli fit praeiudicium per hanc sententiam, nisi partibus, & quantumcunque cognoscat postea inter partes de maleficio, vel contractu propter hoc alius non per¬ dit possessionem loci vel iurisdictionis, quia res inter alios &c. inf. de sen. & re iudi. cum super. Item: quia licet turbet possessionem alterius, non tamen eam acquirit, nec alius eam perdit, nisi de toto eiiceretur per modum quem notaui. inf. de cap. mona. dilectus. licet enim de vna vel pluribus causis cognoscat, non extenditur haec possessio iniusta, nisi ad causas de quibus cognoscit. arg. ff. de acqu. poss. quod meo. §. n. & l. quod seruus. & contra hunc est intentandum interdictum vti possidetis. & non vnde vi. infra, de proba. licet.

Qualiter) scilicet veritate & falsitate, quae scilicet fit super processu negotii vel iudicij: puta quia non fecit mentionem de citati one, vel de appellatione vel similibus. Sed si obiiciatur contra rescriptum, quod criminosus sit iudex, vel impetrator homicida, scilicet, non auditur, quamuis si Papae dictum fuisset nunquam iudicem homicidam dedisset: & idem si dicatur de impetrante

Sed obiicies si dicitur infamis iudex, quod non est de processu auditur. Respon. non auditur hoc modo, scilicet, non valent literae, quia tacuit veritatem. Sed quia hanc exceptionem habet declinatoriam iudicij, etiamsi esset ordinarius secundum quosdam, vbi non impetrantur literae, & not. infra, de offi. deleg. cum super. vide. inf. de offi. dele. super ea. decre. qualiter debeant proponi & probari exa cep. contra iudicem. Non enim minusa, literae valent licet non faciant mentionem de his, quae nec processum negotii, nec principalem causam contingunt.

10 Item dicunt quidam b, quod haec exceptio peremptoria, non expressa in literis commissionis, semper in principali negotio est differenda. arg. inf. de fo. compe. ex parte. nam si proponat exceptionem hanc, quod de peremptoria exceptione mentionem non fecit ad declinandum forum, nihilominus si iudex iudicet procedendum per literas, oportet eum in principali peremptoriam eandem probare. Item ipsi excipienti contra literas vel forum est vtilius, quod proponatur in principali quaestione, quia si eam probauerit, absoluetur a toto debito, sed si ad declinandum forum proponatur, absoluitur tantum, quod per illas literas respondere non cogitur: Vnde si aliae literae contra eum im petrentur, cogetur respondere super debito eodem, imo videtur quod de peremptorijs exceptionibus mentionem facere non tenetur, cum tantum sint proponendae ad actionis exclusionem. ff. de excep. l.

Et hoc verum dicitur, nisi esset talis peremptoria, quae tantum, vel plus prodest cassando literas, quantum si absolueretur a debito vel petitione principali, qualis est exceptio rei iudicatae. C. senten. resci. non pos. l. fi. quae si proponatur ad declinandum forum, vel cassationem literarum, plus prodest quam si lite contestata super debito proponatur, nam maius auxilium habere non potest, quam rei iudicatae, sed si habet, & sibi seruatur & beneficio eius sententiam quam proponit ad cassandum literas, sed si proponat in principali quaestione, & per errorem iudex, vel malitiam ferret sententiam contra priorem sententiam, secunda teneret, quod sibi esset magnum praeiudicium.

1 Et idem posset dici si opponatur exceptio iurisiuran. non expressa in literis sed certe si diligenter attendatur ratio, quam hi inducunt pro se, pro alia opinione facit, quia si proponatur exceptio de peremptoria exceptione non expressa ad cassandum literas, duplex bonum consequitur. Primum, quod proceditur contr eum ad cassandum literas. Secundum, quod remanet eius salua exceptio, nec subiacet periculo, quod pactum de non petendo, vel alia exceptio peremptoria per contrariam sententiam reuocetur, arg. opti. ff. de condi. indeb. eleganter. §. pen. C. sen. resci. non poss. peremptorias. quia & si feratur sententia contra eum, quando excipit ad cassandum literas: tamem postea nihilominus eandem c, exceptionem poterit ponere ir principali, vt perpetuo absoluatur, quia ad aliud excipitur secundo, ad aliud primo, sed certe veritate inspecta, non videtur quod per taciturnitatem, vel expressionem falsam peremptoriarum exceptionum, quae principale negotium contingunt minus valeat rescriptum. infra, de lit. contest. exceptio. peremptoriae. Item non videtur contra rescriptum ad declinandum forum, posse proponi peremptorias ex ceptiones quae tantum contra principalem actionem competunt, & hoc expresse dicit. inf. de fo. compet. ex parte. inf. de lit. contest. exceptio. peremptoriae, sed per illas tantum tacitas, quae non obstarent principali actioni, si exprimerentur dicimus literas annullari, vt si tacuit lit. contest. & obtinuit alii eandem litem committi, non facta mentione de citatione, vel lite contestata, certe non valent literae. inf. de offi. deleg. gratum. inf. de re iudi. inter. Vel pone casum per decre. inf. eod. dilec. vel per decre. de coha. cler. & mulie. c. super. diximus exempla, quando tacet veritatem super processu iudicii talem, sc2. quam si expressisset nullatenus literas habuisset, etiam in quacunque forma communi. Et eodem modo ponas exempla, quando exprimit falsitatem. sc2. in processu iudicij, vt si obtinuit reuocationem commissionis impetratae ab aduersario primo, mentiendo quod fecerat citari aduersarium per delegatum, vel ordinarium: nam hae literae elidi poterunt.

Sed his obstare videtur, quia exceptio rei iudicatae peremptoria est, & tamem proponitur ad declinandum forum. C. quae sen. rescin. non pos. l. fi. Respon. illa exceptio licet sit peremptoria, tamen est de processu. iud. vnde admittitur ad declinandum forum. Item non obstat. ff. de condi. inde. eleganter. §. pe. quia & transactio processu iudicii intelligitur, cum non debeat fieri, nisi super re incerta & lite dubia. ff. de transact. l. 1. & idem potest dici de omni iureiurando, praestito in praeiudicio.

Sed obiicies, si dixisset exceptionem peremptoriam, contra se competere literas non habuisset: ergo debet carere impetratis, vt hic. Respon. si hoc fatetur simpliciter verum dixisse, sed si dixisset exceptionem contra se competere, sed se replicationem habere literas habuisset, non obstante exceptione, & quia si prima opinio teneret, sequeretur hic absurditas, quia exceptiones & replicationes inutiliter ante litis contestationem agitarentur, plus valet secunda solutio. Item quod diximus in principio huius gl. sca. quod literae non eliduntur, nisi per tacitam veritatem, vel expressam falsitatem, quae tangunt processum iudicij, vel principale negotium non placet, quia exceptiones illae quae afficiunt rescriptum tantum admittendae sunt, quamuis non sint de processu iudicii, vt si dicitur non valere rescriptum, quia impetratum est per excommunicato. inf. de aeta. & qualit. bonae. inf. de proba. per concessi. vel quia falsum est, & obreptitium, vt not. inf. eod. cum dilectus. vel dicit se habere priuilegium, propter quod rescriptum, non valet. supra, eo. cum ordi. Vel si dicit, quod renunciauit literis im petratis & impetrandis, & omnibus quae impetrarentur praeter assensum communem. inf. eod. ex parte. Vel quia sint literae nimis generales. supra, eo. ad hoc. ad idem. inf. de confir. vti. ad nostram. & in multis alijs similibus casibus. ad idem. supra, eo. ex tenore.

Sed quid dices de dilatorijs: Respon. idem primo, quod non debet proponi contra rescriptum, nec ad declinandum forum. C. de proba. ad probationem, sed ad differendam intentionem actoris. Item videtur iuste dici posse, quod in priuilegiis & beneficialibus rescriptis, si aliqua falsitas sit expressa, vel veritas tacita, quae Papam ad gratiam concedendam induxerat, quod contra rescriptum pont opponi de veritate tacita, & in prosecutione negotii contra petitionem directam de eodem exceptio proponetur. VERbI GRATIA: Aliquis habens beneficium cum cura animarum, vel etiam sine cura impetrauit literas super bene ficio contra rescriptum huius, post excipi de veritate tacita, supra, eodem. ad aures. C. de diuer. rescript. l. vlti.

Sed si omittatur haec exceptio contra rescriptum, postea tamem etiam lite contestata, illi qui petit beneficium ex illis literis, obstat exceptio b, arg. inf. de conces. praeben. cum nostris. & hoc ea ratione, quia praedictae falsitates pariter afficiunt rescriptum, & gratiam in ea datam. Nec ob. inf. de lit. contest. exceptiones peremptoriae. vbi de hoc no. (In vtroque) id est, & quod esset habiturus literas in forma conmuni, & quando nullas omnino literas habiturus esset, sed tamen semper sine dolo errabat delegans. infra, de app. postremo. ff. de in integr. restit. l. 3.

Caput 21

CAPVT XXI. 1 Praelati nomine intelligitur ecclesia & praelati ministerium. 2 Abbates tenentur congregationum suarum negotia defendere. 3 An sit necessarius consensus conuentus, si abbas egerit, & econuerso. 4 Nunquid episcopus possit agere absqum consensu capituli, vvel econuerso. 5 In bonis discretis non tenetur abbas respondere, nisi de parte sua. 6 Quo casu possit abbas sine consensu conuentus causas conuentus agere. 7 Quilibet monachus potest pro dignitate, vet officio, vel pro obedientia ecclesiae sua agere.

EDOCERI EOSDEM. Abbates (tueri) nomine enim raelati ecclesia intelligitur, & praelati ministerium. ff. de annu. l. annua. & ff. de condi. & demon. l. filio. & ecclesia est in episcopo. 12. q. 1. scire quandoque tamen nomine ecclesiae, non designatur episcopus. de testa. requisisti. 12. q. 2. illud. & q. 3. pontifices. ff. de condi. indebi. l. fi. ff. de rebus dub. ciuibus.

Teneantur) hic habes, quod tenentur abbates negotia suarum congregationum defendere, & ad idem C. de epis. & cle. Orphanotrophos. arg. ff. quod cuiusque vniuer. ciuitates. & l. constituti. Et hoc verum est, vbi res, de quibus agitur communiter, possidentur ab abbate & conuentu, si autem sunt separatae, tunc abbas aget pro suis, & conuentus pro suis per syndicum. arg. ff. quod quisque vniuer. nomi. l. 1. §. quibus.

3 Sed nunquid, si abbas egerit, necessarius est consensus conuentus, & econuerso, scilicet, si conuentus egerit, necessarius est consensus abbatis? Lau. dicit quod sic. arg. 12. q. 2. placuit. 17. q. 4. in venditionibus. infra de procur. c. 1. inf. de iudi. causam. C. de episc. omnes. §. hoc. nihilominus. Vin. dicit nunquam conueniendum esse conuentum, sed abbatem, si discrete quis vult agere. arg. inf. de iudi. causam. & filius quamdiu est in potestate patris, conueniendus non est. C. de ann. excep. l. 1. in fi. Et arg. ad hoc, quod vacante sede, nihil innouatur. inf. ne sed. vac. per totum. Nec currit praescriptio contra ecclesiam. infra, de praescript. c. 1. & c. de quarta. & si lis oriatur inter praelatum & collegium, superior, scilicet, episcopus vel archiepiscopus dabit collegio procuratorem, cuius officium expirabit finita causa. instit. de. auto. tuto. in fin.

Hoc intellige, quando nomine ecclesiae agitur, nam si nomine suo, scilicet, quia vna pars canonicorum petit suum electum confirmari alia contrarium petente, quia quaelibet pars, quae pro suo iure contendit, agere potest sine authoritate superioris. Sed quid de episcopo a, vtrum potest a agere sine consensu capituli vel econuerso, & quid de clericis ecclesiarum conuentualium, & quid de sacerdotibus capellarum, an necessarius sit consensus ipsorum, nos autem in omnibus his respondemus, quod quicunque vel quaecunque habet administrationem potest agere & conueni¬ ri sine consensu alterius. ff. quod cuiusque vni. l. fi. inf. de iudi. cum deputati. in Auth. de eccle. titu. §. fi. col. 9. C. de episc. & cler. Orphanotrophos. & l. omnes. eo. tit. non contradictio est, imo potius concordat, cum dicat, quod oeconomus debet conueniri, nec dicit ibi requirendum alicuius consensum in agendo, sed in constitutione oeconomi, quod est officium vel dignitas, quae tunc communi consensu conferebatur, quia id negotium erit commune episcopo, & conuentui requirendus est consensus vtriusque. Similiter non obst. inf. de procu. c. 1. quia ibi presbyteri & diaconi adhibentur vt testes, non ad aliud: imo pro nobis facit, quia ibi dicitur, quod episcopus facit procuratorem, similiter non obstat. inf. de iud. causam. quia ibi non dicit requirendum consensum episcopi propter hoc, quod non tenetur, si tantum cum capitulo ageretur contra capitulum, sed quia si non fuerit requisitus, non tenebit contra episcopum. inf. de ma. & obe. inter. inf. de sent. & re iud. cum super contra. arg. ff. de iure do. ait praetor. hoc tamen bene dicerem, si vellet constituere vnum generalem perpetuum officialem, qui omnia negotia communiter gereret, siue in causis, siue in alijs, quod hoc debet facere cum consilio capituli, sicut & clericus, ad hoc tantum officium constituere dicunt, cum haec inter ardua negotia sint. 80. dist. iudicatum. arg. 1§. q. 1. hoc tantum. arg. infr. de ijs quae fi. a praela. quanto. Idem est forte in arduis causis, & sic possent loqui. inf. de procu. c. 1. & alia. c. quae requirunt consensum capituli. Et est ratio, quia in magnis negotijs capituli consensus requiritur. Item in alienationibus voluntarijs, necessarius est semper consensus episcopi & capituli. inf. de dila. exposuit.

Congregationum) nota. quod licet res de qua agitur communis sit abbati & conuentui, tamem si distincta sunt bona de illa re communi, nec abbas agens sine conuentu, nec conuentus sine abbate: nec literae impetratae contra alterum, vel pro altero tantum valebunt: vt hic expresse dicitur, nisi suam causam alter specialiter prosequatur, sed de rebus ad alterum tantum spectantibus pro se tantum, vterqueagit.

Haec etiam intellige vera, vbi communiter discreta sunt bona, quia si non generaliter essent discreta, sed conuentus per se aliquas possessiones haberet, vel reditus pro vestibus suis, vel alijs huiusmodi, & abbas similiter haberet alia, tunc abbas sine consensu capituli ageret pro omnibus.

Omnino) puta quia conuentus priorem, vel alium administratorem & ministralem perpetuum vel temporalem habet, qui eorum causas agat, vel si abbas habet magnos reditus, vel magnas possessiones per se, & conuentus alias per se: tamem conuentus nunquam habuit alium administratorem per quem causae suae tractantur: tunc abbas sine consensu conuentus causas conuentus aget, quia legitimus administrator eorum est. ar. ff. quod cuiusque vniuer. ciuitatem. nec haec possunt dici bona conuentus discreta, vel separata ab abbate, cum multum iuris habeat in eis abbas scilicet administrationem, licet fructus dispensentur in vsus monachorum tantum. inf. de re alie. vel non. possessiones, attenditur in his consuetudo a vel constitutio, vt not. inf. de proba. ex literis. & videtur de iure posse sustineri, quia nulla vis est, etiam si nullae possessiones sint diuisae, sed omnes sint communes siue pro medietate, siue pro inaequalibus partibus, siue pro parte sint diuisae, & pro parte indiuisae siue omnes sint diuisae, quia semper abbas omnium est administrator, nisi consuetudine, vel constitutione legitime facta, vel alio modo ordinatum sit, pro qua parte agat abbas, & pro qua parte conuentus, vel nisi diuisa sit administratio, nam tunc ratione administrationis posset conuentus facere syndicum, qui etiam causas ageret. inf. de iudi. cum deputati. ff. quod cuiusque vniuer. ciuitates.

Item dicimus, quod quilibet monachus pro dignitate vel officio, vel pro obedientia ecclesiae suae agere potest. inf. de iudic. cum deputati. Illud autem non posset concedere abbas monacho, quod haberet administrationem aliquarum possessionum vel villae & pro eis agere, nisi sicut procurator vel syndicus. Nam si vult aliter agere, oporteret quod diceret, ego nomine meo, vel praebendae meae, quod non licet. inf. de sta. mo. cum ad monasterium, sed superiores agent nomine officiorum, vel obedientiarum suarum, canonici autem seculares, qui possunt habere proprium, bene possunt agere nomine praebendarum suarum, vbi habent eius administrationem: possent etiam dicere in libello, ago nomine meo.

Caput 22

CAPVT XXII 1 Non efficitur qusi iudex per literas obreptitias. 2 Cancellarii conscientia sufficit ad hoc, ne literae sinc falsae. 3 Literae quando & quo casu dicantur esse obrebtitiae. 4 Ordo literarum est attendendus, nec valet processus inordinate factus Processus factus a iudice, qui non seruauit ordinem a Papa praefixum, nihil valet

CVM DILECTA. ( procurator.) Nota moniales faciunt procuratorem in causa electionis nomine suo, & eodem modo si de crimine ageret. Subscriptione) hic est ratio, quare processus abbatis & conuentus decernitur irritus, quia literae per quas processerunt fuerunt obreptitiae. i. furtiuae. Vnde non fuerunt iudices: non enim fit iudex per literas obreptitias. infr. de offic. vica. c. pe. C. si a non compe. iud. per totum. Hoc enim solum quod alijs commissum erat de quo hic mentio non fiebat non faceret processum abbatis irritum, quamuis posset eorum processum impedire si exciperent, vt not. sup. caeterum Sed dices videtur, quod processus debuerit tenere, quia ignorabant literas obreptitias. ff. de offic. praesi. si forte. ff. de offic. praeto. Barbarius, sed dic illa tolerata propter vtilitatem multorum, qui habuerunt necesse agere apud eum, cum praefecturam teneret & praesidatum. & in illa. l. si forte. licet adueniente successore, non debeat exercere iurisdictionem, tamem habet eam: hic autem cum causa vna tantum commissa sit, non est multa vtilitas subditorum, vnde propter hoc non est tolerandus eius processus. Item hic nullam habet iurisdictionem vel dic horum processum cassatum, quia ex causa hic posita, scilicet, quia super hoc alijs comissa causa erat, appellatum fuit, & hanc appellationem hic sunt prosecuti.

2 Conscientiam) & furtiue. nam licet non sciat Papa de literis, conscientia sufficit cancellarii ad hoc, vt non sint falsae. inf. de falsa dura.

Et dicuntur literae obreptitiae, quando per alicuius operam factum est, quod impetratae literae effugiant plenam intelligentiam Papae, vel alterius, qui necessitate iuris vocandus est, & qui est praesens, nisi literae impetrentur, vt hic. inf. de re iudi. cum olim M. Quidam tamen dicunt, quod etiam si operam dederit quod effugerent scientiam aduersariorum, vel quorumlibet aliorum praeterquam Papae vel officialis eius, quod non dicuntur obreptitiae, & est ratio: quia ad eos non pertinet dare vel denegare literas, licet si scirent possent impedire.

Et intelligo obreptitias etiam si sint iustae, dummodo praedicta interuenerint, & econuerso si literae sint per falsitatem expressam, vel veritatem suppressam obtente, dummodo per alicuius operam Papae conscientiam non effugerint, non sunt obreptitiae: & per eas procedi potest. C. si contra ius vel vtili. public. praescriptione. infr. eo. in nostra. in primo casu non tenet processus habitus per literas obreptitias, in secundo casu tenet processus habitus per literas obreptitias veritate tacita impetratas, licet per exceptionem etiam elidi possint: obreptitia autem dignitas dicitur, si non est ex certa scientia clericorum, inf. de elect in causis. vel contra conscientiam expressam eius, qui prohibendi potestatem habet. arg. inf. de postu. c. 2. Nos autem dicimus obreptitias, licet per literas tacita veritate impetratas sit obtenta, idem si dolo tacuit veritatem, nisi dolus fuisset in fugiendo conscientiam Papae, quamuis in alio sensu possit dici probabiliter omnia beneficia & priuilegia impetrata per falsitatem vel veritate tacita, qua expressa priuilegium vel beneficium non habuisset, posset dici obreptitia. ff. de dam. resti. l. 1. inf. de elect. dudum. in fi. ltem sententia diffinitiua reuocatur si per obreptionem dolo malo sit illicita. ff. de do. cum a te. ff. de iudic. cum praetor. 33. q. 9. veniam. & c. poenitentiam. Si autem sine dolo malo contra veritatem dicatur, lata sententia non reuocatur. ff. de iudi. cum praetor. Si tamem contra aliquem petentem reuocationem sententiae: quia iniusta si responsum sit ab aduersario eam non reuocandam, & postea appareat eam reuocandam, reuocabitur, quod probo, quia ex quo cognouit pronunciare debet. ff. de iudi. de qua re. & iuste: & secundum allegata. ff. de offi. praesi. illicitas. 11. q. 3. illa summopere &c. tunc vera. 30. q. 5. indicantem. sed ex allegatis apparet eam renocandam: ergo reuocabitur. arg. ad praedicta. ff. quae sent. sine ap. l. 1. in princ. vel aliter: vt not. inf. de re iud. l. cum Berthol. (Irritandum) De hac materia inuenies sup. eo. constitutus. (Principaliter.) & ideo non erat praetermittendus vel ponendus. (Subtractorum) videtur quod Papae constiterit de subtractis: & ideo obreptitiae fuerunt literae per quas mandabatur de eis cognosci, cum de eis constaret.

Nostri formam) no. pro ordine scripturae. 44. dist. sit rector. in fi. 3. q. 7. in grauibus. C. de ap. l. 1. ff. de vsufruc. quoties contra. sup. eo. causam. so. vbi aliquid principaliter mandat Papa, & studiose ordinem attendebat, locum habet quod hic dicitur infr. de offic. de leg. venerabilis. nam fines mandati &c. ff. man. diligenter. alias secus. Vel dic, quod etiam in his de quibus cognouit inordinate processit. vnde non tenet: vt C. de sen. & interlo. prolatam.

5. Inter ordinem) cui ordini neqe tacite neque expresse renunciari a monialibus poterat, quia a Papa ex certa scientia illum in fauorem ecclesiae apposuerat, scilicet, quod primo idoneae personae committeretur administratio, & quod ei resignarentur ablata, & not. quod hic non est ordo conmmunis iudiciorum, sed specialiter a Papa prefixus, & si quis hunc ordinem non seruat, nihil valet processus, sed si contra solitum ordinem iuris fiat, nisi sit talis ordo, qui sit de substantialibus iudiciorum bene tenet, & est ratio, quia fines mandati diligenter obseruandi sunt. arg. ff. man. diligenter. (Restitutis) no. moniales petere restitutionem. inf. de accusa. c. ex parte. c. pen.

Caput 23

CAPVT XXIII. 1 Annalis praescriptio in quibus casibus currat.

PLERVNQVE CONTINGIT. (Exhibent) parti aduersae faciendo ipsam per primas literas citari. primo enim exhibuerat iudici secundum quosdam. alii dicunt quod tunc primo exhibeat iudici.

1 Annum) quidam dicunt annum istum currere a die, quo composuit sarcinulas. ff. ex qui. cau. ma. ab hostibus. §. sed quod alii a die datae. arg. sup. eo. constitutus eam te. inf. de test. causam. alij a die quo datae fuerunt iudicibus. inf. de ap. super eo. nos inhaeremus literae, scilicet, quod incipit currere ex quo copiam habuerit delegatorum intantum, quod potuit facere citari partes. ff. de diuer. & temp. praescrip. l. 1. & 2. q. 6. biduum. & dico hunc annum vtilem ab initio, sed post continuum, & habet locum haec praescriptio annalis, quando rescriptum impetratur ad agendum, secus si ad faciendum vel excipiendum. ff. de nundi. l. 1. ff. de do. excep. pure. §. 1. quia tunc prolixius tempus vel perpetuum habet. Contra de diuer. rescrip. falso contra. sup. eod. caeterum. si autem contra. inf. de ap. vt debitus oblate. Sol. verum est quod rescripta perpetuantur vsqe ad 30. annum, si per alias literas non reuocentur: vt in l. falso. si autem secundae fuerunt impetratae, & faciunt mentionem de primis, reuocantur primae si non faciant mentionem, minime vt in decre. caeterum. sed in poenam malefi¬ ciorum & negligentium statutum est per haec iura, quod si is, qui impetrauit primas literas exhibet eas indici, & non negligit vti eis, semper valent primae vt dicit decr. Si autem exhibet eas & negligit vti eis perannum, & is qui secundas literas impetrauit, vtitur literis suis, primae post annum perdunt vires, vt hic, & si is qui primas literas impetrauit, non exhibuit eas iudicicum potuit, & is qui impetrauit secundas, exhibet eas, et incipit conuenire aduersarium per suas secundas literas, non valent postea primae, vt in decre. vt debitus. Decre. autem oblatae. loquitur in iudicijs appellationis, posset tamen dici, quod solum tempus praesentationis primi vel secundi rescripti attenditur, vt in decre. vt debitus. nisi obiiciatur, quod absqe dolo vel negligentia postposuit praesentare, vel vti eis, quia tunc auditur ostendens legitimum impedimentum etiam post annum non praesumitur negligens, vel dolosus, vnde non incumbit ei probatio aduersario, vt hic, iudex tamen ex varijs coniecturis aestimabit, vel negligentiam, vel solicitudinem, & etiam eis inspectis aestimabit cui parti incumbit probatio. (Habuit) & literas exhibuit. ( Negligentia) quae praesumitur lapsu anni.

Caput 24

CAPVT XXIIII. 1 In quo casu haec decre. non habeat locum. 2 Mandatum a diuersis iudicibus emanatum quando exequi debeat. 3 Duo ordinarii eiusdem si mandant contraria cui non parendum est. 4 Quando non exbibentur secundae literae tenetur executor priorum literarum mandatum exequi 5 Qualiter per secundas literas cognoscatur esse reuocatas primas. 4 Quid iuris quando diuersis temporibus executori porriguntur diuersa & contraria mandata. 7 An teneat sententia lata a iudice excommunicationis executore dicente se dubitare vbi dubitandum non est: & an idem dicendum sit in executore qui dicit se certum quod exequatur vbi dubitandum est, vide in numer. 8.

CVM CONTINGAT. (suscitatam.) Ita excipiatur, quia nisi exciperetur a parte contra literas, semper debet exequi mandatum priorum iudicum probato, quia sunt iudices, nisi per exceptiones elidantur, vt sup. eo. caeterum.

Innotescit) quidam dicunt hanc decre. non habere locum, si partes ad inuicem excipiant de reuocatione literarum, sed tunc tantum, quando iudices contraria mandata mittunt. Item dicunt, quod non est vis, si coram iudicibus non excipiatur ad reuocationem literarum, vel contra, sufficit enim & est necesse ad hoc, quod haec decre. locum habeat, quod iudices vtriusque partis hoc modo scribant, sicut hic dicitur, vel alijs consimilibus: litera autem quae sequitur non contradicit. infr. vbi dicit, et idipsum facere debes, si primo mandato recepto & executioni mandato tibi forsan innotuerit per literas iudicum, quod inter iudices super iurisdictione demandata coeperint disceptare, est enim intelligendum, quod innotuit per literas iudicum, non per assertionem partium, quia sic videretur quod essent iudices

2 Innotescat) quandocunqe. ff. de admi. tut. pater. Vel dic, quod licet dici audiuerit diuersos iudices super eo. negotio impetratos, nihilominus debet exequi mandatum delegati, nisi pars altera excipiat non esse obediendum mandato: quia aliis commissum est negotium. Crederem tamen, quod prudenter faceret iste, cui mandatur si expectaret aliquandiu & maxime, vbi non audiuit tantum diuersis iudicibus negotium esse conmmissum, sed audiuit eos contendere de iurisdictione: ita tamen, quod nisi vtraque pars sit praesens, vel fuerit parata contendere, & procedere secundum formam huius decre. prius faciat, quod mandetur quam se excommunicari, vel aliquam poenam infligi sibi patiatur. argu. ad hoc cum vterque literae tribuant iurisdictionem, nisi per exceptionem elidantur: vt not. sup. eo. caeterum. per consequens potest esse, quod pars non vult excipere contra iudicem. Sed quid si sciret exceptionem: tunc forte secus esset, quandiu paratus est procedere secundum hanc decre. non teneret excommunicatio in eum lata, quia cum non sit de eius iurisdictione &c. alij non possunt ab eo puniri, nisi qui in iurisdictione sua sunt rebelles sibi & contumaces. inf. de offic. deleg. sane. hic autem quia non est contumax, sed constitutioni obedit, puniri non potest. Et hoc intellige verum, scilicet, quod non tenetur obedire primis iudicibus, nisi ostendatur secundum rescriptum in quo iurisdictio saltem indirecte reuocatur, puta, quia dicit non obstan. literis ad tales iudices impetratis vel consimilia, vel quia secundae literae mentionem faciunt de primis expresse, per huiusmodi enim literas non reuocatur praecise iurisdictio priorum iudicum, sed per exceptionem: remanent enim iudices, & ideo tenet, quod fit ab eis, sed si directe reuocarentur, scilicet ita, quod non sit necessaria alicuius exceptio scilicet a superiore dicente expresse: reuoco conmmissionem, quam ei feci, non ob fauorem partium, sed proprio motu, etiamsi nullus excipiat: tunc non tenet quod fit ab eo, quia non est iudex. inf. de offi. vica. c. pe. ff. de iud. iudicis. ff. de postu. quos. Item not. quod licet partes parere debeant iuri coram iudice delegato quousque cognoscat, an sua sit iurisdictio vt sup. eo. pastoralis. in princ. ff. de iudi. si quis ex. alii tamen dicunt, quod partes parere non coguntur, quando inter iudices contentio est de iurisdictione, nec tenet, quod fit ab eis. inf. de offi. deleg. ex literis. nisi secundum tenorem huius decre. Si autem de iurisdictione constat: tunc parendum est secundum quod not. inf. de offi. deleg. cum in iure. Item dicunt aliqui, quod etiamsi iudex dixisset reuocamus iurisdictionem talis iudicis, quod partes huic reuocationi possunt renunciare & tacite & expresse, etiam possunt iudices sciunt, quod in eorum fauorem factum est. C. de leg. quod fauore. secus est si proprio motu reuocasset, & modo, sed & tunc teneret, quod ante sententiam reuocationis fieret. ff. de offi. praesi. si forte. inf. de procu. mandato, alii tamen in hoc dicunt contra & forte melius, quia quando directo sic reuocat sine vlla exceptione reuocatum est, & hoc satis sonat diuersitas verborum de hoc plenius not. inf. de conces. praeben. quia cunctis.

Executione) quid si duo ordinarii eiusdem, puta quia habet ecclesiam in vtraque diocesi mandant eodem modo contraria, sicut isti delegati. Respond. hoc nunquam habere locum, nisi in delegato, & quando ambigitur de reuocatione literarum, quia nec potest habere locum, quia si vnus ordinarius mittit quod denunciet aliquem excommunicatum sententia, quam ipse tulit tenet, & tunc alius ordinarius qui est ei par, non potest tibi mandare, quod ab eadem sententia denuncies eum absolutum. Si autem mandat, quod denunciet a sua sententia eum absolutum, secure illud facies.

Postulata.) Sed quid si non exhibeantur secundae literae: tunc executor exequitur mandatum priorum, si ad terminum praefixum non exhibuerit. inf. de excep. pastoralis. tamen videtur quod terminus non sit dandus sine causae cognitione. 3. q. 3. §. spatium. & hic iurisdictionem non habet, nec terminum dare poterit, sed potest dici illud loqui de dilationibus, quae dantur pro testibus & ad instructionem causae, in quibus exigitur causae cognitio, secus in citationibus. Item cum non teneatur exequi mandatum, nisi literas ostendat iudici, infr. de offi. de leg. cum in iure. sic nec differre tenentur, nisi rescriptum ostendatur, si tamen incidenter venisset, expectaret eum modicum iudex, quousqe iret pro rescripto, quia non debet ei imputari si non venit cum sacco paratus. ff. de solu. quod dicimus, & l. si forte. nam literae quae non apparent, dicuntur non esse. argu. ff. de contrahen. empt. l. in lege. de conse. dist. 1. solennitatem. non tamen potest cogere aduersarium ad exhibendum eas, cum non habeat in eo iurisdictionem: vt hic in fi.

Si ex ipsarum.) Sed qualiter potest illud perpendi ex sola inspectione literarum, nam licet secundae expresse faciant mentionem priorum iudicum & rerum, per hoc non constat eas reuocatas, cum possint per suggestionem falsi vel dolo esse impetratae. supr. eo. caeterum. Ad hoc ergo vt executori nullatenus sit haesitandum, oportet vt hoc discat per assertionem partium, quia causarum merita &c. de resti. in integ. cum ex literis. C. si per vim vel alio modo. l. fi. & sic videtur, quod aliquam potest exercere iurisdictionem inter partes, quod infra negatur. Aut nunquae poterit licere eas reuocandas, & sic credo, quod nunquae ex sola inspectione potest scire, nisi aliquid intelligat ex literarum inspectione, & partium assertione, & per hoc tamen non habet iurisdictionem inter partes, quia nisi priores literas habens, obiiciat aliquid contra secundas, iudex praesumit eas esse reuocatas. Si autem obiiciat statim executor, debet supersedere, quia per negationem facta est res dubia. C. qui. ad liber. procla. non licet. l. 3. & l. 4. hoc casu loquitur. sup. eod. pastoralis. quod si tunc dubium sit de reuocatione, quando expresse fit mentio iudicum & rerum, quia aduersario obiicitur literas esse impetratas propter falsi suggestionem, si illam decre. sup. eo. caeterum. & qui aliter glossauerit sensu indiget. Item licet executor dubitet, an debeat absoluere, vel condemnare, non tamen secundum regulam Arriani pronior ad absoluendum hoc ideo, quia non constat, an ille iudex habeat iurisdictionem. Hic tamen not. quod haec decre. nunquam habet locum, nisi vbi alias contentio, vel concertatio est super literis, & vbi locum habet decre. sup. eo. pastoralis. si autem non esset con¬ certatio super literarum pluralitate, sed tantum diceretur, vel obiiceretur vnicas. solas literas impetratas esse per dolum, vel falsi suggestionem inexcusabilem: tunc debet executor ei parere, quia iudex est, & hic constat. arg inf. de offi. deleg. ex literis. & c. sane. & c. fi quado. (Haesitandum) & ita videtur, quod non sit petenda copia rescripti, nisi dubitet, & vbi contraria mandata exhibentur. contra tamen verum est: vt inf. de offi. dele. cum in iure. (Mandatum) tunc non credimus, quod debeat iterare denunciationem. (Exequaris) siue mandet quod absoluas excommunicatum quem prius denunciaueras, siue quod priorem excommunicationem denuncies iniustam vel nullam, siue quicquid aliud quod comprehendi potest sub tenore rescripti. (Procedere) sed licet non tenearis exequi. non tamen debes impedire eos, vel executores eorum, quin hoc exequantur. inf. de offi. dele. si quando. sed inspecta decre. illa potius videtur dicere contrarium si causam habeant prohibendi. Et ad ipsum) vt non exequaris mandatum, nisi secundum tenorem, qui hic continetur, & quem colliget ex inspectione literarum.

6 Notat. enim hic primo, quid iuris sit, quando diuersis temporibus huic executori porrigebant diuersa & contraria mandata iudicum, quia primo mandauit vnus, quod denunciaret excommunicatum, quod etiam fecit. in secundo mandauit alius, quod denunciaret absolutum, quod facere non debet, & in isto casu, non potest excusari index, quin sciat contentionem esse inter iudices super iure eo tempore, quando secundas literas recepit, cum sibi contraria mandata dixerint, ideo secundum mandatum non debet exequi, nisi secundum tenorem huius decre. Secundo autem no. hic qualiter executor procedere debet, quando simul vtrumqe mandatum dirigit executori, & tunc eodem modo debet procedere secundum tenorem huius decr.

(Dubitare) & si dicat se dubitare, vbi dubitandum non est, & propter hoc iudex excommunicationis in eum sententiam proferat, credimus non tenere, quia cum non sit de iurisdictione eius, non habet iurisdictionem super eum, nisi in casu vbi conceditur, & vbi contumaciter resistit ei obedire quod iste non facit. Item si recurrendum est ad arbitros, qualitercunque dubitetur de reuocatione literarum: ergo eadem ratione quandocunque hi executores dubitant de iurisdictione eorum supersedere debent. Alij tamem dicunt, sententiam excommunicationis in hos executores latam tenere, si per alias literas non sit iurisdictio reuocata, alioquin non tenet. ar. inf. de offi. dele. ex literis. sed certe illa decr. non loquitur in illo casu, quando in executores fertur sententia, sed quando ipsi executores ferunt in alios, qui turbant iurisdictionem eorum. Idem quod dictum est in executore, qui dicit se dubitare vbi non est dubitandum, dicendum est in executore, qui dicit se certum, quod exequatur vbi dubitandum est, quamuis non improbabiliter dici posset, quod in hoc casu lata in eum sententia ab eo contra mandatum cuius exequitur mandatum alterius iudicis tenet, & hoc ea ratione, quia turbat eius iurisdictionem, quae est iusta causa excommunicationis inf. de offic. deleg. c. 1. Haec autem causa cessat in alio scilicet quando non exequitur, quia nullo modo turbat. Melius tamen est inter tales procellas iudici quiescere, & neutrum iuuare quam alterum iuuare, & alterum laedere. 14. q. 5. denique, 23. q. 2. primum. Et intantum est verum, vt dicunt quidam, quod tenet sententia lata in hunc executorem, qud exequitur quod etiam si postea appareat reuocatam iurisdictionem huius executoris: tenet tamen propter dubium sententia lata inturbatores antequam super iurisdictione reuocata sit, pronunciatum, cum ante vtrosque iudices iurisdictionem habere constet. Et haec vera sunt, nisi nimis magna, & notoria & inexcusabilis esset excusatio & ignorantia praedictorum: quia tunc teneret sententia.

Caput 25

CAPVT XXV.

OLIM EX LITERIS. ( interpositam) inf. de praeben. accedens. (Detinebat) not. sequestrari quod fieri non debet, nisi ex causa. infra, de sequestra. ad hoc. C. de prohi. se. l. 1. 2. q. 6. quoties. (Omnia) vel ad alterum, scilicet, si probaret canonicam institutionem, vel dic vnum, scilicet. falsitatem probabit & valeant literae, quia aliter non reuocasset Papa iurisdictionem ab Abbatibus, nisi propter falsitatem: secundum autem probare tenentur, vt ecclesiam habeant. (Super his.) arg. sup. eo. ex parte. inf. de resti. spo. ex conquestione. ff. de excus. tuto. qui restituere. contra. inf. de conces. praeben. accedens. inf. de praeben. cum iam dudum. inf. de ap. significauit. (Sup his.) id est, super collatione eiusdem ecclesiae sibi facta.

Caput 26

CAPVT XXVI. 1 In literarum impetratione non sufficit narrare factum, nisi quis narret causam facti. 1 Non valent literae ab excommunicato impetrata tacente de sua excummunicatione, et an si per huiusmodi literas aliquid factum fuit, retractabitur, habes in nume. 3. 4 Valet processus habitus per literas tacentes: de excommunicatione antequam excipiatur de excommunicatione.

ILEC. FI. ABBAS. (amouendos.) generales tamen visitatores amouere non possunt aliquos. infr. de stat. mo. in singulis. & c. seq.

Sine causa) non sufficit narrare factum, vt ex spoliatione, nisi quis narraret causam falsitatis ex causa, qua expressa, praesumi debet literas non esse concessas: vt hic. & C. de adopt. l. 3. et etiam modum facti, quando modus causam dandi vel negandi praestaret. C. de transact. vt responsum. nam aliter scriberet si in modum inquisitionis actum esset aliter si alio modo. ar. 2. q. 1. in primis. inf. de accu. qualiter. el. 2. inf. de fimo. c. licet. (Excommunicationis) si enim se exconmmunicatum dixisset nullas literas obtinuisset, cum ei interdicatur agere.

2 (Viribus carere) quomodo tenentur facere mentionem de causa amotionis, cum dicant nullam subesse. Respond. & si non subsit, debet facere mentionem de ea, quam praetendit visitator praesumitur dolose seriem negotii tacere, si non facit mentionem de causa quam pretendit iudex. inf. de coha. cler. & mulie. super eo.

Sed obiicies fortius, quare non dixit, si non fecit mentionem de re iudicata ab abbate. Respon. quia ad hoc vt obstet exceptio rei iudicatae oportet quod eaedem personae sint. ff. de re iudi. cum quaeritur. hic autem forte fuerunt alienae, in primo enim iudicio fuerunt partes & abbas amoti, in secundo autem forte amoti, & episcopus vel executores, qui eum expulerunt, vel subrogati loco eorum. Item oportet quod causa agendi sit eadem. ff. de except. rei iudi. & an eadem. hic autem non est eadem: cum causa primae accusationis fuerit crimen: causa autem huius est expoliatio. Item alia actio licet sententia feratur in causa proprietatis, non tantum parit exceptionem in causa possessionis, sic nec econuerso. ff. de excep. rei iudic. & an eadem. in fi. ff. de vi & vi ar. cum fundus. ff. de acqui. posses. neutraliter, vel dic quod debeant facere mentionem de causa amotionis, & de sententia abbatis. propter quam amoti sunt ab episcopo, vel executoribus, in qua sententia crimen pro quo amoti sunt continetur. Veritas enim est, quod de sententia mentionem facere oportet. Nec obsunt praedicta, quia non obstat exceptio rei iudicatae, vbi non eaedem sunt personae & causa etc. quia hic non opponitur exceptio rei iudicatae contra literas, quia si de sententia mentionem fecisset, literas non habuisset.

3 Sed quid si aliquid per tales literas actum sit, nunquid retractabitur, ar. quod sit. sup. eo. constitutus. cum dilecta. inf. de offi. vica. c. sua. 35. q. 9. veniam. ff. de iudi. si praetor. inf. de sent. excom. cum pro causa. inf. de re iudi. cum olim. nec obst. 3. q. 6. §. excep. vbi dicitur, quod exceptio non admittitur post sententiam, quia non tenet, quod ibi dicitur vbi agitur de falso. inf. de procu. in nostra. & de proba. licet. & hae literae bene possunt dici falsae propter suppressionem talis veritatis: imo quia replicatio omissa ante sententiam proponitur post ex causa: vt ff. quando act. de pe. est an. l. 2. multo fortius exceptio, ad idem. inf. de re iudi. ad probandum. inf. de despon. impu. ad dissoluendum. in fi. In contrarium videtur, quia per tales literas datur iurisdictio, licet elidi possit per exceptionem. sup. eo. si autem. ff. de bo. poss. secundum tabu. l. pe. §. testatio. Vnde si sciuit sibi exceptionem competere, & non proposuit, imputet sibi, siue sciuit praetextu exceptionis de nouo repetere, non debet retractari sententiam. inf. de re iudi. inter mona. ad idem. ff. de manu. cum ex falsis. ff. de haer. insti. l. fin. Dicunt quidam sententiam latam occasione huiusmodi literarum retractandam per in integ. rest. Alii dicunt per tales literas non dari iurisdictionem, & sic nulla sententia ipso iure, & si iudex talis falso iniustam tulit sententiam. inf. de re iud. cum I. & A. C. si ex fal. instru. falsam. tu dic vt not. sup. eo. constitutus. in fi. glo. & inf. de re iudi. cum Bertholdus. & sup. e. cum dilecta.

Et dic, quod processus per eas habitus valet antequam excipiatur de exconmmunicatione, literae enim non afficiuntur excommunicatione impetrantis, quid enim nocet excommunicatio impetrantis quin Papa possit causam, cui vult delegare, licet afficiantur excommunicatione facientis. 3. q. 5. consanguineos. inf. de procu. c. fi. vbi not. sed in odium excommunicati datur exceptio dilatoria contra literas. de sententia autem amotionis semper proponi potest, sed in modum dilatoriae habet proponi ante litem contestatam. C. de proba. excep. infr. de lit. contestata exceptionis.

Caput 27

CAPVT XXVII. 1 Nunquid modicum habens beneficium teneatur de eo in impetratione alterius beneficii facere mentionem, & quid de habente beneficium sufficiens, & tamen non facit mentionem, est tamen paratus resignare, an valeant literae, habes in nume. 2.

POSTVLASTI. (paternis.) Quia huic quaestioni non respondit, videtur quod de bonis paternis non debeat mentionem facere. inf. de praesum. nonne. sed quidam contra, quia talis indigne accipit beneficium ecclesiasticum. 16. q. 1. quoniam quicquid. 12. q. 1. illii autem. ad idem. inf. de praeben. tuis. & c. episcopus. non tamen fateor quod indigne accipiat dummodo bene dispenset. (Cum secundum) inf. de praeben. cum secundum. (Beneficio) nomine enim beneficij intelligitur praebenda 1. q. 3. ex multis.

Sufficientis) ar. quod de modico sic minus sufficienti beneficio non debet facere mentionem, ad idem de conces. praeben. cum dilectus. el. 2. arg. ff. de ven. inspi. l. 1. in fin. In contrarium videtur, quia quamuis modicum fit beneficium: tamen illi deseruire tenetur, & manibus victum quaerere debet. 61. dist. clericus. Respon. si per simplicitatem non fiat mentio, nihilominus valent literae. arg. sup. eo. super. sed si dolose secus. infr. eod. si proponente. & not. de hoc. inf. eo. mandatum.

3 Sed quid si habens beneficium sufficiens non fecit mentionem, sed sit paratus resignare, dicimus non valere literas, quia tempus datae inspiciendum est. sup. eam te. & quod dicit de vicario, idem intellige si habeat aliquam possessionem ab ecclesia. 16. q. 1. possessiones. vel reditum vel pensionem. inf. eo. ad audientiam. sed secus de patrimonio.

Caput 28

CAPVT XXVIII. 1 Reus vltra duas dietas originaliter citari non debet. 2 Legales diete quot milliaria contineant. 3 A fine diocesis computatur dieta: non autem a loco vbi reus est vel vbi habitat. 4 Delegatus sedis apostolicae non potest vltra duas dietas trahere. 5 Partes etiam si consentiant in iudices, non tamen poterunt vltra duas dietas eos trahere: nisi expresse consentiant quod vltra duas dietas eos trahant. 6 Delegatus si coepit abesse vltra duas dietas, & non in breui reuersurus, tamen si reus vult litem prosequi: etiam ipse actor si non appareret eum tacite in eum consensisse etiam longius morantem obtinere poterit a superiore reuocari huiusmodi delegatum. Praesumitur impetrator habere mandatum nisi probetur contrarium. 8 Quae sunt illae personae a quibus non debet exigide iure mandatum: habes remissiue. 9 Nati de nepharis & incestis nuptis non sunt nominandi filii nec alendi.

NONNVLLI. (Reus.) Actor enim bene potest citari vltra duas dietas, nam si Romanus conueniat Anglicum vltra duas dietas: & postea Anglicus reconueniat Romanum, vltra duas dietas coram eisdem iudic. bene citabitur vltra duas dietas, quia aliter causa procedere non potest, nisi alter alteri propinquaret, quamuis posset dici, quod actor potius dicitur citare, quam citari.

Item dicitur, quod originaliter reus non debet citari vltra duas dietas: nam secus est, si actor fiat reus, vt in causa appellationis vel alio modo, quia semper a foro rei originalis computandae erunt duae dietae, licet videretur contrarium, quia cum nullius tantum ad quem appelletur sit forum attendendum, & ab illo foro duae tantum dietae sunt computandae. Sed respon. quod licet iudex appellationis possit cognoscere si vellet: tamen ex quo propter alienationem partium alii committit, potius sequetur forum, & fauorem rei originalis quae actoris, & idem dicimus si actor reconueniatur, quia bene poterit vltra duas dietas citari, dummodo a foro rei non distet vltra duas dietas. arg. 3. q. 3. cuius in agendo.

2 (Vltra duas dietas) legales secundum quot. 20. milliaria dantur in die. ff. de ver. sig. l. 3. Nos intelligimus de vulgaribus. ar. inf. de spon. ex liter. ff. de superfi. l. Labeo. inf. de consue. cum dile. ff. de leg. 3. non aliter. di. 4.

Dietas) hae autem duae dietae computantur a fine diocesis, vbi habet domicilium reus, si personali agatur, vel vbi est res, vt hic, si agatur reali. & inf. eod. c. proxi. arg. inf. de fo. compe. ex parte. non autem credimus computandas a finibus diocesis, vbi contractus celebratus est, vel delictum conmissum, nam cum ibi trahi non possit per iudicem ordinarium, nisi ibi inueniatur: vt not. inf. de fo. compe. dilecti. eodem modo nec per literas apostolicas trahi debet, ad locum illi vicinum per duas dietas, alii contra.

(Diocesi) not. dietam computari a fine diocesis, non a loco, vbi res est, vel vbi habitat.

(Per literas) hic collige, quod haec constitutio in foro delegati sedis apostolicae locum habet, nam ordinarii episcopi & archiepiscopi & etiam legati sedis apostolicae bene trahunt vltra duas dietas: imo videtur quod delegati archiepiscoporum, & legatorum vltra duas dietas trahere possunt, quia non est prohibitum: alii contra.

(Impetratae) supple, quod trahatur vltra duas dietas. dicunt enim isti, quod etiam si per partes consentiant in iudices, non tamen poterunt vltra duas dietas eos trahere, nisi expresse consentiant, quod vltra duas dietas eos trahant, & de hoc poterit constare, vel per consessionem partium, vel alio modo, etiam si in literis non contineatur, non obstante constitutione de duabus dietis. Alii dicunt, quod ex quo consentiunt in iudices, non possunt contra eos proponere, quod eos traherunt vltra duas dietas, nisi forte ad tam remota loca traherent, quo etiam si esset haec clausula scilicet non obstante constitutione de duabus dietis &c. tamen appellare possunt propter grauamen, Tamen quare hoc non possunt proponere non video. s. quod trahatur vltra duas dietas, cum iste consensus non tollat aliud partibus, nisi quod eos non possunt recusare, sed si grauetur, bene licet ab eis appellare. Item credimus, quod si consenserunt in iudices, qui distabant vltra duas dietas, dummodo citent eos ad loca, vbi lares habent ipsi iudices, & communiter ibi habitent, & credimus quod si in diuersis locis haberent loca vbi habitarent: tunc si vnus habitaret in vno loco, & alius in alio, quod ad locum vbi quisquis eorum habitat possent citare partes, quia in hoc consensisse videntur tacite, quia aequitas suadet quod partes compareant coram iudice, & non iudex coram partibus. C. de epi. & cle. iubemus.

6 (Impetratae) si delegatus coepit abesse vltra duas dietas, & non in breui reuersurus, tunc si reus vult prosequi litem, etiam ipse actor, si non apparet, cum tacite in eum consensisse etiam longius morantem obtinere, poterit a superiore reuocari huiusmodi delegatum. ff. de vaca. mu. l. pe. & §. fi. ff. de procur. post litem. & l. aut longa. Et hac ratione videtur, quod si huiusmodi delega. subdeleget causam huiusmodi, & postea incipiat abesse, vel etiam tempore subdelega. aberat, quod licet ad eum sit appellandum, si medium causae commisit. infr. de offi. dele. super quaestio. tamen nec appellans, nec appellatus ad eum ire debebit, sed ad primum delegantem, vt alii committat causam appellationis facit 2. q. 6. biduum. (Constitutione) id est, de aeta. & quali. eam te. & non habet hic locum, quod speciale derogat generali: vt sup. e. pastoralis. Sed hoc ideo est, quia non praesumitur dominum Papam, qui ignorat dietas, velle concedere vltra duas dietas. (Suscitare quaerelas) quod est contra ius. C. de transact. l. causas. C. sen. rescin. l. si. (Eas) Si darentuaduersario. (Indebita) quia non per literas legitime impetratas, vel supple maxime.

(Mandato) praesumimus impetratorem habere mandatum, nisi probetur contrarium, non enim est praesumendum quod pecuniam suam iactat. ff. de proba. cum de indebito. & quod inanibus laboribus se fatiget, & sic est praesumptio, quod probationem iactant in negantem. ff. de proba. ab ea. (Mandato) ad impetrandum quantumcunqe enim alias generale mandatum habet ad negotia & lites, tamen non poterit impetrare, nisi habeat ad impetrandum speciale: consuetudo tamen curiae Roma. est, quod si contradictor negat impetratorem habere mandatum, impetratori incumbit probatio ante impetrationem, sed postea non,

8 (Personis) ff. de procur sed & hae. hi sunt ascendentes & descendentes in infinitum. de collateralibus autem non inuenitur in lege nisi de fratribus. Sed quibusdam videtur, quod etiam omnes agnati scilicet qui per virilem sexum descendunt, & omnes cognati, qui per muliebrem impetrare, & agere possunt pro coniunctis a personis, dummodo sint in gradu, quod eis succedere possint, & hoc dicunt. argu. l. ff. de procu. sed & hae personae, vbi dicit, quod inter coniunctas personas numerantur affines, ex quo colligitur quod si affines sint in gradu, inter personas coniunctas computantur quo ad procurationes, multo fortius agnati vel cognati. Alii tamen dicunt quod quo ad procurationem istam non reputant coniunctos collaterales, nisi fratrem & sororem, nec valet. arg. de affinibus, quia nec affines collaterales admittendi essent, sed tantum ascendentes, vt socer pro socero, & descendentes, vt gener pro genero. arg. pro his. ff. de post. l. 1. §. fi. & l. seq. Nec faciunt vim quantum ad hanc procreationem inter naturales & legitimos, vel naturales tantum, cum & ipsi multis priuilegiis gaudeant: vt in Authen. quib. mo. nat. effi. legi. §. 2. & §. seq. Idem dicunt quidam de spuriis, & natis de inutilibus nuptijs, & de incestis, dummodo certum sit, quod de certo patre nati sunt, quia & si eis non sint agnati: tamen eis sunt cognati. arg. insti. de sue cog. §. vulgo quae. quia vulgo quaesiti non habent agnatos.

Alii tamen aliter dicunt, quia nati de nepharijs & incestis nuptijis, non sunt nominandi filij, nec alendi, & omnis paternae substantiae indigni. in Auth. quib. mo. na. effi. leg. §. fi. Et idem videtur de spurijs, & omnibus alijs prohibitis, praeter naturales. arg. ff. de sta. ho. vulgo. ff. de in ius vo. quia semper. insti. de suc. cog. §. vulgo. Imo quidam dicunt de naturalibus tantum. arg. C. de natu. lib. l. vlt. Sed nos hoc non credimus.

Caput 29

CAPVT XXIX 1 Vbi quis reali conuenitur actione, & nomine rei sortitur forum, computandae sunt diete a diocesi, in qua res est, cum ibi conueniri debeat. Et quid sic dicendum in personali actione. 2 lurisdictio priorum iudicum est suspensa, vbi causa appellationi est commisa ex certe scientia 3 Iudices appellationis cognoscere debent, an sit legitime appellatum, & an appellatio sit legitima,

DILECTVS FILIVS. (erat ecclesia.) Vbi enim reali conuenitur quis actione, & nomine rei sortitur forum, vt hic, computandae sunt dietae a diocesi, vbi res est, cum ibi debeat conueniri: vt inf. de fo. compe. sane. C. vbi in rem act. l. fi. Idem est & si personali actione agatur: si tamen in rem scriptam. inf. de fo. compe. ex parte. Si autem personaliter conueniatur, poterunt computari dietae ab omni loco, vbi habent beneficia, si est ibi plene instructus: vt not. inf. de fo. compe. ex parte. cum vbique possit conueniri.

Et quod diximus in reali, scilicet, quod non potest trahi vltra duas dietas a re, de qua agitur, intelligas dictum propter odium trahentium extraordinarium iudicem, nam alias bene, licet etiam in reali actione reum conueniri vbi habet domicilium, & si ibi non sit res. C. de praescrip. lon. tempo. l. fi.

2 (Procedentes) & male, cum iusta causa esset appellationis, ex quo enim tenet appellatio, quando proponitur iusta causa esse appellationis, & si sit falsa. inf. de appe. vt debitus. iudex supersedere debet. C. de appel. quoniam. ff. appel. pen. per totum. inf. de offi. deleg. pastoralis. Hoc non placet. inf. de ap. Romana. Si vero non fuerit appellatum, & tamen fingens se appellasse literas impetrauit, vel si appellatio non tenuit, quia sine rationali causa, vel quia tertio in eadem causa appellauit, nihilominus procedat iudex prior, quousque impetrentur literae appellationis: iudex tamen appellationis alias semper cognoscet appell. vt not. sup. eo. pastoralis. in princ.

3 (Cognoscere) sup. c. pastoralis. Contra. sup. eo. cum contingat. Sol. illud habet locum, quando diuersi iudices contendunt se habere iurisdictionem principalem: hic quando non habent iurisdictionem principalem, alii in causa appellationis, nam ad iudices appellationis pertinet cognoscere, an sit appellatum, & an vera & iusta sit causa appellationis, vt hic. (Pertinere) id eset an sit vera causa appellationis & sic iurisdictio sua, an non sit vera, & sic iurisdictio sua debet remitti ad priores iudices. infra, de appel vt debitus. nam quandiu cognoscit iudex appellationis, an sit recipienda appellatio, non debet prohibere priores iudices, a quibus appellatum est ante sententiam procedere inf. de appel. Roma. eccle.

Caput 30

CAPVT XXX. 1 Secundae literae impetratae nulla habita mentione de primis elidi ponunt per exceptionem 2 Exceptio odiosa etiam ex alieno facto competit. 3 Literae secundae nisi faciant mentionem de primis receptis non valent. 4 Electio eorum qui priuati non sunt potestate eligendi valet. 5 Is cui semel pro pluribus scribitur, scilicet vt eos recipiat in canonicos debet tamen tantum recipere primum & non secundum. 6 Non potest aliquis authoritate literarum quas elidi possunt aliquid petere.

CAPITVLVM SANCTAE CRcis. (Consimili.) id est, praebendali vel consimili, quia vterque debeat obtinere beneficium cum vacaret id est primo vacaturum, & dicunt quidam secus, si in literis diceretur, quod assignarent ei praebendam, cum primo facultas se offerret, quia tunc vtraeqe literae valerent, & primae & secundae, & vtriqe esset prouidendum, sed primo priori, & post illum secundo. Alii tamen dicunt, & forte non male, quia siue in literis vtrisque dicatur, prouideatis ei, de prima vacatura praebenda, siue prouideatis ei, quam cito facultas se obtulerit, semper literae secundo praesentatae possunt elidi per exceptionem, quia nunquam videtur esse intentio Papae, quod simul plures vacaturae in vna ecclesia debeantur, sed si post exceptionem primi, & postquam esset assecutus praebendam, scriberetur pro alio, bene valerent secundae literae etiamsi in eis non diceretur. non obstante si pro alijs scripsimus: illud autem certum est, quod si in praedictis literis contineatur. non obstante si pro alijs scripsimus, quod semper secundae literae valent etiam si primus nondum sit receptus.

(Non habita mentione.) & idcirco elidi possunt per exceptionem, sup. eo. caete¬ rum. si super eodem beneficio primo vacaturo erant secundae super quo erant primae.

(Appellationi) ex causa, quia primo mandatum super primo beneficio pro alio receperant, vel tenet appellatio propter illam causam iustam, & secundum hoc expones relaxetis quantum ad istam sententiam, id est, nullam pronuncietis. Si vero nullam causam appellationi adiecit tenuit excommunicatio vel suspensio, & tunc non est necessaria expositio. Sed op. si nullam adiecit causam appellationi excommunicatus est iuste, quia exigente contumacia vel negligentia capituli, licet b. iniustam causam prosequeretur, quia in suis literis non fecit mentionem de prioribus: ergo non debet absolui, nisi sententiae pareatur. inf. de verb. sig. cum olim. & c. ex parte. Sed respon. quia non absoluentur, nisi parent sententiae, & bene parent, si praestant. cautionem de parendo iuri, quia pro sola contumacia erant excommunicati, nam cum non esset lis contestata, adhuc non poterant excommunicari, nisi eum reciperent secundum haec iura ne sit contra. inf. de eo qui mit. in pos. cum alii autem. rn. illud loqui, quando sine praeiudicio alterius poteset pareri, quod hic non erat, imo erat in praeiudicium primi. ar. inf. de re iudi. cum super.

Sed dices, nunquid factum est praeiudicium primo cum sciuerit agi super praebenda sibi debitas Respon. non cum secundum agentem non potuerit prohibere, & non vtatur eo iure, quo secundus. ff. de re iudi. saepe. in fi. quamuis quidam dicant, & forte melius, quod quia vtuntur eodem iure scilicet mandato domini Papae super eadem praebenda, & idcirco fit praeiudicium, sicut eadem. lex est in argumento. de hoc no. inf. de re iudi. quamuis. sententia autem excommunicationis lata per c. fuit iusta. cum nullus se opponeret: cum tamen scirent, & fuit lata non praemissa appellatione, vnde ab ea absoluendi non erunt, nisi eum reciperent, vt hic dicitur. (Eos) c. vel r. secundum aliam literam. (Eo) inf. de praeben. pro illo. vbi nota primo videt quod contra. b. c. non habuit excep. ex literis a. c. impetratis, cum non sint suae literae, nec pro eo impetratae, sed contra illum. Item mirabile videtur, cum capitulum non receperit. c. quamodo. c. datur excep. ex persona alterius vel literis? Respon. non datur exceptio ex literis, vel persona alterius, sed exceptio haec oritur ex maleficio b. si scienter veritatem tacuit in literis, vel etiam si ignoranter, vel dic quod exceptio odiosa etiam ex facto alieno competit, & sic volunt quidam colligere ex hac decre. quod si aliquis impetrat literas in aliqua ecclesia, vbi Papa prouidit alijs, non valent, nisi expresse ibi sit clau¬ sala non obstante si pro aliis scripsimus etiam si ante impetrationem literarum ei erat, prouisunt ibi. Sed nos contrarium dicimus scilicet quod etiam si nulla clausula, vel conditio pro vel contra apponatur in literis, quod secundo debet in eadem ecclesia prouideri, & haec decre. loquitur quando primo scribitur pro vno vt sibi prouideatur in primo vacaturo beneficio, & antequam prouideatur primo scribitur pro secundo eodem modo in quo casu secundae non valent, non quia in eadem ecclesia alii, prouisum sit, sed quia secundae literae super eadem re non valent, nisi de primis fecerint mentionem. c. eo. pastoralis. §. 1. & idem dicimus si scribatur, quod sibi prouideatur, quam primum se facultas obtulerit, etiam vbi praebendae non sunt distinctae, quia vna tantum vice oportet primo facultatem offerri: secus autem dicerem si primo scriberetur provno, quod sibi daretur prima vacatura. Secundo, pro alio quod sibi daretur secunda vacatura, cum hic de diuersis praebendis agatur, vel si scriberetur pro secundo, cum iam prouisum esset primo, nam hic non oportet dici si pro alio non scripsimus. Alii tamem dicunt, quod secundae literae non valent, nisi de primis receptis faciant mentionem. ar. inf. eo. mandatum. & c. seq. Si autem secundus receptus esset, praefertur primo. inf. de his quae fi. a ma. par. capi. ex ore. nam cum lite pendente non debeat canonicis auferri possessio eligendi. inf. vt lit. pen. ad memoriam.

Item cum non sint priuati potestate eligendi, tenet eorum electio. vt not. infr. de praeben. inter caetera. licet peccent eligendo, si fraudulenter forsitan propositis exceptionibus differtur institutio illius, pro quo Papa scribit & puniendi essent, vt ei quem malitiose fraudauerant, sicut vni ex alijs prouiderent. inf. de praeben. dilectus filius g. Si autem alicui mandatum esset. quod praebendam in aliqua ecclesia alicui conferret, siue cum causae cognitione, siue non, non credo quod pendente cognitione super persona illius, cui mandatum est conferri, possit alii conferri, & si conferatur, quod teneat collatio, quia hoc ipso, quod dedit Papa alii potestatem dandi praebendam, abstulit canonicis conferendi potestatem, & hoc satis videtur dici. infra, de conces. praeben. & eccle. non vacan. constitutus. imo quod plus est idem dicimus, si non expresse esset ei data potestas prouidendi, sed tantum executor deputatus esset ad faciendum, si ille ad quem pertinebat de iure hoc non faceret. inf. de conces. praeben. & eccle. non vacan. proposuit. & Arch. inf. de his quae fi. a ma. par. capi. ex ore. secus autem si tantum datus esset executor ad compellendum. inf de praeben. dilectus filius g. nec valet si dicatur adhuc pendet lis de illo, cuius executor est, an sit dignus, & interim non debet possessione priuari, quianonm priuat eos Papa possessione eligendi, vtendo plenitudine potestatis, vel alium super hoc executorem constituendo, sed negotium illud ad se reuocauit, nec vult alium de suo facto iudicare, quod esset si ad electionem procederent, & de hoc plenius not. inf. de praeben. inter caetera. at in primo casu non est ita, quia nec sibi, nec alii electionem retinuit.

Item credimus quod ille cui semel scribitur pro pluribus, scilicet, vt eos recipiat in canonicos, licet habeant aliquam exceptionem contra personas, nec contra rescriptum: tamen tantum recipere debet primum, & non secundum, vt hic. secundo imponendum est silentium, etiamsi pro primo tantum monitorie, & pro secundo executorie scriptum esset, sed tamem tenet electio de alio facta, vt dictum est. ( Prius) videtur quod literae monitoriae. C. non debeant impedire executorias. b. sicut nec impedirent iuramentum sequens, ac ipsius obseruationem. arg. a contrario sensu. sup. e. constitutus. sed illud est ea ratione, quia iuramentum est licitum cum in eo intelligatur authoritas Papae aexcepta, licet Papa non intelligatur scribere ex certa scientia contra illud, nisi exprimat in literis, literae autem istae sunt vitiosae, cum veritate tacita sint impetratae, scilicet, quod rescriptum erat pro alio, cui nondum prouisum erat. (Nondum silentium,) sed dices nonne haec exceptio fuit proponenda in prin. contra literas. sez. quod non valebante Respon. sic & proposita fuit a capitulo, & propter hoc appellatum, vt praedictum est, vel etiamsi tunc omissa fuisset a capitulo, tamem tunc proponi posset ab aduersario, scilicet, C. quamuis dici posset, quod & si vterque hanc exceptionem omisisset ad declinandum forum, tamen C. eam proponere posset, quandocunque ante sententiam, scilicet, quod alii esset praeferendus. Quidam tamem aliter dixerunt. quod tantum in initio proponi debet, sed si diligenter attendas, hic C. nihil proponebat contra literas, quia nec contra eum agebatur, sed per has literas responsum fuit consultationi capituli & ei prouisum.

6 (Silentium imponens) ne authoritate illarum aliquid petat, quae elidi poterant, quia non faciunt mentionem de primis, sup. eo. caeterum. inf. de offi. deleg. ex par¬ te. nisi forte in secundis esset clausula inserta, non obstante si pro alijs. nam haec clausula in hac beneficiali literaclisct recipiatis eum in fratrem, & prouideatis ei cum prima probenda vacauerit, est large intelligenda. ff. de consti. prin. l. fi. sed tamen restringitur ad illos, qui literas impetrauerunt& beneficium obtinuerunt, & non extenditur ad illos, quibus nondum est per apostolicas literas prouisum: nam ibi secundae literae non valent etiam sine illa clausula, non obstante si pro alijs, quia cum vnum tantum sit beneficium primo vacaturum, non est credendum, quod Papa in duos diuidi voluerit. inf. de praeben. tuae. dummodo prosequi non negligat. Alii tamen contradicuntclict quod authoritate huius clausul. poterit petere beneficium, etiam si primus nondum haberet, sed primo prius prouidebitur, & haec est vtilitas huius clausulae.

Caput 31

CAPVT XXXI. 1 Quae a iure praecipiuntur, licite in pactum etiam in spiritualibus deducuntur. 2 Reuocari debet quod sit per literas surreptitias.

AD AVDIENTIAM II. ( beneficio literarum.) Nec reputamus hic simoniam, cum ea quae precipiuntur a iure licite deducantur in pactum, etiam in spiritualibus. 18. q. 2. eleutherius. di. 6. c. contra morem. e8. dist. de syra. infr. de elect. significasti. & illud est de iure, si vult habere beneficium, quod renunciet literis, quia quod plus est etiam si haberet beneficium, & etiam in pactionem deduci posset, quod illi renunciaret, cum ad hoc teneatur de iure. inf. de praeben. cum non ignores. & c. cum iamdudum. & secundum hoc expone venditas, id est, tali pacto renunciatas, nam si pro pecunia, vel aliquo temporali renunciasset literis, cum ex eis habeat ius ad petendum spirituale beneficium, esset simonia. argu. sup. eo. proxi. c. vel retineas in proprio sensu, si non erat scriptum super prouisione spirituali, sed temporali, vel dic quod bene fuit simonia, nec hoc negatur. (Decernens de caetero) hanc poenam haberet ex eo, quod vendidit literas, quod de caetero per literas apostolicas ei prouideri non debet & iuste, quia aut renunciauit literis, quod haberet sufficiens beneficium, & tunc non valebunt secundae literae, quae de sufficienti beneficio non faciunt mentionem. sup. eo. postulasti. Aut non habuit sufficiens beneficium, & tunc imputet sibi.

(Reuocand.) per tramites iustitiae puta prosequendo appellationem el petgrde restitutionem in integ. contra sententiam mandatum, si quod factum est de prouidendo ei. Si autem sententia excommunicationis, vel suspensionis propter contumaciam, vel missionem in possessionem lata esset contra eum, dicerem reuocandam etiam sine his tramitibus, & ita potest intelligi. sup. eo. constitutus. quia non interest eius, nisi forte ratione expensarum. ff. ne vis fiat ei in pos. L1. §. hec verba. & expensas habere non debet propter fraudem, vel speciale est in beneficijs, vt no. sup. eo. constitutus. & c. cum dilecta.

Caput 32

CAPVT XXXII. 1 Pars licet per fraude literas obtineat nibilominus valent literae, & processus per eas. 2 Literae quandocuna per fraudem impetrentur elidi possunt. 2 Electus in Episcopum retinet priora penesicia vsquo ad cransactum tempus de consecrandis Episcopis. 4 Non est prasumendum dominum Papan scribere super pluribus vacaturis.

IN NOSTRA. (proposuisti.) Fraudulenter vel dic, quod hic fraus non deprehenditur in prin. ex impetratione plurium literarum, nec ibi fraus est, quia hoc bene licet, vt si vnum non possit habere vel propter scandalum, vel propter ius, vel alia de causa habeat aliud, sed deprehenditur ex postfacto, scilicet, ex malo vsu literarum.

1 (Fraudulenter) not. quod licet pars per fraudem literas obtineat, nihilominus valent literae & processus per eas. Nec ob. sup. eod. super. quia ibi loquitur, quando vel veritatem supprimit fraudulenter, vel exprimit falsitatem, quod hic non fecit, cum adhuc nullum beneficium haberet.

2 Sed obiicies in secundis bene debuit facere mentionem de primis. sup. eod. caeterum. Sed illa loquitur, quando a diuersis personis super eodem facto diuersae literae impetrantur, sed hic totum contrarium, quia ab vno super diuersis ecclesijs sunt literae impetratae. & ita non est etiam contra. sup. eod. ex tenore. quia loquitur quando ab eodem, & super eodem negotio diuersae literae impetrentur, alii dicunt, & melius, quandocunque per fraudem literae impetrentur elidi possunt: quia dolo. & sup. eod. ex tenore. Nec obst. quod hic dicitur: nam si cum primum beneficium obtinuit, exceptum esset de fraude repulsus fuisset, sed post non valet haec exceptio. Sed dices nonne apparet quod per obreptionem obtinuit etiam primn beneficium: ergo & illo debet priuari. 1. qod 1. si quis. & not. sup. eo. constitutus. sed renspondeo, quod non agebatur ad hoc, sed tantum ad cassationem secundarum literarum, & ideo super eo sententiari non debuit. inf. de simo. licet heli. Vel dicas quod ista fraus non vitiat beneficium, licet vitiet impetrationem. Voluntas enim domini Papae est, quod ei prouideatur, item non fuit ibi obreptio stricte sumpto vocabulo. (Recepti) per hoc dicunt quidam a simili, quod si pars patiatur quaestionem super electione, vel praesentatione sua facta ad ecclesiam parochialem, cum tamem possessionem ecclesiae non haberet, si receperit pendente huius quaestione aliquam ecclesiam habentem curam animarum, hoc ipso videtur renunciare liti motae super electione, vel praesentatione sua, quod hic plene colligitur. Item ratione probatur, quia aut intendebat renunciare eam recipiendo secundam, & sic habemus propositum. Aut non intendebat renunciare, sed intendebat si obtineret in causa dimittere illam, quam recepit lite pendente, & accipere illam quam vicit, & hoc est penitus illicitum, cum consensus huius non debeant esse temporales, sed perpetui: nam in eadem vocatione, in qua vocatus est, & c. vt 70. distinct. capi. 2. sicut. & consensus matrimonialis: vt 32. quaest. 2. solet aliquando. inf. de condi. app. c. fi.

Non obstat. inf. de elect. cum in cunctis. vbi dicitur, quod electus in Episcopum retinet priora beneficia vsque ad transactum tempus de consecrandis Episcopis, quia sicut hic dicimus, ita & ibi dicimus, quia recipiendo Episcopatum priora beneficia renunciare intelligitur, vnde ex quo confirmatus est in Episcopum, non posset dimittere Episcopatum, & ad priora beneficia redire. inf. de transact. inter. quamuis hoc ei sit seruatum a iure, quod si ex necess itate iuris cassetur eius electio, quod possit ad priora beneficia redire, vt in praedict. decre. cum in cunctis.

Item non obstat si dicas, si quis habet ecclesiam pleno iure, & quo ad possessionem, & quo ad proprietatem, & tamen si eligatur ad aliam & moueatur sibr lis, ita quod possessionem eius habere non potest propter huius electionem & consensum non videtur renunciare priori ecclesiae. inf. de elect. cum in cunctis. 21. q. 2 si quis iam. & not. inf. de praeben. de mul¬ ta. ergo multo fortius si habebat litem primo, non videtur renunciare liti recipiendo ecclesiam, quia huic qui nihil habebat, nisi litem non videtur aliquid imputandum, si accipit ecclesiam, & litem sibi seruauit, sed illi videtur imputandum aliquid, qui habebat ecclesiam, & litem accipit. His sic respondemus, quod hoc totum facit malum initium, quod iste qui litigat & aliam acceperit, si conditionaliter vel temporaliter consentiret, vt dictum est: & semper oportet quod sit ibi istud malum initium, quia aut non est protestatus de retinendo primum ius, & sic videtur ei renunciare, cum vtrunque simul habere non possit, & recipiendo secundam praecise & sine protestatione, prime videtur renunciare. Item si protestatus tunc fuit malum initium est, quia temporalis fuit consensus, sed quando habet ecclesiam in pace, & consentit in aliam pure illius receptione ecclesiae non fuit malus consensus, imo bonus, quia semper est de praesenti, vnde hic non videtur renunciare primae, quousque adipiscatur possessionem secundae. decre. autem ista non facit multum ad propositum, quia iste de quo loquitur decre. non potest aliud beneficium obtinere: est tantum statutum in odium impetrantis multas literas super beneficijs, & vt vitetur fraus horum impetrantium, nam nos non possemus negare, quin ille qui receptus est ad vnum beneficium posset aliud recipere, & super aliolitigare, si ad aliud canonice eligatur, nec per hoc videtur priori renunciare, maxime cum vtrunque posset retinere, & generaliter dicimus quod recipiendo vnam ecclesiam, videtur renunciare liti quam habebat super alia ecclesia, quam simul cum illa habere non potest, sed si esset tale beneficium illud super quo litigabat, quod non prohibetur retinere cum illo, quod recepit non videtur renunciare liti secundum recipiendo. Item habens ecclesiam ei non videtur renunciare, si consentiat in aliam, & de ea litiget, maius est enim renunciare ecclesia quam liti.

(Huius molestari) siue impetratae fuerint, antequam reciperetur in aliqua ecclesia, siue post, quia non est praesumendum, quod super pluribus vacaturis dominus Papa scriberet. Sed si postquam receptus est ad vacaturam praebendam impetrauit literas de vacante beneficio, non facta mentione de priori receptione, cre¬ dimus valere, si velit renunciare iuri, quod habet ex priori receptione, quia non credimus hanc veritatem suppressam talem qua expressa literas non habuisset. argu. 7. quaestio. 1. pastoralis. 1. de praeben. cum secundum. arg supt eod. super literis.

Caput 33

CAPVT XXXIII. 1 pars que ratum habuit fatium procuratoris falsi non potest postea contrauenire. 1 Dominus videns causam suam suo nominc agi per falsum procura. nec contradicit praeiudicatur sibi. Reuocatio procuratoris debet notificari ad uersario ad hoc vt sibi non praeiudicet quod cum procuratore ab eo constituto factum est. Licet dominus reuocauerit mandatum, valent tamen literae si procurator id nesciuit.

EX PARTE DECANI. ( impetratae) Ante istas. nam si post impetrentur aliae contra istas valent, vt inf. in fin. huius decre. dicetur. Vel dic. quod illae fecerunt mentionem de primis, & quod de consensu partium impetratae erant. alias enim non valerent. & haec clausula ad praesentes & ad futuras literas refertur.

(Protulistis) contra. inf. de procu. in praesentia. C. de procu. licet sol. si constaret per confessionem partis aduersae, quod reuocatum esset mandatum sine fraude, haberent locum contraria, sed hic ex perspicuis iudicijs dolus praesumitur. C. de do. dolum. & ideo non praesumitur facta reuocatio, nisi fraudulenta. Vel dic & melius illam locum habere in illo, qui nunquam fuit procurator constitutus, nam si semel fuerit constitutus, vt occurratur fraudibus, statutum est, quod quicquid sit cum eo antequam reuocatio notificetur aduersarijs, vel iudi. tenet. inf. de procu. mandato. & in alijs concordantijs positis in gloss. quae incipit & bene. Hic autem certum est, quod si ratum habuerit factum procuratoris falsi, siue expresse, siue tacite, dummodo eius nomine agatur vlterius contrauenire non potest. ff. rem ra. habe. l. 3. §. falsis. ff. de neg. gest. si pu. §. sed si ego. ff. de re iudica. licet.

Et ex hoce dico, si dominus videt a causam suam suo nomine agi per falsum procuratorem, & non contradicit, quod fit sibi praeiudicium. nam ex voluntate sua creditur agere, cum possit eum prohibere, & non prohibet. ff. de re iudi. sepe. & contra eum mandabitur sententia executioni, cum credatur ex mandato agere. ff. de re iudic. l. 4 debuit enim protestari quod sibi factum procuratoris suo nomine agentis cum primo sciuit sibi displicebat. C. de filijsfamil. l. 2

(Protulistis) & bene. ad hoc enim, vt sibi non praeiudicetur, quod cum procuratore ab eo constituto factum est, oportet quod notificet aduersario reuocationem. ar. ff. de procuratoribus si quis procuratorem & sic intelligimus. inf. de procuratori. ex insinuatione. & in praesentia. vbi not. vel iudici. arg. ff. rem ratam ha. ne satisdatio. inf. de procura. mandato. vel quod publice conscribat dominus, ne quis habeat eum pro procuratore. arg. ff. de institu. l. sed & fi. §. 1. & seq. sed hae leges loquuntur tantum de procuratore negotiorum, & intelligimus, quod possit reuocare ante litis contestationem, quia post non potest sine distinctione. & ff. de procur. quae omnia. & l. seq. & l. post lit. & l. seq. (Dicebant) & bene. quia post reuocationem suam fuerant impetratae. Nec ob. quia tenet, quod contra eum facitclict lit. contest. quia illud tenet in fauorem iudiciorum, nisi aduersario, vel iudici notificet, vt dictum est. sed secus est in literis vbi confessio sua in eo praeiudicat sibi, quod est contra eum, sed pro se non prodest (Concilij) sup. e. nonnulli ( Personis) . ff. de procu. sed hae. (Procuratorem) qui hoc impetrauit.

Sed in hoc non videtur necesse reuocationem peruenire ad aduersarium, ex quo ipsemet confitetur se reuocasse, quia ipsi sua confessio praeiudicare debet, & in fauorem aduersarii inductum est, quod reuocationem significet iudici, sed die, quod quamuis reuocauerit mandatum, tamen literae valent, si procurator non sciuit, quia non est ibi aliquod de vitijs contentis. sup. e. nonnulli. & bene potest habere ratam impetrationem ab alio factam, & sine vitio, sed si reuocatio ad eum peruenisset, tunc literae falsae essent. sup. eod. ponnulli. & ideo nulla ratihabitione possent vires su as recuperare.

Caput 34

CAPVT XXXIIII 1 Feseriptam non extenditur adperonaes ineo non contentas.

IGNIEICANTE V. Hoc est ideo, quia ita generaliter locutus fuit V. remen. quod non poterat de persona constare, nam etsi per aliqua adiecta posset constare, quod V. Leodien. esset illa persona contra quam agere volebat, licet in literis cum V. remen. nominauerit, nihilominus per illas literas conueniri posset. arg. insti. de le. §. si quis in nomine. C. de testa. si quis in. (Conueniri) rescriptum enim non extenditur d ad personas non contentas in rescripto, imo quo ad res & personas restringendum est. sup. eo. se. Aposto. & inf. c. proxi.

Caput 35

CAPVT XXXV. RODVLPHVS CLERICVS

SIGNIEICAVIT. (Poterant conueniri) contra dnnam igere non possunt ex persona eius, quia non erat eis debitrix tempore datae literarum, quod inspiciendum est. sup. eo. eam te. inf. eo. c. fi. nec ex persona defuncti, cum morte eius expirauit iurisdictio antequam citaretur. ff. qui satis. cog. si decesserit. ff. de regu. iur. Neratius. inf. de iudi. quia V. contra sup. eo. pastoralis. in fi. de offi. dele. licet nobis. non placent haec, imo dicimus, quod etiam si citatus non sit ille contra quem literae impetratae sunt, nominatim tamen successor generalis & haeres conueniri possunt per literas impetratas contra praedecessores. inf. de fo. compe. dilecti. hic autem loquitur, quando praedecessor illius, qui modo conuenitur non erat expressus in literis, sed tantum per generalem clausulam poterat conueniri, & tunc locum habet, quod dictum est, si in vita sua citetur, vel exprimatur praedecessor, successor non poterat conueniri, quia super praedecessore non habuit exercitium iurisdictionis. sup. eo. pastoralis. §. fi. & tamen bene fatemur, quod per generalem clausulam potest conueniri nomine alicuius ecclesiae illae, qui factus est praelatus post impetrationem literarum, quia non proprie dicitur conueniri persona praelati, sed ecclesia.

Caput 36

CAPVT XXXVI.

EX INSINVATIONE. ( mentionem.) Nam hic est talis falsitas, quae tacita praesumitur, quod literas executorias non habuisset. (Mentionem.) in Authem. vt spon. largi. §. & hoc insuper.

Caput 37

CAPVT XXXVII. Quot modis dicatur quis negligere, vel non prosequi gratiam Papae. 1 mliteris non est considerandum tempus date sed praesentationis. 3 Virtus praesentationis tanta est, vt si secundus impetrans prius praesentat secundas lite ras, in quibus continebatur, si pro alio non scripsimus, praefertur tamen in beneficio. 4 Literarum praesentatio non sufficit quod executoribus fiat, nisi fiat collatori benefic. 5 Capitulum nolens subire laborem contradicendi non imprudenter faciet recipiendo omnes in canonicos, de quibus ei scriptum est a Papa. 6 Non potest capitulum de criminibus vel alis defectibus opponere contra praesemtatores literarum. 7 Nunquid receptus in camnomicum per capitaslum possit se illi opponere qui praebendam petiit per literas Papae.

MANDATVM APOSTOLICVM. (Si pro alio) apponitur enim haec clausula in fauorem ecclesiae, cui scribitur, vt si de alio grauata est authoritate sedis Apost. quandocumque siue ante impetrationem literarum secundarum, siue post, vel etiam si contra eam aliquis agat, antequam lis finiatur vlterius non grauetur de alio praetextu istarum literarum, ponitur etiam in fauorem impetrantis, etiam si pro alio scriptum sit, ipse tamen dolo vel negligentia negligat prosequi literas suas, secundus non obstante quod pro alio scripsit, poterit petere beneficium.

1 Dicimus autem eum negligere vel non prosequi gratiam Papae, qui literis, vel iuri suo renunciauit, vel contra quem senst tentia lata est, vel qui vxorem accepit, vel qui habitum clericalem eiecit, vel qui primam praebendam vacantem post praesentationem literarum non obtinuit, vel qui non prosequitur litigando contra capitulum, vt illam sibi det, quia siue eo sciente dedit capitulum illam praebendam alij, siue eo ignorante, nunquam tamen potest aliam petere, quae post illam vacabit, quia non est scriptum, nisi pro prima, & non licet fines mandati excedere. ff. man. diligenter. sed potest denunciare superiori, quando eo ignorante collata est praebenda, vt procedat secundum tenorem. c. inf. de praeben. dilect: fil. Si vero eo sciente necessitate iuris coacti sunt alii dare praebendam, huic debitam imputet sibi. ff. de re iu. saepe. & hoc ea ratione, quia si primus prudenter egisset, secundus pro quo scriptum erat cum clausula nullam praebendam habuisset, & ita culpa eius translata est praebenda ad alium: vnde iustum est, quod decetero nuslam habebit, secus autem esset, si sine clausula scriptum esset pro vtroqe, quia tunc vterque debet habere aliquam praebendam, nisi per culpam alicuius eorum perditur aliqua praebenda, vel trans fertur in alium, iustum est quod ille qui prior erit tempore omnibus sequentibus praeferatur, vt not. inf. de praeben. relatum. alii tamen dicunt idem vtrobiqe idem videtur etiam si praedictis modis non neglexit, vel renunciauit, sed tantum in hoc negligens fuit, quia literas non praesentauit, quia ex quo secundus non inuenit primas literas praesentatas etiam si ex necessitate omisit vti: primus tamen per secundas literas obtinebit beneficium, non obstante contradictione primi. Nec obstat clausula quae hic ponit.

2 Et est ratio, quia tempus non datae literarum, sed praesentationis est considerandum, vt sup. e. c. capitulum. inf. de app. super eo. nam cum literae capitulo dirigantur, & eis incumbit dare canonicatum & praebendam, in iustum esset, quod ipsi litigarent non literis receptis, & ideo sic est intelligendum mandatum recipiatis eum in canonicum & assignetis ei primo vacaturam praebendam, subintelligendum estc lsc. quae vacaret post praesentationem literarum: Vnde si post datam literarum, & ante praesentationem earum vacasset praebenda, & alii data est authoritate illarum literarum sibi alia quae vacaret post praesent ationem literarum secundarum danda esset. arg. inf. de app. super eod. Item dicimus quod ratione praesentationis literarum hoc habet, quod si recipiatur alius in canonicum authoritate secundarum literarum, primus praefertur secundo, etiam recepto in canonicum in assecutione praebendae. ar. sup. e. capitulum. & si contradiceretur, malitia sua alicui prodesset. Item cum nihil sit, quod primo debeat imputari, quia solicitus fuit in prosecutione iuris sui, quare non praefertur secundo in eo, quod nulli quaesitum est adhuc, sed ad collationem partium eorum quibus fauendum non est, cum inique egerint praeferendo secundum in receptione, vel collatione canonicatus, quia licet sit canonicus, tamen nihil iuris habet in prebenda. Fatemur tamen. quod si praebendam ei dedissent, quod illa non posset ab eo qui iam ius habet aduocari. inf. de praeben. dilectus filius g.

Item dicimus, quod tanta est virtus praesentationis, quod si secundus impetrans rius praesentat secundas literas, in quibus continebatur, si pro alio non scripsimus, tamen praefertur in beneficio, quia sic est inclligendum, si pro alio non scripsimus qui literas praesentauit, & si in literis primis continebatur eadem clausula, non potest habere beneficium per illas literas, quia sic intelligendum est, si tempore praesentationis literarum pro alio non scripsimus.

Item dicimus, quod non sufficit praesentationem literarum fieri executoribe, nisi fiat collatori beneficii, quia non est executoris dare beneficium, sed tantum potest cogere ad dandum, sed si esset executor qui debet conferre, si pro alio scriptum non esset, primo vacaturam praebendam in vna ecclesia, & alius post impetrationem huius executoris, & praesentationem ei factam impetrat literas ad capitulum, & praesentet praeualebunt primae,, licet postea praesententur capitulo ea ratione: quia primae praeiudicant secundis. sup. e. caeterum. quia collatio huius praebendae ad executorem pertinet, ideo sunt sibi literae praesentandae, & non capitulo, sed si capitulum ignoranter contulisset secundo praebendam, tunc dic secundum quod not. inf. de elect. innotuit. Non autem credimus, quod licet per annum distulisset vti literis impetratis, quod propter hoc videtur renunciasse hic literis Papae, vel non prosequi.

Nec ob. sup. eo. plerunque. quia loquitur de literis impetratis in iudicijs vel causis. hic autem loquimur de literis beneficialibus, quae non pereunt secundis impetratis super eodem beneficio, & si prius praesentarentur secundae, vel etiam si multo tempore vti postponatur, & dicimus quod si ille, qui primo literas impetrauit aliquo predictorum modorum neglexit vti literis beneficialibus, literae secundae valent, nec impediuntur per primas, etiamsi in secundis contineatur clausula illa tantum, si pro alio non scripsimus, dummodo neglexerit vti primis, & non intelligitur pro eo scriptum, qui contrarium facit ei quod scriptum est.

Sed oppones: ergo tantum valet huiusmodi clausula, si pro alio scripsimus quantum si adiiciatur qui gratiam prosequatur, & hoc quidam dixerunt. Sed nos dicimus ad hoc valere hanc adiectionem, quia executor datus in secundis literis, vel etiam forte capitulum cui praescribitur per receptionem primi, & secundi praefiget terminum ei primo, qui praesentauit literas, vt si vult prosequi gratiam Papae, pro¬ sequatur, alioquin prosequatur secundus. ff. de adop. sicut. sed si esset ibi tantum, si pro alio non scripsimus, non valent literae secundae super eodem beneficio impetratae, licet non prosequeretur gratiam Papae. forte vel quia execratur litem non vult litigare in praesenti, sed expectat magis congruum tempus ad litigandum, vel expectat, quod illi ad quos pertinet electio propria voluntate sine coactione ipsum recipiant, & si non in prima vacatione, tamen in secunda vel tertia, vel vlteriori. Hoc tamen sic credimus, si nondum post praesentationem literarum vacauit aliqua praebenda, quia adhuc potest expectare & petere, vel si composuissent de secunda, vel vlteriori danda, sed si neutrum horum interuenisset non videtur, quod praetextu primarum literarum, secundus impediatur. Et etiam plus dicimus, quia si est ibi clausula quae ponitur in hac decre. quandoque secundus petat praebendam authoritate ipsarum literarum, & sciat primus nisi veniat & prosequatur prebendam authoritate priorum literarum, quod fit ei praeiudicium, si scit praebendam peti. quae primo loco ad eum pera tinet. inf. de reg. iur. quamuis. & ff. de reg. iur. sepe. & intantum fit ei praeiudicium quod nec aliam prebendam authori tate illarum petere poterit, quia de ea scriptum non est, & ideo idem diximus, si in secundis literis non contineatur, si pro alio non scripsimus, quia vtrobique videtur Papae intentio fuisse, quod de pluribus non grauetur.

(Prosequi) licet autem capitulum, vel Episcopus cui scribitur super receptione alterius possit se defendere contra petentem beneficium, quando primo pro alio scriptum est, vt hic. & sup. eo. capitulum. prudenter tamen faciet capitulum, si non vult subire laborem contradicendi, si omns recipiat in canonicos, quia nemini praeiudicatur, cum iuribus canoniae omns pariter possunt vti sine alicuius praeiudicio, licet de praebendae assignatione est vis, quia fieret in eius praeiudicium, & si ideo tunc dicunt quidam faciet sibi exhiberi vtrasque literas, & procedet secundum tenorem decre. sup. eo. cum contingat. & si non seruaret istam formam, incurreret periculum tem vult contradicere capitulum, vel Episcopus aut contradicet primo praesentanti literas, vel alijs post praesentantibus si vult contradicere primo, tunc ipse solus ad que pertinet receptio & collatio praebende se opponere potest, illi autem pro quibus primo scriptum est opponere se non possunt, quia non possunt dicere sibi, quia debet praeferre, quia primo praesentans, debet alii praeferri. sup. eo. capitulum.

Item de criminibus, vel alijs defectibus opponere non possunt, quia eorum non interest, vt not. inf. de accus: super his. sed si vult aliquis obiicere post primum praesentant suas literas, tunc quo ad impugnandum receptionem suam solum capitulum, vel Episcopus admittitur, quia non interest primo praesentanti literas, si primo secundus recipiatur quam ipse, quia in assecutione prabendae praecedet, licet primo receptus sit: vt not. inf. de praeben. relatum. si autet post praesentatas literas petat sibi assignari prebendam: tunc capitulum si habet primo praesentantem pro canonico recepto prudenter faciet, si se non misceat liti, sed sinat eos litigare, & acquiescat mandatis iudicis vtriusque partis, secundum tenorem decre. cum contingat. Si vero non habet pro canonico, tunc contradicat capitulum, vel Episcopus si vult, & si non vult contradicere, sed libenter assignat praebendam primo praesentanti, tunc si primus obtineat postea contra capitulum patietur poenam quae est. inf. de praeben. dilec. fil. g. quia malitiose egit, cum neutri debeat assignari beneficium, ex quo probabiliter poterat dubitari. sup. eo. cum contingat.

Nos tamen hoc, quod dictum est de procedendo secundum tenorem decre. sup. eo. cum contingat. non credimus, nisi vtrique executores mandarent, vel parati essent, vt ex tenore eius decre. colligitur & benedicimus, quia si ipse praesentans primo velit se opponere quod potest, quia sua interest, & pro suo iure appellare, vt 2. q. 6. non solent. & nisi de iure suo dicat fieri sibi praeiudicium. inf. de reg. iur. quamuis in hoccisct quod secundus pro quo lata est sententia obtinebit praebendam, sed si iustam causam haberet ignorantiae, primus etiam post latam sententiam pro secundo praesentantae, & etiam post quam sibi esset assignatum beneficium, daretur sibi in integrum restitutio, ex generali clausula. ff. ex quib. cau. in integ. & not inc. de procu. quaerelam. Contra capitulum aunt, si bona fide denegabat primo praesentantem recipere, nec malitiam adhibuit in assignatione praebendae facienda secundo nullam habebit pactionem, forte melius dicitur, quod habebit actionem contra capitulum, quia debuit sibi cauere, quod ille cui praebenda assignabatur, seruaret capi¬ tulum indemne. ff. de rei ven. is a quo. & l. sequ. ff. de peti. haere. l. pe.

7 Sed quaeritur, an receptus in canonicum per capitulum possit se opponere illi, qui petiit praebendam per literas Papae, vel canonicatum tantum, & dicunt quidam quod sic. Alijs videtur quod non, possint se opponere receptioni in canonicum, vel assignationi praebendae, quia non interest eorum, quia nullum ius habet in praebenda futura, & in canonicatu nullum fit ei praiudicium, sed contra literas bene possum opponere, quod non valent, quia non faciunt mentionem de sua receptione, quam si Papa sciuisset, non scripsisset pro eis, & si recepti a capitulo nullum habent ius certum in praebenda, nec aliquid petere possent ratione receptionis suae, vel prouisionis a capitulo factae. tamen ratione accessorii superior cum opportunitas se offert faciat assignari praebendam. inf. de praeben. relatum. inf. de conces. praeben. cum super quaestione.

Et Papa nunquam intendit dare literas praeiudiciales. ff. de vul. sub l. ex facto. & contra literas se opponere potest semper quousque alius recipiatur in canonicum, quia vsque tunc ex eis agit, & vtitur impetratis, sed ex quo receptus est, extunc receptus a capitulo, nihil potest proponere contra literas, quia non iuuabit se principaliter ex literis, sed ex reccptione sua, quia receptus est in canonicum, & si obiiciatur ei, quod non potest petere praebendam ex tali receptione, quia si contrarium diceretur aperiretur via vacaturis: Respon. quia ex receptione simplici capitulum non posset agere ad praebendam vacaturam, nec etiam vacantem certam. arg. oppo. ff. de contrahen. empt. l. vlti. §. vlti. & ad Treb. l. 1. §. si habes. C. de do. vel eris. cum suis concor. sed ex receptione quae est facta authoritate Papae, qui non impeditur concedere vacaturas secus. (Intentio) quod apparet ex appositione clausulae.

Caput 38

CAPVT XXXVIII. ITERIS APOSTOLICIS.

(Nisi alio) idem & si sit claufula, fi pro alio non scripsimus, non enim aliud intendit dominus Papa per clausulam istam, nisi vt ecclesia de plurium receptione non grauetur. sup. eod. man. (Monitorias) ar. ex solis monitorijs habet ius ad petendum. ad idem. sup. eo. capitulum. sed non est verum, licet illi prouidere teneantur. inf. de praeben. dilect. fi. g. nam nec ex monitorijs, nec ex praeceptorijs, nec executorijs, sed habet officium iudicis ad petendum beneficium secundum tenorem literarum Papae, si a Papa contulisset, tunc haberet ius in re.

Caput 39

CAPVT XXXIX. 1 alandatum ppeciale factum abbati, derogar enerali facto Episeopo

ABBATEM. (Qui prouideet.) Nec tamen adhuc proidit, vnde speciale mandatum abbati directum in suis ecclesijs: tamen praeiudicat generali mandato episcopi in omnibus ecclesijs. supr. eo. c. 1. & c. pastoralis. si autem iam prouidisset ei abbas in vna ecclesia, & postmodum alia vacaret, non video, quare episcopus non posset alii ibi prouidere in qua non esset alii prouisum, cum diuersae sint ecclesiae, nisi forte essent ecclesiae de mensa abbatis, vel nisi collatio pertineret ad abbatem, tunc enim cum omnes vno iure censeantur, si vni prouidit grauatus est abbas, vnde episcopus non potest alii prouidere

Et hoc intelligo verum, quando vult prouidere authoritate literarum impetratarum postquam prouisum est primo, nam si ante impetratae fuissent secus: vt no. supra, eo. man latum cogi. quando in literis non continetur per eccl. censu. compellatis verius credimus, quod non sit haec sufficiens ratio, imo nec vera, quod non possit episcopus cogere abbatem ad prouidendum illi de quo scriptum est episcopo, quia ex quo in literis continet, facias tali clerico prouideri, poterit quoslibet cogere ad prouidendum etiam si ibi non dicitur, per censuram ecclesiasticam cogas, sed illa est sufficiens ratio & vera, quia speciale mandatum factum abbati, derogat generali facto episcopo, vel quia clausula, si pro alio non scripsimus eximit eum a iurisdictione episcopi, & quod in ecclesijs illius abbatis illi prouidere non possit. (Prouidendi) quando in literis continetur authoritate nostra prouideas.

CAPVT X L. Non potest secundus deleg absoluere nisi elaotermino, priori assignato. 2 Absolutio secundorum iudicum tenet etiam ante terminum si partes consentiant. 1 Remissio excommunitati ad excommunica. torem locum babet in ordinarjis etiam si sit ab eis appelatum poit sententiam excommunicationis, 2 Debet excommunicatus absolui praestita cautione & iuramento priusquam cognoscatur de iniusta excommunicatione.

AB EXCOMMVNICATO. (Statuto) scilicet, quia iniuste, vel non praemissa monitione, vel non seruato ordine dicit se esse excommunicatum. (Obtentis) iste secundus non potest absoluere, nisi elapso termino assignato priori, & si absoluat non valet, quia iurisdictionem habet ex parte limitatam & formam certam. argu. supram, eo. cum dilec. nec etiam sufficit, si partes consentiant in eum, cum nihil attendatur forma solita, & etiam honor excommunicatoris, sed & si omnes, scilicet, partes & iudices consentiant, quod ante tempus absoluatur. tamen non valet absolutio, quia cum sub conditione sit tibi mandata absolutio, scilicet, si primus intra certum tempus non absoluit, quod secundus absoluat ante conditionem extantem, nulla sibi absolutio competit. ff. de verb. signi. cedere diem. repete tamen quod diximus. infra, de offi. dele. de, causis.

Quidam tamen bene fatentur, quod si excommunicator diceret ego non absoluam: vos absoluatis eum, si vultis, quad in hoc casu secundus potest eum absoluere etiam ante terminum, quia in manifestis non est locus coniecturis. ff. de verb. obli. continuus. §. cum ita. alii tamen dicunt, quod tenet absolutio secundorum iudicum etiam ante terminum si partes consentiant. primus autem post terminum assignatum potest absoluere, semper antequam pronunciet eum iniua ste excommunicatum, & etiam si partes velint, quod sic probetur, quia quandocunque ante absolutionem constet de iusta excommunicatione remittendum est ad excommunicatorem. Et sic apparet, quod apud primum etiam post terminum assignatum remanet iurisdictio, & sic habet super eum iurisdictionem in eo pro quo excommunicatus est, ex quo patitur se absolui, absolutio tenet. Item cumiudicia sint absolutoria, & nihil aliud hic petatur, nisi absolutio, & ille qui excommunicauit paratus sit absoluere audiendus est, & tenebit absolutio, & hoc habet locum, vbi per errorem omissa est absolutio antequam procederetur ad cognoscendum de iniustitia excommunicationis, nam si hoc petat absoluendus: vt not. in gl. veruntamen. (Ita) si contra statuta concilii generalis, id est, iniuste excommunicatus est, quid faciet hic excommunicans ad quem remittitur. Respon. si creditur se iuste excommunicasse non absoluat, sed ad alium mittat, quia postea ad eum remittetur pro mandatis recipiendis. infra, de offi. del. prudentiam misi. si vero non creditur se iuste excommunicasse prudenter facit, si absoluat eum.

(Obtentis) remissio ista excommunicati ad excommunicatorem habet locum in ordinarijs, etiamsi sit ab eis appellatum post sententiam excommunicationis. infra, de offi. ord. ad reprimendam. infra, de sen. excom. per tuas. in fi. in delegato autem ita dicendum si non fuit appellatum, nam si fuit appellatum & appellatio recipiatur, non habet iurisdictionem delegati. infra, de offi. dele. pastoralis. §. praeterea. & ideo non remittitur ad eum. Item si non fuit appellatum a delegato, & lata sit sententia diffinitiua per delegatum, intra annum remittendum est ad delegatum, sed post annum minime superiori ratione. Item infra, de offi. dele. quaerenti. sed sine vlla remissione delegans iuxta formam ecclesiae eum absoluet, cuius authoritate excommunicatus est, sed si subdelegatus excommunicauerit, & ab eo appelletur delegatus, primus tantum absoluere debet. infra, de offi. deleg. super quaestionum. §. porro. & §. vlti. si autem primus delegans absolueret, teneret absolutio. Item & si alii deleget absolutionem, & ipse delegatus absoluat, tenet absolutio. arg. contra. infra, de offi. ord. ex parte. infra, de sen. excom. cum pro causa. sed antequam primus deleget, vel deleg. secundo super absolutione absoluat, potest excipi, quod non absoluat, vel non procedat per tales literas veritate tacita impetratas. Si enim dixisset, quomodo delegatus est medius inter primum delegantem & subdelegantem, non habuisset literas nisi ad eum, scz. deleg. arg. praedictae decre. super. etiam ex causa potest legitime appellari, si autem absoluat, non praemissa appellatione tenet, licet non debet fieri, nec nocet, si postea appelletur, quia cum sententia excommunicationis non suspendatur per appellationem multo fortius absolutionis, quia promptiora sunt iura ad absoluendum, &c. ff. de acti. & obli. Arrianus.

Item omnis res, per quascunque causas contrahitur per easdem dissoluitur. infra, de reg. iur. c. 1. sed per solam sententiam fit quis excommunicatus: ergo & per solam absolutionem absolutus fit aliquis. Item sic actio iniuriarum tollitur pacto, ita & haec sententia absolutione. ff. de pac. l. si vnus. §. pacta. hoc autem posito, quod sit sublata & verum est non debet amplius excommunicari, nisi praemissa canonica monitione. infra, de sen. excom. sacro. & probata xausa. 2. q. 1. nemo. & nisi sint contumaces denouo. 11. q. 3. certum. ( Difficultate) iuramenti & cautionis mandatorij. infra, de restit. spo. literas. in fi. Quidam tamen & forte bene dicunt, quod iurare debet, ne disciplina ecclesiastica rumpatur. arg. 23. q. 3. excommunicatorum. inf. de eo qui dux. in ma. quam pol. per adul. significasti. & ita non est contra. infra, de iureiu. & si Christus. vbi sunt authoritates prohibentes iuramentum, sed supple non iurabit omnino, vel frustra, id est, sine causa, haec autem est praedicta causa quae est iusta. infra, tit. proximo, cum inter.

4 (Cognitio) veruntamen priusquam cognoscatur de iniusta excommunicatione, absoluetur praestita cautione & iuramento, & postea cognoscet solus de legatus de iustitia excommunicationis, scilicet, an excommunicator iuste, vel iniuste, vel ex ordine, vel ex animo, vel ex causa excommunicauerit.

Et hoc est verum, quando quaeritur de iniustitia excommunicationis excommunicatori poenam infligat, & tunc puniet iniuste excommunicantem. infra, de sent. excom. sacra. si vero inuenerit iustam excommunicationem remittet excommunicatum ad excommunicatorem, vt eius mandata recipiat. inf. de offi. deleg. prudentia, & attende cum dico quod statim debet absoluere, nisi obiiceretur, quod pro manifesta offensa est excommunicatus, vel quia non paret rei iudicatae: tunc enim debet praecedere emenda. infra, de ver. sig. ex parte. & cap. seq. De causa tamen principali eodem modo cognosceret, si est causa inter Episcopum & excommunicatum, & in literis sit apposita clausula consueta, scilicet audias, si quid fuerit quaestionis. nam nullus debet esse iudex in propria causa. C. ne quis in sua causa. l. 1. si vero cum alio causam haberet coram excommunicatore, aut est appellatum aut non. Si est appellatum eodem modo procedet inter partes, si in literis fit mentio de appellatione. vel eius cognitio causa demandatur, si vero sit appellatum, debet eum remittere ad Episcopum, qui de causa cognoscere coepit. ff. de iudi. de qua re. infra, de iureiurand. ad nostram. 2. nisi sit ibi praedicta clausula, si quid manserit questionis: Et quia perpetuata est eius iurisdictio per citationem. infra, de offic. delegat. gratum.

Sed obiicies quod nunquam habuisset literas, nisi dixisset contra statutum concilii generalis se excommunicatum fuisse, ergo si hoc falsum appareat, debet carere commodo literarum. sup. eod. super literis. Respondeo, hic illa regula fallit propter periculum excommunicationis & participationis, vnde statim absoluendus est. vt in decre. cum contingat. Item haec exceptio cum sit peremptoria non debet proponi contra literas. inf. de lit. contest. c. fin. & inf. de foro compe. ex parte.

Caput 41

CAPVT XLI. 1 Mentiri plus est, quam verum tacere.

SI PROPONENTE. Secus si non proponeret sed subiiceret, quia tunc crederent valere. Respondeo, quia plus est mentiri quam verum tacere. arg. sup. eo. postulasti. ( Fraudulenter) haec est causa, quare rescriptum non valet, scilicet, fraus. supra eod. super literis. & c. in nostra. vt de hac materia notauimus, nec potest de facili praetendere ignorantiam in proprio facto. ff. pro suo. l. fi. in fin. & notat. ff. mandat. l. item quaeritur.

Caput 42

CAPVT XLII. 1 Nunquid si quis aliquem conuenit personali actione coram aliquo iudice, possit eum coram alio iudice etiam ordinario super alia personali conuenire. Ordinariis iudicibus non debet subtrahi debitus honor. 3 Non licet reo actorem conuenire nisi sub actoris iudice.

QVIA NONNVLLI. Nomine hic tenetur crimine falsi, sicut & qui supposuit partum. ff. de fal. falsi nominis. & l. qui falsam. & sequens similiter. (Et qui eas) non valet, quod fit per has literas pro his quorum nomine sunt impetratae. (Nihil) de iud. cum quem. (Ad futuras tradunt,) id est, aliquos citari faciunt super controuersijs de nouo emergentibus, ac si literas ad eas traherent (ad futuras tradunt) & valet sententia in nouis negotijs, nisi excipiatur contra. supra eodem, significauit supra eod. eam te. ex tenore.

Pluribus) dixerunt quidam, ex quo aliquis conuenit aliquem personali actione coram aliquo iudice, coram alio iudice etiam ordinario super alia personali non potest eum conuenire, quia si reo qui fauorabilior est in iure. ff. de reg. iu. fauorabiliores. hoc non licet. C. de sen. & interloin Auth. & consequenter multo fortius, nec actori. ff. de re iud. non debet. Si actor conuenit aliquem super aliqua actione personali, licet super alia per aliud rescriptum coram alijs delegatis ipsum conuenire non possit, tamen coram ordinario ipsum poterit conuenire, & hoc vt honor non subtrahatur ordinarijs ipsis. nam reo istud non licebit, si velit reus reconuenire, quia non coram ordinario, scilicet, coram delegato istud facere debet: quod tamen credimus verum. nam bene potest actor reum conuenire sub diuersis iudicibus ordinarijs, vel ordinario & delegato alio, & super personalibus & realibus actionibus, & quod dicitur in praedicta. l. fauorabiliores. &c. intelligimus in eadem causa, & postquam incoepit causam. nam & hic vtraque causa, & coram vtroque iudice fauorabilior erit reus, quam actor: scilicet, incipiendo causam coram diuersis iudicibus fauorabilior non est, & sequeretur absurditas, quia coram delegato non posset, cum non sit ei commissum, nec coram ordinario, vt dicunt quidam.

Item debitus honor subtrahitur iudicibus ordinarijs, quod esse non debet. inf. de app. vt debitus. intelligo ergo decr. hanc quod si super personali actione conuenerit coram iudice delegato, & impetret literas ad alium delegatum contra eundem super alia actione personali carebit commodo literarum & condemnabitur in expensis, vt hic. secus si coram ordinario conueniat, cum hoc non inueniat prohibitum Si quaeras quare aliud sit in realibus? dicimus quod in realibus computantur dietae a diocesi vbi sunt res. supra eodem, dilect. filio. 1. vnde saepe contingeret, quod non possit sub vno delegato omnes reales intentare, & aliae etiam rationes assignari possent. Item alia ratio potest assignari quod actori licet coram pluribus ordinarijs conuenire, sed non reo, quia iura voluerunt subtrahere materiam malignandi reis, qui quasi offensi libenter se vindicarent etiam iniuste: sed hic de actore non praesumitur.

3 Reus) quamuis reo non liceat conuenire actorem, nisi sub actoris iudice, tamen malitiose facere potest, & potest repelli per exceptionem iudex rei, sed si non excipiatur ante litem contest. tenebit quod legitime coram eo fiet, dummodo alias iurisdictionem habeat. ff. de iudi. l. 1. & alii contradicunt. (Quomodo) sup. eo. super. si proponente. (Expensis) sup. eo. caeterum. (Condemnetur) nihilominus accusari poterit criminaliter de crimine stellionatus. ff. de cri. stel. per totum.

Caput 43

CAPVT XLIII.

CVM IN MVLTIS. in. ar. Idem videtur, quod si ibi ponitur clausula, & nonnulli homines, vel aliae consimiles cum eadem sit ibi ratio. idem etiam videtur, si dicit sibi damnum, vel iniuriam factam per homines alicuius loci, vel quia conueniet alios quasi vniuersitatem, & tunc loco vnius censetur, si in illo loco non est vniuersitas, non poterunt per illud rescriptum conueniri vltra 4. Idem videtur, si in literis dicitur: cites omnes illos, quos talis tibi nominauerit, sed si in literis dicitur, cites omnes, qui ei contradixerunt, vel qui eum molestarunt super tali re. dicunt quidam secus esse, sed nos non videmus, quare hoc dicant. in causa autem inquisitionis siue de crimine, siue de iure inquiratur, plures quam quatuor citari possunt, quia non trahuntur in iudicium, sed superior ex officio inquirit. ( Generalem) nam omnes expressi in literis conuenientur, & propter eos 4. (Vel quatuor) credimus tamen quod si super re indiuisibili, vel etiam in eo casu, in quo essent ad eosdem iudices remittendi literae impetrentur, quod etiam tunc plures quam quatuor poterunt per illas literas conueniri in iudicium. vt notat. supra eod. pastoralis. in gloss. quid si. Alii dicunt, quod licet ille, qui impetrat literas super certa re etiam indiuisibili, dicat alios sibi iniuriari: tamen per generalem clausulam non citabuntur, nisi quatuor.

Fatemur tamen, quod alii quorum in¬ terest, si volunt pro suo iure coram eodem iudice, quod admittendi sunt, vel etiam si coram alijs agere vellent, quod sunt ad eundem iudicem remittendi. inf. de reg. iur. cum semper. ff. de libe. cau. pariter. Citatorio) cuiuslibet illorum quatuor. nam si velles intelligere, quod tantum quando primum citat, debeat illos quatuor exprimere, non esset contra fraudem prouisum, quia primum citatorium potest multis esse occultum, & vocat hic primum citatorium, propter multa citatoria eiusdem personae facta, non tantum in principio causae, sed etiam in qualibet parte iudicij, & in illis citationibus sequentibus non est necesse ex primi illos quatuor.

Caput 44

CAPVT XLIIII. 1 Non possunt delegati causas minoribus subdelegare. 2 Non debet fieri commissio clericis plebium Lombardia. 3 In causis tractandis quae sint loca magna vel insignia. 4 Manifesta & notoria pro expressis haberi debent. Locus vbi causa agitur debet esse magnus & insignis.

PRAESENTI DECRETO. (Prouidendum) per haec verba dicunt quidam quod haec decre. non statuit ius, sed est prouisio quam Papa suis legatis & cancellarijs, imponit, & dicunt quod literae valent, & si in minoribus personis fiat commissio, potest contra eos excipi, quod per illas literas non procedatur, cum non sint de personis hic contentis. arg. ad hoc, quare hoc enim imputaretur vel iudicibus vel partibus, cum tantum delegantis sit eligere iudices, quibus committat, & non debet dare iudicem ad petitionem partium. ff. de iudi. obseruandum. Melius videtur quod possit contra tales iudices excipi, & ex talibus causis appellari, & alludit consuetudini Romani ecclesiae, vbi de facili cancellarius non dat iudicem ex officio suo, sed partes eos eligunt. Nam si certum esset, quod ex se cancellarius eos dedisset, non haberet contra eos locum exceptio vel appellatio, & videtur quod huic exceptioni possit renunciare tacite & expresse, quia in fauorem eorum introductum est, scilicet, ne coram vilibus personis partes & aduocati eorum stare cogantur. Item videtur, quod si Papa scribat alicui nominando eum magistrum, vel simplicem clericum, quod non habet locum exceptio, quia ex certa scientia videtur facere contra constitutionem.

In legato credo contra nisi partes consentirent. & hoc dicitur idem multo magis intelligo de legatis, scilicet, quod non possunt minoribus subdelegare causas, & non habet locum haec decre. in auditoribus. inf. de offi. dele. super. §. 1. Item ordinarii non comprehenduntur hac constitutione. (Dignitate) not. inf. de preben. de multa. Honorabilibus) sufficit quod ecclesiae sint cathedrales, non sufficit quod sint collegiatae, sicut sunt multae in Sicilia & Tuscia, nisi sint ita honorabiles, quod ibi sint clerici propter scientias, & mores, & diuitias honorandi. Quid enim si magni viri magnam causam agerent coram illiteratis & pannosis clericis, vere risui pateret. Quid dices de clericis plebium Lombardiae: Respondeo, non debent eis fieri commissiones, nisi sint alias honorabiliores, vt Modeciens. ecclesiae, & sancti Antonii, & sancti Dominici. In ciuitatibus) sufficit enim ciuitatem episcopalem esse, vt ibi causae agitentur, etiam si non sint magnae, & etiam si non habent peritos. Alii contra arg. pro his. quia cessat ibi causa huius constitutionis, quia non poterunt ibi habere aduocatos, nec alia necessaria, sed in alijs locis non episcopalibus necesse est, quod sint magnae, & quod habeant peritos, & propter hoc dicuntur insignes.

Copia) tam pro aduocatis quam pro assessoribus & consiliarijs: quae autem sint loca magna vel insignia: Vel ibi dicatur esse copia peritorum ad communem opinionem prouinciae recurrendum est. ff. de sup. le. Labeo. & arbitrio boni viri, id est, iudicis illius terrae, ad quem fit citatio relinquetur. ff. de verb. obli. continuus. & non arbitrio iudicis ciuitatis, qui in hoc potius pars censetur quam iudex, quia non praesumitur, quod contra factum suum sententiaret. C. de arbi. ne in arbitris, sed quid si locus ille alium haberet iudicem in temporalibus, & alium in spiritualibus. Respondeo, si ambo sunt praesentes simul amborum arbitrio diffiniendum est. Et idem si sint plures, dummodo omnes hi domini iidemque iudi. sint personae ecclesiasticae, quia ad secularem iudicem arbitrium non credimus eundum, & si non sint omnes praesentes, tantum praesentes procedant, & si omnes domini iidemque iudices essent absentes, vel certa ratione suspecti: tunc alii boni homines eligentur ad hoc, & si non possent hi concordare procederetur secundum tenorem consti. inf. de app. legitima, & procedent hi non seruato iuris ordine. Nobis magis placet, quod arbitrium boni viri dicitur, id est, iudicis qui de causa cognoscit: & sic loquitur. l. ff. de ver. obl. continuus. (Causae) delegatae (iudicibus) deleg. Impune) & si contra talem absentem procedatur quasi contra contumacem non tenet si notoria facti est executio eius, puta quia nulli est dubium, vel esse debet, quod locus ad quem citatur non est insignis: sed si dubia esset excusatio de facto: tunc debet ire & coram eo proponere de facto loci & peritorum vel huiusmodi: & si pars neget, debet requiri arbitrium boni viri, cui si pars citans stare noluerit, pars alia appellet & secure. & si pars alia quae allegat contra locum arbitrio stare nollet, iudex secure procedat, & si aliquis a bono viro dicit se grauatum super hoc: id est, a diffinitione hac, an sit locus insignis vel non: tunc non licet appellare: sicut nec in arbitris, ipsius enim arbitrium dicitur. ff. de verbo. obli. continuus. (Item quia modicum interest. ff. de ap. l. 1. vel dic, quod etiam sine requisitione boni viri, potest statim appellare ex his causis, scilicet, appello, ne procedas, quia non est locus iste aptus examinationi causarum, vel propter sui vilitatem, vel propter defectum iurisperitorum: iudex autem qui cognoscet de appellatione, si inuenit causam veram appellationis cassabit quicquid iudex fecit post appellationem. alioquin confirmabit. inf. de appel. interposita. in prin. appellatio autem nec in hoc casu, nec in precedenti est admittenda, nisi certum esset locum non esse aptum. ff. qui satisda. cog. si vero. §. 1. Sed quid si pars non vadat nec appellet, quia credit se tutum per hanc constitutionem vbi dicit, non paretur impune. Respond. tutius est ire, & defectum coram iudice exponere, sed si non vadat, & feratur sententia contra ipsum, vel missio in possessionem, vel excommunicatio non tenet, quae citatio nulla est. argum. ff. de arbit. si cum dies. §. si arbiter. Sed contra videtur, quod semper teneat, nisi in citatione exprimeret errorem, puta venias ad talem locum non insignem, sicut dicitur in sententia. 2. q. 6. § diffinitiua. in princ.

Sed respondeo & in sententia, & in citatione sufficere, si notorium est impedimentum, & haec notoria manifesta, pro expressis debent haberi. ff. qui satisda. cog. si vero. ff. de fer. l. 1. alii contra, Sed si non sit notorium, si non vadit, tenet excommunicatio, & missio in possessionem. ff. de. iud. si quis ex. inf. de ap. si duobus. nec facio vim, vtrum iudex sciuerit defectum loci, an ignorauit, sufficit enim in veritate esse, quod notorium est, ibi defectum loci esse, credimus tamen, quod expresse proprio verbo tacite litigando, in talibus locis possunt renunciare huic exceptioni: sed non eundo ad alia loca, vel non appellando, non videtur renunciare, vel tacite consentire, quod procedant, imo potius contradicere.

Item dicimus, quod licet iudex delegatus clericos peritos haberet qui iudici, & partibus possent sufficere pro consilijs, tamen in hoc casu impune non paretur, quia licet in vno termino habeat eos paratos, forte non habebit in alio, quia etiam consiliarii & aduocati non habent ibi propria domicilia, vel maiora salaria requirerent, & forte non poterit eosdem consiliarios & aduocatos in alio termino habere, quod est graue, & dispendiosum in singulis causis nouos aduocatos conducere, & secreta suae causae reuelare, cum boni iudicis sit sumptibus & laboribus partium parcere, nobis videtur, quod est necesse, quod locus vbi causa agi debet, sit magnus & insignis. ita quod qui vadunt illuc pro causa inueniant ibi hospitia & conductitia pro se, & euectionibus suis, & vbi inueniantur necessaria victualia pro communi praetio. Et ideo adiecit insignia, quia bene sunt alicubi loca magna, & tamen ibi praedicta non inueniuntur, neque conductitia, neque penalia, vel si inueniuntur, hoc fit cum magna difficultate, quia non sunt ad hoc consueti. possunt etiam haec inueniri in aliqua modica villa, & tamen non est idoneus locus, quia non est magnus, nec insignis. Esset enim ridiculum, quod causae tractarentur in tam vilibus locis, etiam si ibi esset copia peritorum, nec credimus necesse, quod ibi morentur periti, nec hoc dicit haec litera, sed sufficit quod ibi de vicinis locis possit haberi copia peritorum.

Caput 45

CAPVT XLV. 1 Oportet iudicantes in causa reali esse rebus vicinos. 2 Processus habitus absente altera parte non valet. 3 Graue est defendere quod expresse potest renunciari & non tacite.

DISPENDIA LITIVM. Personales literae confirmatoriae, & processus per eas habiti, non impediunt literas in communi forma impetra¬ tas, siue impetrentur ante confirmatorias, siue post inter easdem personas, quia conseruatores non habent cognitionem, nisi oriatur exceptione aduersarii: vt not. inf. de offi. dele. statuimus.

Item haec decre. non habet locum, quando appellatur a grauamine ante sententiam: tunc enim potest impetrare literas ad quoscunque vult, nam qua ratione debent impetrare ad iudicem appellationis, eadem ratione debent impetrare ad iudicem principalis causae, cum vni alijs non possint prohibere vti sua iurisdictione. infra, de ap. Romana. §. 1. hoc etiam ex eo apparet, quod si quis coram eodem iudice, contra eundem mouet plures personales actiones, & in vna appellauerit, & in alia non, nihilominus coram diuersis iudicibus prosequetur plures actiones personales contra eundem. Sed non est malum, quia non sunt ambae principales, & est necesse ad hoc, vt locum habeat haec decre. quod ambae sint principales, & non appellationis, & videtur quod haec decr. habet locum, non solum in literis apostolicis, sed etiam in alijs. Sed si aliquis coram conseruatoribus, vel alijs iudicibus non habentibus potestatem cognoscendi, de eo super quo traditur in iudicium conuenitur, nec propter hoc minus valet processus habitus per bonas literas, sed frustratorie trahens alias punietur.

In personalibus) secus in realibus, cum res aliquando oporteat subiici oculis, & ideo oportet vicinos esse rebus. ff. de censi. forma. infra, de lib. oblat. significantibus. (Qui vero contrarium) cum effectu, scilicet, vtendo pluribus literis, nam si vnis tantum vtatur, valebit processus habitus per eas.

Valeat) si fuerit exceptum. Vel dic quod etiam si reus non excipiat, tamen processus pro alterutro habitus per eas, non valebit, quia ambo scienter contra ius faciunt, & hoc videtur velle litera, & ita seruat curia Romana, quia litera dicit, quod processus habitus per eas non valeat, nec possunt renunciare tacite, scilicet, litigando coram eis: quia sic dicit litera quod processus eorum non valet, & sic videtur, quod loquatur, quando partibus praesentibus processerunt, si enim in absentia partium processissent: tunc nulla esset poena, quia cuiuscumque alterius iudicis processus, in absentia partium habitus teneret. Et est ratio, quia tunc, quia non viderentur renunciare, licet litigauerint, quia non praesumuntur scire has constitutiones, vel etiam si scirent, parcitur eis, quod non videantur renunciasse, quia forte verentur iudices, & timent ab eis appellari, vel eorum iudicium fugere expresse: tamen satis crederemus, quod possint renunciare, quia literas credimus valere, & per eas iurisdictionem dari. supra, c. caeterarum.

Alii contra & vere multum graue est defendere, quod expresse potest renunciari, & non tacite. Haec potest esse ratio, quia quando expresse renunciant, videntur nouam iurisdictionem dare quod possunt, quia iudices sunt per illas literas. ff. de iu. l. 1. si tacite non videntur renunciare, sed ex iurisdictione per illas literas datas procedere, quia non licet, & errant. Item propter verba praecedentia huius decret. Dicimus etiam, si pro reo haberetur processus, quod nullus est. Item detur per eadem verba, quod non valet processus habitus, nec per secundas literas, nec per primas. Dicunt autem quidam, quod semper recedere possunt ab his iudicibus vsque ad sententiam, post sententiam autem, a qua non est appellatum non, quia iam post sententiam cessat causa superius assignata, scilicet, quod timent iudices: ex tunc enim non oportet eos timere, quia functi sunt officio suo, & quia non possunt eis deterius facere, quia iam sententiam contra eos tulerunt, quia vere iudices sunt. Alii dicunt contrarium, scilicet, quod etiam sententia non valet, & magis concordant literae. (Nisi) quandiu autem de hac suspicione inquiritur, non procedent iudices rei recusantis, quia si aliquid dicitur, facile est cuilibet deludere huic constitutioni. (Simili) quia commodo impetrati carebit, & in expensis condemnabitur.

PrevBack to TopNext