Table of Contents
Commentaria super libros quinque decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine faciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 14 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 7
Titulus 7
Caput 1
CAPVT I. 1 Ecclesia Romanacaeteris omnibus praelata est a Deo. 1 Papadiciturimperium habere a Deo, imperator autem e pobrelo.
CVM EX ILLO PRIVIL. Tu es petrus, etc. vsque, tibi dabo claues regni coelorum, quo priuilegio Romanam ecclesiam cunctis ecclesijs praetulit, & ei ligandi atque soluendi potestatem contulit. 21. dist. in nouo. & c. quamuis. q. d. propter illud speciale priuilegium potestatem habet condendi canones, per quos maiores ecclesiae causae referantur ad eum.
2 Dominus noster) Imperator autem habet a populo Romano. insti. de iure nat. §. sed qui. arg. contra. C. quomodo opor. epi. in prin. col. 1. (canonica) 12. di. praeceptis (translationes) 7. q. 1. mutationes. & c. omnis qui. & c. & temporis qualitas. insr. e. inter corporalia (archiepiscopum) futurum vel animi destinatione (licuit) quantumlieuit habes supide elect. trasmissam. ee quod sieut.
Caput 2
CAPVT II. 1 Spirituale coniugium non humana, fed duina potestate dissoluitur 2 De matrimonio carnali ad pirituale valet erSums vt hic.
INTER CORPORALIA. (Destruuntur) sic in peculio. ff. de pecu. non statim & in possessione. ff. de acqui. pos possideri. §. in admittenda. (destruantur) quo ad exteriorem destructionem, quae fit per depositionem, cessionem, & similia, alias per peccatum facile destruuntur virtutes. 40. dist. sicut. 32. q. 1. cum renunciaturcsolus) 15. q. 7. episcopus solus (a Metropolitanis) 63. distinct. c. 1. 2. & 3. (condemnari) 3. q. 6. quamuis dudum (fortius) id est, dignius, nam alias cum maiori difficultate separatur carnale matrimonium. 22. q. 7. c. 1. infr. de iureiur. quemadmodum. nisi in hoc casu, infra, de conuer. coning. ex publico. quasi spirituale quod separatur per depositionem, cessionem, & alijs modis, vt hic, & superiori. c. (suo) id est, suis constitutionibus, vel vicariisui(praecipiens. ) 33. q. 2. quos. & c. antiqui.
Separetosua authoritate, non autem separat homo carnale matrimonium, cum episcopus, vel etiam archidiaconus per constitutiones Papae dissoluit, sed ipse Deus cuius authoritate factae sunt (remouetur) cum sit iusta ex causa. 24. q. 3. si quis non recte. 1. q. 7. necesse. & e. seq. (tua) scilicet, transsatio, cessio, depositio (constitutione) id est, potestatem dissoluendi matrimonia, non habet ex authoritate terrena, sed diuina. (dere linquere) 7. q. 1. mutationes. infra, de reg. & trans. licet (confirmationem) post consensum autem suum, ante confirmationem posset, cum habeat tenue ius. inf. de accu. super his. sup. de elec. cum inter ea. (eligentium) & mediantibus electoribus inter electum, & ecclesiam, siue populum sibi subditum(contractum) consummata tamen consecratione. inf. eo. licet. (nihil) quo ad veritatem matrimonii. Cum quis) non probat hoc esse, quod ob hoc contigit abesse. C. de proba. neqe. not. inf. de restit. spo. cum ad sedem. inf. de test. cum tu fil. 36. dist. quae ipsis.
2 Item, id est, sicut matrimonium carnale non potest dissolui, nisi authoritate Dei, vel vicarii eius, id est, per constitutiones ab eo factas, & in casibus ab eo concessis, sic non potest matrimonium spirituale separari, nisi authoritate Papae, & in casibus in constitutionibus ecclesiae contentis, vel Papaesde illo) inf. de ordi. ab episcopo, quae re. episcopatui. e. 1. selectorum) & ita quod statutum erat in episcopis, extenditur ad electos confirmatos, sic. ff. de iure do. si sponsam. C. qui po. in pig. l. fin. ff. de fun. do. lex lul. inf. de iureiur. quemadnio. (in canone) c. di. quoniam(quo ad quaedam) ea, scilicet, quae mysterium consecrationis desiderant. sup. de elec. transmissam. (inutilem) de poe. di. id est, scindite. ff. quod cuius. vni. l. 1. §. pe. ff. qui satis. cog. quoties. 12. q. 2. non liceat. (ad poenam.) ff. de excep. rei iu. euidenter. ff. de interdic. & rele. l. relegatorum. §. vlti. & l. seq. (& de transtatione) inf. de deci. ad audientiam. inf. e. licet: Cprohibitum) inf. eo. licet. ar. ff. de verb. obli. quisquis. ff. de arb. sed cum dies. §. plane. inf. de arbi. cum dilecta. inf. de deci. ad audientiam. inf. eo. licet inf. de priui. sane. & c. parentibus. ar. contra. inf. de causa pos. cum ecclesia. ff. de iudi. solemus. ff. de po. Lucius. supr. de rescri. cum adeo. & c. causam. inf. de offi. dele. praeterea. inf. de sen. excon. nuper. (maiores) 40. dist. homo Christianus. ff. de re mili. omne. §. q manet. (consensu ). 42. dist. quanto. sup. de elec. cum inter dile. (perdurante) forte non peccauerant postulantes in recipiendo episcopum. & ideo seruatur eius consensus, alias autem secus, vt inf. c. proxi. vel dic hoc seruari eis de gratia.
Caput 3
QVANIO. CQuos Deus. 32. q. 2. quos Deus. Cretinuit) supra, e. c. 1. & 2. (cui) 25. q. 1. contra statuta. 11. dist. ecclesiasticarunctranseat) 33. q. 4. est iniustac praecipimus) no. sententiam ferri in notorio non citata parte. de hoc not. inf. de coha. cle. & mulie. (illicite) consenti¬ endo eum habere episcopum, & recipiendo sine authoritate summi Pontificis. vt sup. eo. proxi. (suspendimus) id est, suspensos denunciamus. ar. sup. de elec. bonae me. Magun. melius placet quod per sententiam suspendatur. (non debebit. 21. q. 1. clericus. (nec illis) 7. q. 1. si quos episcopus. & est verum quod dicit haec decr. & illud. c. quando sine authoritate supioris transit causa illius, cuius erat prima ecclesia qua sua authoritate dimittere non potest. 7. q. 1. non oportet. c. si qui vero. quam etiam illius cuius ecclesia ad quam transit, quam oecupare non potest sua authoritate. sup. de elect, qualitet & hic. (spreuit ) dixerunt quidam. argument. huius decret. quod quia consentit electioni a modo ad aliam ecclesiam sine authoritate Papae transite non potest. argum. sup. de electi. cum inter. alii dicunt contra. argument. supr. eodem inter eorporalia.
Caput 4
CAPVT IIII. 1 Marionum diciur v re vduitu & simplex. 2 Licet sub aliquo ineligibili dipensetur, debet tamen postulari. 2 Nunquid persona illa dicatur eligibilis quae con sentire potesi. 2 cur verta priuilegi siue indulgentia non interpretatur Papa largissime.
LICET INTANTVMNon tamen propter hoc intelligas matrimonium habere partes, siue principium, medium & finem, cum sit res simplex & incorporea, vnde diuidi non potest, sed referas haec verba ad processum facti, & solennitatem & potestatem, quam consequitur per consirmationem, per consensum enim eligentium & electi, & confirmantis, quo ad substantiam, plenum est matrimonium, siue sacramentum substantiae, nihil enim adiicit consecratio. sup. eod. inter corporalia. Postulatio) hic enim quasi expressum, quod licet dispensetur cum aliquo ineligibili, tamen debet postulari.
Quod intelligunt quidam verum, vbi remanet impedimentum, sicut hic, vbi etiam post dispensationem remanet episcopus, quod impedit ne tranfire possit, sed si penitus tolleretur irregularitas, vel impedimentum, vt illegitimo, satis videtur, quod posset eligi. supr. de elec. cum Vintonien. Alii tamem dicunt contra, sed quicquid dicatur, hic est notabile, quod consentire potest postulationi de se factae, & superioretiam minor Papa poterit approbare postulationem, vt hic totum hoc colligitur. Est autem ea ratio, quare magis tollitur impedimentum in irregularitate quam in honore episcopali, vel alio modo, quia fauorabile est illud ita tolli, quod nihil remaneat, nec etiam vlla memoria, sed honor episcopalis, vere etiam bonum est, quod remaneat, sicut etiam dicitur in pacto, quod tollit ipso iure actionem ex delicto, sed non actionem ex contractu. Item videtur, quod ex quo consentire potest, quod eligi debet, quia ex eius arbitrio pendet initiare matrimonium.
Item ex hoc quod consentire potest, videtur quod persona sit eligibilis, & videatur quod tutius sit hunc eligere postulandum. sup. de elect. in causis, licet hoc iure niti videantur, tutius tamen est quod omnia per ipsum fiant, scilicet, quod antequam consentiat licentiam Papae habeat, & quod postuletur vt eligatur, nam & hoc sonare videtur litera indulgentiae, vbi dicit, dum tamen nihil obstet de ea, nam hoc cognoscere, scilicet, aliquid sibi obstet non est ipsius postulati, sed superioris, item cognitio debet praecedere adeptionem episcopatus, cum sit conditio, item quia turpius eiicitur etc. inf. de iureiur. quemadmodum. ergo per se sine superioris licentia consentire non potest.
Reseruasse) sed quare verba priuilegii non interpretantur large. inf. de verb. sig. olime Respondeo, quia forma verborum non patitur. inf. de priui. porro. Item quia p tale priuilegium noluit peruertere consuetas examinationes postulationum. C. de inoffic. test. si quando. Sed quaero quam vtilitatem consequatur per istam interpretationem, cum potius sit interpretandum vt res valeat, quam quod pereat. inf. de verb. sig. Abbatem. ff. de reb. dub. quoties. ad idem. ff. ad muni. l. 1. ff. de leg. 1. si quando. ff. commo. in commodato. §. pe. Respon. ideo attenuat vires huius priuilegii, quia per ambitionem fuit obtentum. 1. quaestio. 1. principatus. C. de sena. com. l. 1. si enim contra ius aliquid obtinetur, praesumitur esse ambitiose obtentum. ff. de mino. l. tertia. in princ. Vel hoc est ideo, quia est dispensatio, vnde est restringenda. inf. de consan. & affi. quod dilecto. & no. de hoc. sup. de rescrip. causam. vel dic, quod super examinatione, non dabitur ei aliqua indulgentia, sicut ex verbis indulgentiae colligitur, sed in hoc valet ei indulgentia, si vocetur per postulationem, vel ad maiorem dignitatem, potest consentire per mutuum eius consensum, & eligentium initiatur spirituale coniugium, quod non esset si indulgentiam non haberet. sup. eo. inter. in fi. Et dicimus, quod eo praestante consensum secundae, vacat prima de iure. sup. c. proxi. inf. de conces. praeben. non vac. literas. nisi seruaret formam indulgentiae, tunc enim non vacaret, nisi post tres menses intra quos debet confirmari & consecrari. argum. c. dist. c. 1. sup. de elect. cum in cunctis. honores enim gradatim sunt deferendi. ff. de mu. & hono. & gradatim. 93. dis. legimus (examinata) examinatio ista fiet extra iudicium, sicut cum mandatur alicui, quod prouideat, si est idoneus: nam propter hanc clausulam non credimus, quod sit necessarium, quod huiusmodi iudices vel executores debeant aliquem vocare ad sciendum, si velit dicere illum pro quo scribitur non esse idoneum, vt not. inf. de conces. ec. non vac. proposuit. licet tam illi authoritate delegati cum hac clausula, si est idoneus procedunt quam qui ordinant semper antequam prouideant de aliquo beneficio examinare debeant, an sit idoneus necne, vt not. sup. de postu. capi. 1.