Titulus 40

CAPVT I.

TAM ET REX NABVCHODONO. (Proauus) . ff. eo. si appellatum. §. libellorum.

CAPVT II.

NAM ET EGO. Dicit Salomon (Quare) verba. Aug. (fratrem) prius enim alium filium habuit de Bersabeae, qui mortuus fuit (quia illae) hic vult dicere: quia ita cito mortuus est, quod nec etiam ei nomen impositum est, nec natus videtur.

CAPVT III.

VOD DICITVE ANTEQVAM.

CAPVT IIII. OSEPHI NON COSNOVIT.

CAPVT V. INTELLIGENTIA. (Res) idest, intellectus. ff. de supell. lega. labeo. 31. q. 1. quomodo. ff. de rebus dubijs. in ambi. 22. quaeftio. 3. Hu.

CAPVT VI.

NIHIIL OBSTAT.

CAPVT VII.

AD ROPTEREA (Si proliam) c de fun. instr. & instr. lega. cum delanionis. §. cum fundum.

CAPVT VIII.

QVAMVIS OMNES. (Quendam) specialiter. q. d. quamuis omnes, qui praesunt, rite vocentur praepositi praepositura tamen, est nomen specialis dignitatis.

CAPVT IX. 1 Faemina in testamentis & criminalibus testis esse nequid.

FORVS )Forum) his partibus consistit iudicium, tanquam ab ordinantibus, nam negotia partium leges aduocatoum, & iudicia iudicum ad ordinatum forum (quo venit) hic vult dicere, causa dicitur a casu, vnde venit causa, sicut de venditione, oritur causa inter emptorem & venditorem (enim) supple causa(vocatur) quid sit iudicium. ( negotium) quid sit negotium (lis autem) quid sit lisciurgium) quid sit iurgium(causa) quid sit causa. (argu.) quid sit argu. (probatio) quid sit probatio (in omni) quae personae quaeruntur in iudicio (iudex) quid sit iudex (accusator) quid sit accusator (reus) quid sit reus (testis) quid sit testis (testes autem) quae considerentur in testibus (non foemina) in testamentis enim & criminalibus causis testis esse non potest. institu. de testamentis. § testest e. qec. episcopi. 33. quaestione. 2. mulierem.

CAPVT X. ACTVM. (Scriptura) quia saepe fit cum scriptura. sed & fine ea tenet.

CAPVT XI.

IVS DICTVM EST.

CAPVT XII.

CAVSA CARP (Licitis) de hoc notatur. 3. de decimis. ex transmissa. 3 de sententia excommunica. cum volun. glo. not. eleemo.

CAPVT XIII.

VAESIVIT. F. T.

CAPVT XIIII. 2 (u per in terpretatrone fertur semtentia.

IN HIS QVAE AMBIGVITATEM. (Partis) non tamen credimus lit. conte. necessariam. ( diffinimus) no. sententiam ferri super interpretatione.

CAPVT XV. 1 Priuilegia recipiunt in dubiis intellectum secundum intentionem concedentis. & quandoqu fit interpretatio secundum propriam verbo. signi. in num. 2. Quae nomine praebendae veniant.

2 In dubis priuilegiorum returrendum est ad intentionem concedentis. & c. seq.

OLIM TIBI. (Et manualia) scilicet, quae quotidie dantur, vt pro exequijs mortuorum, & huiusmodi. ( Moliuntur) volebant enim nomine praebende, quae tantum praesentibus datur, ea tantum intelligere, quae in victu consistunt, & male. Comprehendit enim, & ea quae vestitus sunt, dummodo tantum residentibus dentur (interpretanda) de hoc not. I. eo. causam. de dona. per tuas. & c. cum dilectus.

(Intellectum) priuilegia enim in dubijs recipiunt intellectum secundum intentionem concedentis. . e. dilecto. 3. de rescrip. mandatum, & c. seq. ff. de re. iur. Neratius. & ita quod non trahantur ad iniquitatem, vel grauamen alterius. ff. de vulg. sub. facto. & debes scire quod vbi dans priuilegium, respondet de intentione sua, non est necesse partibus praesentib fieri, vt hic: & facit praeiudicium partibus talis interpretatio, & ad eam obseruandam coguntur, vt. 3. e. ex parte vestra. & haec proprie declaratio dicitur. ff. de test. haeredes. §. 1. & hoc in priui. sed si sententiam ferat, vel aliquid aliud de iure faciat, non est sua interpretatio: quia functus est suo officio. 3. de offic. deleg. c. ex literis.

2 Item quandoque fit interpretatio, secundum propriam verborum significationem, secundum quod habes fere per totum hunc titu. & in. ff. & C. & haec interpretatio fit, & non praesentibus partibus, & extra iudicium, nec per talem interpretationem coguntur partes ad seruandam interpretationem, nec eis praeiudicat. & est ea ratio: quia leges, & verba legis, & vltimarum voluntatum, & contractuum, & priuileg. recipiunt quandoque interpretationem a consuetudine. contra verbi propriam significationem. vt ff. de le. si de interpre. & l. seq. & l. minime. & l. ergo. & haec interpretatio tantum ad principem pertinere videtur, & ideo semper remanet eis saluum ius suum, nec fit ei praeiudicium per talem interpretationem. Potest autem & haec interpretatio fieri partibus praesentibus, & tunc praeiudicatur partibus: vt no. 3. eo. c. proxi. arg. ad. q. ff. quis ord. in bo. pos. ser. l. 2. §. 1. & 2. melius credimus, quod quaelibet interpretatio obsit partibus, quo ad hoc, quod seruet interpretationes Papae, nisi in alio iure iuuentur. I. eo. venerabilis. S. de deci. & multi. & de offi. or. duo. Est autem alia interpretatio cuiuslibet iudicisclicet quando iudex interpretatur verbum legis, vel contractus, in causa, quae coram eo vertitur. 3. de post. c. 1. ff. de leg. non possunt. & hoc debet fieri, partibus praesentibus, & praehabita copia defendendi vtrique parti. 3. eo. venerabilis. 30. q. 5. iudicantem. & ideo, ad ea quae inter pretata sunt, coguntur partes. & haec vera sunt, in interpretationibus. Modificatio autem priuilegij, non debet fieri, nisi partibus praesentibus, & etiam consentientibus. 5. de dec. nuper. quamuis si nollet consentire eis inuitis dans priuileg. posset illud modificare ex iusta causa. ar. 5. de excessi. praela. c. 2. & not. 3. vt ec. bene. vt nostrum. in fi. nec contradicit decre. 3. de deci. ex parte, quia ibi non fuerunt modificata priuilegia, illis qui habeant: sed ille Papa magis moderata priuile. dabat de nouo monachis, quam sui antecessores fecerant. Istae autem modificationes non fiunt lit. pen. nec fiunt, nisi petente eo, cuius interest. supra, vt lit. pen. delictis. supra, de test. causam. interpretationes nes autem fiunt, sine lite, & lite pendente, & petente eo, cuius nihil interest: vt habes hic, & in multis iuribus hic allegat. supra, de senten. excommuni. inter alia. supra, de si. per tuas. vbi satis apparet, non esse responsum illis, quorum intererat Potest autem ea ratio esse, quare non seruatur ordo iuris in interpretationibus, quia est notorium de iure. Dicitur enim sic interpretanda verba iuris, vel priuilegia, vel contractus, vel testamenti, & ex aduerso contra. cum ergo ius hoc diffiniat, & non sit necesse probatiofacti, nec fiat praeiudicium partibus: vt. 5. dictum est, non seruabitur ordo iuris, vt not. 5. de consue. cum inter vos (interpretanda) ad expositionem istius decr. optime. facit. 5. de praeben. dilectus filius. in glo. illa sed nonne.

CAPVT XVI.

CVM IN PARTIBVS. (Ex his verbis) arg. sumpto a contrario sensu, dicebant isti priuilegiati, quod si non esset generale interdictum, puta, regnum, vel prouinciam, quod licebat eis more solito, scilicet, apertis ianuis, & alta voce, celebrare diuina.

CAPVT XVII.

CVM TIBI. (Indultum) haec decreta. non habet locum vbi quis habet ascendentes, vel descendentes, vel etiam collaterales consanguineos, tunc enim consanguinei tantum succedent. 12. quaestio. vlti. cap. vlti. & quaestio. 3. c. 1. item si nullos consanguineos habet, non habet locum haec decret. quia succedit ecclesia. 12. quaestio. 3. quicunque. supra, de succes. ab inter. c. 1. item non habet locum, vbi deputauit certam personam, per quam bona eius dispensarentur: quia tunc ille dispensabit, non alius. supra, de test. tua. in Authen. de eccle. titu. §. si quis. C. de episcopi. & cle. nulli. Potest ergo habere locum, vbi bona sua in pias causas erogari praecepit, nec designauit personam, per quam haec fierent, vel designatur, sed negligentem. in his enim casibus licet per episcopum dioc. fieri debeant, vt in l. praealle. tamen de speciali gratia Papa hic alijs indulgere potest, quamuis hoc alijs non indulgeat, sed tantum episcopo, cui scribitur, & non est haec specialis gratia, sed ius commune, vel forte est specialis gratia: quia archi. & alii habebant de consuetudine.

CAPVT XVIII. 1 Ecclesia varias habet interpretationes, & multipliciter intelligitur.

CVM CLERICI. In praelatione constitui & alii si est consuetudo. (Fidelis) hoc iuramentum obtinet tantum ius obedientiae, vel fidelitatis, vel homagij, quod pro spiritualibus non est praestandum. supra, de si. ex delic. infr. c. proxi. cap. fin. hoc autem iuramentum pro spiritualibus praestabatur, & ideo communiter tenentur hoc iuramento non tantum episcopo, sed etiam capitulo, spiritualia enim iura, non sunt diuisa inter episcopum & capitulum. vnde de consensu capituli facere debet, & si aliqui laici, vel clerici iurarent episcopo fidelitatem, pro aliquibus temporalibus quae episcopus habet segregata a capitulo, nullatenus teneretur capitulo, vel econuerso. supra, de rescrip. edoceri. (Capitulum) nota. per eccle. hic intelligi capitulum maioris ecclesiae. 63. dist S. 2. 10. quaestio. vlti. antiquos. quandoque autem intelligitur tantum episcopus. 7. quaestio. 2. scire quandoque viri ecclesiastici. 63. dist. c. 1. quandoque quaelibet ecclesia. 3. de test. relatum. supr. de vsu. cum super. quandoque congregatio fidelium. de consecra. dist. 1. ecclesia.

CAPVT XIX.

QVAE RENTI. ccircumstantijs) supra, de offi. deleg. sane pasto. 50. distinct. contumaces.

CAPVTT XX. 1 Sylua quae sit. 2 Piufeim denoudlibu eaterdimvrutom ad futura. 3 Cum vtraqu pars probauit intentionem suam, qui testes praeferentur. 4 Nouale dicitur etiam ager infructuosus: reditus fructueosies

QVID PER NOVALE Quis locus dicatur nouale quaere extra, eo. veniens. §. illum. (Anno) . ff. de ver. sig. vlua. §. nouale. quandoque dicitur sylua, que rumpitur. ff. de ter. amo. l. vlt. ff. de peti. haere. vtiles (extirpatis) 5. e. c. 1. (de nouo) id est, post priui. impetratum. arg. §. de priui. dudum. vel etiam ante, vt ibi not. vel alias. vt no. in glo. hic posita. no quod. scilicet.

(Memoria) not. quod haec probatio non incumbit priuilegiato, si non sit in possessione, & qui agit petitorio, etiam debet probare, quod ab eo tempore, quo habuit, priuilegia, facta sunt noualia, extenditur enim tantum priuilegium ad futura noualia: cum ille sit sanus intellectus priuilegii, vbi nil vel parum partibus praeiudicet, vt not. supra, eod. olim. alii aliter dicunt, vt not. supra, de priui. dudum. sed si expresse vellet dicere, quod etiam da anterioribus noualibus haberet, mihi videtur, quod illa appellaret noualia, quae a 10. ann. citra, culta fuerunt: tanto enim tempore adducitur consuetudo, & seruitus continua. ff. si serui. ven. si quis. C. de seruitu. l. 2. & fi. Item oportet eum probare, quod ante tempus illud. 10. an. nouum. in quo coepit modo coli, tanto tempore fuit incultum, quod non extat memoria, quod culpa fuerat, & debent sic dicere testes, vt quidam dicunt, licet nobis non placet.

Nos vidimus, quod haec possessio fuit inculta. 40. an. ad minus, & postea adiicient de vlteriori tempore, hoc modo, nos etiam non audiuimus, nec vidimus quando culta fuerit, haec possessio. Nec vidimus, vel audiuimus eos qui viderint, vel audiuerint quando praedicta possessio culta fuerit, vel melius debent dicere omnium esse opinionem a, vel communem, se non vidisse, vel audiuisse eos, qui viderint, vel audiuerint, cum culta fuit haec possessio. ff. de probationibus. si arbiter.

Sed dices, ergo hoc eodem modo probatio legem datam a Moyse & schisma Chorae, Datham, & Abiron, argumentum. 7. quaestione. 1. denique. sed si hoc dicitur. multae absurditates & impietates, nedum de alijs, sed & de Christo probari possunt, & idcirco non est ita late accipiendum, sed sic restringendum est, non vidimus eos qui viderint, & hoc leue est, nec eos vidimus, qui audiuerint suo tempore factum, id est, communi opinione habebatur, quod possessio, de qua agitur, non colebatur, sed lupis, & transeuntibus bestijs, vel paludibus patebat, si autem velles adiicere non vidimus, nec audiuimus illos, qui viderint vel audiuerint suo tempore. vel etiam ante tempus eorum factum, male intelligeres, & praedictae absurdita tes & multae aliae sequerentur. Sed ex aduerlo, scilicet, ex parte negantis decimas, & negantis nouale, potest probari contrarium, scilicet, per testes, qui sic dicunt, non audiuimus dicentes, quod audiuerant eos, qui audiuerant alios, dicentes possessionem, de qua agitur, cultam fuisse suo tempore. in communi opinione habebatur, & non dubitabatur, eam esse cultam. ff. de aqua plu. arcen. in sumin princ. & §. fin.

Sed quaeres, si suam opinionem vtraque pars probabit, qui testes alijs praeferentur ? Respondeo, cum testes secundum ea, quae dicimus, debeant dicere communem opinionem esse, possessionem cultam, vel non cultam, illi testes praeferentur, qui meliores sunt, & verisimiliora dicunt. 4. quaestione. 3. in princ. sed si testes dicerent non esse communem opinionem, quod culta esset. hic praeualent pauci testes, asserentes communem opinionem, quod culta fuisset, multis, qui negarent communem opinionem: quia negantis ete. 6. quaestio. 5. actor. ad hoc facit. supra, de proba. tertio. Non autem sufficit, ab vno audiuisse, sed a pluribus. supra, de testi. licet. & valet haec praescriptio in seruitutibus & iuribus quae nec continuam vel quasi continuam causam habent, de quibus not. supra, de praescrip. de quarta. & non habet locum haec probatio, nisi vbi habetur expressum in iure, quod debet habere praescriptionem cuius, non extat memoria (tali) scilicet, agro 4inculto. (De quo) quia potest esse, quod fuit incultus: sed non infructuosus, & de eius fructibus, ecclesia percipiebat decimas, & sic apparet, quod dicitur nouale, quia de infructuoso fit fructuosus: & non quia de inculto factus est cultus. Vel dic, & melius, quod etiam si erant aliqua nemora, vel pascua, quae primo aliquem fructum ferebant, sed modicum: puta, modicam herbam, & pauca ligna, & si post, de eisdem nemoribus fiat terra culta, bene habebit inde decimas, ille qui priuilegiatus est super decimis noualium, etiam si parochialis ecclesia primo habebat illas paucas decimas, quae colligebantur de pascuis &, nemoribus: sed si prius parochialis ecclesia magnas decimas inde haberet: tunc ad eas non extenderetur priuilegium, & sic expresse videtur velle litera huius decret. (d. quo) istam decre. expone vt diximus supra, de priuil.c. vltimo.

CAPVT XXII.

VENERABILI. (Protectios ne) id est, gubernatione, & quod sibi de temporalibus: Respondet, & hoc ipsum factum fuit, de speciali authoritate papae. (suis) episcopi (de canonicis) sanctae crucis (suo) episcopi. (priuilegii) forte priuilegium impetrauerat monasterium lanctae crucis, quod in monasterio de Arga. ad eum spectante, posset priorem instituere de fratribus suis, quod non impetrasset, si dixisset quod episcopus episcopalia iura ibi haberet, cum inter episcopalia iura sit institutio prioris. 3. de offi. or. conquerente. 3. de capel. mo. c. 1. Itenim eodem priuilegio continebatur, salua debita reuerentia matrici ecclesiae, quod verbum malitiose interpretatur appellantes maiorem ecclesiam non episeopalem, sed Romanam.

CAPVT XXIII. 1 Potest Papa iniariam manifestam vindiare 2 Qegliter sit procedendum cum de rebus vel iuribus agitur. cumagitur de potestate Papae, vel desententiis eius, quis cognoscat. 4 Quindo quis absquoe aliqua monitione excommunicari valeat S perioriuudiei reluquitur het cognitio, o. ex iusta causa quia fuerit excomunicatiss.

EX PARTE. (Latro) id est, satis factio, vel emenda, de latrone damnato, vel recte ho. mo culpa rei mortuus petitur. ff. de ver. obl. si seruum. §. vlt. condemnatio autem non fiet, nisi in aestimatione. arg. contra. 3. de ac. qualiter. 2. sed illud obtinet, vbi bene potest ferri sententia secundum petitionem, alioquin potest aliquando a petitione diuertere, vt in iudicio finium reg. ff. fi. reg. l. 2. & 3. (de parendo) coram ordi. iudice. ficut ex debito tenebatur, vel coram canonicis Carnot. quod ex superabundanti erat. Vel dic, quod erat de mero iure, cum delictum commissum esset in terra iurisdictionis canonicorum (offerret) coramor. iu. vt. 5. (Fecerunt) sed dices, nonne hoc ipso, quod sententiam tulerat in causa sua, iniusta erat. C. ne quis in causa su. l. 1. 4. q. 4. c. 1. Respon. prosequamur hic materiam a remotloriibus, si iniuria manifesta sit Papa potest eam vindicare. 23. q. 4. Guilisarius. & c. se. & potest etiam, si est occulta, facere inquiri de ea. sup. si quis imper. ma. l. 1. sed si a inferiori e praelato fiat iniuria, vel verberibus, vel contumelijs: si est manifesta iniuria, videtur quod similiter posset eam in subditos vindicare, scilicet, excommunicando & deponendo. argu. 2. q. 2. si quis. & 2. de offi. or. irrefra. & in praealle. c. Quili. si autem est occulta offensa, non vindicabit eam: sed poterit eum apud superiorem accusare, vel denunciare, & non punire. C. ne quis in causa sua ius sibi di. l. 1. 5. de offi. dele. statuimus. nam in praecedenti casu cum offensa sit notoria, probatione non eget. 2. q. 1. manifesta. 5. de appella. cum sit Romana. nec ibi necessaria sit sententia, super crimine, vel iniuria, quae notoria est, non est hic iudex in causa sua, sed executor poenae qui bene potest quis esse in sua causa: quia recusari non potest. sup. de ap. nouit. hoc modo videtur dicendum, fi agitur de iniurijs.

2 Sed si agitur de rebus, vel iuribus, tunc sic est procedendum: quia, si Papa contra alium, vel alius contra eum mouet quaestionem, super rebus, vel iuribus aliquibus eligantur arbitri vtrinque, vt iudicium procedat sine suspicione. arg. 11. q. 1. si clerlcus. 3. q. 5. qui suspecti. & licet sit hone. stum, non negamus tamen, quin alicui possit causas huiusmodi delegare. arg. ad hoc: quia imperator causas suas, & imperij, facit tractari pe procuratores fuos, qui sunt ab eo dati iudices, licet ipsi sint ordinarii, C. vbi cau. fi. per totum. C. si aduer. fi. l. 1. & 2. sed non video rationem, quare vitetur suspicio, si sunt ordinarij, & non vitet, si sint dele. cum vtrique sint ab eo dati, Imo procu. tanquam magis familiares magis debent haberi fuspecti, & sic obtinet de consuetudine, quod Papa huiusmodi causas delegat alijs. Si autem aliquis vellet Papae crimen obiicere, de hoc nullus potest cognoscere. 9. q. 3. facta aliorum, nisi de haeresi. 40. dist. si 3Papa. Item quando de potestate eius agitur, vel de sententijs eius, nullus, nisi ipse solus cognoscit. 9. quaestione. 3. isti sunt nemo. & c. se. si autem episcopus, vel alius inferior praelatus agat de iuribus, vel rebus suis, vel contra eum agitur, coram competenti iudice hoc agi debet. C. si a non compe. iu. per totum. 11. quaestione. 1. si clericus. & si ipse praelatus super suis iuribus iudicat, vel arbitretur, non valet. C. ne quis in sua causa. l. 1. C. de arbi. l. penul. nisi notorium esset, quod aliquis iniuriose iura alicuius praelati occuparet, vel retineret: nam tunc, licet non possit cognoscere, nec debeat: quia notorium est. 2. quaestio. 1 manifesta. Tamen hune notorium sacrilegum, monitione praemissa, excommunicare potest, & alias punire. 2. quaestione. 7. si quis ega. & c. si quis, licet, si dum monetur, vel alias dicit conuentus, ego non sum de iurisdictione tua, ego enim sum a te exemptus, vel non debeo tibi iura haec, puta decimas, vel mortuaria, vel huiusmodi: tunc praelatus debet ei dicere, quod si super hoc habet priuilegium, vel instrumentum, quod illud estendat, si illud ostenderit: non debet vlterius praelate iudicare e, vtrum sit verum, vel falsum priuilegium, vel an ei derogatum sit, sed debet supersedere, & coram superiore agere de iure suo, quia non est res notoria, sed iam probabili negatione facta est res dubia. C. qui ad lib. procla. non licet. l. 3. & ideo excommunicari non potest, nisi causa probetur coram superiore. 2. quaestione. 1. nemo. & si excommunicauit, quasi iniuste excommunicans, punietur, & sententia sine difficultate relaxabitur. supra, de sent. excommuni. sacro. etiam si in veritate esset subditus, & etiam iura denegata debentur, sed si esset exemptus, sententia pronuncietur nulla, sed iste, siue sit exemptus siue non, fiue dubitet, prudenter faciet, si appellaret, postquam priuilegium exhibuerit, ne vlterius contra eum procedat, & sic non tenebit, quicquid post fecerit. supra, de appel. ad audi. & valet haec appellatio etiam a futuro grauamine, quia est extra iudicium. vt not. supra, de appel. consuluit. si autem non ostendit priuilegium, sed dicat se habere priuilegium, vel instrumenta alibi, vel testes, vel probationes alias, tunc si id, quod petitur a praelato, notorium est deberi de iure vel de facto, vt quia petit decimas suae parochiae, poterit eum excommunicare, non obstante improbabili negatione, quae non facit rem dubiam, dato tamen prius sibi aliquo termino ad probandum de iure suo, quia si contrarium diceretur, facile esset cuique iurisdictionem fraudare, sed superior iudex excommunicato petenti absolutionem ad cautelam dabit praestita cautione de parendo ecclesiae mandatis, & praestita absolutione, quaeret quare non dedit de. cimas, vel aliud quod notum est de de iure deberi, & si probauerit iustam causam denegationis, absoluet eum a praeceptis, & si non probauerit, condemnabit eum, nam praesumptio in hoc casu transfert in eum onus probationis, vt alias no. sup. de praesump. illud & qui illud negat, quod de iure debetur, illud probare debet. ff. de proba. ab ea. & quia notorium iuris est, sufficit hunc ordinem seruari, sicut apparet in praeall. l. quae alium ordinem seruari non praecepit, nisi quod probet. arg. ad hoc. quia non seruatur ordo iuris in notorio facti, nec in notorio iuris.

Sed dices nonne idte praelatus in omnem casum debeat cognoscere, an sua esset iurisdictio, & an falsum esset priuilegium, & an esset exemptus? supra, de rescriptis. super literis. ff. de iu. si quis exRespon. quia tunc habet locum quod iudex debet cognoscere, an sit iudex, quando inter partes contenditur de hoc, quod vnus dicit iudici, vos estis iudex, & rescriptum est verum. & alius dicit contrarium, quia tunc non iudicat in propria causa, sed in aliena. ff. quando appellan. sit. l. 1. §. in propria. Sed secus best quando iudex prosequitur suam causam, qualis est in superioribus casibus. Vtrum autem exemptus sit, vel non, vel vtrum priuilegium sit verum, vel falsum, vel aliquid aliud quod tangat principalem causam, de his cognoscere non debet, quia esset ino dex in causa sua, quod esse non debet. Priuilegium autem de quo haec decret. loquitur restringi debet, vt illi tantum authoritate eius excommunicari possint, qui notorie contra ecclesiam deliquerunt. argumen. supra, de officio delegati. statuimus. stulte autem faceret episcopus, si in illo casu vbi sibi exhibetur priuilegium peteret arbitros, nec est de iure quod petat, quia illud. c. si clericus. loquitur quando praelatus vult conuenire subditum. Sed hic nunquam praelatus debet se constituere actorem, sed reum qui fauorabilior est, & tanquam reus debet sub eo iudice conueniri exempti autem, si notoria est exemptio, non tenentur comparere. ff. qui satisda. co. si nota. & ff. de fer. I. 1 Si vero dubium est compareant allegaturi priuilegium, & recedant. ff. de iudi. si quis excommuni. & tutius est si appellatur vt dictum est, & si non comparent, teneret sententia excommuni, vel alia multa ex ea sola causa, quod non apparet allegaturus priuilegium. argumen. praeall. l. si quis ex. (cautio.) Item si excommunicatus sit pre sola contumacia, dummodo constet contumacia, non absoluetur contumax, nisi prius refusis expensis & alio interesse. quia & tunc potest dici manifesta offensa (priuilegium) quod continetur in priuilegio de iure communi est, sed ad hoc valet, quia solet plus timeri. vt. 23. distin. quanquam. (congrua) haec sunt verba, quae dubitationem recipiebant, nam canoni: ci dicebant congruam satisfactionem emendationem damni, vel iniuriae aestimationem, sed comitissa dicebat congruam satisfactionem si praestaret cautionem de iudieio sisti, hanc autem dubitationem dominus Papa soluit hic.

4 (Iuri) de hoc no. supra, de sen. exconm. solet. idem est si in aliquo negotio sit contumax. VERbl GRATIA: quia non vadit ad consilium. 5. qon. 2. praesenti. 18. dist. si episcopus. & c. se. idem est si non prosequatur aceusationem coeptam. 4. qom. 5. c. 1. in fi. & idem dico, si praeciperet quid aliud, quod ad officium eius pertinet.7. quaestio. 1 quia frater. Idem si praecipiat alicui specialiter, quod non faciat furtum, vel fornicationem cum aliqua specialiter & non obediat, hic excommunicari potest sine alia monitione facienda super emendatione criminis perpetrati, quia vere contumax est, quae sola sufficit ad iustificandam excommunicationem. 11. quaestio. 3. certum. Idem dicunt quidam, etiam si generaliter, vel simpliciter moneat aliquem super fornicatione, quod non eredo, quia sicut pro contumacia de expresso crimine debet excomuncari, sic de expresso erimine moneri. arg. 2. q. 1. nemo. c. 3. de sen. ex. cum medicina. (offensa) sup. & contumacia, nam pro solo crimine non est quis excomunicandus, si velit se corrigere. 11. q. 3. nemo. 45. di. sed illud. 24. q. 3. tam sacerdos, & quod dicit in offensa, idem intelligitur in quolibet crimine. 5. de sen. excom. graue. 3. de offi. dele. ex literis. 24. q. §. pessimam. 18. q. 4. presbyterorum. 11. qon. 4. excellentissimus (manifesta) quae offensa manifesta dicatur in c. proxi. dicitur. (sufficiens) plus placet quod not. 5. de cen. cum venera.

(Si vero dubia) id est si iudex superior dubitabit, an sit notoria, vel non, tunc statim absoluat eum, nisi aduersarius offerat se probaturum, quod inferior iudex excomuncauit eum pro manifesta offensa. inf. c. proxi. 5. de rescript. ab excommuni. in fi. vbi dicitur, quod superiori iudici relinquitur haec cognitio, an ex iusta causa fuerit excommunicatus, nec vnquam potuit esse iusta, nisi excoicatori esset notoria, vel per confessionem, vel per probationem, vel per euidentiam facti. 5. e. c. prox. quia si iudici constaret quod pro dubia offensa esset excommunicatus ab inferiori iudice, tunc sine vlla cautione statim absolueret eum quod constaret, quod sententia esset iniusta, quae non debet ferri in dubijs, sed tantum causa probata. 2. quaestio. 1. nemo. & c. nomen. 23. dist. habuisse. nisi forte non vt iudex, sed vt pars tulisset sententiam, quia tunc etiam pro offensa non notoria, dummodo postea appareat vera potest quis excommunicati: vt not. supra, de cens. cum venerabilis.

CAPVT XXIIII. 1 Si quis per probarionem velit facere manifaes stam iniuriam aduersarii, audiendus est antequam absoluatur aduersarius. 2 Menifeste offensa qualiter cognostatur, bae es hic exemplificatum Quomodo dicatur periculum imminere manraex si quis absolui differatur.

CVM OLIM. (Dum ansim). q. d. dum vnam quaestionem soluimus, in grauiorem incidimus, soluimus enim verbum, quod erat in priuilegio. s. quod nemini liceat, etc. illud interpretantes de excommunicatis pro manifesta offensa, vtin susperiori. c. sed ex illa selutione difficilioris quaestionis nodus est intricatus. s. quae offensa dicatur manifesta (proponentibus) & male (iudici) male dicimt, quia in qualibet causa manifesta iniuria dicitur, quam iudex iudicat manifestam, nisi ab eius diffinitione appelletur, quia ratione iurisdictionis suae, licet ei praeiudicium facere partibus per suam interpretationem. supra. de postul. ad hoc. ff. de iusti. & iur. l. fi. (sibi) qui tulit sententiam excommunicationis, vel parti pro quo lata est.

(Per confessionem) vel per sententiam, a qua non est appellatum. supra, de coha. cle. c. vestra. & c. tua. (vel probationem). hic bene colligitur, quod si quis per probationem velit facere manifestam iniuriam aduersarij, quod est audiendus antequam absoluatur aduersarius, vel dic, quod si excommunicato eo tempore, quo petit absolutionem, obiicitur quod excommunicatus fuit pro offensa, quam modo ostendit, & vult ostendere manifestam per probationes, quod non potest, nec debet eius absolutio propter hoc differri, nisi probet quod per probationes, vel alio modo factum, pro quo eum excommunicauit, fuit notum ex¬ communicatori, antequam excommunicaretur, quia aliter esset iniusta sententia, quae lata esset, non probata causa excommunicationis, & ideo sine difficultate absoluendus est. 3. de sen. ex sacro. §. 1. 2. q. 1. nemo. sed si vellet ostendere per probationes, quae receptae fuerunt ab excommunicatore, antequam excommunicaretur offensam esse manifestam, vel veram, bene audiretur in impediendo absolutionem, vel dic quando quis excommunicat vt pars, vel vt exequens officium suum, sufficit si post sententiam excommunicationis probatur iusta causa.

2 (Aut euidentia) non habita differentia, an non fuerit iudic. parti in alijs sufficit enim factum esse notum: vt no. 5. de coha. cle. & mu. tua. Istam autem materiam, vt plenius intelligamus, ponamus in terminis.

CASVS.

Parmensis episcopus pro rapina, quam fecit praepositus Archid. excommunicauit praepositum. Praepositus ab episcopo petit absolutionem, & conqueritur de iniuria excomunicatione, praepositus autem dicit nul. lam iniuriam se fecisse, nedum manifestam, & addit cum negatione mea sit res dubia. C. de inge. ma. & l. 3. peto & recepta sufficienti cautione de satisfaciendo, si ap¬. paruerit me pro manifesta offensa excommu nicatum absolui, & maxime quia & si constaret me iuste excommunicatum, tamen cum cautione deberem absolui. supra, de sent. excommunicat. per tuas. in prin. & multo fortius si dubitatur, supra, de sent. excommunic. sacro. §. verum. Econtra respondet Archid. quod quamuis negatione res facta sit dubia iudici, a quo modo petitur absolutio, ei tamen qui excommunicauit nota fuit tantum attendendum est, nam & econuerso si coram iudiee a quo petitur absolutio probaretur manifesta offensa, nisi probata esset coram excommunicatore, esset iniusta excommunicatio. 2. quaestio. 1. nemo. supra, de senten. ex sacro. cum ergo me offeram probaturum manifestam offensam exconmunicatori illatam, sum admittendus.

Nec etiam ob. quod dicit, quod si etiam constaret de iusta excommunicatione, deberet absolui cum cautione, quod falsum est: vt in fi. decre. per tuas. imo etiam si sit dubium, vbi non est appellatum. supra eodem §. 1. nisi periculum immineret, satis crederem absoluendum. Nec ob. eod. decre. sacro. §. verum. quae non loquitur, quando alius vult reuocare sententiam alterius, sed ipse idem cognoscens errorem suum, Imo quod plus est, si constaret de iniusta excommunicatione, videtur quod sit mit tendus ad excommunicatorem, vt eum sine difficultate absoluat. argumentum. supra, de rescrip. ab excommunicato. supra, de sent. excom. per tuas. supra. 1. sed illa intelligigimus, vbi est dubium, vbi autem est certum, vel quod ordinem omisit, vel causa non fuit probata, absoluitur a superiore, 2. quaestio. 1. nemo. Item & praepositus dicit aut seruatus est ordo iuris, & tunc si non appellaui, non est dubium notatiam offensam per sententiam. supra, de coha. cle. & mu. tua. Aut non fuit seruatus, & sic superior reuocabit sine aliquibus probationibus. 2. quaestio. 1. nemo. & sic nunquam videntur locum habere posse probationes Archid. Nec est differentia hic, an sit appellatum, nec net Archid. respon. probationes suas locum habere, quando episcopus tulit sententiam ordine iuris non seruato, quia factum erat notorium. Praepositus autem respondit sic, sed & tune aliquis ordo est necessarius. scet citatio & sententia super satisfactione officij. 2. quaestio. 1. Deus. supra, de diuor. porro. & tunc demum quando nollet satis facere secundum sententiam excommunicandus. 11. quaestio. 4. nemo. Archidi. respondet monitionem esse necessariam. supra, de senten. excom. sacro. quae non potest esse sine citatione & mandato, cum dicit praecipio, vt emendes rapinam, quam fecisti Archid. quod mandatum, tenet vim sententiae in notorijs. Diximus ergo probationem Archid. super eo quod effensa sit manifesta, siue per probationem, siue per confessionem, siue per euidentiam facti tunc locum haberet, cum dicit monitionem praemissam, quia manifesta offensa fuit, quando in praepositum excommunicationis sententia lata fuit.

Idem dicimus, si pro manifesta offensa commissa in ipsum episcopum monitione praemissa, excommunicationis sententiam protulisset, vt hic. & superiori. decre. nisi periculum esset in mora, si absolutio differretur. supra, de sent. excom. munic. sacro. & supra, de sent. excommunicatio per tuas. intelligo enim periculum morae imminere, si excommunicator multum distet, siue prolixum terminum ad probandum manifestam offensam requrat. imo plus videtur quod si exconmmunicatus non appellauit super causa, pro qua fuit exconmunicatus, quod decaetero non potest petere absolutionem, quasi non sit promanifesta causa excommunicatus, quia per sententiam factum est notorium, vt hic. (Causam). supra, de vo. & vo. re. ex multa. & de bapt. & eius effe. maiores. §. verum. (probationem) ad expositionem istius loci multum facit. supra, titu. proxim. solet glos. quae incipit super eo. etc. versic. item not. quod probatio.

CAPVT XXV. 1 Recipiendus est talis libellus, peto talem electionem confirmari, vel inffrmari, pro cui us declaratione multa hic habentur. Consuetudo non tantum tempore, introducitur, sed etiam consensus tacitus vel expressus m ea requiritur. Actio confessoria, & negatoria quando habeat locum. 2 Hae actiones confes & nega. competunt etiam possessori eius iure quod petit. 3 Actio in factum ex re iudi. dabitur in haeredem ex turbatione defuncti contra quem fuit lataesententia, sed non dabitur es turbatione haeredis. 4 Si in priuilegio vel alio restripto sae mentio consuetudimnas, vel priuil. necese est illud exhiberi. puleatie priulesr qulier faridebaat & missiue. pereunte monaserio, perit priuilecuum.

ABBATE. ( Consuetud) . hic videtur talem libellum recipiendum, peto talem electionem confirmari, vel infirmari, quia secundum leg. contra consuetudinem facta est, arg. sup. de consue. cum dilec. supra, de causa pos. cum ecclesia. 1§. q. vlt. c. vlt. ff. conm. prae. venditor. ff. de aqua plu. ar. l. 1. §. vlti. 9. q. 3. conquestus. 64. dist. quia licet enim tenpus non sit modus inducendae obligationis. ff. de ac. & obli. l. obligationum: tamem secus est in consuetudine, vbi non requiritur tantum tempus, sed etiam consensus est necessarius tacitus vel expressus eius, qui tangitur ex consuetudine: vt no. 5. de consue. c. 1. ex consensu tacito, vel expresso obligationes nascuntur. ff. de pact. l. 1. 2. 3. & 4. ad hoc facit. C. de agri. litibus. Dicimus enim pro iuribus non competere negatoria, vel confessoria, quae tantum competit pro seruitutibus & vsufru. sed debete agi, quia ad agentem pertinet de iure. supra, de causa pos. cum ecclesia, vel consuetudine, vt hic, vel constitutione: supra, de consuetu. cum dilectus. vel ex pr iuilegio. 63. disti. Adrianus. & c. seq. Et hoc potest dici, quia confessoria & negatoria, quae competit quasi confessoria domino, vel quasi domino rei vel ecclesiae, vel potius procuratori & custodi ecclesiae, qui potest nomine ecclesiae agere, cuius quaeritur in illa ecclesia, qualis est praelatus illius ecclesiae. ff. si serui. ven. l. 2. & praelatum intelligo quemcunque legitimum ministrum, etiam si sit conuentus. qui habet bona discreta, & competit contra possessorem rei, id est ecclesiae, vbi dico me ius habere. ff. si vsusfru. pe. l. vlt. §. vtrum, vel quasi possessorem, qualis est qui dolo desiit possidere, vel si liti se obtulit. ff. si vsusfruc. pe. l. vltima, & qui non patitur me vti possessione iure mihi debito, sicut in interdicto vti possidetis dicimus, nam qua ratione facit, quominus possideam, eadem & ipse possidere videtur. ff. si ser. vendi. loci. §. si quis mihi. & 30. dist. si quis. datur etiam confessoria in rebus non spiritualibus etiam non creditor ff. de remis. I. 1. Item Iulianus. & superficiario. ff. de superfici. l. 1. §. vlti. & vsufru. ff. si vsusfru. pe. l. 1. 1. respon. & datur contra superficiarium agri debentis seruitutem. ff. si ager. vec. l. 1. §. vlt. quasi autem negatoria competit eis, de quibus dicimus competere, & competit quasi confes. contra illum, qui possidet, vel qui tenet ecclesiam, vel rem nomine eius, cuius ius possidet, vel etiam si quis tantum nomine suo possideat, vt nomine alicuius ecclesiae contra eum danda est hic quasi negatoria, vt si agam contra aliquem, qui est in possessione Archidia. nego tibi esse ius exercendi iura archidia. in diocesi mea, vel in tali archidiaconatu, qui ad me pertinet principaliter, vel directe, puta quia sum episcopus, a quo idem Archidi. tenetur & recipitur. argumen. eius quod dicitur in vsufru. qui naturaliter possidet fundum vsufructuarium. ff. de acquir. posses. naturaliter, & tamen contra eum competit negatoria. ff. si vsufructu. pe. l. 4. §. antepe. & vlti. & competit haec quasi confes. archidi. Item & episcopo, a quo tenetur archidi. ea. ratione, quia est praelatus, & quae est principalis ecclesiae, directa domina iuris archidiaconalis & archidiaco. qui haec iura tenet ab episcopo, est vtilis dominus, & ita vttique praelato competit actio nomine eeclesiae directa, quasi confes. archiepis. nomine suo vti. quasi confes. quemad. & hoc competit domino & vasallo. argumentum. ff. si ager. vecti. l. 1. §. vlti. Item & ea ratione no. quia ad eum pertinet ordinatio omnium ecclesiarum. 10. quaestio. 1. decretum. 10. qo6. 7. omnes. Item quia praeordinator est in cunctis. licet in singulis singuli suam habeant ordinationem. 25. dist. perlectis. & inde est, quod potest agere pro singulis ecclesijs sibi subditis. supra, de suc. ab inte. c. vlt. 10. quaestio. 2. c. vlt. Et hac praedicta ratione. s. quia quasi nega. & quasi confes. competit tantum ratione dominii, vel quasi, videtur dicendum, quod si aliquis est in possessione alicuius ecclesiae, non audietur contra alium, si velit ei imponi filentium, vel si dicat, quod nullum ius habet in ecclesia, nisi dicat se ius habere in ecclesia, sicut etiam in rei vendicatione non auditur, sed dicat se habuisse possessionem, nisi dicat se dominum vel quasi, fed talis possessor potest vti possessoris iudicijs, puta interdicto vti pos. & consimilibus, sed si alius agit contra possesorem neg. vel confes. tunc bene potest excipere non est ei ius petendi, vel non habes ius in ecclesia, & obtinebit possessor. ff. de rei ven. fun. ff. si vsufruc. pe. vti.

2 Item not. quod hae actiones confes. & neg. competunm etiam possessori eis iure quod petit, licet secus sit in corporialibus, quorum vendicatio nunquam competit possessori. sup. de ali. iud. mutan. cau. fac. c. 2. ff. si ser. ven. si forte. §. sciendum. &. l. loci. insti. de ac. §. contra quoque. & contra quemlibet impedimentum datur, vt supra ostensum est. Et hoc ideo est, quia si episcopus petit iura episcopalia ab aliquo abbate, vel quouis alio, nihilominus potest vti eodem abbate iuribus episcopali. bus, puta excommunicare & huiusmodi facere, sed si episcopus peteret abbatem, quasi suum subditum, & suum clericum de iure canonico, id est, vt in omnibus teneatur ei, in quibus abbas subditus episcopo ei teneri debet secundum canones, in hoc casu credo, quod abbas in omnibus aget, sicut liber, & in possessione libertatis erit abbas. argumentum. C. de lib. causa licet. & C. de asser. tol. l. fin. in hoc casu, proprie episcopus dicitur intentare praeiudicialem, & sic interim pendente hac quaestione, non poterit episcopus illum abbatem, nec excommunicare, nec aliter procedere contra eum, quia fieret prae¬ iudicium principali quaestioni, qua petit eum in subditum, licet hoc dictum sit in gl. quae incipit: hic videtur, quod confessoria datur contra eum, qui non patitur alium, vti iure suo. argumentum. supra, de praescript. veniens. 3. de deci. dudum. tamen sententia non dabitur tantum contra perturbantem iurac lset vt cesset a perturbatione, sed etiam dabitur reo. lscet adiudicabit seruitutem. vel aliud ius petitum actori. ff. de neg. ge. qui neg. §. fin. & antequam feratur in eum sententia, non sufficiet actorem probare se possedisse, nisi & probaret sibi ius petitum deberi. ff. si usufruct. pe. vti frui. ff. si. ser. ven. l. 1. tamen persentiam sic rei datae non fiet praeiudicium, quin contra hunc vincentem agere possit, nisi coniunctio causae hoc facit. ff. si ser. ven. loci. §. si fundus.

Item nec mandabitur sententia executioni contra alium, sed ad interesse tenebitur agens, vt diximus supra. de ali. iu. mu. causa. c. 1. Melius dicitur, quod non adiudicabitur seruitus actori, quia nec pes tita fuit, sed tantum adiudicabitur sic, cum talis actor probauerit sibi deberi seruitutem in tali fundo, praecipimus reo, quod eum non molestet, Sed contra. Item alias eum obtinuisset, si nihil de proprietate probasset, & interdicto vti pos. tantum egisset, in quo non oportuisset eum probare de iure seruitutis, sed de possessione tantum, & respon. quod multum plus obtinet, quando egit de confessoria, quam quando egit de possessione per interdictum, quia quando egit confessoria, etiam haeres eius compescetur a turbatione eo iure quo egit actor, quia de iure actum est, & non de peccato, quod dicitur commisisse quia actorem turbet in possessione per interdictum, sed quando agit interdicto, haeres non compescetur per praedictam sententiam a turbatione, ratio diuersitatis est, quia quando succumbit in confes. de iure debet cauere, quod nec per se, nec per suecessores suos impediet eum vti iure suo, sed quando agitur vti pos. non iniungitur reo, nisi quod non turbet actorem super possessione sua. Item quans do agitur confessoria etiam si actor non possideret, licet tantum ius haberet, reus autem possideret iuste, sed in veritate ius non haberet, tamen sententia fertur pro actore, & etiam mandabitur executioni. supra, de causa possessio. adulter. sed si ageretur interdicto, quantumcun¬ que ius habetet actor, si non possideret, & reus possideret, pro reo feretur sententia, & sic etiam est multa alia dissimilia inuenire.

Sed oppones, nonne actio infactum ex re iud. datur in haeredem, ergo si iudicatum est in interdicto, quod aliquis non turbet, ergo & haeres per hanc sententiam compescetur. Respon. bene actio in fadtum ex re iud. dabitur in haeredem ex turbatione defuncti, contra quem fuit lata sententia, sed non dabitur ex turbatione haeredis, quia forte iuste turbat, vtpote qui non vi, nec clam, nec precario possidebat ab ad. nersario. Item haeres non tenetur ex delicto defuncti. Item licet confessoria & nega. non competant, nisi domino, vel possessori, qui habet ius in re vt creditori & superficiario, tamen ille qui agit vt dominus praedictis actionibus est in possessione, non oportet quod probet dominium, quia non cogitur dicere titulum suae possessionis. C. de pet. haere. cogi. arg. op. ff. de lib. causa liberis. §. fi. & l. igitur. §. 1. ff. de inge. l. fi. quae optime dicunt. C. de lib. causa. eam quae. sed si dominus contra vsufructuarium intendat nega. tunc omnibus modis oportet, quod probet se dominum. ff. si vsufruc. pe. vti. in princ. Sed illud est ea ratior ne, quia vsufructuarius possidet naturaliter. ff. de acquir. pos. naturaliter. Sed contra. ff. de proba. l. 2. & l. vlterius. C. de proba. actor. vbi dicitur, quod actori incum. bit probatio, sed illud intelligitur cum alterum plus altero non creditur, vel praesumitur. argumentum. supra, vt eccles. be. c. 1. & si postea euincitur res, cui adiudicata est seruitus a possessore, pro quo prolata fuit sententia, ille cui modo res est adiudicata, non potest agere, nec excipere ex sententia lata pro possessore. Alii tamen dicunt, quod si agens confessoria, vel nega. esset in possessione seruitutis, vel libertatis, tunc non est necesse, quod probet se dominum ipsius rei, cui seruitus petitur vel negatur, sed si non est in possessione, tunc oportet eum probare dominium ipsius rei: vt not. Axo. ff. si ser. ven. sicut. §. sed si quaeritur. quod tamen non dicit, hoc primum dictum magis placet. In hac autem confes. & nego. veniunt res ipsa & cautio. ff. si ser. ven. horum. & etiam fruct. & damna quae post lit. conte. acciderunt. Item & ea quae praecesserunt, sed debent specialiter peti. ff. si ser. ven. loci. §. 2. & l. sicut. argumentum. ff. vti pos. si duo. §. fi. (eligerent) not. seruitutem imponi, vt aliquid fiat. ff. si ser. ven. & si forte. §. 2. argum. contra. ff. de ser. quot.

3 (Robur) hic bene probatur, quod intendebat introducere seruitutem, quia alium de electione impugnabant, Aliter enim non introduceretur seruitus. ff. quem ad. ser. ami. l. vlti. ff. de iti. ac. pri. l. vlti. ff. quemadmo. ser. amit. si quis alia. §. ficut ius haere. §. item iuli. ciudicium) licet pro bono pacis etiam extra iudicium haec fierent: tamen quia intendebant suo iure vti, quod ex contradictione apparet, consuetudo introducitur. Nec credimus haberi pro obtento contradicto iudicio, licet arbitri iudicauerint, quia sententia eorum nec nomem sententiae habere meretur. C. de arbi. I. 1. Item quia non sunt tales, qui possint introducere consuetudinem, vt princeps, vel iudices eius, sed licet non valeat tanquam obtentum contradicto iudicio, valet tamem, quia sic obtentum est in praeualente contradictione, instit. de iure na. §. ex non seripte (ad personale) . scet concedimus.

4 (Impersonale) . sct consistere. (Si mos argumentum. quod si in priuilegio, vel alio rescripto fit mentio consuetudinis vel priuilegij, necesse est illud exhiberi. c. dist. contra morem. 76. dist. ieiunium. 19. di. nonne. 20. quaestio. 2. sancimus. in Authen. vt spon. lar. §. & hoc quoque. argum. contra. 19. dist. si romanorum. in Authen. vt fra. si. §. 1. C. de do. donatio. ff. de do. ex hac scriptura. ff. de admi. tuto. chirographis. So. in publicis instrumentis non est necesse exhiberi illud, de quo facit mentionem, in priuatis secus. Alii dicunt, quod si in priuilegio contineatur totus tenor instrumenti, non est necesse exhiberi, alias sic, sed hoc non valet, cum posset esse falsitas in bulla. supra, de priuilegio. cum olim. Tertii dicunt probabilius, quod si priuilegium est publicatum authoritate iudicis, non est necesse exhibere principale, alias secus. C. de test. publica. Qualiter autem facienda sit publicatio. not. supra, de testi. Albericus. quantumcunque autem fiat publicatio legitime, alius audietur volens probare falsitatem, si illud exhiberi petit, nisi sit amissum sine culpa sua. supra, de fide instrum. inter di lec. C. de fide instru. l. vlt. (Rectior) rectissimum autem est, quod subrogatio abbatis sine vlla contradictione & dubitatione, sit apud monasterium sancti ber. seo in modo & qualitate, secundum quam debet fieri subrogatio valet consuetudo & mos anti¬ quus. argum. 3. de resti. spo. pisanis. (Non debeat.) 4. dist. erit (valere). ff. ad munici. l. 1. in fi. ff. de vsu & ha. diuus. in prin. ff. de re. du. quoti. ff. de serui. si quas. 17. q. 4. q. 12. q. 2. si quos. & c. quia. (Euicino) quia Calixtus proximus fuit Paschali, & quia ex certa scientia mutauit verba, ideo bene allegabat monasterium sancti Ber. si autem hoc non esset, non intelligerem secundum priuilegium, esse interpretationem prioris, sed illud praesumerem p falsi suggestionem impetratum. Quidam tamen dicunt, quod de iure videtur Paschalis priuilegium interpretandum, vt electio esset conuentus sancti Sil. & confirmatio abbatis sancti Ber. argu. 3. de consue. cum dilec. alii contra, (Adiudicauimus) haec sententia iusta fuit, quia consuetudo talis erat & praescripta. 3. de consue. cum dilec. & c. vlt. Item fuit iusta propter interpretationem Calixti ex certa scientia facta, & cum causae cognitione, ex priuilegio, aut Paschalis: licet possit habere confirmationem, non tamen habuisset hoc ius, vt de eo tantum assumeretur abbas, vt quidam dicunt. Alii contra. (donec) ar. priuilegium, perire pereunte monasterio. ar. 16. q. 7. hoc scripsimus. 25. q. 2. §. vlt. in fi. Hoc autem intelligo si pereat & non reaedificetur, reaedificatio enimidem priui. habet. ar. s. de elec. quia dili. Item distinguo inter priuilegia, quaedam enim dantur ordini, & ea durant durante ordine, vt hic. Quaedam dantur super alijs possessionibus, quae non sunt ordinis, & illa durant etiam remoto ordine. ar. contra. S. de re. do. quia monasterium.

CAPVT XXVI. 1 Viduae, pupilli, orphani & aliorum miserabilium personarum iudex competens, quis sit.

SVPER. (Quibusdam confiscantur) . 5. de haere. excomunicamus (Pedagia) quia a peditibus dantur (Guidagia) quia dantur pro ducatu (Salinaria) quia dantur vt permittat salem vendere, vel emere, & est not. quia hoc nusquam alibi inuenies prohibitum. C. de euic. & cum. l. 3. & l. vniuersi. C. no. vec. im. non pos. l. 2. & 3. (vel Later. con). 5. de cen. innouamus (viduis) not. 3. de offic. dele. sig. 88. di. c. 1. & 2. (respondere) no. viduas, pu. or. & reliquas miserabiles persona: posse quoslibet conuenire coram ecclesiastico iudice. sed nunquam potest inuita conueniri, si mnalit sub seculari iudice respondere.

CAPVT XXVII. 1 Quando sit tradendus quis curiae seculari 2 Non simulate, sed cum effecta supplicandum esi pro tradito seculari porestati. falsarius an semper sit tradendus iuditi seculari.

NOVIMVS. (Expedire danabile). No. quod pro quolibet crimine, dummodo sit damnabile & damnosum, potest aliquis tradi curiae seculari. Item quod pro nullo crimine tradi debet, nisi fit damnabile & damnosum. vel aliter, vt diximus supra, de haere. exconmunicamus (proiectus) per sententiam quam dicit praelatus, depono talem, & omnibus priuil. ecclesiae priuo (celebranda) de facto, quia post sententiam est spoliandus vestibus clericalibus. 11. q. 3. episcopi. (Seculari) no. qualiter depositus sit potestati seculari tradendus (pronunciandum) post sententiam depositionis datam primo, & post expoliationem factam secundo. Tertio dicendum est iudici seculari, quod depositum & expoliatum in suum forum recipiat.

2 Efficaciter) no. non simulate, sed efficaciter pro tradito seculari potestati supplicandum. 23. qon. 5. c. 1. licet enim praelatus clericum tradat depositum in forum laicale, tamen non propter hoc condemnat eumad aliquam poenam corporalem (in perpetuum) grauiorem poenam non porest imponere clericis, est no. quod etiam falsarius non semper traditur iudici seculari, quod intelligo, quando est spes de correctione.

CAPVT XXVIII. 1 Secundum decretum non est necessarium missarium misso in reali possession2 In realibus & mixrtis actiomnibus sst tantum mis. in pos rei petite3 Venditio raro nisi contra latitantem fit. Res pupilli quando alienari possint. Venditio, & missioex secundo decreto infram, quod tempus sit facienda. Latitare quis dicatur. Remissins 4 Latitare dicitur qui expresse iudicis vorationi non obedit.

DILECTO FILIO. (Eidem). id est, parti aduersae. ( Induls simus) quod tamen de iure communi est, vt praeter nullam indulgentiam bene ficio tamen restitut ionis sibi subueniatur, si completa est praescriptio recuperandae possessionis, eo absente, vel in modico tem¬ pore postea. ff. ex qui. cau. ma. re. sed. & si. §. quoti. & l. ait praetor. §. deinde. & no. 3. de praescrip. ex transmissa. posset tamen dici in hoc valere indulgentiam, vt etiam propter restitutionem ipso iure currat tempus.

1 (Praeterea) hinc plene apparet, quod non est necessarium secundum decretum misso in possessione reali, sed sufficit solus lapsus temporis ad hoc, vt irreuocabiliter possideat, & faciat fructus suos, sed si ad maiorem sui securitatem vult habere secundum decre. potest illum sibi dare. sup. de eo qui mit. in pos. c. 1. 5. vt lit. non conte. quoniam frequenter. §. in alijs. hanc autem missionem tam ex primo decre. quam ex secundo, & tam in personali, quam in reali, facit iudex deleg. non tantum principis. supra, de dolo. c. 2. 5. de eo qui mit. in poss. c. 2. sed cuiuslibet alterius delega. 3. de eo qui mit. in poss. cum venissent. & iste est casus, vbi ante lit. conte. delegati. impedit officium suum. Quidam tamen Legistae dicunt contra. Authen. de exhi. re. §. si vero.

Item not. quod in realibus & mixtis actionibus, sit tantum missio in poss. rei petitae, nisi quando latitat, vel quando dolo desiit possidere. ff. ex qui. cau. in pos. fulcinius. §. Item videamus. & §. seq. & C. de praescrip. 30. an. si quis. §. fin.

Item not. quod venditio raro fit, nisi contra latitantem. ff. ex qui. cau. ma. in integ. restit. l. Item ait. §. hic. & ff. ex qui cau. in poss. Fulcinius. §. 1. & . §. seq. Raro ideo dixi, quia contra puberem minorem & contra furiosum, & etiam contra pupillum, si ex alieno facto conueniantur, fit venditi, si eis expediat, vel si vrget debitum eis, vel si dilatio allaturam est damnum creditoribus. ff. ex qui cau. in poss. Fulcinius. §. adeo. & l. si minor. l. apud lul. 1. respon. & l. in po. 1. respon. ff. de bo. Authen. Iud. pos. si non exc. 1. respon. istae enim personae latitare non possunt, imo plus videtur ex praedictis legibus, licet multi contradicant. se quia vbicunque etiam alijs personis praeter praedictas iusta causa mouerit iudicem, facient venditionem, si enim contra has facit vt latitantes, quae sunt fauorabiliores, quare non multomagis facit contra alias, & si dicas, quod contra praedictas facit ex iusta causacilicet quia fingun, tur latitare propter tutores vel curatores eorum, qui latitant, certe hoc videtur non verum, quia si hoc esset lex aliqua hanc rationem inter alias, aliquando assignare debuisset, imo expresse dicit lex, qua etiam si nullus latitet, tamen contra praedictas personas fit venditio, vt dicit praeal. l. ff. ex qui cau. in pos. Fuleinius. §. adeo. Item si missio & venditio fiunt in reali, vbi fit in alijs missio, quam quae petita sunt, quare vt praedictum est, non fierent in personali.

Sed oppones quomodo tam graue damnum infligetur absenti non contumaci sine ordine iudiciariot Respon. hoc fieri propter malitiam latitantis, & etiam contra alios multa mala, quae possent euenire, nisi fie. ret, licet rarissime fieri debeat, nisi contra latitantem, & tunc etiam inuentum est bonum remedium, quia si fiat venditio, cum non existeret debitum, agitur contra ipsum praeiudiciali in rem ad recuperatios nem rei venditae. Hoc autem non videtur bonum, quia postquam per iudicem vendita sunt, quod postea inquiretur, vtrum sub. fuerit debitum, pro quo venditio facta est. sed venditio poterit reuocari, si causae, propter quas facta est venditio non subsint, puta quia non sit vtile his, pro quibus vendita est, vel quia non erat debitor grauatus debitis, vel si non erat damnosum creditoribus, vel si nimis festinauit. ff. de dam. infe. si fini. §. si forte. & sic loquitur. ff. de priuileg. imperatores. Hoc autem bene fatemur, quod facilius proceditur ad venditionem contra latitantes, quam contra alios, sed si fit venditio contra non latitantem, quasi latitet, codem modo fit reuocatio huius venditionis, vel ipso iure, vel per beneficium in integrum. ff. de dam. infe. si fi. §. si forte. ff. ex. qui cau. in pos. Eulcinius. §. si quis. Imo plus dici posset, quod cum haec sententia. s. quod res debitoris vendatur, sit tantum interlocutoria, quia summatim tantum cognoscitur. C. de bo. Authen. iu. pos. l. fi. §. an hi. & si postea iudex contrarium cognosceret. s. quod non fuisset debitum, possessionem & venditionem reuocaret, & etiam solutionem factam debitori argum. ff. de reb. eo. magis. §. si es. ff. de transac. cum hi. §. si praetor. idem quod iussit, etc. ff. de re iudi quod iussit. Vel is contra, quem lata est interlocutoria super solutione debiti, & super venditione, poterit appellare. infra decem dies, a tempore quo sciuit praedictam sententiam contra se latam, cum in veritate non latitauerit. C. quomodo & quando iud. l. 1.

Et habent locum praedicta. sct mist in pos& venditio etiam contra ecclesiam, sicut contra pupillum. Si quaeras infra quod tempus facienda est venditio, vel missio ex secundo decreto, postquam missus est in possessionem causa rei seruandae. Dicunt quidam postquam visus est eam habuisse pro derelicto, vel non, hoc conmmittendum est arbitrio iudicis. ff. de dam. infecto si fi. § non autem. ff. de acqui. pos. possideri. §. fin. ff. de iure deli. l. 1. §. vlt. melius videtur, quod per an. debet expectare. C. de praescriptio. 30. an. si quis. §. vlt. & hoc bene videtur dicere deere. supra, vt lit. non contest. quoniam. in fi. Nec ob. C. in qui. cau. non est ne. in inte. re. quia illa locum habet in his, quae fiunt extra iudicium, secus in illis, quae fiunt in iudicio. C. de iu. properandum. in fi. Item videtur ex decr. praeal. lset quoniam. quod post annum potest iudex interponere secundum decretum pro venditione facienda, vel si non vult ita grauare absentem, potest decernere quod tantum possideat, & fructus faciat quousque aduersarius probauerit indebitum, illud cuius causa facta est missio in possessionem, vel si adhuc vult minus grauare absentem, forte quod minus liquet ei de debito, tunc reseruet onus probandi debitum illi, qui minus est in possesi sionem, nam si iudici licet quod plus est. st facere finalem venditionem. multomagis quod minus ei licet, scilicet praedictas prouisiones facere. Item & cautione pignorum & venditione, & alijs remedijs vtendum est contra contumaces. ff. de vent. inspi. l. 1. §. 1. ff. de lib. agno. si quis a libe. §. si quis. instit. de excus. te. §. vlt. & supra, de do. c. 2. sed quis dicitur latitare habes. ff. ex qui. cau. in pos. ea. fulci. §. 2. &. §. se.

4 Item dicitur latitare quilibet, qui expresse vocationi iudicis non obedit. ff. de priuileg. cum si creditores. & hoc plus placet quam quod not. supra, vt lit. non contest. quoniam in gl. & male ( conueniendi) restituitur enim ei tempus quantum fuit absens ita tamen quod non excedat tempus quod sibi supererat. ff. ex auib. cau: ma. re. sed & fit S quoti.

CAPVT XXIX Dblationum nomine quid intelligatur2 De datit inter viuo: pon debet epi. babere por tionem: sed tantum de test.

CVM INTER VOS. ( Capellae) not. abbatem conueniri pro ecclesia sibi subdi2. & forte ideo est, quia temporalia illius ecclesia erant monasterij, & erant. quaestio. grangia, vt nota. supra, de appellatio. de priore. alias autem licet episcopus admit teretur ad agendum pro ecclesia sua. supra, de suc. ab inte. cap. 3. supra, de priuileg. cum olim propter. ad defendendum tamen non admittetur, nisi cum satisdatione de iud. sol. vt. s. in bonis ipsius mandatur sententia executi. ff. de re. iudicia si se obtulerit. & hoc idem a simili crederem de abbate. argumentum. ff. de leg. non possunt. & ideo dic melius, vt no. supra, de reb. spoli. olim causam. & de iud. cum de pub. & de reli. do. cum ve. (Probatum) prius tamen titulo allegat. puta, quia sibi haec tertia fuerat constituta legi. supra, de consuetud. cum dileg. quod licet non probetur, sed vsus tantum praescriptus sufficit. ff. de vsuf. cum de iu rem. vel aliter vt in glo. quae incipit.

1 ( Oblationum) nomine oblatio. num hic intelliguntur omnia oblata, siue mobilia, siue immobilia, siue in ecclesia offerantur, siue extra, secus si dixisset oblationes altaris. 10. quaestio. 1. de his antiquos. & melius. supra eodem, cum carp & ea missa nuncio). argumentum, quod ea quae acquirit sacerdos iniungendo poenitentias per parochiam debent esse ecclesiae. (nuncio) argumentum. quod quemcunque intuitu ecclesiae acquiruntur sunt ecclesiae. 12. quaestio. 3. pontifices. supra, de testi. requisisti.

(Et decimas). supra, de test. officij. & c. de his contra. infra eodem, c. 2. contra vbi dicitur, quia de datis inter viuos, non debet habere portionem episcopus, sed de testamentis tantum. Item quod de his, quae dantur ad perpetuum cultum, vt vestimenta & quibusdam alijs, quae hic conceduntur portionem canonicam habere non debet. So. illa. c. loquuntur quando agitur conditione ex illis decre. super relictis in testamento tantum, hic autem loquitur, quando agebat conditione ex canonibus. 12. quaestio. 2. concesso. & c. quatuot. 10. quaestio. 1. antiquos. vbi expresse habes, quod etiam de praedijs debet h abere portionem, quae constat ad perpetuum cultum data. 10. quaestio. 2. hoc ius. Sed dices hoc non agit episcopus, sed prior. quomodo ergo condemnatio ex illis canonib. petet aliquam portioneme Respon. hic prior habebatistam tertiam ab episcopo. Nec ob. quod in. c. dicit de medietate, quia in hoc est seruanda consuetudo. sup. de sepul. certificari. vel dic, quod hic prior istam petiit, quia eam stipulatus fuerat, vel alias sibi erat constituta, & cum non posset probare stipulationem, vel constitutionem probauit consuetudinem. 40. an. in perceptione cuiuslibet istorum singulariter. ff. de vsur. cum de in rem.

CAPVT XXX.

EX PART E VESTRA. (Operis) post nunciationem N. not. O. aedificatum fuit licite, vel quia remissa fuit nunciatio, vel quia fuit satisdatum: vt dixi. 3. de no. ope. nun. c. 2. & 3.

CAPVT XXXI.

EX PARTE VESTRA. (Ecclesiastici). supra eodem, cum inter ( eorum ratam) quia iuri consonat. supra, de testi. de his vel dic cum legatus possit facere constitutionem: vt sup. de offic. leg. c. vlti. eadem ratione potest interpretari. supra eodemtinter alia.

CAPVT XXXII.

VA NOBIS. ( Maiora) scilicet dignitatum quod aliqui non credunt, cum non debeant vocare, sed maiora ppellat pinguiora quamuis accepta propria significatione verbi etiam dignitatis beneficia sunt. argumentum. a de preca. c. vlti. vbi de hoc not.

CAPVT XXXIII.

TRANSMISSAE. (Faculta. tes). Interpretandum erat dictum canonicorum ad hoc, vt verum dixisse videantur, quod non sufficiunt faculta. tes propter diminutionem, si enim diminutae, non erant & hoc Papa dixisset, nunquam literas dedisset. argumentum. sup. de consti. cum M. ff. de consti. in prin. in nouis.

(Moderantes) not. quod per hoc verbum possent minuere, non augere nume¬ rum conuertentes) haec non sufficiunt ratione primi mandati, sed istius secundi.

CAPVT XXXIIII. 1 In materia noualium bec & vsque ad num. 6. multa pulcbra colligere poteris Monastetiumn in materia noualum quod probare debeat, & quod plebs. 3 Lingua sicut facile mouetur ad loquendum quod vult,ita caro facile mouetur ad illicita, sed omnia non facile mouetur ad aliqd crederidum, sed praecedente ratione tantum. 4 Opinio communis an sit ppinio omnaum & tomunis opinio an & quando tranrferat onut probandi in alium. 6 opinio communis, an idem importet quod notorium. Plora lterta dietam vbi dlqufot aeipum a lege diocesana: § In etclesiis exemptis instituuntur cleriei per fratres: in non exemptis autem non. Curam animarum quis habere non potest, nist per cpiscopum cui subesset velli vicarium eaus 9 Episco pus non requirit de criminibus vel pegligentia sacerdotis exempti.

VENIENS. Et. 7. (In speciales) Hic vult dicere quod per haec verba, non recipimus in proprios & speciales filios, non fit exemptio, sed tamen non poterunt excommunicari, vel interdici, nisi a Papa, vel eius legato(ex illo) . id est, ad id prodest eis, quod sunt in proprios filios recipti, quod non possunt excommunicari vel interdici, id est, propter illud desertum) hoc desertum post habitationem potest dici nouale. 3. de verb. sig. quid per nouale. vbi no. in missis priui.

1 (Memoriam) monasterium habet priuilegium, de percipiendis decimis noualium inter certos fines agit ad decimas contra quasi possessores earum, & plebes ad quas de iure conmum pertinent agunt contra eos, vt dimittat eis decimas, quas quasi possident.

Hoc primo quaeritur, quid debet probare monasterium, & quid plebs? Respon. testes monasterii debent dicere, quod conmunis opinio est omnium, qui habitant circa loca quae monasterium dicit noualia, et etiam aliotum quos de his quaerere causa agitat, vel melius omnium qui circa hoc arbitrantur nullum, qui viuit vidisse, vel audiuisse, quando loca illa fuerunt culta, & oportet hos habitantes, vel arbitrantes qui praedicta opinantur, ad minus esse duos, vel tres, vel plures vt iudex arbitrabitur, sed non oportet esse omnes vel maio¬ rem partem, quae sic opinetur, nam municipes dominatur scire, quod maiores sciunt. ff. ad muni. municipes. Item adiicient in suo testimonio, quod nunquam viderunt aliquos qui dicerent se vidisse illa loca coli, vel audiuissent ab illis qui vidissent, vel audiuissent ab alijs praedecessoribus sursum in infinitum, vel etiam ab his qui secum conuiuebant versum in infinitum, praedicta loca suo tempore coli. Nec videtur sufficere si testes dicant non est opinio omnium, nec etiam alicuius praecedentium in infinitum quod praedicta loca culta fuerint, quia haec est negatiua quae probari non potest. 6. quaestio. 5. actor. C. de proba. actor. ff. de probat. l. 2.

Item non videtur his testibus necesse dicere, quod audiat praedicta loca semper fuisse inculta, imo bene valet eius testimonium etiam si audiuerint illa loca aliquando fuisse culta, quia tunc probauit monasterium praescriptionem eius temporis, cuius non extat memoriam contra confessoriam, quam intendant plebes de iure communi ad decimas petendas, & tunc dicent testes communem opinionem esse omnium praedictorum, quod nullus viuens vidit, vel audiuit, quod suo tempore fuerint loca praedicta culta, nec videre aliquos qui hoc viderint, vel audiuerint etiam ab alijs de suis temporibus. Dicunt quidam & forte non male, quod etiam si non dicant de suis temporibus, sed de aliorumtemporibus, sed certis quod aeque bene impeditur praescriptio sicut de suis dicerent. VERBI GRATIA. Dicit testis, ego audiui a Petro qui dicebat quod audiuerat a loanne, quod tempore lustiniani loca colebant, sed ab eo tempore citra communis est opinio, quod fuerint inculta si a Iustiniano audiuissent indubitatum esset, quod non probabitur praescriptio. Idem etiam videtur si non dicat de certo homine, sed tamen nominat certum factum, vt si dicat testis, audiui quod praedicta loca colebantur eo tempore, quo conflictus fuit Sarracenorum cum Christianis, sed postea fuerunt inculta. Aliqui tamen dicunt contra. lscet quod non sufficit dicere quod audiuerint ea culta tempore lustiniani, vel tempore conflictus, nisi dixerit, quod vidit vel audiuit suo tempore culta. Sed secundum primam op. non videtur dominia, siue audiuerit a loanne, siue a sustiniano cum ei dicere sufficiat, ita de alieno tempore, sicut do suo. Istio tamen bene fatentur, quod non debent contulum tempus dicere, puta quia culta fuerunt a tempore Christi citra, sed certum dicere debent, vt praedictum est. isct tempore lustiniani vel conflictus, sed quid si testis interrogatus respondeat aliquos, sed paucos & sine ratione opinari contra credimus probari praescriptionem, sed quid si dicat parem partem opinari contra sine ratione, hie non credimus valere testimonium, quia non est testis distinguere quis faciat cum ratione, vel sine ratione: sed quid si dicat ego audiui aliquem dicentem se audiuisse, vel vidisse quod suo tempore culta fuerunt praedicta loca, sed ipse non credidit ei, quia cum interrogasset ab eo de causa dicti sui vel de circumstantijs non respondit ei, vel respondet, licet falsum responquod per hunc testem non probatur praescriptio, quia cum hic testis non esset iudex a quo audiebat loca fuisse culta, non tenebatur ei respondere, sed si falsam causam subiecisset sui dicti, tunc posset dici quod bene probatur praescriptio, dummodo constet causam quam dixit falsam, & etiam cum eam dixisse, quia forte non est credendum, quod eam dixerit, nisi pars monasterii hoc probet. Testes autem plebis debent habere contrarium. s. communem opinion. esse praedictorum hominum, qui supra dicti sunt, quod aliqui sunt qui viderint, vel audiuerint quans do loca praedicta culta fuerint. & si non aliud. s. consulem, vel diem, vel annum probent. & si testes vtriusque partis hoc plene dixerint, iudicis discretioni relinquitur, qui quibus praeferantur, & si in hoc articulo praeferentur testes monasterii non fufficit eis nisi probent & aliqua quae supra diximus, cum lex ad omnia eum astringat, sed si testes plebis hoc probent, sufficit eis etiam si aliud non probant. Item si in hac articulo deficerent, sed probarent alium articulum. sce se vidisse, vel audiuisse aliquos, qui dicerent se vidisse, vel audiuisse ab alijs qui audierant ab aliis quod praedicta loco suo tempore culta fuerint, praefertur probatio plebis, quia cum immittatur iure communi sufficit, quod in vno & si in omnibus infringant probationem monasterii. Item in hoc casu, si duo tantum testes bene probent hunc articulum, praeferentur centum testibus monasterii, qui dixerunt contra. quia isti astruunt affirmatiuam, quod est de iure communi, alii negatiuam, quod est contra ius, licet in hoc casu admittantur propter impossibilitatem probationum. Alii tamen dicunt & hoc etiam discretioni iudicis committitur, quod vtrunque testimonium est admissum contra ius, quia est de auditu licet testimonium monasterii sit magis contra ius, quia est de auditu, & astruit negatiuam, haec autem satis probantur. ff. de proba. si arbiter. ff. de aqua plu. ar. in summa. §. idem Labeo. Et dicunt quidam quod si constet per confessionem, vel alio modo, quod a centum an. citra ante lit. conte. fuerint praedicta loca culta, quantumcunque mo. nasterium. probet pro se omnia praedicta. tamen succumbet, quia cum oporteat eum probare praescriptionem, cuius non extat memoria, haec non est talis, quae est. 3. centum annos, cum vsque ad centum an. vel parum minus, potest extendi memoria hominum sicut vita. ff. de vsuf. ac vsufructus. secas autem si per confessionem, vel alio modo non constet de anteriori tempore, sed constet quod a aoo. citra fuerint culta, quia tune bene valebit probatio monasterij, si praedicto modo probauerint.

Praedictae probationes videntur habere locum si negetur Constantinum fuisse Imperatorem Romanorum, vel Carolum fuisse regem Franciae, vel si negetur aliquem fuisse notarium, vel praelatum, & sic de alijs similibus, dummodo praedictam metam centum an. excesserint, vtrobique enim est eadem aequitas. Quidam tamem dicunt ha. bere locum praedictas probationes, si ea quae intendunt probare excedunt metas 40. an. Alii dicunt quod etiam praesentia, sed ignota, puta apud Sarracenos facta prae dicto modo debent probari, sed non placet.

Item no. quod haec communis opinio idem est, quod communis credulitas, & ideo oportet famam esse, & etiam credulitatem cum aliqua ratione, licet enim lingua moueatur facile ad loquendom quod vult, sicut & caro facile mouetur ad illicita, anima tamem facile non mouetur ad aliquid credendum, sed procedente ratione tantum, & quia solus Deus scrutatur animam, ideo ille qui fert testimonium de opinione si interrogetur, quomodo scit hanc communem opinionem, respondebit, non scio, sed solus Deus nouit, sed credo causam autem credulitatis subiiciat, quia sic verbis exprimebat, vel aliam quam volet, & hac ratione, quia tantum de credulitate respondet, quia testificatur super opinionem, videtur si interrogatur, quomodo scit, quod sit communis opinio, respondebit, quia sic audiui a multis. Et credo quod anima organo vocis sic ex¬ primebat suam voluntatem. Item est iusta causa si dicat cam multi exprimerent suam opinionem.

4 Alii contrarium non dicebant, si interrogaretur a quibus audiuisti, si nominat aliques bene est, sed si dicat, non habeo in memoria de aliquo, quia non noui de aliquo certo, quia sic conmuniter dicebatur videtur valere testimonium, videtur autem idem probare conmunem opinionem, & omnium opinionem. ff. de proba. si arbiter. quia si vnus solus esset in contraria opinione ductu rationis non esset communis proba. vt praedictum est, licet autem probatio communis opinionis etiam cum praedictis adiectionibus non sufficiat, nisi in his quae excedunt metas praedictas, tamen & in his quae sunt circa metas praedictas saepe multum valet, quia transfertur e onus probationis in reum. arg. 5. de praesum. quia veri. & c. illud. arg. C. de test. & in Authem. ibi posita. C. de sen. & interlo. l. 2.

Et haec vera videntur, si dicitur contractus alicuius praelati mortui non valere, quia non fuit praelatus, vel contra instrumenta tabellionis mortui, quod non fuit tabellio, vel contra filios, quod non fuit matrimonium inter parentes, & sic videtur viuere ille, qui communi opinione dicitur mortuus, & sic in similibus. arg. praedictarum legum. & ar. 34. q. 1. c. 1. ff. de offi. praeto. Barbarius. secus autem esset si praelatus viueret, vel tabellio, vel maritus, nam in his casibus & similibus si praedicti age. rent, puta, quia praelatus repeteret suam ecclesiam in cuius possessione alius esset, svel alter alterum peteret, vel tabellio peteret aliquem cessare a diffamatione sua super eo, quod non esset tabellio, nam in p his casibus non videtur, quod communis opinio in alium transferat probationem & est ratio, quia multa sunt pro reo, scilicet, quia est in possessione, & quia negat quod non est in alijs casibus: tamen & huic aliter subuenitur: vt nota. supra, de praesump. illud. & supra, de restit. spo. sepe contingit.

Item secus videtur si non agitur causa inter principales, sed inter alios, quia si aliquis petit aliquid ex contractu praelati viuentis, vel instrumenta tabellionis viuentis, sufficit enim his actoribus probare communem opinionem, quod habetur pro praelato, vel pro nota rio quousque probetur contrarium. arg. contra. C. de testi. l. 2. C. de senten. & interlocu. l. 2. Et est ratio diuersitatis, quia principaliter personae, magis debet habere paratas probationes sui status, quam alius, in iure autem inueniuntur iura, quae loquuntur de hac materia. 3. eo. quid per no. & c. super quibusdam. sup. de priuil. c. fi. 3. q. 6. hoc quippe. ff. de aqua plu. arcen. in summa. §. idem Labeo. ff. de aqua quo. & aesti. hoc iure. §. ductus aquae. ff. de iti. actuque priua. apparet. §. pe. & vlt. C. de fer. l. 1. & 2. & l. si manifesta. ff. de proba. si arbiter.

Item aliud est communis opinio quam notorium, huius enim communis opionio est tantum de longe praeteritis, & quae non possunt probari per testes de visu, notorium autem est de praesentibus, vel proxime praeteritis, & quae facile possunt probari per testes de visu. Et non mireris si sufficiens reputetur a iure haec probatio communis opinionis. Indubitanter enim reputari debet, quod omnes homines conmuniter opinati sunt sine condictione tanto tempore, a quo non extat memoria. ff. de aqua plu. arcen. in summa. §. idem labeo. (In eo plena) hanc plenam libertatem non habent de iure communi, sed per priuilegia. vt hic. 5. sequitur.

(Libertate) not. plenam libertatem dici vbi exempti sunt a lege diocesana, vt hic expresse dicit, est etiam iurisdictionis, sicut apparet in illis verbis, vbi dicit, quod non possunt interdicto & excommunicationi supponi, quae sunt de lege iurisdictionis, & valet hoc ad intelligendum priuilegia, quae dant alicui plenam libertatem non expressis. c. libertati. non enim intelligitur plena libertas, nisi in his duabus. Il. sit liber. Melius placet quod istae ecclesiae non gaudebant plena libertate in l. iuris. sed tantum quo ad certa capitula legis iurisdictio. erant exemptae, scilicet, quod non possent excommunicari, vel interdici, sed quo ad alia suberant diocesaniscils. quia poterant sub eis conueniri, & sic de alijs.

Examinandi idcirco clerici fratrum, praesentantur episcopis, & examinantur ab eis, quia huiusmodi ecclesiae non erant exemptae, & ideo clerici per episcopos erant in eis instituendi, secus autem esset si ecclesiae essent exemptae ex toto, quia tunc instituerentur ibi clerici per fratres. 18. q. 2. c. 1. sed tunc si populus non exemptus, rector ecclesiae institutus per fratres recipiet curam ab episcopo, & reddetur sibi rationem populi, & ibit ad concilium episcopale, & recipiet sibi statuta synodi, & respondebit de quarta decimarum, & oblationum mortuariorum, & huiusmodi quae sibi a populo aduenerunt, & praestabit sibi reuerentiam obsequium, & honorem ratione populi, & alia quae alii rectores praestantepiscopo. arg. 5. de priui. ex ore. & de ma. & obe. quod super.

Nec est contra hoc quod dicimus, scilicet, quod debet recipere curam animarum ab episcopo, quia eadem rationesvidetur, quod quando episcopus instituit aliquem in ecclesia non exempta, vbi clericus est patronus, quod deberet recipere curam temporalium a patrono. Sol. non est simile, quia curam animarum non potest quis habere, nisi per episcopum cui subest, vel per vicarium eius. 16. q. 7. nullus. 2. de offi. arch. cum satis. 3. de insti. & frequentibus, vicarius autem non videtur ab eis exemptus, secus autem in cura temporalium, quae intelligitur data hoc ipso, quod concessa est cura animarum. Item potest dici quod praesentatio quam facit patronatus sufficit, vt postea concessa cura animarum, concedere videatur patronus & curam temporalium, examinare autem eum non debebit episcopus, quia non instituit eum in ecclesia, imo abbas, nec eum confirmat, nec ipsi manum imponit, tales enim examinandi sunt. §. de elec. venerabilem. & c. nihil cura enim animarum in hoc casu non est principalis, sed accessoria, ex quo enim per patronum clericum institutus est, cura animarum quasi accessoria ex ratione ei concedenda est, & ideo etiam nulla eius exceptio admittitur, nisi forte laboraret infamia. 5. de app. constitutus. de accusa. accedens. nec accusabitur a populo, nec alio coram episcopo.

Idem episcopus de criminibus, vel negligentia eius non inquiret, quia non est iudex eius, sed si negligens, vel alias est in regimine episcopus poterit dare licentiam populo, quod ab alio recipiant poenitentiam & alia sacramenta. S. de offi. or. inter. in fi. sed episcopus non prohibebit, quod parochiani non recipiant sacramenta huiusmodi rectore, quamdiu toleratur. §. q. 4. nonnne. nisi sciret, vel vehementer praesumeret, quod parochianos vellet trahere ad errorem, vel ad peccandum, quia tunc non quasi iudex, nec in forma iudicii, sed quasi superior rector eius, & cui etiam prae alijs, & super alios commissa est cura eiusdem parochiae poterit ei mandare, quod ab eo non recipiat. argumentum. supra, de diuor. quanto. tamen bene caueat iste episcopus, quia si postea rector conqueratur, de eo oportebit eum probare causas, & praesumptiones, quare hoc fecit, quas si non probauerit, punietur. argumen. sup. de excessi. praela. c. 2. ab hoc autem rectore, si appellent parochiani extra iudicium appellandus est abbas suus, quia haec appellatio plus habet vim procurationis ad iudicium, quam appellationis. supra, de app. cum sit. Sed si appelletur ab eo in iudicio, tunc appellandus est episcopus, a quo eos habet. arg. 3. de ma. & ob. solitae. sicut & in ecclesia vacante custodiam habebit populi, quo ad curam. 63. dist. si in pluribus. officia autem audient in parochiali ecclesia, etiam vacante ecclesia, esset ab extraneo sacerdote, quia locus ille corporalis ad hoc deputatus est. 5. de parochi. vt dominic. imo. & si rector processisset inquirendo contra parochianum, appellabit episcopus, & tune vocabit rectorem vt defendat processum suum. 2. de app. cum speciali. circa fi. & si non comparuerit procedet episcopus, quia in causa appellationis bene procedit lite non contestata. (cum plebes) not. quia aliquando ecclesiae parochiales non sunt exemptae, & tamen parochiani sunt exempti. de hoc no. 5. de priuil. recepimus. (Moderatione) moderatio in hoc est, quia isti fratres cleriei integras decimas recepient de noualibus & laboribus possessionum, quas iste ordo sancti lacobi habebat ante concilium, sed de illis possessionibus, quas quaesiuit post concilium soluet integras decimas.5. de deci. nuper. (in alijs) scilicet, quando obueniunt sibi a dictis fratribus sui ordinis debent integre soluere decimas (alii defen.) repete quae not. supra, de verb. sio. olim tibi. quidam.