Titulus 12

CAPVT I.

SI QVIS PER INDV. STRIAM. ( Et per insidias) & pro. id est, qualis est publicus latro, qui insidiatur stratis, qui non gaudet immunitate ecclesiae. sup. de immu. eccle. inter alia. vel loquitur de altari vet. Testamen. quod non erat eius authoritatis, cuius sunt nostra altaria.

CAPVT II.

INTERFECISTI. (A toro) vxoris, cui tamen debet reddere debitum. 33. qo. 4. §. vlti. CGladio) hoc prohibet cuique poenitenti. 34. quaestio. 2. admonere. de poeni. di. 2. dolendum. (Meditatione) si casu. 23. quaestio. 5. de occidendis. (Fecerit) casu fortuito, vel hic loquitur dispensatiue.

CAPVT III.

SI PEREODIENS. ( Nocte) . id est, furtim domum intrans, hic licet immunis sit a peccato irregularis tamem est. (Intelligitur) incipiunt verba August. (discernere). ff. ad. l. Aquil. itaque. §. lex. ff. ad. l. Cor. de sicar. fur. ( Defenderit) & praeuenire eum possum in occidendo. C. ad leg. Cor. de sica. l. 2. & 3.

CAPVT IIII.

CVM IVRAMENTO. ( Repudiaturus) . ff. so. ma. si constante. §. 3.

CAPVT V

QVIS HOMICIDA. De hoc no. infra eodem, ficut ex literarum.

CAPVT VI. 1 Tenetur is, qui bona alterius occupauit aditlorum restitutionem. Consiliarius an & quando teneatur de rapina. 2 Ad quid teneatur is, cuius consilio aliqua facta est rapina, vel deuastatio. & vide de hac materia multa vsquod ad num. §. consilium & auxilium quomodo differant.

SICVT DIGNVM. (Illi autem) poenitentia illorum quia animum habuerunt oocidendi, feriendi & capien di (Manuum) . id est, licet manus in eo non iniecerint (Illi etiam) poenitentia prohibentium vim fieri occisoribus. (Qui vero) poenitentia incitantium regem ad odium. ( Hi quoque) poenitentia custodientium sarcinas occisorum. (Eos insuper) poenitentia occupantium spolia sancti viri, vel suorum.

1 Occupauerunt) solummodo occupata a se, restituere tenentur, quia non fuerunt culpabiles in occupationibus, quas alii fecerunt, licet simul concurrerent in rapinis faciendis, si autem in eis culpabiles fuissent, tunc distinguendum est, an consilio fuerint culpabiles. s. quia consuluit alijs quod raperent, & tunc tenentur insolidum consiliatores, quod ex eo apparet, quia dolo & consilio suo hoc damnum sensit. argumentum. ff. de do. quod sicut. & l. cum quis. & licet. vi bo. rap. vel interdicto vnde vi, non possit quis conueniri de consilio, tamen si non sit contra quem, intentantur istae actiones, vel propter defectum probationum, vel propter timorem, vel propter aliam causam in defectum contra hunc consiliarium, competat actio de dolo. ar. ff. de do. l. 1. Imo plus videtur, secundum consilium animae, quod etiam si bene haberet actiones contra alios, sed eas nollet exercere, siue ex iusta causa, siue ex iniusta, quod consiliarius in hoc casu satis¬ facere debet, nisi liberaliter raptus dimit: teret raptori, nam tunc eredo consiliatorem liberatum, quia liberatus est ille, qui primo & principaliter tenebatur, & qui rea habuerat, sed si consiliarius absolutus esset per spoliatum, non crederem liberatos alioa ad quos res peruenerunt, nisi expresse in. tellexerit eos liberare, nec etiam illum, qui rapinam fecit, etiam si de rapina nihil habuerit, quia naturaliter & de iure diuino conueniens est, quod sublato principali, tollatur accessorium, sed non econuerso. 3. de consti. translato. Imo plus dicimus, quod etiam si liberaliter liberetur principaliter raptor, non propter hoc liberatur consiliarius, quin debeat restituere, si quid ad eum peruenerit de rapina, nisi alius pro eo sa: tisfecisset, nam in hoc casu in consilio animae dicendum est eonsiliario, quod satisfaciat illi principali, qui pro eo satisfecit non offenso, cui iam satis factum est, secus autem fieret in iudicio. Si vero non dedit consilium de rapina facienda, sed iuit cum raptore non vt iuuaret ad rapinam quam dissuaserat, sed vt iuuaret eum, ne laedi possit ab aliquo, tunc se raptor est inuentus in rapina, ille iuit vt personam solam liberaret sine rebus, non tenetur alicuius rei, quia nulla res ablata est. Si vero aliquas res asportasset, tunc tenetur quia opem dedit ad rapinam, & si non consilium, dummodo sine eo non potuisset res asportasse, quia si sine eo asportare potuisset, tunc non teneret, si autem nullas asportauit, sed tamen alias damnum dedit, tunc nullo modo tenetur iste, qui dissuasit rapinam, sed tantum iuit vt personam liberaret, nisi forte raptor nullatenus iuisset, nisi alterius comitatum haberet, nam in isto casu semper tenetur, quia & si dissuaserat, tamen opem praestat, vel facto consuluit.

Sed quid si multi comitati sunt aliquem ad faciendam rapinam, vel deuastationem aliquarum rerum, & volentes ei praestare opem in deuastatione, vel ad defensionem suam, ne laedi posset, vel ibant vt impedirent aduersarios, & vt compescerent si vellent prohibere rapinam vel deuastationem. Ad hoc sic respondemus, quod si iuerunt vt iuuarent ad rapinam, non tenentur in consilio animae, nisi de rapina, qua ipse fecit, vel quae eius auxilio est facta, & ideo si multa rapuit, vel deuastauit istae printipalis raptor sine auxilio alterius, quae etiam rapuisset, vel deuastasset, etiam si eum comitat non fuisset, in nullo tenetur, quia nec facto, nec consilio rapinam, vel vastum istud fecit, licet ad hoc iuit vt faceret hoc saluo, quia & de alijs vastis, quae non essent facta si ipse cum aliijs non fuisset tenetur in virilem portionem, si eius & aliorum timore fecerunt, alii vastum. Et est ratio diuersitatis inter consilium & auxilium, quia auxilium restringitur tantum ad illa, in quibus auxilium praestitit, sed consilium euagatur ad omnia damna.

Sed si nullius timore dimissa est rapina, vel vastum sed timore omnium simul, tunc singuli pro singulis dandis tenentur insolidum, quia quilibet in quolibet damno opem dedit. Alii tamem in hoc casu dicunt melius, vt videtur, quod tantum pro portione sua tenetur quilibet pro virili parte, ita tamen quod habeatur aestimatio eorum, vt qui strenuior est, & qui maiorem timorem incussit aduersarijs, in plus teneatur. Si autem iuit tantum, vt defenderet eos, tunc sicut dictum est in nihilo tenetur, dunmodo hoc certum sit aduersarijs, quia si aduersarii crederent, quod in auxilium raptorum venissent, & propter hoc non auderent defendere rapinam, probabilis dicitur praesumptio eorum, & ideo in hoc casu bene tenentur, sicut si iuissent, vt rapinae auxilium praeberent.

1 Et idem dicimus de illis qui vadunt causa pacificandi, quia hoc ipsum aduersarijs significare debent, alias videntur esse culpabiles, si aduersarijs probabiliter dimittant timore eorum, quod suas res non defendant. Si autem iuerunt cum raptore, vel prohiberent aduersarios impedire vastantes & raptores, tamen sine dubio tenentur insolidum, sicut ipsi raptores. sup. eod. c. §. 1. Si autem culpa vel negligentia sua dedit quis damnum, vt si non bene co hibuit ignem, ne ad domos aliorum vagaretur, tunc tenentur actione. l. Aquil. ff. ad l. Aquil. qui occidit. §. in hac.

Sed tamen in foro poenitentiali non a videtur a, quod teneatur ad emendam damni, & poena est ei imponenda de negligentia, non poena de damno. argumentum. 15. quaestio. 2. inebriauerunt. Lex autem ciuilis, quae intendit circa conseruationem patrimoniorum, constituit, quod etiam ad restitutionem damni tenerentur. Item bene fatemur, quod si aliquo modo intenderet per ignem dare damnum, quod etiam tunc in foro poenitentiali condemnaretur, & idem dico, si non intenderet, sed lata culpa b, esset, vt si ignem proiiceret in domum plenam stipula. Hoc autem generaliter teneas, quod quicunque satisfecerit ad plenum laeso. Alii vlterius in foro ponitentiali satisfacere non coguntur, sed ei compensare debet, qui pro omnibus satisfecit, & hoc idem sic obtinent in consilio animae, sed in foro iudiciali si potest discerni damnum, vel factum vnius a dano, vel facto alterius, nullus tenebitur, niside suo damno vel facto, & sic videtur dicere. l. ff. ad le. Aquil. Item Mela. §. fed si plures. & tribe. §. seq. & l. ita vul. §. fi. ff. de fur. vul. & §. fi. si autem non possunt discerni, quilibet tenetur insolidum. ff. arbo. fur. cesa. si plures. ff. de postu. l. 1. §. si apud. & L. inder po. 24. quaestio. vlti. §. fi.

Nec est contra. ff. deposi. si duo. vbi innuitur, quod etiam si discerni non possunt damna, quod tantum pro parte condemnari debent. Et illud est verum, quando agitur condictione furtiua, vel depositi. sed si agitur. l. Aqui. pro vasis confractis, tunc bene fiet condemnatio cuiusque insolidum, & hoc sonat litera eiusdem legis, vbi dicit, quod nemo liberatur, nisi rei integrae solutione, supple si agatur. l. Aqui. quidam etiam dicuntur hoc obtinere in consilio animae, & hoc obtinet in his delictis, vbi quis non tenetur, neque de opere, neque de consilio, quia si de eis teneretur, tunc quilibet teneretur etiam si damna discerni possent. (Illis praeterea) poenitentia participantium occisoribus excommunicatis. (Clericos) poenitentia clericorum praestantium consilium, & auxilium morti eius (Separatim) quando enim omnes can tant, & ipsi cantare possunt.

CAPVT VII. 1 Homitida quit dicatur.

PRESPVTERVM. Percussit) leuis enim castigatio eis concessa est. ff. ad l. Aqui. praeceptores. & l. sed & si quencunque. §. vlt. 23. q6n. 5. cap. 1. infra, de sen. excom. super eo vero. 11. q. 1. si quis non iratus. ar. contra. (Percussione) qualitercunque quis committat homicidium, siue facto, siue mandato, siue consilio, siue ad sui defensionem, homicida est, & irregularis. 30. dist. si quie viduam, & non solum si ex percussione mortuus est, sed etiam si infirmitatem incurrit, vnde moreretur. vt hic. 1 eo. ad audientiam. 30. di. studeat. si autem casu fortuito homicidium committat, non dicitur homicidium committere, nec fit irregularis. 5. eo. lator. & quinqe. c. sequentibus. 23. qon. 5. de occidendis. nisi culpa praecessisset casum 3. e. continebatur. ad audientiam exhibita. loannes. c. vlti. homicida autem ante baptismum siue ex officio, siue ex volumra te fecerit homicidium, non est irregularis, quia omnis sequela peccati deleta est. 26. dist. deinde. 30. di. si quis post remissi. 31. di. aliquantos. alii tamen dicunt contra. vt no sup. de diuor caudemus in fi.

CAPVT VIII.

CONTINEBATVR. ( Solet) ob hoc fuit aliquantisper culpabilis iste diacon. ( Accinctus) ita quod visui publio non patebat, imo insiliens iuste excusari potuit, si eam non vidit ( Ascendere) hic diaconus fuit in culpa, quia ita leuem ludum cum laicis facere non debebat, & quia falx occulta erat. Item cum consuetudo esset, quod perdens aequitaretur, debebat se talem reddere, vt sine periculo posset aequitare. Sed dices cum ipse non aequitaret, non debet ei imputari? Respon. imo debuit ei imputari, quia licet potuit iuti suo renuneiare, ius tamen alterius non potuit auferre.

CAPVT IX. LATOR PRAESENTIVM. (Luderet) forte ad scachos, vel alio ludo leui, qui non est ludus noxius, de isto autem ludo surrexit occisus, & alium in terram proiecit, cuius cultello mortuus est hic, ergo in nulla culpa fuit, cum nec ludum noxium faceret, nec se potuit praeparare, vt socium non laederet subito ab eo inuasus, & sic non est contra. 3. c. proxi. pelloquitur de dispefatione ibi de tieore¬

CAPVT X.

SVSCEPIMVS. (Voluerunt) & licite (dimisisset) in hoc peccauit, quia duos licet ligatos in vnius potestate dimisit. (Occidit) & male, debebat enim fugere & sic non occidisset neque occisus fuisset, (Studeat) ex quo enim res habebat debebat abstinere a vinculis.

CAPVT XI. DECAETERO NOVERIS.

CAPVT XII. 1 Quando quis dicatur ex homicidio incurrisse irregularitatem, vide multa pulchra rsaua ad niume. e. & an semper bhomicida sit irregularis in nume. 9.

AD AVDIENTIAM. (Quae cingulo) in hoc mavima fuit. (Mlinoribus) ex dispensatione (Infirmitate) uam non occurtit occasio¬

1 Not. quod ad hoc quod aliquis incurrat irregularitatem, & peccatum ex homicidio, sufficit & est necesse, quod ipte¬¬ uenerit vel consilium, vel praeceptum, vel factum, vel defensio incidentis. 30. di. si qs viduam. & intelligitur consilium, vel mandatum dedisse in morte alicuius, suasit illud, vel rogauit, vel mandauit, vel alias consuluit vtilitatem, quae sequitur ex homicidio ostendendo, sed & quod non consuluit homicidium, sed consuluit id, vnde sequt homicidium irregularis est, vt si suasit iactum machinae, vel balistae, vel quod vadat ad capiendum castrum, quod non potest de facili capi sine morte hominum, nam si illi occidant homines in captione castri, irregularis erit. Captioni enim castri & iactui machinae, nimis aEfine est oecidere hominem, secus tamen videtur, si mandaret, quod si proditionaliter caperetur, vel furtim, quia tunc licet illi qui vadunt, vt habeant castrum aliquem occidant, propter haec consiliarius non est irregularis, nisi esset verisimile, quod hoc fieri non posset sine morte hominis. Alii tamen dicunt & forte melius, quod cum illicitum opus consulat irregularis erit, etiam si casu sequatur inde mors. arg. 3. eod. continebatur. & not. supra eodem, presbyterum. idem si mandauit aliquem verberari, quia satis est credibile, quod verberatus se defendet, sed si insisteret, consilio liciti operis, vt quod caperetur maleficus, vel aliter consimilis, tunc non fit irregularis consiliarius, etiam si capiens maleficum eum occidat, quia hoc non consuluit, ar. I. eo. c. fi. tamen semper fit irregularis, si directo in mortem alicuius consilium dedit. 3. ne. cle. vel mo. sententiam.

3 Item non interest, si ille cui consulitur homicidium, statim faciat homicidium post consilium, vel post etiam longo tempore interposito, nisi contrarium dissuaderet, & primum consilium reuocaret, imo & plus videtur necesse, quod etiam illi, de cuius morte tractatum est denunciet, quod sibi caueat, nisi firmiter, & proba biliter credat, quod post reuocationem consilii reuocetur ille, cui consultum est homicidium a proposito occidendi.

In eo autem qui mandasset fieri hoamicidium pro se, videretur sufficere, si tam tum contrarium man dlaret, vel si pacem iniret cum occidendo, vel parentelam, vel aliam amicitiam cum eo contraheret sciente eo, cui mandatum erat de occidemdo. arg. ff. de admit. tut. l. 1. Et est ratio diuersitatis, quia quando mandato alterius & pro alio tantum fiebat homicidium, videtur quod contrario mandato, vel contraria voluntate ostensa, debet ab homicidio cessare, sed vbi non fit homicidium pro alio, sed pro se ille, qui consuluit, semper debet contra suadere & etiam plus facere, si hoc dicat conscientia, cante tamem ne prodat. Si autem antequam reuocet consilium procedat, sed postquam consulens iam poenituerat, tunc videtur quod irregularis sit, quamuis tempore homicidii fuerit in charitate.

Si autem aliquis consuleret alicui, quod coniiceret se in mare, vel quod alias se occideret, credo quod esset irregularis. arg. praedicti. c. si quis viduam. sed si consuleret alicui, quod occideret aliquem, & ipse cui consultum est, occidatur ab illo, quem occidere debebat, dicunt quidam, quod irregularis est, quia consilio illiciti operis dat operam. Vnde quicquid mali consilio, culpa, vel casu ludae contingit, sibi imputandum est. arg. sup. eo. continebatur. & c. suscepimus. Item neglectum & non bene examinatum videtur hoc consilium, debuit enim examinare, quod non solum poterat occidere aduersarium, sed etiam ipse poterat occidi, & sic videtur irregularis. 50. di. hi saepe. Alii tamen dicunt contra. sct quod nullo modo consiliarius praedictus est irregularis ex praedicto consilio, quia nullum consilium dedit in mortem eius, imo eum mori nolebat, bene enim videtur, quod si fraudulenter dedissetclic. vt occideretur, quod tune esset irregularis. arg. praedictorum. c. hi saepe. infra eod. significasti.

Et si obiicias, quia fuit malum consilium, & magnae negligentiae, fateor quod fuit malum consilium & negligentiae, sed non fuit ad mortem eius, nec fuit negligentia in morte eius, quia consilium sic debet intelligi, vt bene sibi caueat, & in loco vbi ipse, & sui occidi non possunt eum occidendo, nam bene dicunt hi, quod si incitaret aliquem ad occidendum, alii vbi piculum esset, quod bene esset irregularis, etiam si ille, cui consuleret esset occisus. Sed contra semper apparet, quod non fuit diligens, nec bonum consilium, ex quo qui consilium recepit ibi mortuus est, sed ipsi respondent fines mandati diligenter attendi. ff. manda. diligenter. vnde si non bene sibi cauit, non videtur consilio eius fecisse, vnde nec est irregularis.

Si autem aliquis suaderet alii, quod exponeret se periculo pro patria sua, vel proxi. suo, vel pro iure suo, non est irregularis, etiam si ibi moriat ille, cui consulitur. 23. q. 3. pro menbris. & c. seq. & q. §. igitur. & c. seq. led si sciret eum moriturum, tunc videtur quod fit irregularis, quia est ordinata charitas quod vsquo plus diligat corpus suum, quam alterius, sed siei consulat, quod se exponat indubitate morti pro honore Christi, vel pro fide, vel pro statu ecclesiae, non fit irregularis, etiam si sequtur mors, cum Christus mortem subierit p nobis, & sancti Martyres pro ecclesia san7guinem suum fuderunt. Facto fecit quis homicidium, & fit irregularis, si sponte manu propria quenquam occidat, sed & fi non sponte, sed casu, cum daret operam rei illicitae, vel non adhibuit diligentiam, quam debuit. 5. e. si aliquis. sicut dignum presbyterum. continebatur. c. fi. ad audientiam. Ioannes. Item si causam proximam mortis dedit. 30. di. studeat. Item si venenum dedit. 5. eo. si quis. Item si accusauerit quenam criminaliter, vel iudicauit, vel aduocatus fuit vel testis. I. e. postulasti. 31. di. c. 1. 2. ne Scle. sententiam. Si autem aliquis vel ceruum, vel leonem habet, qui aliquem occidat, non videtur, quod sit irregularis, dummodo malitiam vel latam culpam non habeat in morte alicuius. Non enim videtur, quod leuis culpa vel negligentia deberet huic imputari, cum multum remota sit causa ab homicidio. Alii dicunt, quod si ali. quid est, quod postit imputari ei, quod tenet ceruum vel leonem, quod semper est irregularis. arg. 30. di. hi saepe. Item not. quod non omnis homicida est irregularis, sicut apparet in homicida casuali. i. eo. lator. ex literis. & c. seq. & c. significasti. Item aliquie est irregularis, ne promoueatur, sed non est irregularis, vt ministret in susceptis. Item cum aliquibus de talibus irrecularibs dispensat ipse Papa solus cum aliquibus etiam episcopi, eo. ti. continebatur. ad audientiam. De defensore autem constat, quod etiam si ineuitabili casu se defendat, tamen irregularis est, vt in praealle. c. si quis vi. quia voluntate homicidium committit, sed facilis est cum huiusmodi dispensatio. Pro his autem qui in casibe dubijs dicunt aliqnon esse irregulares, facit, cum irregularitas sit de iure positiuo: vt not. 1. de renune. nisi. & poenae sunt moliendae. de poe. dist. poenae. quilibet est irregularis, vbi ius statuat eum irregularem.

CAPVT XIII. DILECTVS FILIVS. (Intulit) sicudebuit (Stimulauit) ficut debnir (Ereno) quod frangibile non apparebat

CAPVT XIIII.

EX LITERIS. (Circumspexit) ac lias adhibuit diligentiam omnem, quam debuit. 30. di. qui arborem. hi qui. ff. ad leg. Aquil. si procurator.

CAPVT XV.

EX LITERIS IVAE. (Praesertim). id est, maxime. Nam omnem adhibuit diligentiam, & alibi potuerit de iure communi.

CAPVT XVI.

SIGNIFICASTI. ( Stimulauit) sicut debuit ( sciuisset) si suus erat eque, satis erat excusabilis, si prius vitium in equo non percepit, si non esset suus, similiter satis est excusabilis cum vitiosus non debeat credi, nisi dicatur. praeterea non potuit omnes casus fortuitos cogitare, nec praeuidere. inf. eo. loannes.

CAPVT XVII.

PETRVS DIACONVS. (prohibiti onem) imo sufficeret sine prohibitione, quod nec consilio, nec facto, nec mandato eius factum fuisset. 3e. di. si quis viduam. (Occasionem). No. non est in culpa, si aliquem praescire non facit tractatum de morte eius habitum, hoc est verum, quia non credebat, quod eo prohibente ipsius intuitu homicidium facerent, & in diminutione honoris sui, secus autem si crederet. Alii autem dicunt, quod nunquam esset irregularis etiam si sciret tractatum habitum, & non reuelaret, quia nunquam potest dici committere homicidium facto, mandato, consilio vel defensione. pro dist si quis viduam.

CAPVT XVIII. Mn sola voluntas faciat aliiuem irregularem. & in num. 4 2 An dicatur irregularit ille, excuius negligttia secutum est homicidium. 3 Cam dao uulnerauerunt aliquem quis eorum teneatur de homicidio.

SIGNIFICASTI. (Et ipse) percussor. (Voluntatem) videtur quod si occidendi voluntatem habuit, & percussit, licet non letaliter, sed ex aliorum ictibus sit mortuus, quod irregularis est. Idem dicimus & si non percussisset, sed aliquid operis impendisset in mortem eius, puta quia latronem detinuisset, vel si contra eum clamasset, vel alias huiusmodi fecisset, alias autem si clamasset contra eum, non in mortem eius, sed quod caperetur, vel etiam si detinuisset eum, vel etiam si leuem ictum ei dedisset, etiam si ab alijs occideretur, non esset irregularis, & hoc satis hic colligitur. In hoc enim videtur tantum ius esse, quod nec auxilium. nec consilium det in mortem cuiusquam aperte, nec etiam in neglectu sit, quia siue ex malitia, siue culpa eius homicidiu per. a petretur irregularis est. Et idem dico, si negligentia eius committatur homicidium. 30. di. hi qui. & ideo si clamet latro nes, siue capite latrones, siue quocunque alio modo potuit intelligere ex clamore suo, vel alio suo actu posse sequi homicidium, irregularis est, nisi faceret propter timorem periculi corporis sui, vt si rtimeret, quod aliquis vellet eum occidere, bene posset inuocare, & clamare pro auxilio, quia non intendit in aliorum mortem, sed in suam liberationem. Vel dic aliam rationem, quia sic clamando liberauit animam volentis le occidere a peccato, quod vtilius est, quam si liberaret a morte corporali, sed hac ratione videtur, etiam quod si fur fugiat cum rebus furtiuis, quod licet clamare post eum quod capiatur, quia sic. se si capiatur, liberabit animam eius a morte, quia reddet furtum, quod est ei melius, quam si mortem corporaliter euadat, sed hac ratione videtur, quod liceret sibi accusare furem ad restitutionem furti, nec fieret irregularis etiam si homicidium sequer etur. Plus placet pri3ma ratio. Si certa) eandem diffinitionem ponit lex. ff. ad leg. Aquil. Item mela. §. sed si plures. in hoc autem diuersitas est, quia si vnus percussit, & sit incertum, an ex illius vulnere sit mortuus. Alius autem post exanimauit, primus tantum de vulnerato tenetur, & secundus de occiso. ff. ad. l. Aquil. Item mela. §. Celsus. & l. huic scripturae. §. 1. secundum canones autem vterque tenetur, quo ad poenam promotionis. (Modica) si autem secunda percussio non esset talis, ex qua mortuus esset, sed ambae simul sufficiunt ad mortem, tunc ambo. se primus & secundus sunt irregulares. 23. q. 2. c. fi. Intelligendum est ergo, quod dicit hoc. c. quando constat, quod prima percussio non est mortalis, & secunda est mortalis. Item quando non fecit animo occidemdi, nec praestandi auxilium morti, quia tunc quantumcunque leuiter percuteret, tenetur, quia auxilium morti praebet, vt hic.

4 Cum de caeteris) . licet quod haberet voluntatem occidendi, quae & si affuisset, eum non redderet ineligibilem, si nihil fecisset in mortem, vel consulendo, vel auxilian¬ ao, & quod ipsius studio, consilio, vel mandato non sit factum. (Accusatur) idem esset si accusaretur, quia negantis factum, etc. 5. q. 6. actor. nisi in hoc, quod sibi indiceretur purgatio, si respergeret infamia (Excusari) etiam si defendendo occidisset, tamen esset irregularis, nisi dispensaretur cum eo.

CAPVT XIX. 2 Raocasu medicus iucumat irregularitatem & in num. 2. & 4 An infirmus peccet, si non obediat medico. Peceant seruiente: infirmo, si quid nociaum praebeant infirmo. 6 Non licet clerico ferre testimonium incauss criminali.

TVA NOS. (Aperuit). Hoc interdictum est clericis. 3. ne cle. vel mo. sententiam. ( Deliquerit alienum) hoc est causa irregularitatis, quia operi illicito instabat. 3. ne cle. vel mo. sententiam. & ideo est necessaria dispensatio: vel dic quod nullo modo est irregularis. Dispensatio tamen ideo est necessaria, quia publice deliquit exercendo tale offitium: vt no. sup. de temp. or. ad aures. (Pietatis) haec faciunt ad dispensationem.

1 peritus) ex hac decre. satis apparet, quod si medicus, chirurgicus, & etiam alius imperitus est, arte sua, vel etiam negligens, & ex sua imperitia, vel negligentia mors obuenerit infirmo, vel membri mutilatio, quod est irregularis. argumentum. sup. de aeta. & quali. ad aures. Si ergo procedat medicus in chirurgijs faciendis, & in alijs medicinis conferendis, vt illas faciat, quas sciat secundum artem proficere debere, ita quod omnia diligenter inspiciat, quia si sciat medicinam nocituram, & eam conferat peccat, & eodem modo peccat, si dubitat eam nocituram, vel profuturam, & eodem modo peccat, si vehementer credat eam profuturam, sed & aliquid dubitationis habet, vel habere debet. ne noceat, quia semper in tutiorem partem intelligendum est. supra, de spon. iuuenis. infra eodem, petitio. Item securius est hominem relinquere in manus creatoris sui, quam medicinae de qua dubitat, quocunque modo. Item videtur, quod medicus ita peccat omittendo medicinas debitas, sicut faciendo indebitas. Item si medicus dicat se peritum ad medicandum aliquam infirmitatem, cum non sit, & faciat, vel omittat quicquam, & ob hoc aliquod periculum incurrat infr. mo, peccat, & fit irregularis in casibus suis. argumentum. ff. quod quisque iur. boc edicto. ff. de acti. emp. Iulia nus. § quicquid tamen.

Sed quid si medicus bene nouit medicinam, quam dedit bonam esse, & in veritate bona erat, sed contingit quod species positae in medicina fuerunt malae, vel propter nimiam vetust atem, vel quia falsam similitudinem gereb ant verarumspet cierum, vel propter al am quamcunque causam male fuerint. Respon. quod si medicus diligentiam quam debuit adhibuit in speciebus eligendis, quod quicquid inde contigerit inculpabilis est medicus, quia probabilis ignorantia, imo so. licita diligentia eum excusat.

Et idem dicendum videtur, si certum est, quod secundum artem vtile est aliquem incidi, & facile est aliquem incidi, & secure faciat eum incidi, dummodo peritum & discretum inueniat incisorem, imo plus videtur, quod & si incisor erraret in incidendo, non experientia vel dis¬. suetudine, sed forte quia infirmus non habet consuetam dispositionem membrorum, vel venarum, vel quia subitus, vel insolitus timor, vel tremor irruit super eum. quia in hoc casu non peccaret, nec fieret irregularis. Hoc tamen attendat medicus, & incisor, quod potius dimittant infirmum sine incisione, quam faciant eum incidi, nisi talia sit incisor. de quo non dubitetur communiter, quod bene scit incidere, & ipse incisor potius dimittat, quam incidat, si in aliquo dubitat.

De infirmo autem videtur, quod non peccat, si non obediat medico, quia nec praelatus est eius, nec aliter tenetur sibi obedire, tamen bonum est, quod ei tanquam perito in arte credat, & videtur quod infirmus si sumat potum infirmum ex certa scientia, vel ex affectata & probabili ignorantia, vel quicquid aliud, qued peccat, quia facit contra charitatem, quia debet corpus suum diligere, vt in eo seruiat Deo. Item non debet ire post concupiscentias suas, nec debet in carnis desiderijs ambulare. Item non debet manus sibi iniicere. Item si medicus peccaret ista dando contra artem, multo fortius ipso accipiendo. Item si peccaret scienter ac. cipiendo venenum, quare non eodem modo peccat accipiendo medicinam, si eum ocei¬ dat sicut venenum. Posset tamen dici, quod si non crederet mortiferum potum, vel quicquid aliud, sed bene crederet infirmitatem magis roborari ex illo potu, quod hic non peccaret mortaliter, vel ad minus non ita grauiter sicut superior, potest enim hic fieri comparatio grauioris afflictionuns, qualis est afflictio sitis ad minus graue, qualis est afflictio febris.

De seruientibus autem & ministris dicendum videtur, quod peccant, si dent aliquid nociuum infirmo, ex certa scientia, vel ex improbabili ignorantia. In sanitate autem dicimus, quod non tenetur aliquis viuere medicinaliter, quia omnia sunt sana sanis, sed & tunc si scienter acciperet sine causa aliquid nociuum, vnde mors ei eueniret, vel infirmitas, quae subtraheret eum a seruitio Dei, dicimus quod peccaret (Misericorditer). id est, dispensatiue, alioquin si non adhibuit omnem diligentiam, vel si non erat peritus, & si causa cupiditatis fecisset hoc, vel nisi agatur misericorditer.

6 Qui cultrum) not. licere clerico tradere intersignia latronis, sed testimonium ferre non licet. 11. quaestio. 1. testimonium. & etiam si ageretur ciniliter, posset agere, & testificari ad ponam pecuniariam, & ad perpetuum carcerem. 23. q. 5. c. 1. sup. de iud. ita. Et licet iudex ad eiuilem denunciationem vel accusationem puniret grauius accusatum, non fieret irregularis accusator. I. eo. postulasti. ar. 23. q. 3. vnum solum. in fi. & c. non vos. & q. 3. maximi. & ff. de bon. lib. qui cum maior. §. 1. ff. de euic. si per imprudentiam. hic autem non reddidit testimonium, tamen si esset coram iudice, praesentandus esset. in Authen. de testa. §. quoniam. nam non testimonijs, sed testibus est credendum. sup. de cohab. cle. & mul. tua. arg. contra: quia non debuit respondere. a2. q. 2. ne quis.

CAPVT XX.

SICVT EX LIT ERARVM. (Viuificatus) sic intel. ligitur. 2. q. 5. consuluisti. lict quod formatum erat puerperium 2. q6m. 2. Moyses. quod vero fimiliteretiam distinguit lex. ff. de poenis. si quos. §. qui abortionis. licet autem talis non teneatur Canonica lege vel Mosaica, tamem tenetur. l. Cor. de sic. ff. ad. l. Cor. de sicar. si mulierem. &l. Aquil. ff. ad. l. Aquil. si seruus. §. si mulieri. Eisdem legibus tenen¬ tur qui venena sterilitatis procuram. 3. eo. si aliquis. (Ministrare) post sententiam sinedispensatione: vt no. 3. de tempo. or. ex tenore.

CAPVT XXI.

POSTVLASTI. ( Deponere) Satis dici potest quod clericus nec criminaliter, nec cin uiliter agere potest, si vel de iure, vel de consuetudine in tali modo agendi iudex consueuit poenam sanguinis irrogare. Et decre ista loquitur, quando iudex consueuit legitime procedere, sed ex post facto requilita potestate, vt decimas solui faciat propter contumaciam suam, iudex ex officio suo procedit ad poenas corporales, quod clerico. petenti nullatenus est imputandum, repete quae diximus. sup. eo. tua.

CAPVT XXII.

EXHIBITA. (Corruens). Huic autem ruinae vel offensioni lapis iactus causam non praestitit, quod si fecisset, puta quia dum eius percussionem fugeret in alium lapidem corruisset, irregularis esset c non repellas) dispensatiue agens cum eo, cum noxius ludus fuerit lapides proiicere post alium, vel sine dispensatione, cum ex proiecto lapide non fuit ictus.

CAPVT XXIII.

IOANNES SACERDOS. Supre eodem, ex literis.

CAPVT XXIIII. 1 Quando percutiens in bello iusto dicatur irregularis.

PETITIO TVA. (Inter fectione). Per te facta No. a, quod non dicit percussione, licet de percussione quaeerit, quia licet aliquos percusserit in iusto bello, si non fuit inde mor tuus, non fit irregularis, de hoc no. supra, de restitutio. spo. olim. sup. ne cle. vel mosententiam. sed in iusto bello quandocunque auxilium, vel consilium dedi in mortem alterius, vel si culpabilis, vel negligens fuit, & ex hoc secuta est mors, irregularis est. 30. distin. quantum saepe. & c. si duo. ex hoc videtur, quod siue euntes ad bellum iniustum fauorem praestem suis, puta quia securius laedunt inimicos, siue terrorem incutiant aduersarijs, quod s. fugiant vel non audeant se defendere, vel quod amici sui terrefacti eos deserant, si ex his mors secuta est, irregulares sunt. Si autem ad iniustum bellum quis iret causa pacificandi, vel alias ex iusta causa, non creditur huic imputandum, si ex eius praesentla aliquod robur accrescat suis, vel timor aduersarijs, dummodo dolus omnino absit, & etiam lata negligentia, & hoc bene probatur, arg. a contrario sensu. 30. di. quantum. supra, eo. presbyterum.

CAPVT XXV. QVIDAM VT ASSERIS.