Titulus 1

CAPVT I.

SI LEGITmVS. (Non fa¬ tigetur) vt probet suam innocentiam, nisi publica infamia accusatus laboraret, nam tunc pdicetur ei purgatio. 2. q. 5. presbyter.

CAPVT II. 1 Monitio debet praecedere accusationem.

SI QVIS EPISCOPVS. ( AccusatoOribus) id est, denunciatoribus, scilicet non criminosis (accusatus) id est, denunciatus. Ex hoc. c. colligunt quidam, monitionem debere praecedere accusationem. Alii intelligunt hoc. c. in non notorijs criminibus, & in his de quibus poenitentia agi potest seruato ordine, & in criminibus exceptis, sed nos intelligimus hoc. c. scilicet quando agit denunciando. Et secundum hoc exposuimus literam. inf. eod. super his. inf. de si mo. licet. (conuentus) id est, monitus (causam) . i. poenitentiam agat (non olim) . i. ante monitionem (sed nunc) id est, post monitionem. (ad primates) . i. iudices legitimos.

CAPVT III. ILLA pRAEpoSrrorum. Et infra (Cum eis). id est. subditis accusatoribus, vel id est, praelatis suis ordinarijs, subiti enim accusatores necessarii sunt ad discussionem, vt probent, ordinariiautem necessariisunt, vt consulant.

CAPVT IIII. 1 Accusatione pendente promoueri ad dignitatem quis non debet.

OMNIPOTENS. ( Nunciantur) pendente enim accusatione non debet aliquis ad dignitatem promoueri. 81. dist. tantis. C. de procura. remu. ff. de mu. & hon. res quae. §. eum. imo sola infamia impedit. C. de dig. l. 3. sed licet promoueri non debet, potest eligi, & electio tenebit, sed per praecedentia iura probatur, quod non confirmabitur, nisi purget innocentiam suam. Alii tamem dicunt quod nec eli gidebet. dehoc not. 75. de simo. accusatum.

CAPVT V. 1 criminosus an possit accusare criminosum:

NVLLI EPISCOPORVM. (Repellere.) ff. de adul. l. si vxor. 67. q. 4. c. attendendum. iudex tamem ex officio suo repellere potest. 2. q. 7. si qui sunt alieni. quaerendum. ff. de postul. l. quod prohibet, nisi obiectu maioris excommunicationis. 3. de excep. a nobis. quamuis illa decr. in alio casu loquitur, quam ista. Hic enim dicit, quod in conmmunenm familiaritatem habebat, illa aut quando in aliquo facto ei communicauerit. 2. q. 7. alieni. Contra. C. qui accu. non pos. iniquum. Ar. contra. C. de inoffi. test. in aream. C. de haere. quoniam. 2. q. 7. §. in hoc. Respon. quod dixit nullum criminosum etiam contra criminosum admittendum. C. de lib. cau. sifilium. C. de adul. quoniam. 32. q. 7. nihil verum est, nisi in exceptis criminibus, in quib. non ad testificandum, sed accusandum tantum admittunteRespon. huic decre. quia accusabantur de crimine excepto, vel speciale est in episcopis, vt eis non liceat ab accusatione sua repellere familiares, cum praecipiantur habere honestos. 2. q. 7. cum pastoris. lex autem iniquum loquit de expositis & alijs dominis, qui non tenent habere cubicularios, at episcopi quasi in quodam officio cubicularios habere tenent, vt in praedictis. c. vnde si in eo officio aliquos approbauerint, vbi tantum bonae famae requirunt, non possunt eos repellere ab accusatione, vel alio, vbi tales personae similiter requiruntur. ff. de adult. si vxor. sed si alias clericos malos habet bene repellet eos ab accusatione sua. Saepe enim presbyter bonus malos clericos patitur propter scandalum vitandum. Aliquando quia probationibus destituitur. 50. dist. vt constitueretur. 2. quaest. 7. plerique. & propter multas alias causas, quas licet tolleret, ad superiores itamen ordines non promouebit, & a sua accusatione repellet. argu. contra. 40. distin. §. necesse. sed ibi loquitur, quando cul pa praelati subditus malus est. Item & si culpabilis erat praelatus in corrigendo subditos, tamen eos repellere posset asua accusatione, nam aliud est officium dare, quale est cubicularium facere, in quo videtur eum approbare, & sponte cum ad hoc non cogatur. Aliud est negligere correctionem subditorum, in quo licet culpabilis videatur, tamen approbare nen videtur.

CAPVT VI.

DE HIS CRIMINIBVS. (Replicari) 23. q. 4. si illic. 2. q. 3. notandum. ff. nau. cau. licet. §. vlti. nisi probetur priorem accusatorem praeuaricatum. ff. de praeuar. l. 2. Item vel si corrumpit iudicem, vel testes. inf. de collu. c. vlt. vel si suum dolorem prosequatur ignorans ab alio institutam accusationem. ff. de actio. cui. §. iisdem. Et intelligitur hoc, quando in forma iudicii proceditur, nam licet per poenitentiam quo ad Deum fiat remissio, nihilominus tamen poterit inde aceusari.

CAPVT VII. L EPELLANTVR AB ACCVsatione.

CAPVT VIII.

ACCVSASTI. Scilicet calumnis ose, alias immunis est accusator. 23. quaest. 4. illudetiam. & iudex. 23. q. 3. cum miles. vel non calumniose, sed ex alia scintilla odii. (pro pace) supple accusasti, id est, vt alii quiete viuant. 33. quaest. 5. non frustracdelaturam) id est, accusationem ipsius.

CAPVT IX. EVIDENTIA. Repete que dui sup. de eoha. cle. tua. si crimen est notorium iudici & aliis.

CApPVT X. 1 Laici in accusatione vvei testimonium elericorum, non sunt admittendi, quod tamem limitatur vt bic, & vide in nu. 4. 3. 8. C9. 2 Qui admittuntur ad accusandum admittuntur etiam ad testificandum. 3 Viles & infames quando admittantur adaeeusationem. 6 Nonacbi an possint quempiam aecusare. 7 Non admittitur aliquis ad accusationem clericorum qui sit ignotus vel suspectus de fidt & inimicitia. 10 Testis qui semel contra aliquem in eausis criminalibus testificatus est, amplius comtra eum testificari non potest, secus est in ciuilibas.

CVM P. MANCONEIla. (Quia laicus) hic collige, quod laici etiam in crimine simoniaco non admittuntur. de testi. veniens. 2. quaest. prina. in primis.

Sed contra. inf. de simo. si dominus tan¬ ta. 70. dist. si papa. Sol. contra laicos si mo indistincte quiubet adiittitur ad ac cusandum & testificandum, sed contra e lericos distinguitur, nam contra clericos bonae famae in criminibus exceptis. 2. q. 1. in primis. & contra clericos malae famae admittuntur laici & clerici malae famae, & fures, & meretrices. inf. de simo. tanta. & maxime si agat ciuiliter. ar. ad omnia praedicta. i. de simo. per tuas.

Excipiuntur conspiratores & capitales inimici. 5. de simo licet hely. per tuas. qui etiam cuma tormentis admit tendi non sunt, & participes criminis & muneris. i. de test. veniens.

(Item not. quod vbicunque & qualescunque admittantur ad accusationem iidem admittuntur & ad testimonium, nisi prosecutores suarum iniuriarum, qui admittuntur ad accusationem, & non ad testimonium. sup. de test. decaetero. In hoc tamen est differentia, quia ad accusationem sine tormento admittuntur etiam infames & viles, sed non ad testimonium. 4. q. 3. §. si ea. Item necessaria est aliqua praesumptio, cum non sint sine tora mentis admittendi, & a tormentis incipiendum non est. ff. de quaesti. l. 1. inf. de re. iur. cum in contemplatione. in non exceptis autem, non admittuntur criminosi clerici vel monachi. 2. q. 7. clericus, maiorum praesumunt, criminationes.

Idem dicimus si ratione irregularitatis non possunt ascendere ad ordinationem, quam habet accusatus. 2. q. 7. ipsi testes. alii autt clerici secure suos praelatos & clericos accusant. 2. q. 7. lator praesumunt. sicut inquit Paulus, laici autem nullo modo admittunt ad accusationem. 2. q. 7. c. 1. 2. 3. 4. 3. 6. & c. oues. & c. accusatio. 6. q. 1. cum beatus. 11. q. 1. clerici. nisi prosequat suam iniuriam 4. q. 6. omnibus. 2. q. 11. prohibent. 5. de testi. decaetero. clericus autem in nullo crimine ciuili, vt homicidio & similibus, potest accusare laicum, etiam si suam iniuriam prosequat. 11. q. 1. clericus nullus. 23. q. 3. his a quibus. quia nec testari potest in crimine contra laicum. 11. q. 1. testimonium. agat autem clericus, si vult ciuiliter de crimine, quidam tamem dicunt, quod possit accusare laicum si ex crimine, vnde accusat 5non irrogatur poena sanguinis. fItem quidam dicunt bonos laicos admittendos ad accusationem clericorum, & in hac opinione fuit Gra. similiter & ab accusatione laicorum in criminibus ecclesiasticis criminosi repelluntur. 3. q.4. consanguineorum beatus. nulli. 6. q. 1. qui crimen.

Monachi autem abbatem suum accusabunt sine licentia abbatis, quem volunt accusare. I. eo. c. ex parte. alium non accusabunt absque licentia abbatis. 2. q. 7. placuit. & c. nullus. nisi illum cuius est cubicularius. lllum enim sine licentia abbatis accusare possunt, nam cum ad hoc sint cubicularij, vt sint testes dominorum, si viderint eos malus, licite accusabunt. 2. q. 7. cum pastoris. peruenit, quia nisi accusarent, non exequerentur laudabiliter officium suum, & etiam denunciare tenentur saltem crimem committendum. 2. q. 7. negligere. & hoc magis consulerem monachis.

Item ad accusationem clericorum nuilus admittitur ignotus, vel suspectus de fide vel inimicitia. 3. q. 3. accusatoribus. canonica. accusationes, vbi habes de alienigena, nisi prius inquiratur de vita & fide & intentione eius. 2. q. 7. si qui. & c. quaerendum. vel nisi habeant aliquas literas Authenticarum personarum quae pro eis testimonium ferant, vel testimonium proprium. 2. q. 7. criminationes. Item repelluntur omnes criminosi corpore vitiati, & irregulares tam ab accusatione, quam atestimonio, quia ordinari non possunt. 2. q. 7. ipsi testes.

Quia laicus) bic habes, quod etiamin exceptis criminibus, laici repelluntur ab accusatione clericorum, sed hoc intelligo quando laicus erat malae famae. 2. q. 1. in primis. vel repellitur propter suspicionem, quam contraxit de mutuis accusationibus, vt in eo. c. sequitur. vel non accusabat de simonia, sed de alio criminecillius causae) . i. criminis, vnde M. accusabat petrum, & laicus vel alius iam eum accusauerat de simonia, & hic fuerat testis.

Sed obiicies, si alia vice fuit accusatus, ergo modo non poterat accusari, sup. eo. de his? Respon. licet hic fuerit accusatus, & dati testes, non tamen fuit absolutus a crimine, sed ab obseruatione iudicii, vel dic dederat testimonium extra iudicium falsa crimina eis imponendo, vel etiam vera, sed facile & sine causa insultando & exprobrando. 5. q. 5. illi. &. §. sed aliud. Sunt ergo tales detractores, qui repelluntur ab accusationme & testimonio. 3. q. 4. detractores. si autem nonsine causa diffamaret, sed quia probare vellet, etiam si famoso libello cum proposito accusandi confecto, non repel leret. 5. q. 1. c. 2. & C. de famo. libel. 2. imo o remuneraretur. Ille etiam, qui dixit semel testimonium contra aliquem, vlterius con. tra eum testificari non potest. 4. q. 3. in crit minali. in prin. & hoc in criminalib. caufit vbi repellunt suspecti. 3. q. 5. accusatorib. & in multis alijs. c. eiusdem. q. &. q. 5. c. 1. & hi suspecti sunt de odio, qui toties parant sead ferendum testimonium, nam in ciuilibus non prohibetur quis in multis causis testificari contra eundem. 3. de test. fraternitatis (accusauerat) . i. accusare voluerat, nisi enim fuit amissus, vt hic dictum est, ccum tribus) hic numerus arbitrarius est. 2. q5. omnibus.

cAPV4 Xr 1 Regula euangelica neminem excladi¬¬ 2 Monachus an sine causa cognitione abbatem possit accusare

EX PARTE. (Licet alios) Sine licentia abbatis, nam tunc potest. ar. 2. q. 7. cum pastoris. & dicunt quidam non, nisi intersit. monasterii. 16. q. 1. placuit. denunciare autetm poterit, & debebit, cum nemo a regula euangelica excludat. 2. q. 1. si peccauerit. 24. q. 3. tam sacerdos. (Ministrari) non statim quicunque vult accusare abbatem, admitteretur, & habebit expensas, sed praemissa aliqua summaria cognitione, & videtur quod haec summaria cognitio sine praesentia partium fieti potest, per solum iudicem. ar. contra. de renum. super hoc. nam si alii non accusant sine inquisitione praemissa. 2. q. 7. si qui. & cap. quaerendum criminationes, & multo fortius monachi contra abbatem non debent sine tali inquisitione admitti.

Alii tamen dicunt, quod in accusatione & inquisitione semper necessaria est causas eognitio, antequam monachus admittatur ad prosequendam inquisitionem vel accusationem, sed in habendo expensas est differentia, quia in accusatione cum inscribat se ad talionem, semper habebit expensas, sed in inquisitione non, nisi causa cognita sibi decernantur. Nos dicimus quod semper ex quo admittitur ad accusandum vel inquirendum, vel denunciandum, quod expensas habebit a Papa, vel quisque ordinarius hoc p se diligenter inquirit, quod delegatus ex quo sibi committit causa inter partes, debent eum reputare pro admisso, nec amplius de aliqua causa inquirere debet. Nec est contra. 3. de rest. super literis. in fi. vbi dicitur, quod ea debent monere delegatum, quae mouerent delegantem, quia hic constat iam delegantem motum ad admittendum eum ex quo commisit causam inter eos, sed si proaequat causam suam, siue possessorio, siue vetitorio agat, non habebit expensas.

CAPVT XII. 1 Commendatiofieri debet cum dispensatione, & ex causa. 2 In commendatione uocandus est ille ad quem pertinet praesentatio uel collatio ecelesiae commendandae, & an ualeat electio si non fuerit uocatus. in num. 3. 4 Commendatarius liberiorem habet adminia strationem in ecclesia quam procurator.

SI CONSTITERIT. (Quod D.) iste agebat petitorio, petebat enim quandam ecclesiam, quia in ea erat canonice institutus vt dicebat.

(Commendata) Commendatio debet fieri cum dispensatione, quod probo, quia per eam fit iuris relaxatio. Ius enim vult quod ecclesia proprium habeat praelatum, non commendatum, vt dicimus quod conmendatio debet fieri ex causa. 1. q. 2. dispensationes. & praemissa aliqua causae cognitione, & si aliqui laedantur ex praedicta conmendatione, credimus quod vocandi sunt ar. ff. de adopti. nam ita diuus. ff. de mino. deniqe. & l. in causae. 1. §. causa autt. & si non vocentur facient eam cassari per superiorem, si autm vocati contumaciter abfuissent, tunc non audirentur vlterius. ar. sup. qui fi. sint legi. lator. & qui mat. accu. pos. c. fi.

2 (Item vocari debet in commendatione ille, ad quem pertinet praesentatio, vel collatio ecclesiae commendandae, & debet audiri, si iustam causam habet contradicendi, & si non fuerit vocatus, vel auditus, faciet per superiorem cassari commendationem.

Sed quaero an si contemptus iste eligat post commendationem facta, an electio valeret e Ad hoc respon. quidam quod si episcopus malitiose, & sine causa fecit hanc commendam, quod tunc tenet electio facta ab eo, ad quem pertinet praedicta commenda, non obstante. ar. sup. de conces. praebe n. postulasti. Alii dicunt, quod plus placet, quod quamuis in fraudem, & sine causa fecerit, dummodo teneat, licet sit iniusta: ta men facit quod ad eius officium & iurisdi ctionem pertinetclset commodare, vnde ex tunc non licet illi, ad quem pertinet eligere alium, nisi prima commendatio fuerit primo cassata. arg. sup. de conces. praeben. cum nostris. & c. quia diuer.

4 Et est sciendum, quod commendatarius licet non habeat ius in ecclesia, tamen est legitimus administrator, & liberiorem administrationem habet quam procurator. argu. 17. quaest. 1. pasto. 71. dist. obitum. & c. seq. & videtur quod has commendas possit recipere propria authoritate sine requisitione proprii praelati, cum non obligetur ad commendam tenendam, nisi quantum voluerit. Nec obest si dicis, quod non debet esse generalis procurator alicuius, vt no. sup. de obli. ad rat. c. 1. quia non est alia poena si accipit, nisi quod cogitur dimittere administrationem, vel deponitur, & nos bene dicimus, quod semper ad mandatum sui praelati eam dimitt ere debet (pernoctauerit) vigilando ( rationabiliter conuictus) . 1. ordinarie accusatus (vel ad rationem) . i. sine solennitate iudicii requisitus forte inquirendo procedebatur contra eum, & sic confessus est praedicta, vel aliquod praedictorum: quia quodlibet per se sufficit. (Confessus) repete quae diximus sup. de elect. per inquisitio. (ipsa) ecclesiacpost appel. ) recipiendam.

CAPVT XIII. 1 Exceptio competit contra petentem munus benedictionis. 2 Iimicus non solamab accusatione, sed etiam exceptione repellitur.

MEMINIMVS. (Pro altera). id est, in contrarium, scilicet, ne benediceretur. ( Appellauit). Ino. quod contra onfirmantem petentem munus benedictionis, admittitur exceptio, dummodo excipiens alias sit legitima personaad excipiendum (accusaret) id est, paratus esset accusare, vel id est, exciperet contra eam.

(Manifestus) No. inimicum non solum ab accusatione, sed etiam exceptione repelli, idem crederem in conspiratione, secus de alijs (tulerit) alio accusante. ex hoc praesumitur inimicus, vel alias malitiose procedere.

CAPVT XIIII. 1 Accusare per scripta an quis possit. 2 In criminalibus speciale est, quod socius potest esse procurator sociorum. 3 Accusator citari debet antequam absoluatur accusatus. 4 Perpetuum accusatori silentium imponitur, si non fuerit in termino Mnte inscriptionem licet desistere ab accusatione, quia nemo compellitur accusare.

LICET IN PEATO PEtro. (Ex literis) no. colligitur hic, quod quis possit ac cusare per scripta contra id quod legit. 2. q. §. per scripta. sed in literis significabantur crimina Papae, & petebatur citari vt accusationibus responderet, quod bene licet, quia haec prima citatio sine causae cognitione fit, & iam licite fit per nuncium. (delatus) id est, denunciatus (ab I. & O. ) hi forte erant de his qui contra episcopum scripserunt.

2 (Vel alijs) . 5. quaest. 3. in criminalibus, contra. inf. c. proxi. contra solu. speciale est, quod etiam in criminibus socius potest esse procurator sociorum. 3. quaest. 6. c. hoc quippe. sup. de dol. & contu. cum dile. Vel dicimus, quod hi admittebantur ad excusandum absentes, quod licet. 3. q. 3. reos. per quod capitulum, licet minus bene, quidam dixerunt, quod semper pro reo procurator admittitur in crimine etiam iniuriarum admittitur procurator. 3. quaest. 9. §. nisi. Item ad accusandum & excipiendum. inf. cap. proxi. & c. super his. 23. qon. 5. reos. Item in leuibus criminibus, puta quae non excedunt poenam relegationis. ff. an per ali. causa ap. l. 1. Sed quidam dicunt, illam legem tantum habere locum in causa appellationis, sed secus in principali. Item in crimine suspecti tutoris. ff. de procu. non solum. §. vlti. & idem dicimus si praelatus dicatur suspectus. Item in accusatione ingratitudinis. ff. deprocu. sed hae. §. 1. Item in accusatione populari ad agendum. ff. de procu. licet. sed non ad defendendum. ff. de popul. act. quis populos. Item dominus defendit seruum. ff. de accu. sicut. §. pe. Item cum causa non est pure criminalis. supra, de procu. tuae. Potes etiam dicere, quod hic agebatur ciuiliter, scilicet, inquirendo vel denunciando (quod non proposito accusandi).

Sed dicunt quidam, quod citari debet accusator, antequam absoluatur accusatus. argu. C. qui accus. pos. quod crimen. & 5. quaest. vlti. Epiphanium. Hoc autem non obstat, quia praesentes erant a quorum accusatione absoluitur. In ciuilibus autem secus, quia tantum a praesenti obseruatione iudicii absolueretur. C. de iudi. properandum. §. 1. vel accusatore absente haeremodicium contraheretur. C. quomodo & quando. Authent. qui semel. (intimanda) vt per sedem apostolicam monitionibus tantum corriperetur. ( excessit) faciendo citari episcopum, vt responderet accusatori.

(Silentium) Not. accusatori imponi filentium perpetuum si non fuerit in ter¬ mino, nisi iustam causam abse ntaepro. bauerit. 4. quaest. 5. quisquis in fi. (Impa tandum) quia ante inscriptionem licetat accusatione recedere. 2. quaest. 3. si quenquam. ff. ad turpi. quaesitum. Infamatot tamen tenetur iniuriarum. ff. de iureuuran. Item apud . §. si quis li. In ciuilibus autem dato libello, cogitur litem ad finem perducere. C. quomodo & quando. qu semel. Non est contra ind, quod dictumest de crimine. C. qui accusa. non pos 3. quia ibi praecesserat inscriptio, vel ad minus satisdatio de accusatione prosequenda. In ciuili autem si reus nolit prosequi causam principalem, tamen ad expensas agere potest. sup. de dolo. actor. si autemlua non interest sine Papa reuocabit. 2. quaest. 6. si quis libellos. (Famae) nam criminum praedictorum fama bona vel mala probari potest per testes, & etiam de plano, scilicet, per communem auditum. supra, de spon. cum in tua. hanc inquisitionem etiam aliqua infamia praecedere debet, vel etiam denunciatio probae personae, sed inquisitione criminum maior infamia est necessaria, haec enim inquisitio illus est praeparatoria. argumentum. inf. eodem. cum oporteat.

CAPVT XV. 1 Excusatoris officium quale sit. 2 Qanido admuttatur procurator uel accusutor in causa criminalis & in nu. 3

VENIENS. (Excusationem) Nulla harum excusationum fuit sufficiens, si bene inspitias. (Excusationem) excutoris officium est allegare & etiam probare causas absentiae de facto, vt erant istae. & supra, de procu. querelam. & sup. de dol. & contu. cum dilecti. ff. de iudi. si praetor. Excusator autem ad causas causae allegandas non admittit, quia ibi necessarius est procurator cum mandato, vel cum satisdatione. Fatemur tamen, quod tam in ciuilibus, quam in criminalibus causis post lit. conte. vel etiam in alijs causis vbi proceditur lit. conte. quandocunque, quod iudex antequam condemnet indefensum, siue ex contumacia sit absens, siue propria voluntate, quemlibet admittet iura causae suae allegantem etiam minorem, & forte infa. mem. ff. de procu. setuum. §. publice. C. de procu. exigendi. in. fi.

Et intelligo quod admittitur ad allegandum causas hic homo, qui non habet mandatum, nec satisdet, nec de personis coniunctis causas dico, quae colliguntur ex actis in eadem causa habitis, nam nullo modo credimus, quod possit producere testes, vel instrumenta, vel confessiones facere, quia procurator non est, & si hoc esset ei concessum a iure iniustum ius esset, quia fieret praeiudicium absenti per alium, quam per procuratorem.

Et si credo verum, nisi in causis absentiae, nam ad illas probandas bene admittit excusator sine mandato & satisdatione, & sic loquitur. ff. de procu. seruum. §. publice. Et bene facit ad hoc, quod quilibet admittitur ad docendum de iure partis absentis, quia si partis contumacis absentiam Dei praesentia supplere debet. C. de iudi. properandum. §. cum autem. debeo non solum per me, sed etiam per quemeunque alium quaerere, quomodo instruar in causa eius. Item excusator non potest allegare causas absentiae de iure, puta talis non tenetur venire coram vobis, quia estis excommunicati, vel quia rescriptum non valet, hoc enim non per excusatorem, sed per seipsum, vel per procuratorem proponere debet. sup. de rescri. super literis ( viarum) puta quia viae erant lutosae ( criminali) nisi in casibus no. sup. c. proxi.

2 (Praecepit) & male, nisi intellexit prohibere tantum, quod non calumniose proponere, vel dic, quod mandatum fuit & licitum, & iustum, nam ex quo confitebatur se semel calumnioseaccusasse, vlterius accusare non debet. argu. sup. cap. proxi. nam sic remittere querelam videtur, vnde vlterius accusare non pote st. 23. quaest. 4. si illic. C. ad turpil. quamuis. imo si dicat, se nolle vlterius accusare, vlterius non accusabit. ff. de adul. l. si maritus. §. si negauerit. hic etiam quia calumniatus est in accusando, si velit denunciare, repellitur, & quia etiam nunc praesumitur calumniari. Si autem non esset confessus de calumnia, sed tantum inrasset non accusare denunciare posset, cum iuramentum non valeat a praecepto euangelico liberare. sup. de iureiu. quemadmodum. in fi. 24. quaest. 3. tam sacerdos. & si per denunciationem ecclesiae non possetimmunitas seruari, posset non immerito accusare. sup. de iureiu. peruenit. ( Contumaciam hic videtur non reputandus contumax, quia si praesens esset tali accusatori non cogeretur respondere. ff. de iudi. non videtur, sed illud habet locum, vbi certum est, quod non tenetur respondere, sed vbi est dubium, sicut hic, fecus. ff. de iudi. si quis hoc. Item illud intelligitur, qui neque super principali, neque super accusatorio, vel exceptionibus, & agere, & respondere cogitur, sed hic bene respondere, & agere cogitur super exceptionibus.

CAPVT XVI. 1 puins sit admittendus ad excipiendum. 2 Exceptio de non interesse est declinatoria, & ante lit. conte. vegulariter proponenda, &¬ uide in num. 3. 3 An ille cuius non interest, admittatur ad excipiendum de crimine. 4 Monitio debet praecedere accusationem. 5 Plures contra eundem petentem confirmationem quando sint audiendi. 6 Cumunus excipit, caeteri quoque qui uolunt excipere eodem tempore excipere debent. 7 Nedum clericus, sed etiam laicus admittitur ad excipiendum de crimine contra electum siue confirmatum. Criminosi an admit tantur ad excipiendum & testificandum. 3 Inquirendum est a contradicentibus qua intentione procedant ad impediendum consecrationem. principes an & quando admittantur ad excipiendum contra electum de simonia, de adulterio, uel certis criminibus. 9 Qui possint excipere de furma, atem quid requiratur in excipiente, quod peccatum sit im persona electa, in num. 1o 10 Excipiendi onus probandi incumbit, siue affirmatiue, siue negatiue excepit. 11 Quamuis nullus extet excipiens uel accusator, tamen confirmator uel ordinator inquiret quandocunque eum contigerit dubitare. 12 An procurator possut de crimine contra electum excipere.

SVPER uis. videtur quod quilibet admittendus sit ad excipiendum, quia excipiens defendit ecclesiam, & nullus prohibetur a defendendo. ff. de procu. seruum. §. publice. Sed tu dic, illos admittendos in praedicto casu, quorum interest, sed responde. l. quae loquitur quando defensor agit nomine alterius, & satisdat, hic autem qu excipit, nomine suo agit.

2 Et dicimus quod haec exceptio, scilicet quod non interest excipientis propoanitur etiam post lit. conte. aad quid enim officium nihil lucri portaturus est. Iten quia nullam habet actionem, ergo neeam prosequi potest, quamuis posset dici, quodsi non exciperetur contra eum, & fertur sententia quod sententia teneret, & faceret ius inter partes, ita quod infirmaretur electio eius, vlterius non potest petere illam electionem confirmari, & contra nullum ex illa electione agere posset, & omnibus contra eum pararetur exceptio. argu. ff. de inoff. test. posthumis. §. si quis. ff. fami. ercis. cum puta, sed si eius electio confirmaretur, non fieret praeiudicium aliis, quae non fuerunt quominus adhuc contra electionem dicere possent, quia ipsis cum non fuerint partes, non fit praeiudicium. arg. ff. de mino. etiam in fi.

3 Item scias quod si haec exceptio proponitur post litis. conte. ille qui petit confirmari per confessionem aduersarii, vel alio modo debet probare, quod non intersit, alioquin perseuerabit vsque ad sententiam. ff. de procu. Pompo. §. rati. sed post sententiam non poterit dici sententia nulla ea occasione, quod excipientis non intersit propter vires rei iudicate, quae tenet etiam inter eos quorum non interest. ff. fami. ercis. cum pu. nec est simile ei, quod dicitur de falso procuratore. sup. de procur. in nostra. in fi. & C. de procur. licet. quia ibi sententia non fecit ius inter partes, quia ibi procurator non erat pars, quia non agebat suo nomine, nec dominus qui in iudicio non erat, & sic non erant ibi partes, sed hicbene erant, quia licet excipiens non haberet ius excipiendi, tamen ex quo nomine suo litem contestatus, est pars & dominus litis. ar. praeal. l. cum pu.

Sed oppones quare noneodem modo excipitur contra militem, post litis contestationem. contra. C. de procu. ita so. quia miles bene habet actionem nomine alterius, licet contra eum possit excipi, sediste non habet ius excipiendi, credimus tamem, quod si iudex perpendat, quod non interest agentis, quod ipsemet sine exceptione supersedebit sententiae, quia si fieret per appellationem posset reuocari, quicquid dicant gl. etiam alia quae incipit ad excipiendum, pius placet nobis quod etiam ille cuius non interest, bene admittitur ad excipiendum de crimine, licet non ad accusandum etiam contra simplicem clericum propter rationes in praedictis gl. assignatas, sed in forma suae electionis forte posset sustineri, quod non admittitur, nisi ille cuius interest, sicut nec ad prosequendum contemptus. sup. de elect. quod ficut. S. 21 & videt tantum interesse eligen¬ tium, & etiam confirmatoris. sup. de elea nihil. Item non placet, quod dicit haec gle scilicet quod post litis conte. potest repel li ille, cuius non interest, quia dato, quod talis posset repelli ante litis contestationem, tamen post litis conte. repelli non potest, quia nec exceptio personalis est & declinatoria, & ideo non potest proponi nisi ante litis conte. C. de exce. l. fi. insti. de excep. §. fi. (& accusando) hic tacet de modo inquisitionis.

1 Inscribi) etiam moneri, namsi moni. tio praecedere debet accusationem ciuilem, multo fortius crim inalem. 2. quaest. 7. accusatio si quis ergo sed bene fatemur, quod licet non praecedat monitio, tenebit & procedit accusatio & actio, sed tamen punietur qui non monuit. vt inf. eod. c. dicitur. vel dic, quod non punitur, sed honestum est, quod monitio praecedat. (A promotione) dicimus quod plures acontra eundem petentem confirmationem audiendi sunt, si de diuersis defectibus, vel criminibus obiiciant. argu. sup. de testi. veniens. inf. qui ma. ac. pos. c. fi. C. si vt ab hae. se ab Authent. si omnes. si autem de eodem defectu vel crimine excipient, tune iudex eliget idoneiorem. ff. de popula. actio l. 3.

6 Item quando vnus excipit, omnes alij, qui volunt excipere, eodem tempore debent excipere, & si tunc non exceperint, postea non sunt audiendi. argu. ff. de libe. causa. si pariter, nisi iusta causa subesset, quare audiri debent. vt sup. qui mat. accu. pos. c. fin. Et idem dicunt quidam, quia si quando petitur confirmatio, non excipitur, postea in ordinatione, vel consecratione excipi non potest, nisi ex causis quae sunt in praealleg. cap. qui ma. accu. pos. c. fi. argu. ff. de libe. causa. si pariter. Alii dicunt contra, & forte verius. (Excipiendo) haec exceptio est facti vel intentionis. ff. de excep. l. 2. & non actionis, quia qui ordinari vel consecrari petit, nullam actionem intentat, sed tamen tali exceptione proposita, ordinator supersedere debet, si verisimile est, qued opponitur in Authent. quomodo opor. episc. §. si quis in Authent. de sanct. episc. §. si quis ante. 23. distinct. illud. sed si non est verisimile procedet ad ordinationem & consecrationem, nec dimittet propter aliquam appellationem, quia nunquam reuocabitur, quod fiet ab eo, nisi probetur veritas cansae. vt. 3. de his que siunt a ma. par. ca. c. 1. secus in confirmatione vbi requiritur forma iuris. vt no. sup. de ap. constitutus. Haec ratio non placet, quia est speciale in ordinatione & consecratione, quia nisi ordinator, vel consecrator audiat accusationem, irritatur quicquid factum erit, & ipsi puniuntur. in Authent. quomodo opor. §. si quis autem. in Authent. de sanctilsi. episc. §. si quis ante.

Tamen intelligendae sunt praedictae Authent. nisi excipiens de crimine calumnietur, vel suspectus sit de calumnia, sicut bene probat praedicta Authent. quomodo opor. epis. §. si quis. ff. de accu: alii. bene autem est suspectus de calumnia, qui praesens fuit multo tempore, an consecrationem & ordinationem, & noluit sine causa accusare, nisi quando ita imminebat ordinatio, quod probationes recipi non poterant ante ordinationem vel consecrationem, sed nunquid idem est in confirmatione.

(Excludatur) Ad excipiendum de crimine contra electum siue confirmatum admittatur non solum clericus, sed etiam laicus, quia ciuiliter agit, & cuiusque interest, quod ecclesiae non solum praelatos, sed etiam alios clericos bonos habeant, & est expressum de episcopis in Authent. quomodo opor. epis. §. si quis. in Authent. de sanc. epi. §. si autem. arg. §. q. 1. licet. sup. de test. ex parte. & 63. dist. plebs. & c. Reatina. 63. dist. c. 1. S0. dist. c. Maximianus. arg. 23. dist. qui episcopus. in fine. & c. illud. ius enim publicum est, quod in sacris consistit. dist. 1. ius publicum. Quidam tamen dicunt, non admittendos, nisi eos quorum interest. arg. sup. de testi. veniens. Et nos ipsum credimus, quando excipitur contra clericos non habentes curam animarum, sed in habentibus curam, secus, & idem in his, qui ordinandi sunt. in Authent. de sanc. epis. §. si autem. contra non habentem curam animarum criminosi non sunt ad excipien dum admittendi. 23. dist. illud. cum nec sunt admittendi ad accusationem, & haec ex ceptio. sce criminis quae proponitur contra electum vim actionis habet. in Auth ent. de sanc. epis. §. 1. & no. 5. de postu. c. 1. Arg. contraclsct quod non possint praetextu criminis ab excipiendo repelli, quia contra doli excep. non admittitur do. re. ff. de excep. do. ap. §. Marcellus. sed illa loquit quando contra agentem excipitur, at ille qui petit confirmationem, vel consecrationem, non agit, & si agitur contra aliquem expresse non agit, sed tantum officium iudicis implorat.

Et quod dictum est criminosis non admittendis, intelligendum est, nisi sua intersit, puta quod sit futurus suus praelatus, vel sit patronus, nemini enim ius suum prosequenti obstat exceptio criminis. 4. q. 6. omnibus. & argu. 16. q. 1. constitutum. & q. 7. filijs. Alii dicunt & melius, quod ille qui petit confirmationem vel consecrationem agit, vnde si habet aduersarium, libellum dare debet, in quo etiam causam exprimat, puta quia a maiori parte capituli, vel a toto electus fuit, vel ab alio, ad quem deuoluta erat potestas eligendi. sup. de conces. praeben. ex parte. & lit. conte. fiet, nisi speciale dicatur, quia causa mere spiritualis est, vbi sine scripto proceditur. ar. 11. quaest. 1. si clericus. sup. de dolo. c. 1. tamen & si ille, qui se opponit antequam det libellum, admittendus est. sup. de elect. dudum. si autem non habet aduersarium, bene proceditur sine litis contestatione. Item dicimus, quod omnes criminosi indifferenter admittantur ad excipiendum, non ad testificandum. Sed. c. videtur contradicere. 23. dist. illud. vbi dicitur, quod primo discutiendae sunt personae contradicentium, sed quidam sic exponunt, quod hoc solum discutitur, an contradicentes habeant paratas probationes, quia si paratas non habent probationes, cum periculum sit in mora, non differtur confirmari, vel consecrari. ar. 2. quaest. 7. plerique. sup. de app. oblatae. Item si non intersit criminosi, non admittuntur, alias autem admite tuntur. 4. q. 6. omnibus. alii aliter dicunt, & forte melius, quod nunquam ratione criminis repelluntur.

8 Sed tamen quaerendum est circa contradicentes, qua intentione procedant ad impediendum consecrationem, scilicet, an zelo ecclesiae, an pro vana gloria, vel pro odio. 2. quest. 7. querendum. si qui sunt, & per illa. c. dicendum videtur, quod si aliquis specialem causam habeat contra ecoclesiam, vel electum, puta quia dicat sibi ab ea, vel eo deberi pecuniam, vel iniuriam factam non audietur, quia nec in causa criminali, vel ecclesiastica alias audiendus est. 3. quaest. 10. cap. fi. quia licet intersit, alias non tamem interest, quod non promouentur, cum ei salua sit omnis accusatio. Nam licet praedicta. c. quaerendum. si qui. & 3. quaest. 10. c. fi. loquantur in accusatione, tamen eadem ratio est in exceptionibus, maxime, cum haec exceptio vim accusationis obtineat. Et hac ratione dicimus, reges vel principes non admittendos ad excipien¬ dum contra electum de simonia, de adut terio, vel certis criminibus, cum praesumantur facere, vt medio tempore regalia teneant, vel aliquid ab eo extorqueant, vel propter aliquam similem causam, sed si suspectus non esset ex causa praedicta, vel alia potius admitteretur, quam alius. argu. 16. quaest. 1. constitutum. & q. 7. filijs. sed quamuis sit suspectus, vel ex hac causa, vel alia si velit dicere contra eum, quod suspectum eum habet, vel de proditione terrae, vel consiliorum suorum, est admittendus, quia sua interest.

Excipitur autem aliquando, quod peccatum est in forma, vel processu electionis, & ad hanc exceptionem praemissa ratione, quia reipublicae interest, quod quilibet admittatur. Alii tamen dicunt, quod soli illi possunt excipere de forma, qui deo bent electioni interesse. Item not. quod quando excipitur etiam quod peccatum sit in persona electa, ad hoc quilibet admittitur, tamem oportet eum probare crimem, cum alias quisquis praesumatur bonus. i. de praesum. dudum.

Sed quid dices a, obiicies electo periurium probans, eum iurasse certo die se soluturum, non sufficit, nisi & probes per confessionem eius, vel alio modo eum in termino non soluisse, probasti enim quod peccatum non est.clict eum iurasse, non quod te probaturum obtulisticlscet quod esset periurus, quis enim probare debet, quod asseuerat. ff. de probatio. ei qui. & excipiens exceptionem suam. ff. de proba. in exce. Et idem dicendum videtur, etiam si sententia excommunicationis lata sit, sub conditione, puta excommunico te, nisi vsque ad talem diem solueris, nam si probatur sic exceptio, dico hunc electum excommunicatum esse sub conditione, & ideo non confirmandum, non debet admitti, quia excommunicatio sub conditione, non contrahit aliquod peccatum, dummodo conditioni pareatur, probare autem quod conditioni non sit paritum, pertinet ad excipientem ratione praemissa, quia onus probationis incumbit excipienti.

Sed arg. contra quia qui proponit negatiuam exceptionem, hoc ipso probat. quod contrarium non probatur. C. de non nume. pe. si ex cautione. sup. de fide instru. si cautio. & sup. de praesum. quia. Sed illa locum habent tantum in casibus in iure expressis, alias autem sicut dictum est, excipiens siue affirmatiue,siue negatiue, prorm bare tenet, vel dic illud habere locum, qud do non agit de crimine, si autem de crimine agat, siue ciuiliter, siue criminaliter, semt excipienti negatiue, incumbit probatio, quia odiosus est. 2. q. 7. si quos episcope. & quiapret sumitur non immemor suae salutis. 1. q. 7. c. sancimus. & quia praesumit bonus. 3. deprae. sum. dudum. tamem si cre ditor ageret ad petendum debitum, sufficeret ei probare. vel promissionem, vel iuramentum, vel excommunicationem, quia sic probat obligationem, quod solum sibi probari sufficit, & debitori incumbitonus probandi satis factionem. Ratio diuersitatis, quia creditor qui agit ad debitum non obligaret se, nisi ad probandum promissionem, nec ad aliud cogitur, sed quando agitut contra electum, non auditur, si dicat tantum eum promisisse vel iurasse, nisi & se obliget ad probandum, quod contra promissum vel iuramentum venerit, vnde hoc totum probare debet. Quando autem vitium dicitur in forma interuenisse si electores, vel electus petent confirmationem, qui negat formam seruatam, eam omissam probare debet, praedicta ratione, quia excipienti incumbit probatio, & quia ex quo de facto constat praesumitur interuenisse solennitas. C. de contrahen. stipul. l. 1. ff. de proba. ab eo. dum tamem scrutinium, vel vota fratrum ostendantur in scriptis redacta. sup. de elect. quia propter. & decretum in quo appareat consensus capituli. 61. dist. c. episcopus dum. vel dic vt no. sup. de dolo. cum olim.

Sed quid dices, si excipiatur non est subdiaconus, qui potest eligi, vel non habet literas commendatitias cum sit alienigena: Respon. in his casibus eum debere probare se esse ordinatum, & se dimissum ab episcopo, cum iura in his casibus dicant literas necessarias. 2. quaest. 1. legum. sup. de cleri. percu. per totum. 72. dist. per totum: tamen tanta posset esse praesumptio pro ordinato, quod transfertur in alium onus probandi, vt si multo tempore in subdiaconatus ordine seruisset, vel quod certum esset, quod bene a suo episcopo dimissus esiset. Sed tamem no. quod licet nullus appareat excipiens, vel accusator, tame confrmator vel ordinator semper inquiret, & quandocunque eum contigerit dubitare. 3. de elect. cum nobis. & nota. 5. de purga. ca¬. no. c. 1. in Authent. de san. epis. §. fi. quis ante. circa pri. tit. (ordinariam) sine inscriptiona autem poena certa infligit talib. 2. de elec. statuimus. (Citra) . e. de elec. cum dilectiad hanc autem extraordinariam poenam, non solum se obligat qui crimen obiicit contra confirmatum, sed etiam qui praeter formam contra ordinationem, vel consecrationem obiicit. sup. de elect. cum dilecti. qui autem inquisitionem impetrat, vel denunciat ad hanc poenam non se obligat, quia alterum ex officio iudicis procedit, alterum autem ad poenam.

2 Procuratorem) procurator non potest contra electum excipere de crimine, vel alio defectu contingente personam electi, quantumcunque sit generalis procurator, nisi specialiter dicat, quod de crimine excipiat, quia per talem exceptionem minuitur status excipientis, quia beneficijs priuatur per triennium. sup. de elect. statuimus. ff. de mi. illud. ff. de procu. non solum. §. fin. ff. de va. & extraor. cog. l. pen. Nec est contra. ff. pro so. actionem. §. renunciaret. ff. de iniu. sed si vnus. §. procuratorem. quia agens iniuriarum, si succumbit, non incurrit diminutionem sui status, & bene est diminutio status, licet ad tempus tantum suspendatur beneficijs, quia relatio & damnatio in opus publicum temporales sunt, vt probatur. ff. de poenis. quidam.

CAPVT XVIII. 1 Iudex torigit errorem suam, s in protefa nel interlocutorijs errauit. 2 Non debet fieri generalis inquisitio eleriti. 3 Non ualet dictum testium super oceultis, & de quibuis infamia non praecessit.

QVALITER. (Ordinem) In processu, sententia enim nondum lata erat, vt inf. sequitur. (Occasione) forte zeo iustitiae, vel propter nimiam infamiam ipsius episcopi, non autem propter odium, quia tunc non eisdem madaretur, quod iterum procederent contra eum, cum essent suspecti. 3. q. 5. quia suspectis (corrigere.)

Not. iudicem corrigere errorem suum, si errauit in processu, vel interlocutorijs. sup. de ap. cum cessante. inf. de sent. excom. sacro. ff. de re iud. quod iussit. quamuis sit in diffinitiuis contra. ff. de re iudi. iudex (ad praesens) scilicet, ne ex processu inordinat e habito procedatis ad diffinitiuam sententiam.

(In sua ecclesia) & ita apparet hic loqui, quando fit inquisitio de statu ecclesiae, vel etiam vbi generalis fuit inquisitio de aliquo clerico, licet de iure fieri non debeat, nisi de speciali crimine, nisi cum persona est multum alias grauiter diffamata cum capitula, de quibus inquiritur exprimenda sunt. arg. inf. eo. qualiter. quando enim de speciali crimine inquiritur, quare diceret exceptis occultis, cum antequam iurent testes, vel alias procedatur debet inquiri, ansit occultum necne, potest tamen dici, hoc etiam habere locum, vbi de certocrimine fit inquisitio, nam & tunc si testis aliud nouit, occulte de crimine illo non debet dicere. inf. eo inquisitionis. §. 2. vel dic, vt ibi no.

3 (Occultis) si enim de occultis, & de quibus infamiam non praecessit aliquid dixerunt testes, non valebit dictum eorum. inf. eo. inquisitionis, nec enim iurati sunt. sup. de testi. de testibus.

Et haec vera sunt, quando fit generalis inquisitio. Quando autem fit super certis capitulis, tunc non opponetur in iuramento haec clausula, cum enim infamia praecesserit testes super omnibus, quae sciunt de eo, quod inquiritur veritatem, dicent etiam si illud quod sciunt, vel credunt sit occultum, vt si de fornicatione agitur, & reuocatur aliquis testis, qui secum iuit ad peccatum perpetrandum, de eo testificari debet, qui debet dicere secretas circumstantias, & ea quae secreto nouit, dummodo sit infamatus de crimine, super quo fit inquisitio, puta quia cum tali muliere commisit fornicationem, sed si tantum de fornicatione esset infamatus, non expressa aliqua muliere, tunc non credimus, quod debet testis reuelare fornicationem occultam, imo plus dicimus in primo casu, quia si iurasset testis, quod teneret secretum, tamen illud reuelare debet, quia vel a principio male iurauit, scilicet, si intellexit quod iuratus, vt testis illud non diceret, sed si ita praue non intellexit iuramentum intelligendum est, quod sine iusta causa non reuelaret eum. arg. sup. de iureiur. ad nostram. quemadmodum tamen si in confessione poenitentiali esset reuelatum, tunc in testimonio non debet reuelare, quia scit vt Deus, non vt homo, sed idem dicitur, etiam si generalis inquisitio fuerit, sed haec est differentia, quia cum iam ex commissione super certis criminibus facta appareat, non esse de occulto crimine, semper valebit testimonium, sed in alijs casibus non valebit, nisi appareat infamia, aliicontra, scilicet, quod tam circum. stantias, quam occulta dicere non debet

CAPVT XIX. 1 Caput malum, facit praesumptionem de malis Caput malum, faeit praesumptionem de malis membris 2 Testis quando possit testimonium fuum excusare, uel mutare.

CVM DILECTI FILII. (Legati) Apostolicae sedis inquisierunt de criminibus episcopi Agaten. qui praestio iuramento confessus est, suo tempore res ecclesiae dilapidatas, & plures ecclesias per simoniam a se datas, & de naufragio res aliquas recepisse, quibus confessionibus factis, negotium fuit ad sedem Apostolicam remissum, cum autem Papa ex confessionibus vellet procedere contra ipsum, episcopus confessiones excusauit, excusabat enim dilapidationem propter debita contracta temporibus praedecessorum suorum, vel propter insolentiam haereticorum simoniam excusabat per suam ignorantiam, & poenam impositam simoniacis naufragium excusabat, quia res illas tantum accepit, quorum domini non inueniebantur, mandat ergo dominus Papa, quod si iurauit ad interroga ta respondere veritatem, & excusationer suas probauerit, absoluatur, si vero iurauit plenam dicere veritatem, cum praesumendum sit, quod secundum quod iurauit nihil omisit de veritate, & quod excusationes de nouo confixerit, remoueatur ab administratione. (Episcopo) not. quod infamia praecedente de praelato, inquisitio sit de tota ecclesia. si. sup. c. proxi. de sent. & re iud. cum I. & A. Et hoc forte ea ratione, 1 quia caput malum, praesumptionem fecit de malis membris. 61. dist. c. miramur. & 2. q. 7. c. sicut inquit. tamen testes non dicent, nisi de his quibus praecesserit infamia. sup. ca. proxi. Vel dic etiam tota ecclesia diffamata erat, licet non quilibet. Vel dic, quod etiam quilibet (responsionem) hodie autem non crederetur eis, nisi probarent. sup. de probati. quoniam. vel potest dicere, quod hodie crederetur eis, quia legati erant, sicut creditur Cardinalibus, & de omnibus actis coram eis, vel ibi loquitur, quando vnus est iudex tantum, hic autem erant plures. Vel dic, quod hic iudici creditur, quia iurabunt & erunt quasi testes, sed verius videtur, quod non sint requirendi tanquam testes. 2. q. 6. statuendum. sed tanquam qui sunt iud. consulendi. 18. q. 1. c. 1. arg. 3. de arbit. non sine. ff. de app. reci. sciendum. sic etiam requiruntur omnes de facto suo, etiam qui alias non admitterentur ad testi¬ monium, vt latrones. C. de ferijs. prouinciarum & serui. C. de qon. interroga. ff. de custo. diuus. de aetate etiam alicuius admittuntur mater & auia. ff. de proba. et. iam. Sic etiam requiruntur. ff. de aedil. edict. quaero. §. fi. 20. q. 3. praesens. sup. de testi. sic. ut. sup. de arbi. non sine. nec valet hotum dictum tanquam testium, sed ad praesumptionem tantum facit, vn de etiam postapertionem testium, tales qu erendi sunt, & ante productionem testium. argu. op. 20. q. 3. praesens. (ad inquisita) cum iurans de calunnia tantum, iuret de veritate ad interrogata respondere, poterit suas confessiones excusare, testis autem qui iurat dicere quicquid nouit, non poterit excusare testimonium suum, vel mutare, nisi hoc faciat antequam loquatur cum partibus, quia non praesumitur subornatio, sed recorda. tio veritatis, alias secus. arg. in Authen. de test. §. quia vero. iudex autem ex officio suo reuocare potest testem vt melius instruatur. ff. de quaestio. repetit. (quae tales sunt) confessiones (& malum) tales fuerunt positiones, vel exceptiones habitae. §5. distin. Tlorentinum. (Non obstantibus) sed nonne etiam contra confessionem suam potest probare, vtC. de iur. & fac. igno. error. ff. de confes. non fatetur. Respon. non, vbi sic iurauit, vt hic habes. Vel dic, quod errorem potest probare, sed suum dictum non potest excusare, errorem autem probare potest, si probaret se non dilapidasse, sed excusare quod dixit, vel illud interpretari, non est probare errorem, vel reuocare, si enim velit probare se errasse, oportet eum probare quod nihil de naufragio habuisset, & quod ecclesiae non essent datae per simoniam, & quod bona ecclesiae non essent dilapidata, sed si admittitur, quod excuset, vel interpretetur confessiones suas, sufficit quod probet, quod ea liabuerit, quorum domini non inueniebantur, & sic de alijs.

CAPVT XX. 1 Non admittitur criminosus ad denuntiandum, uel testificandum, iisi in exceptis criminibus 2 Qepesona requiratur ad probandamninmfae miam Leuis infamia qualis sit. 4 Qualiter probetur infamia usqu ad finem pos teris uidere.

CVM OPORTEAT. (Sub dissimulatione) Si de eis esset infamatus, & ideo deinfamia primo inquiri manat, vt i. sequ tur. ipse tamen mandat inquisitionem fieri propter clamosam insinuationem ei factam, non propter hoc, quod penes ipsum diffamatus esset.

(Criminibus) nullus enim criminosus admittitur ad denunciandum, vel testificandum, nisi in exceptis criminibus, de hoc no. sup. eod. cum P. sed si ordinario non constet de infamia alicuius per eum modum, quem dicit finis glo. quae incipit hic dic, & si non sit ei suspectus, nec etiam alii, cui ordinarius velit facere gratiam, quod ei fiet purgatio criminis obiecti, quorum vtrunque sufficit, imo videtur quod non ex gratia, sed de necessitate iuris debet ei indici purgatio, qui apud Principem suum, vel patronum est infamatus. C. ex quib. caus. irro. infa. verbum. 2. quaestio. 5. mennam. & c. omnibus. Item si aliquis petat inquisitionem contra aliquem, non faciet eam ordinarius, nisi prouidi & discreti, & non leues qui credunt omni verbo excessum eius ordinario denuncient. Item hoc non sufficit, nisi hoc nuncietur saepe ordinario, siue per eosdem, qui primo denunciarunt, siue per alios. Posset enim esse, quod semel ex impetu nunciasset, quot autem vices hoc faciant, saepe ipsius ordinarii arbitrio relinquendum videtur. in Authen. de testi. §. 2. ff. de verb. ob. continuus. §. 1. Item oportet, quod de crimine obiecto clamosa non leuis, nec r tacita sit infamia. Item oportet quod tanta sit infamia, qua faciat crimen quasi manifestum, & hoc sonant verba illa, quae sunt in decret. inf. eod. qualiter. ibi quod clamor innuit, & infamia manifestat, sed si haec infamia non est apud ordinarium, qui est forte multum absens, & maxime apud Papam, cui vniuersi subsunt, sed tamen aliqui nunciant aliquem ita infamatum, tunc ipse ordinarius vel delegatus eius, vel Papa recipiet probationes infamiae, secundum eum modum, qui est. inf. de pur. ca. c. 2. vel recipiet testes, & tunc testes debent deponere, quod sciunt eum, de quo agitur diffamatum apud prouidos & discretos, & debent eos nominare, etiam si non interrogetur, quia non est commissum discernere testium arbitrio, qui sunt prouidi, vel discreti, sed arbitrio iudi. ff. de verbo. oblig. conti. §. 1. Item debent adiicere in testimonio, quod non tantum semel, sed saepe scciunt eos esse diftamatos apud prouidos & disc retos, id est, quod multoties boni viri reputauerunt eos, apud se diffamatos, & infames personas. Si autem dicerent, quod apud seipsos testes essent diffamati, hoc quibusdam non videtur sufficere, cum non sint tantae authoritatis, quod sufficiat eos diffamatos apud eos. Item debent adiicere, quod clamosa & non tacita est infamia, & est tanta, quod quasi facit manifestum crimen eius, quia si hoc est necesse in ordinario, vt praedictum est, quando apud eum est infamia sine adminiculo testium, mul. to fortius debet hoc necesse esse, quando sibi nihil est notum de infamia, sed per testes tantum debet esse notum. Istae autem inquisitiones & probationes habent locum, antequam fiat inquisitio super crimine, nam postquam super crimine sit ina quisitio, extunc non haberent probationes super infamia, nisi adminiculentur. 4. q. 3. §. item saepe. sed super crimine debent recipi probationes, quod si non probent, tamen debet indici purgatio, si ex probationibus remansit aliqua suspicio criminis. sup. de test. tam literis. Item praedictus modus probandi habet locum, vbi in modum exceptionis, obiicitur infamia, vt repellatur a dignitatibus, vel haereditate. C. de inoffic. test. fratres. C. de dignita. l. secunda.

Nec mireris, quod ita exactas probationes exigo super infamia, quia non est sine causa, est enim extraordinarius modus agendi per inquisitionem. Item graue esset propter leuem infamiam aliquem repellere, vel a dignitate, vel ab haereditate, & haec etiam lex satis expresse dicit. C. de digni. l. 2. vbi dicit, quod famosi qui, scilicet, multa & frequenti infamia laborant & annotati infamia, id est, quorum infamia, id est, infamiae crimen scriptum est per iudicem, vel qui alias sunt inquinati. q. manifesto scelere, vel sordida vita sunt a dignitate repellendi, vnde alias dicit lex, quod ad hec, vt ex verbis infamatorijs oriatur infamia facti, oportet quod in scriptura redigatur, & etiam quod fiat, cum aliqua causae cognitione.

Item non sufficit quaelibet persona, sed est necesse, quod sit electa & specialis persona, vt patris vel patroni, vel iudicis, vel consimilium. C. ex quib. caus. irro. infa. verbum. & l. ea. & l. interlocutio. ff. eo. ob hoc verbum. & ad hoc facit, quia etiam quantumcunque intentetur accusatio famosa contra patronum agentem per procuratorem, nisi sententia feratur, non contrahit infamia facti. ff. de obli. honori. Licet sit. ar. contra. C. de inoffi. test. fratres. vidicitad fuffcit leusiafamia ad het vt repellatur a praedidis. Sol. licet dicat sufficere leuem infamiam, non tamen tollit, quin praedicta diligentia debeat haberi in probando.

Item appellat leuem infamiam transactionem super famosis actionibus, vel defensionem, etiam si per procuratorem agatur. ff. ex quib. cau. infa. 1rro. Athletas. §. fin. & l. sequen. Et tene quod in his multum habet locum arbitrium iudicis. Item de his not. inf. eod. qualiter. In testibus autem sufficit, quod non sit causa repulsionis. sup. de testi. tam literis. quamuis bene requirantur personae probatae. 2. quaestio. 7. criminationes. si quis episcopus. 3. quaest. 3. per totum. sed non est vis, an sint clerici, vel laici, vel mulieres, & habent haec locum in criminibus non periculosis, nam in periculosis quid fieri debet. no. inf. eod. qualiter. vltra medium. Item quandocumque probetur infamia in modum exceptionis, sufficit si se purget. sup. de testi. tam literis. nisi illa infamia ortum habuisset ex sententia, vel interlocutione iudicis, vel ex dicto parentis, vel patroni, vel consimilium, & Authenticae personae, & sic loquuntur. Il. C. ex quib. caus. irro. infa. inter. & l. verbum. & l. ea quae. & aliae de hac materia loquentes. sup. de elect. super eod. sup. de testi. testimonium. sed & tunc videtur, quod sufficiat indicere purgationem. Nobis videtur, quod quando infamia debet probari per testes, siue ad hoc, vt fiat inquisitio, siue vt repellatur a dignitate, siue ob aliam causam, quod testes debent dicere eum infamatum apud episcopum suum, & esse suspiciosum de tali crimine, vel incredibiliter propter tale crimen, de quo habet eum suspectum, & idem si esset suspiciosus, vel incredibilis apud suos consacerdotes, vel apud bonos & iustos homines de plebe sua, quam, scilicet, regit, vel in qua conuersatur. 2. quaestio. 5. omnibus. vel apud plebem non habita distinctione bonorum & malorum. 2. quaestio. 3. presbyter. Et debet subiicere causam suae scientiae sufficientem talem, vel consimilem, scio quod episcopus habet eum suspectum de tali fornicatione, quia in scriptis aliqua summaria cognitione praemissa mandauit ei, quod non iret secum per loca suspecta, vel ego fui praesens, vbi suus episcopus scripsit, quod sup hoc mandaret fieri inquisitionem, vel ego fui praesens, etiam sine scriptura, vbi ipse solenniter coram bonis viris mandauit, quod ab eis familiaritate cessaret. arg. pro prae¬ dictis. c ex quib. cau. irro. infa. interlocuverbum. ff. eod. tit. alienum. 32. dist. dic in Authen. vt lic. ma. & auiae. §. 1. llla autem causa non videtur sufficere, quia audiui ab eo, quod eum suspectum habebat, nisi ex pracedenti causa, & cum solennitate hoc diceret. C. de non nu. pe. generaliter. si autem testes velint dicere de infamia alicuius, qui est apud consacerdotes, vel apud plebem, deberent dicere causam sui testimonii, quia super hoc scripserunt Papae, vel alii superiori. arg. in Authen. vt iu. sine quo. suffra. §. si quis autem praeter. & §. necessitatem. in Authen. vt nulli iudi. §. & hoc quod.

Item sufficiens causa est sidicunt se scire de hoc esse infamiam, quia tantum est scandalum & rumor, quod vix tolerari potest, & quod ex eo factum redderetut quasi manifestum. 5. eo. qualiter. sed causam sui dicti reddit melius, si dicit quod populus interrogatus per iuramentum respondit, quod apud eos est suspectus de obiecto crimine. inf. de purga. cau. c. 2. sed & primum videtur sufficere. Illud autem non videtur sufficere, si dicunt, quod de hoc est infamia communis, vel vox, nisi dicant de scandalo, vel rumore, vel de alijs praemissis, & videtur quod si episcopus vel consacerdotes, vel plebs dicit nunquam suspectum eum habuimus, vel si habuimus errauimus, & cessat suspicio illa, quod vltimo dicto eorum standum est, plusquam testibus. argu. inf. eo. inquisitionis. in fin. propter suspicionem autem Regis, vel aliorum dominorum, potius est indicenda purgatio, propter honorem eorum, & scandalum euitandum, quam in quisitio facienda, quamuis & illa facienda sit, si visum fuerit episcopo. 2. q. 5. mennam. hoc habet.

(Famam) dic quod vbi in literis inquisitionis dicitur tali signante accepimus, quod talis sit grauiter diffamatus de talibus criminibus, semper iudex de veritate precum. ls: an sit diffamatus inquirere debet. C. si contra ius. & si non. sup. de rescrip. super literis. si vero in literis non dicitur aliquid de infamia, sed tantum ibi dicitur, tales contra talem proposuerunt, quod talis est criminibus irretitus, & ideo Papa inquisitionem commisit, tunc sicut hic dictum fuit, non subito procedat ad inquisitionem, sed primo inquiret de infamia, quam si inuenerit, procedet, alioquin consulet Papam, vt hic, sed non cassabit inquisitionem. In superiori autem casu infamia non inuenta cassabit, si autem non fiat mentio in literis de aliquo denunciante, sed tantum dictum sit ad audientiam nostram peruenit, tunc poterit procedere sine aliqua inquisitione famae, nam cum hoc possit ipse praelatus. inf. eo. qualiter. 2. q. 5. omnibus. 85. dist. si quid. eadem ratione & delegatus. arg. sup. de rescrip. super literis. in fi. Veruntamem melius facit iudex, si cognouerit falsum relatum Papae, si eum consulat, quamuis ad hoc non teneatur. Sed dices, quomodo in casibus praecedentibus cognoscet de fama, cum non sit ei commissum? Respon. imo est commissum tanquam accessorium. 5. de offi. delegat. praeterea. ff. de iur. om. iud. l. 2. & facienda est inquisitio, vel danda episcopis, vel primatibus clericorum, sine ipsa vniuersitate clericorum aliqua de quocunque denunciantibus Papae, sed non procedent in modum denunciationis, sed inquiret Papa denunciantibus prosequentibus eis inquisitionem vel non, & quod est no. dignum, simul probato crimine in modum inquisitionis, imponetur poenitentia corporalis & honoris, & damna laesionis resarcientur, vt hic habes. Authen. vt nulli iudi. §. & hoc quod. in Authen. vt iud. sine quo. suffra. §. si quis autem praeter. & §. necessitatem.

(Noueritis) vel per testes qui probent infamiam, vt ipse iudex de plano per rumorem viciniae, apud bonos, & graues certificari potest. sup. de spon. cum in tua (inimicos) capitales. inf. de simo. per tuas. insti. de excu. tut. §. inimicitiae. sup. de senten. & re iud. cum l. ff. de arbi. licet. arg. ff. de adi. le. l. 2. & non solum qui nunc inimicus est, sed etiam qui nudiustertius. 3. quaestio. 5. c. 2. si autem non sunt capitales inimici, sed tamen aliquo modo inimici sunt, admittet ad testimonium, sed minorem vel nullam fidem eis adhibebit, quod iudicis arbitrio relinquitur. in Authen. de testi. §. si vero dicatur. ff. de quaestio. l. 1. §. quaestione.

(Inquiratis) authoritate praesentium literarum, non praeteritarum, nam ex quo denunciantes sunt inimici, si hoc significatum esset Papae, eas non concessisset, ergo per eas literas procedi non debet. sup. de rescrip. super literis. sed rescriptio sic impetrato tantum vtitur ministerio, siue sit inimicus, siue seruus, siue etiam exconmunicatus, literae valent, & iudex ex officio suo procedet, & hoc potest perpendi ex literis, puta si dicatur ad audientiam nostram peruenit, si vero non ministerio tan¬ tum, sed authoritate vsus sit in literis impetrandi scilicet quia propter eos motus est ad concedendam inquisitionem, tunc non valebunt literae, si mendacium dixit, vel veritatem suppressit, nisi Papa mandasset in literis de fama inquiri, nam tunc cum ad petitionem cuiusque posset, & deberet mandare inquiri de fama, & si esset infamia procedi ad inquirendum de crimine, vnde infamia est, & tunc etiam si impetratores inquisitionis repellantur, tameniudices ad inquisitionem procedente Respon. nostri dicti est, quia officio suo Papa com. mittit, & committeret, nihilominus si denunciantes essent excommunicati, vnde in hac commissione tantum ministerium praestant, & idem dicimus etiam s ima petrantes sint excommunicati, cun ministerium eorum vires literarum nonexhauriret. arg. ff. de inoffi. test. si pars. Svlt. & l. propter. §. meminisse. & C. de paec. impe. offe. vniuersis. & l. 1.

CAPVT XXI.

CVM DILECTVS FILIVS. Haec decr. loquitur de denumciatione(donec causa) scilicet, denunciationis quam volebat primo expediri, quam de appellatione cognosceretur.

CAPVT XXII. 1 Inquisitio de occultis criminibus non est facienda. 2 An iudex debeat in quirere a teste, an sit criminosus uel quod teneatur testis respon dere3 Supettusm de inimicitia non debet procedere ad accusationem. 4 Non debet ordinandus patefacere omnia cria mina sua. Testis non tenetur respondere de accessoriis sui testimonii, si tamen hoc fecit, ualet testimonium. 5 Paucorum dicta non infamant, siue non inducunt famam.

INQVISITIONIS. (Puta) hic dicunt quidam, quod in nullo occulto crimine impenditur executio post peractam poenitentiam, nisi in homicidio & simonia, nos tamen secus dicimus, vt not. i. de temp. ord. ex tenore. (In accusationis) ergo inscribendi ad talionem hoc quidam dicunt, sed nos contra dicimusclict quod nec ad extraordinariam poenam inscribi debet, sicut no. 5. e. super his. 5. de simo. dilectus. 2. contra sol. in hoc est similitudo, quod vterque perpetuo priuatur officio, & beneficio, sed in hoc est dissimilitudo. quod accusatus deponitur, hic autem non¬ inf. eod. qualiter. & plene. 19. dist. c. si Romanorum (alioquin) id est, si sit tale, de quo possit agi poenitentia seruato ordine.

(Infamia) idcirco non est puniendus, quia de occultis criminibus non inquirit. vt sup. eod. qualiter. & ideo super hoc dictum testium non valet. sup. de testi. de testibus. non videtur hoc posse habere locum, nisi vbi fit inquisitio generalis de omnibus criminibus, vel super statu alicuius ecclesiae, nam tunc si dicat de occultis, non crederetur ei, si autem de speciali crimine fieret inquisitio vlterius, scilicet, post commissam, vel coeptam inquisitionem, non queretur, an sit infamia, necne, vel an testes illud sciant crimen occulte, an manifaste. A principio enim quaerendum est, si spinfamis an non, & non ex postfacto. argumen. sup. eod. cum oporteat. Vel dic, vt 10. supt. eod. qualiter. vel dic, quod haec detre. loquitur, quando ex improuiso & tine mandato iudicis aliqui sic iurauerunt aliquem criminosum, nam tunc eorum depositiones nihil valentstacite) quia dicunt se non multum illos diligere.

Se asserunt) ex hoc loco non colligitur, quod iudex a teste debeat quaerere, an sit criminosus, vel quod testis teneatur respondere, sed inducunt in argum. pro se, qui hoc dicunt. 2. quaestio. 7. querendum si qui. Sed illud c. in accusatore loquitur non in teste. Item sicut in accusatore, sic & in teste multa requiro & examino. 4. quaest. 3. §. item in testibus. & §. item testium. quia si quid obiiciatur contra eum, sca, testem ab aduersario audiam. sup. de test. super eo. sed etiam si nihil obiiciatur, iudex ex officio suo potest inquirere, si accusator, vel testis est ignotus, vel notus & suspectus ab alijs summatim & sine solennitate. 2. quaestio. 7. criminationes. si qui quaerendum. Tamen de quolibet noto bonum praesumet, nisi contrarium probetur. sup. de praesump. dudum. vel nisi apud populum eius vita communi opinione sit accusabilis. 3. q. 5. suspectos. si autem sint ignota, vel de alia gente non admittetur, nisi primo probetur. 3. quaestio. 5. canonica. accusatores. debet enim esse notr & iudici, & alijs. ff. de iure deli. l. fi. §. sin autem. in Authen. de fid. instr. §. si vero ignoti. Item si ex quacunque probabili & verisimili causa suspectus sit, vel de inimicitia, vel aliquo malo zelo, ad accusationem non procedat. 3. quaestio. 5. accusationibus suspectos. & c. seq. & quaest. 8. c. 1. & generaliter vbicunque verisimilem suspi¬ tionem habuerit, facile accufationem repelleret. 3. quaestio. 9. absente. nam illaudabile officium est. 2. quaestio. 7. si quis epi. scopus autem.

Et hoc intellligo in criminalibus, nam in ciuilibus non quaeruntur ista, sed ab eis hoc non quaero, nisi vt not. sup. de conces. 4C. 2. Sed iterum obiicitur, ordo & testimonium pari passu ambulant. 2: quaestio. 7. ipsi Apostoli. sed in ordinibus debet confiteri, ergo in testimonio. 30. distin. poenitentibus. respondemus licet in pluribus fit similitudo, non tamen in omnibus, nec in hoc, cum ordinatione hoc speciale statutum sit propter periculum animae ltem illa c. quaerendum si qui. loquuntur tantum in actione criminali sacerdotum. Item non dicunt, quod ab eis sit aliquid quaerendum. Item non dicimus ordinandum debere dicere omnia crimina sua, vt not. 30. dist. ex pe. sed illa tantum, quae ordinis executionem impediunt, non enim testis suum crimen vel conditionem in genere, vel in specie prodere tenetur. 2. quaestio. 1. si peccat. Sed quid sidicat, nunquid ei credendum est, cumsuper hoc non iurauerite: Arg. quod no. sup. de test. de testibus. Rtespon. ei credendum est, nam cum iudex debeat ab alijs inquirere, ansit liber, an sit bonae famae, & multa alia circa personam testis. 4. quaestio. 3. §. item certe. & §. seque licet ipse testis non teneatur respondere, tamen si respondit tanquam de accessorijs sui testimonii, valet testimonium. argum. hic, vel si non valet in hoc dictum eius tanquam iurati valet, tamen quia ei in hoc magis credendum est, qui se nouit melius veritatem (asserunt) sponte, quia non coguntur respondere, nisi velint, vt not. sup. de confes. c. 2. (id facere) vt post iuramentum non adhibeatur fides dictis eorum, ista autem praesumptio remouetur, si post iuramentum dixerit, cum sicut ereditur verum dicere in testimonio, ita & in hoc(infamatum) haec quaestio habet locum, vbi praecedit inquisitio ista, scilicet, an quis sit bonae famae vel malae, & postea ad inquisitionem procedatur. Item vbi quaeritur, an propter talium dicta sit purgatio indicenda.

Sed infamato) No. quod licet testes aliqui dicant aliquem infamatum, & conmunis vox non habet infamatum esse, vox communis praefertur dictis plurium testium, vt hic. Nec est contra. sup. de spon. cum in tua. quia bene dicimus probari infamiam per testes, & maxime vbi probationes non inducuntur in loco, vbi dicitur infamia contracta, sed tutius est & melius semper propriis auribus habere certitudinem do fama, & in loco, vbi dicit infamatus, quam per testes, & in alijs locis. arg. inf. de purg. ca. cum dilectus. sup. de elect. scriptum. sup. de praesum. quia. & tunc quando sic constat, aliquem esse bonae famae, licet duo vel etiam plures, dum tamen non sint multi, dicant esse malam famam, non tamen fiet inquisitio, vt hic. Sed si hoc modo non constat de bona fama alicuius, & per duos testes probetur eum diffamatum, non credo iudicem teneri recipere probationes super bona fama, cum etiam si probaret per multos plures, non sit ei prosuturum, cum possit esse bonae famae apud aliquos, & male apud alios, & propter illos sit indicenda purgatio. 2. q6. 5. omnibus. bene tamen facit, si eos recipiat, & ei gerat morem, & etiam aliquo modo poterit ex eis instrui. C. de prob. cirea. argu. 2. q. 7. cum pastoris. & q. 5. omnibus. 12. q. 2. manifeste. ib. quaestio. 2. in decima. in Authen. de mona. §. cogitandum. tamen credimus (Cuius apud) si hoc constat, quod communiter apud omns sit bonae famae, sed si de hoc non constaret, sufficerent duo testes, qui eum dicerent infamatum.

CAPVT XXIII. 1 Qando quis in non saum iudicem consentire dicatur. 2 Quando inquisitio committitur super stata monasterii, potest quilibet exceptiones suas proponere. contumat quinon appelat, non defendit suam contumaciam de iure. Quando requirantur tres citationer, nec sufficiat una. & quaedam nonnulla de citationibus poteris bic legere. 4 Arbitrariae sunt induciae ad concludendum in causa.

AD PETITIONEM. ( Correctione) ipsius monasterii Corbien. (Nec reclamare) ex hoc videtur in iudicem. consensisse. arg. sup. de offic. delegat. cum olim Abbas. ff. de iud. l. 2. in prin. sed dic, quod in non suum iudicem, non videtur consentire tacite, nisi aliquid facti interuenerit, puta quia adierit iudicem, & coram eo litigauerit. ff. de iudi. om. iud. si per errorem: est etiam necesse, quod non erret in facto, nec in iure. ff. de iu. l. 2. in princ. quae hic non contingunt, quia nec coram legato iuit, & in iure errauit credens, quod non posset eius iudicium declinare. Haec ratio non est bona, quia iste le¬ gatus bene erat iudex Abbatis, potes etiam dicere quod in alijs iudicijs obtinet, quod quis possit in alium iudicem consentire, sed in inquisitione cum non pendeat de volum, tate partium, sed de officio Papae, nulli est licitum officium Papae tollere, vel impendere, maxime cum iam eo vti coeperit, scilicet, cum commisit.

2 Item hic est no. quod vbi committit inquisitio super statu monasterii, quilibet potest exceptiones suas proponere. Et est hoc ea ratione, quia quemlibet specialiter ratione personae tangit, secus autem in his, quae conuentum tantum conunter tangerent, quia tunc non posset proponi exceptio, nisi a toto conuentu, vel a maiori parte proponeretur. ltem opponitur, rata videtur habuisse quae acta sunt pert iudicem eo paesente. sup. de sen. & re iu. c. pen. ff. de re iu. saepe. Respon. illa habere locum, quando aliquis prosequitur, item licet ad eum primo loco non pertineat actio, vel quando suo nomine non agit, vt no. 3. de rescri. ex parte decani. sed vbi aliquid horum non interuenit, sed iudex procedit ex officio, non habet locum quod videatur ratum habere processum iudicis, & ita hic loquitur (prius) iusta erat haec exceptio. 3. de offi. deleg. studuisti. sed erat proponenda inter ipsa litis auspicia. 5. de sen. & re iud. inter. (suspectum) haec exceptio est iusta, dummodo proponatur, vt debet. 3. de app. cum speciali. Remouerit. & regimen) quidam dicunt, quod licet iste Abbas appellauerit, & appellans recesserit, nihilominus tamen ad sententiam vocandus fuit, & nisi vocetur ad sententiam, non tenet, cum non sit contumax in sententia audienda, ad quam nunquam vocatus fuit, licet fuerit contumax in aliquo articulo, quandoci. recessit appellans. ar. C. quomodo & quando iu. Quam opinionem sic probant, quia aut causa appellationis fuit iusta & vera, & tunc non valet quod fit ab eo, non solum ea ratione, quia pars appellans non est contumax, contra quam fertur sententia, sed etiam quia fertur post appellationem legitimam, si vero causa appellationis non est vera vel legitima, aut defert appellationi, & tunc vlterius procedere non potest. 3. de app. cordi. aut non detulit, & tunc non est reuocata causa ad audientiam superioris, imo penes iudicem a quo male appellatum est, remanet potestas procedendi. Debet ergo iuste procedere, sed non procedit iuste, quando procedit ad sententiam, vel ad aliquem articulum alium sme noua citatione, licet in aliquo articu¬ lo primo fuerit contumax, vt no. 3. de offi. deleg. consuluit. appellatio enim sua mala nen plus fecit, nisi quia fecit eum contumacem, sicut iam supra dictum est, & haec obtinent non solum in appellationibus emissis in iudicio, sed etiam extra iudicium. Alii tamen aliter dicunt, scilicet, quod ille, qui appellat, in nullo vlterius vocandus est, nisi sponte ipse offerat poenitentiam, vel renunciationem appellationis. ar. C. de app. si quis lib. videtur enim protestari, quod decaetero non vult sub eo litigare, sed secus est in contumace, quia licet sit in vno articulo contumax, non tamen protestatur quod in alijs velit esse contumax, maximem, quia non dicit se velle effugere suam iurisdictionem, licet peccet existendo contumax. Item appellans defendit suam contumaciam, quia dicit eam non contumaciam, sed se iuste facere. Contumax autem qui non appellat, non defendit suam contumaciam de iure, quia non contendit se bene facere, & ideo minus puniendus est, vt not. inf. de cle. excom. mi. latores.

3 Item not. quod iudex nunquam debet procedere ad sententiam diffinitiuam, nec ad veram possessionem dandam, neque ad absoluendum ab instantia iudicij, neqe ad annotationem bonorum in causa criminali, vel ciuili, vel causa inquisitionis, nisi tribus citationibus praemissis, non minus 30. dierum, vel vna pro omnibus peremptorie, non negamus tamen quin has dilationes possit moderari ex causa, & nisi causa moderationis sit iusta, appellari potest iuste, semper autem in citationibus ponere debet peremptorie, nec sufficit dicere ad sententiam audiendam, licet aliqui contradicunt. C. quomodo & quando. l. ea. & Authen. qui semel. ff. de iud. ad peremptorium. & l. seq. C. vbi in rem act. l. 2. ff. de requir. reis. l. 1. & C. eo. tit. l. 1. 24. quaestio. 3. de illis. Tres autem citationes sufficiunt, etiam si in citationibus non poneretur peremptorie. C. quomodo & quanm do. l. tres. & dicimus quod haec peremptoria quilibet iudex tam ordinarius, quam delegatus, & subdelegatus proponere potest. sup. de sentem. & re iudi. cum Bertholdus. sup. de offic. deleg. ex literis. licet secundum legem quidam dicunt contra. in Authen. de liti. §. causae.

Item not. quod citationes istae non sunt cum tanta solennitate faciendae, nisi vbi absens est pars, & non inuenitur & citatus est domi, in quibus casibus sufficit citari ad domum. de hoc no. sup. de eoqui mitti. si aduersarius. nam si praedictae lolennitates praecesserint, licet absens citatus ex probabili causa post lit. contesta. re etiam ante, in casu quo contrahitur hae remodicium. C. quomodo & quando. Authen. qui semel absit. & si non sit vere contumax, sed iuris interpretatione tantum, tamen iuste contra eum procedit adproductionem testium, & examinationem causp & etiam ad sententiam diffinitiuam, & veram possessionem dandam, & ad absolutionem ab instantia iudicii. C. de iud. properandum. §. 1. C. quomo do & quando in ea quae. ff. de re iud. a diuo Pio licet pradictis probabiliter absentibus subueniatur per in integ. resti. vt no. 5. de procur. querelam. Si autem inueniatur citatus, & citanum respondeat, non veniam ad causam, vel nihil respondeat, sed tamen personaliter citatus non vadat, vel malitiose procurat, ne ad eum perueniat citatio. 1. vt lit. non contestat. quoniam. §. 1. in his casibus non credo necesse feri citationes huiusmodi, sed sine vlla alia citatione procedi potest ad examinationem causae & sententiam, & ad alia praemissa, quia cumpadictae citationes non fiant, nisi ad probationem contumaciae, & in praedictis casibus appareat contumacia citatorum sine solennibus citationibus, non est ergo necesse vel vtile eas fieri, quia in certis non est opus coniecturis. C. quomodo & quando l. 3.ff. dere iudi. contumacia. §. contumax. ff. de verb. ob. continuus. Quartam autem citationem peremptoriam credimus de vrbanitate, non de necessitate faciendam. sup. de offi. deleg. consuluit. & sic intelligitur de iud. & post. Prudenter autem faciet iudex, si in moderatione praedictarum dilationum, quando faciet, inserat iustam causam moderationis, vel etiam quod plusest super hoc interloquatur, scilicet, quod iusta causa est moderationis, vt sic vlterius ex illa causa non possit quicquam contra sententiam dici, etiam si sit contra ius litigatoris. 3. de sent. & re iud. quod ad con. Nec mireris quod diximus interloquendum parte absente, quia etiam alius processus fit eo absente. si autem non inseratur causa moderationis in sententia, vel nulla erit sententia secundum quosdam, vel ad minus iuste appellabitur, si in veritate nulla moderationis subest causa. Item in casibus istis oportebit partem praesentem probare iustam causam moderationis fuisse, cum alias vbi dilationes sunt ar¬ bitrariae praesumatur iusta eorum moderatio, nisi probetur contra. Item haec praedicta solen nitas citationum non habet locum in citationibus, quae fiunt a principio, antequam compare at, neque in iudicijs deliberatorijs, nede in inducijstestium, neque in alijs inducijs, quae dantur praesentibus. argument. ff. de iure deli. l. 1. Induciae autem ad coneludendum in causa sunt arbitrariae, de quibus habes. C. de iudi. Authen. iubemus. & sic sunt omnes aliae, in quibus non dicitur expresse, quod sunt arbitrariae. Sed contra id, quod supra dictum est, scilicet, quod solennitas dilationum, non habet locum vbi citatus inuenitur. Videtur male dicere, quia posset detineri morbo vel alio iusto impedimento. Fo. tunc debet dimittere procuratorem vel sufficientem excusatorem. sup. de procu. querelam. sup. de do. cum dilect. vel alias prouidebitur ei. 4. quaest. 5. c. 1. (fides) non propter acta coram legato habita, quae non valebant, sed propter alia forte, quia probatum fuit coram Pa pa vel confessum(prouidemus) vere fuit prouidentia non ius (amouentes) & ideo fertur sententia contra eum, quia citatus fuit vel aliter. vt not. sup. de filijs presbyt. veniens.

CAPVT XXIIII.

ACCEDENS AD PRAEsentiam. Exceptionis) Excipiebat enim infamiam instituendi illius, pro quoscribitur contra institutionem faciendam & possessionem dandam, quod licet. 2. quaestio. 5. presbyter. simile not. sup. de app. constitutis.

Haec habent locum, vbi excipitur, vel dicitur in personam diffamatam, secus autem si dicitur electionem, vel confirmationem non tenere, vel alias illegitimum factum, vt no. sup. de causa pos. cum olim.5. de dolo. cum dilecti. sup. de app. constitutus. Si vero) licet hoc non dicitur, tamen innuitur quod si accusator sit paratus, & est i nfamatus, quod est audiendus antequam concessio, vel mandatum Papae executioni mandetur. Accusator) id est exceptor, in tali enim casu exceptio & accusatio pro eodem sumitur in Authen. de san. epis. §. si quis autem. & §. si autem tempore. Alii autem dicunt & melius, quod non audietur in modum exceptionis, sed accusationis tantum. sup. de app. constitutuarinfi. Sed dices quare non ffatim datut ei possessio, & postea audiatur in modum accusationis ? Respon. quia infamatus erat, & propter infamiam etiam si haberet, deberet suspendi. 2. quaestio. 5. presbyter. si super causa. inf. de purg. ca. inter. sol. (praestiterit) purgationem.

CAPVT XXV. 1 mrnit qudliter protari ualeat, & qudliter iurifdictio. in nu. 2 Locus & tempus sunt de substantia tontractus. & hide etiam in num. 4. 3 Dies an & quado sut de substantia contratius. Testes an debent coneordare de loco, tempore, personis, & alijs omnibus. 4 Lotus & persona faciliue recordari pessant, quam tempus. 5 An posit procedere ad inquistionem, siufamia ab uno oriatur. 6 Quot sint paenarum genera secundum leges & canones, & contra quos procedatur ad praedictas paenas. in nu. 7. 8. 9. & 11. 10 Sententia lata statim sorttur quidam effectus. 42 Excommunicatio maior omnibus paenis est, & non salam est paena, sed etiam medicina.

QVALITER ET QVANDO. (Per clamorem) clamorem potes dicere aliquorum potentium, licet paucorum, si inde scandalum venit. Clamor est quando nescitur actor, fama autem tamen multorum, vel forte idem est clamor & famasquod clamor) id est, quem excessum.

1 Et famam) hic potes colligere qualiter probetur infamia, debet enim dicere testis eum de quo agitur de tali crimine diffamatum, & si quaeritur ab eo, apud quos est infamatus, debet respondere apud tales, & nisi eos assignet, non videtur reddere bonam causam dicti sui, vt hic, praeterea non potest aliter sciri, an sint graues vel maleuoli. Item si quaeratur ab eis, qualiter sciunt, quod apud eos esset diffamatus, vel potius suspectus, hoc enim dicere sufficit. argumen. 2. quaest. 5. omnibus. in fin. oportet enim respondere, quia propter hoc vitabant familiaritatem eius, vel ab eo audiui, & cum hoc dicat a prouidis & honestis, non maleuolis, nec maiorem numerum adiiciat, duo, a quibus audiat sufficiunt. C. de testi. vbi. sed non sufficit huic volenti probare infamiam hoc dicere, quod apnd eos duos sit suspectus, sed oportet eum addere in suo testimonio, quod hoc ipsum, scilicet, quod ille contra quem agit crimen commisit, aliqua pars viciniae clamat, & hoc dicit haec litera, quando dicit quod illi prouidi & honesti debent dicere, quod clamor innuit. ad id facit. sup. de eo qui cogno. consan. vxo. suag. super eod. inf. de pur. ca. c. 2. Nec sufficit tantum semel audiuisse ab illis prouidis, sed etiam saepe audire, nec est necesse, quod omnes testes ab eisdem prouidis audierunt, sed sufficit quod ambo vel ab eisdem audierunt, vel a diuersis, vel eodem tempore, vel diuersis, vel eodem loco, vel diuersis, quia cum hoc de quo hic dicitur, tantum infamiam probare teneatur, sufficit quod in hoc concordant testes, quod infamatus sit. arg. de pe. hae. si quis. l. 1. §. quoties. ff. de probat. si arbiter. ff. de aedil. edi. l. 1. causa. C. de iur. & fac. igno. cum falsa. non autem in causis scientiae concordare tenetur, cum nec eas probare tenetur. Verbi gratia, quomodo scis eum dif. famatum, & ipse respondet, quia audiui eos sic loqui. etc. quare enim probare debet, quod ab eo audiuit, vel quare super hoc cum alijs concordaret, cum de hoc nulla inter eos quaestio sit. Tunc autem habet necesse probare, & concordare de tempore, quando tempus est de substantia quaestionis, & sic intelligitur. 3. quaest. 9. nihilominus 35. quaest. 6. de pare. Verbi gratia, sicut quando vult probare eum de quo dicitur in contractu, vel instrumento, vel testamento alibi eo tempore fuisse. C. de contrahen. sti. optimam. sup. de testi. ex tenore. series, & sicut est in eo, qui debet probare, se tempore deiectionis possedisse. ff. de vi & vi ar. l. 1. §. interdictum. Et idem quod hic dicitur, intelligitur etiam si quis vult probare iurisdictionem, & per alios probat se exercuisse iurisdictionem in loco. de quo agitur, licet in causis discrepent, & in loco, & in tempore, & personis non nocet. aVerbigratia, queritur a teste, quomodo scis, quod iurisdictionem exercuit, & vnus testis respondit, quia vidi eum suspendere loannem die lunae, alius dicit, quia vidi quod excommunicauit Petrum die martis, alius, quia vidi quod cognouit de tali causa die mercurij, & sic de alijs, & idem dicunt quando petuntur decimae, & vnus dicit se vidisse quando collegit granum, alius dicit hordeum.

Et idem dicunt in praescriptione, & in omnibus similibus, & idem attende in contractibus, quia si testes discordant de loco & tempore initi contractus non valent, quia de substantia sunt contractus, & ei concomitantia. supi de sen. & re iudi. abbate in fi. sed si discordarent in causis vel cineumstantiis, puta quia vnus testis dicit. scio quod talis est in possessione iurisdictionis, quia vidi quando fecit talem iustitiam, & alius dicit de alio die, & etiam de alia persona iustificata, bene probant quia vterque bonam causam sui testimonii reddit.

Sed alii contrarium dicunt asseren. tes, quod vbicunque aliquis tenetur aliquid probare, nisi testes de loco, tempore, personis, & alijs omnibus concordent, non habentur pro pluribus testibus. 3. quaest. 9. nihilominus. & omnes sunt in suis testimonijs sin gulares. sup. de elect. cum dilecti. vnde dicunt, quodtestes hi debent concordare, vt dicant uali die audiuimus talem rumorem, vel infamiam, & tali loco a talibus, sed licet dixerimus eos debere concordare, si aliquid dicant, non tamen semper teneretur de praedictis certum quid respondere, si enim in praesenti casu quaeritur, quando audisti, si habeat in memoria, respondeat, & si non habeat, dicat non recordor, & tamen nihilominus valet testimonium, nunquam enim inuenitur, quod diem vel horam dicere debet, imo argu. contra. 2. quaest. 8. §. libellorum. nisi dies esset de substantia probationis, vt quando quis agitinterdicto vnde vi, oportet quod probet illo die se possedisse, quo fuit spoliatus. ff. de vi & vi arma. l. 1. §. interdictum autem. & idem dicimus de loco. sup. de testi. ex tenore. & do personis, vt in matrimonio, vbi necesse est personas graues esse, debet eas exprimere. supra, de testi. licet. & sic dicimus etum de alijs circumstantijs.

Notandum est quod expressius & melius tenetur recordari de loco & persona, quam de tempore, quia melius memoriae tenetur, temipus enim facile recedit. 2. quaest. 3. cap. fi. Item in praesenti casu, & etiam in alijs, si pluries audiuit & in pluribus locis, & a pluribus personis, & de quibusdam recordatur, de quibusdam non, debet testis dicere, ego audiui hoc in tali loco, & a quibusdam alijs, & tali tempore & alijs temporibus, & sic per adiectionem generalem praesumet iudex eumcum alijs testibus concordare. argu. supra, de testi. cum tu. In praesenti autem casu quidam non improbabiliter dicunt, quod etiam nullis personis expressis, si tamen testes tantum dicant, rum or & infamia est per viciniam, quod sufficiat, reseruatur tamen parti alteri, vt & ipsa pro¬ bet a, quod apud viles est haec infamia, vel quod a vilibus orta est, quo facto non procedet inquisitio. argumen. 11. quaestio. 3. c. in cunctis. & hic non dicit, quod debeat hoc dicere, sed dicit, quod superior non debet procedere ad inquisitionem, nisi per bonos & graues ad eum peruenerit, non per testes, vel forma iudicii productos, sed tanquam volentes consulere statui ecclesiae, si autem ea, in quibus discrepant talia sint, quae non sint de substantia probationis, non minus tanquam plurium valet testimonium eorum, cum id quod probant, & in quo concordant, sufficiat ad victoriam causae(quod) id est, quem excessum && maledicis) hic instruitur superior, quando debet ad inquisitionem procedere.

Item not. quod si aliquando etiam si a maledicis infamia oriretur, vel potius scandalum, & si non a pluribus, sed ab vno tantum venerit infamia, potest procedere ad inquisitionem. argumen. 2. quaest. 3. mandastis. & argumen. ad hoc. quia si soli episcopo esset suspectus, potest indici purgatio. 2. quaestio. 3. omnibus. in fi. ergo ab vnopotest procedere infamatio, etiam si semel tantum suspectus est (licet autem) scilicet, quod non fiat inquisitio, nec praecesserit infamia ortum habens a prouidis, & saepius iterata (ad diminutionem) quando agitur ciuiliter, non agitur, nisi ratione specialis interesse, quod ex ipsa diffinitione actionis patet. Est enim actio ius pro. etc. insti. de acc. in princi. siue de crimine agatur, puta furti vel consimili, siue de pecuniaria causa agat, puta actione ex empto, vel depositi, vel consimilibus, nisi in popularibus actionibus, vbi agitur ciuiliter, & tamen speciale interesse non prosequitur, vt in titu. de popul. actio. per totum. tamen potest dici, quod in popu. actione speciale interesse prosequitur vniuersitatis, cuius nomine agitur, quando autem criminaliter agitur, nullum proprium interesse prosequitur, sed tantum poenam imponi accusato, siue vindictam vel vltionem. C. qui accus. pos. non ignorat. & l. si quis ex. Nec interest, an poena quae imponitur sit in corpore vel dignitate, vel fama, vt in praealleg. l. si quis. vel etiam in ablatione bonorum. ff. de iu. pri. l. 1. argumen. contra, scilicet, quod etiam in criminali actione seu interesse consequi possint. in Authen. vt nulli iudi. §. super hoc. Authen. vt iud. sine quo. suffra. §. necesaitatem. vbi iudicibus male se ha¬ bentibus imponitur poena exilij, quae non imponeretur nisi criminaliter ageretur & etiam pecuniaria, dicitur enim ibi, quod damnum laesis resarciat, sed potest respondere, quod ibi agebatur inquirendo, & in inquisitione bene ad vtrumque condemnari licet. argumen. sup. de elect per inquisitionem. Vel dic, quod ad ambo praedicta non fit condemnatio per accusationem criminalem, vel ac. ciuilem, sed poterit separatim contra tales agi vtroque modo & criminaliter, & postea ciuiliter vel econuerso. C. quando ciuilis act. prae. cri. l. 2. & sic potest responderi ad multas leges, quae in causa criminali pecuniam dandam laeso dicunt. C. ad l. Iul. repete. l. vlti. & ff. de sepul. vio. l. 2. §. quod de se. & §. sequen. nam ibi ciuiliter agebant. Bene fatemur tamen, quod etiam criminaliter agendo poena pecuniaria infligitur, fisco applicanda. ff. de praeua. l. 3. §. vlti. nam ita est vindicta in pecunia & fortuna sicut in corpore & fama.

5 Et sunt secundum leges ciuiles septem genera poenarum, quarum tres sunt capitales. Prima est mors corporis, quae multis modis infertur. ff. de poenis. aut dannum. §. vita. & l. si diuiti. & l. capitalis. §. fi. in princi. & §. famosos. Secunda poena est morti proxima, scilicet, poena metalli.

Et not. quod quidam damnantur in metallum, & hi grauioribus vinculis praemuntur, alii in opus metalli, & hi, leuioribus, sed ambo hi & ciuitatem, & libertatem amittunt. Alii autem damnantur in ministerium metallorum. i. vt seruiant damnatis in metallum, & hi non libertatem, sed ciuitatem tantum amittunt, si ad tempus damnant, si autem in perpetuum, vtrunque amittunt. ff. de poenis. aut dam. §. est poena. & §. sequentibus.

Tertia poena capitalis est deportatio & in opus publicum damnatio, non tamen metallum, & hi non libertatem, sed ciuitatem: tantum amittunt. ff. de poenis. quidam non. Capitales autem sunt quatuor. prima est religatio ad tempus, vel in perpetuum, hic bona non amittit. Secunda est infamia. Tertia est dignitatis amissio, vel ad dignitatem, vel officium seu forum interdicta aspiratio. Quarta verberum experimentum. ff. de poenis. si quis forte. §. vlti. & l. vlti. & l. aut dam. & ff. de interro. relatorum. §. ad tempus. Secundum canones autem nunquam imponitur poena corporalis mortis. 5. ne cle. ri, sententiam, 31. dist. c. 1. & 2. sed est quaedam p quae quasi similis ei habetur, scilicet, quia relinquitur seculari iudici puniendus. inf. de cri. fal. ad falsa. sup. de iud. cum non ab homine. 17. distin. non licuit. 11. q6n. 1. illud. Secunda autem poena damnationis in metallum, non inuenitur saepe in canonibus imposita, sed si imponeretur, non retractaretur. inf. de calum. c. 1. sed ei aequiparari potest poena carceris, quam pro grauissimis criminibus ecclesia infligit. inf. de haered. c. pen. §. vlt. Et quod quis redigatur in seruitutem. 32. dist. eas. vel traditur curiae seruiturus. 11. quaest. prima. statuimus. vel quod venditur. Si. distin. quidam clerici. idem quod dicimus de secunda & de tertia, & haec de capitalibus secundum canones.

De non capitalibus autem prima secundum canones, scilicet, relegatio, non est in vsu, sed ei accedit detrusio in monasterium, de qua habes. 50. dist. fi episcopus utem. §1. distin. Romanus. alia autem habent locum secundum canonesc cet depositio, vel degradatio, vt hic. 11. q. 3. episcopus autem. & interdicitur quod ad nullam dignitatem assumatur, licet inhabita remaneat . 5. de fin. pres. c. fi. 3. de elect. super eo. vel quod in certa ecclesia non ordinetur. 2. qon. 1. in primis. & quod ad superiores ordines non ascendat. 3. de temp. ord. ex tenore. Item suspensio ad tempus, & in perpetuum. Item ab officio & beneficio, & ab ingressu ecclesiae, & multae aliae poenae consimiles sunt secundum ecclesiam, alia autemclict infamia locum habet secundum canones, adeo vt quicunque secundum leges infamis est, & secundum canones. 2. q. 3. §. hinc etiam. 6. q. 1. infames. secundum canones etiam aliqui sunt infames infamia canonica, vt no. 5. de testi. testium. ltem alia poenaclicet verberum secundum canones locum habet. 31. dist. c. vlti. 45. dist. cum beatus. & not. quod tres primae poenae capitales. Item non capitales, vt degradatio, nunuam imponuntur, nisi quis directo accusatus conuictus fuerit. 5. de simo. dilectus. 2.

Item ad praedictas poenas praeterquam ad depositionem proceditur contra absentem etiam contumacem, sed ad depositionem & alias poenas, quae sunt vsque ad rele. non proceditur contra absentem. ff. de poe. absentem. 3. q. 9. decernimus. Non negamus tamen, quod si aliquis crimen confiteat ain iudicio, quod etiam sine praedicto, & directo processu, statim quantuncunqe grauior poena imponi posset. ff. ad l. Aqui. proinde. 3. de confesic. ta.qei. & 2. Item dicimus & si non confiteatur, sed notorium sit iura, vt si accusauerit dominum suum coram iudice.C qu accu. pos. si quis ex. aliae autem poenae imponunt, etiam si in modum inquisitionis agat. inf. de simo. dilectus. Authem. vt nul. iud. §. super hoc. infamia autetm quandoque etiam in ciuilibus actionibus irrogat. ff. de his qui not. infa. l. furti. §. pe. & fi. aliquae etiam ex prodictis poenis im ponunt in foro poenitentiali. 30. dist. si ille. & aliquae ante li. contest. ad puniendam contumaciam. sup. de offi. dele. sane. i. vt lit. non contest. tuae. quoniam.

9 Item no. quod iudex aliquando in sententia imponit poenam. icet dicendo depono, vel in monasterium detrudo, vel in exilium mittaris. Aliquando autem poena non exprimit, sed tantum condemnat de crimine, puta condemno te de adulterio, & tunc non est iudicis, qui sententiam tulit, poenam moderari, sed poena in l. expressa infliget. 2. q. 3. notandum. Licet ante moderari potuisset. 45. dist. omnis. & c. qui. & si non est in crimine, pro quo condemnat certa poena inflicta de similibus ad similia procedetur, vel minima poena imponetur.

10 Item no. quod sententia lata, statim sortitur quosdam effectus. Verbi gratia, si talis sit poena imposita, quae libertatem aufert, vlterius eius testimonium non valet, nec aliquid ex testamento capiet. ff. de leg. 3. l. 1. §. de post. ff. de poe. qui nihili quod ad. Sed non idem dicimus in his, quae ratione officii facit, puta si fit praelatus & sententiam ferat, tenebit quamdiu toleratur. 8. quaest. quarta. nonne. nam si contrarium diceretur, absurditas sequeretur, nam condemnatus mandati vel depositi est infamis. ff. de his qui not. infa. furti. §¬ penul. & vlti. nunquid dicimus eius sententias vlterius non valere per hoc. 3. quaestio. septima. ca. 1. absit. omnia enim tolerantur propter officium, quod administrat, scilicet. 19. distin. secundum. ff. de offic. praeto. Barbarius. nisi esset in eum lata sententia depositionis, vel spoliatus esset insignibus dignitatis, tunc enim sententia a tali praelato lata, non tenet. ff. de his qui no. infam. l. secunda. §. igitur. ff. de iudi. cum praetor. nec potest dici, quod toleretur, sed intrusus dicitur. Credibmus tamen, quod ex quo sententia de aliquo crimine lata est contra aliquem siue criminaliter, siue ciuiliter agit, quod episcopus vel praelatus suus potest eum spoliare beneficijs, qua sub eo habet. 2. q. 1. multi. tamen debet eum vocare, & contra eum sententian ferre. fi inueniet, & si non imueni¬ atur, eodem modo damnabit eum, quia notorium est crimem per sententiam: vt not. 3. decoha. cle. tua. Nec ob. sup. de accu. super his. vbi dicitur, quod non potest priuari alijs beneficijs cui crimen in modum exceptionis probatur, sed verum est quod ibi dicitur, quod iudex qui cognoscit in modum exceptionis, non potest super alio iudicare. inf. de simo. licet. sed hic iudex de quo dixi cognoscet in modum aecusationis, vel inquisitionis, vbi bene sequitur poena ablationis: Et sententia non inducitur ad probandum, quod per eam dicatur priuatus, sed inducitur ad probationem criminis, scilicet quod sit notorium, sicut & per eandem sententiam de crimine latam probaretur infamis, & repelleret a test imonio vel ab ordinibus. sup. de test. testimonium. clerici autem quorum est electio, nullum sua authoritate eligent, nisi primo per superiorem eis licentia detur, vel per sententiam amoueatur hoc modo, scilicet, depono talem praelatum vel clericum, vel perpetuo eum a sua ecclesia amoueo, vel suspendo. sup. de cle non resi. ex parte qualiter.

1 Item licet ex sententia contra quenquam lata super crimine, scilicet condemno te de homicidio vel huiusmodi criminibus, non possint canonici procedere ad electionem, vel episcopus, vel quicunque alius: tamen ex quo imponitur ei poenitentia ex tali causa, quae infamiam irrogat, puta suspenditur perpetuo propter furtum, vel aliquod publicum crimen, de quo damnatus est, satis videtur quod alius in locum eius eligi possit. ff. de decu. l. 2. &. l. ad tempus. sed si ex alia causa suspenderetur, puta quia tumultum fecit in concilio, non credo quod alius possit in locum eius eligi. 5. quaest . 4. in loco. Item dicunt quidam, & si poena sola sine sententia infligitur, ex qua irrogatur infamia. ff. ex quibus cau. in integ. fustibus. maior enim &c euidentior est infamia, quae ex poena procedit, quam quae ex sententia.

Est & alia poena, scilicet excommunicatio, quae est his omnibus maior, & non solum poena est, sed etiam medicina. 2. q. 1. multi. & statim habet hunc effectum, vt sibi vbique licite beneficia ecclesiastica denegentur. sup. de app. pastoralis. in fin. & hunc effectum dicunt quidam habere, quamlibet sententiam de crimine latam (scandalo) aliorum qui scandalizantur in illo, vnde est infamia. PPericulo) aliorum. puta si dicatur haereticus, cum periculum sit ne alios inficiat, vel quia periculum est, quod aliouis non occidat alium, vel occidatur, & sic est multa exempla inuenire, & potest dici, quod vbi timetur periculum & sine multa infamia proceditur, & habes op. ar. 7. q. vlti. c. vlti. 42. disti. quiescamus. 22. q. 1. si quis per ca. inf. de simo. sicut simoniam. (debet) hoc intellige quando inquisitio fit de persona certa, & de certo crimine, si autem de statu ecclesiae, vel in genere fiat inquisitio, secus est.

CAPVT XXV.

SICVT OLIM. personas., istae psonae nullum citabunt, sed quae viderint & audierint corria genda, concilio referent. 25. q. 6. iscop. in fi. Sed dices, nonne primo pertinet correctio ad episcopum, & eo negligente ad archiepiscopum. sup. de offi. ord. c. 1. & c. ad reprimendam. 9. quod 3. §. vlti. Respom. verum est, primo ad episcopum pertinere correctionem, sed hoc ipso eum apparere negligentem, dico quod non citias ad concilium peruenit emendatio delinquentium, quam culpa. 18. dist. peruenit. 27. q. 1. si custos. si homo cum episcopus similes inquisitores habere debeat. 35. q. & episcopus. in fi. Vel dic, quod licet archiepiscopus non possit, nisi post negli gentiam episcopi cognoscere de delictis subditorum suffraganorum suorum, concilium tamen prouinciale potest hoc modo, quod hic dicitur de omnibus cognoscere. 1§. dist. propter etc. (& alios) argu. quod non solum praelati, scilicet episcopi, sed etiam alii debent interesse concilio prouinciali. supra, de his quae fiunt ab epi. ca. vlti. & not. supra, de praeben. graue.

CAPVT XXVI. 1 Quo casu ualeant monacbi restitutionem peter. Verba sine strepitu iudicii & deplano quomado sint intelligenda. 2 Strepitus iudicii quis sit. 3 Quiliter procedatur cum 5 figura iudicii procedi mandatur 4 ud prosequendum in quistionem plures sia mul admittuntur. 5 Procurator a multis constitutur, nomine omnium dicitur prosequi.

OLIMI. V. ET P. (Relaxa. tis.) non est gratia sed ius commune, contra. supra, de offic. dele. prudentiam. §. sexta. seruetur tamen for ima ibi data. Restitutis). no. monachos posse petere restitutionem, si pendente inquisitione, vel accusatione contra abbatem sint spoliati contra iustitiam, quod alias non licet. sup. de rescrip. cum dilecta. vel dic, quod hanc restitutionem potius fecit Papa ex officio, quam ex vi petitionis, & potius de prouisione, quam de iure, vel dic, quod bene possunt petere, quod restituantur ad monasteria saltem salua ordinis disciplina, sed quod restituantur ad prioratus, vel obedientias, hoc petere non possunt, nec hoc dicit hec decr. (de plano) & haec verba sine strepitu iudicii, & de plano, quidam intelligunt sic sonare, vt in nello ordinem iudiciorum teneant seruare, sed solummodo ad hoc tenetur, vt veritatem super principali inquirat. argu. 2. eo. ad petitiorem. Nobit non placet hoc, imo dicimus, quod omnem ordinem iudiciarium sacuare debet, ent plenam ec semiplenam cognitionem adhibere in citationibus & inexceptionibue fori & dilationi. admittendis, & expoliationis, & excommur icationis, sic hic talem processum praecesserunt absolutio & restitutio in lit. contest. iureiu. de calumnia in confessionibus, testium receptione eorumque reprobatione, & in sententiae prolatione, & appellatione, & in omnibus alijs huiusmodi.

Sed quaeres, ad quid ergo valent haec verba t respoa. quia altera parte absente contumaciter, vel etiam sina contumacia, vt quidam dicunt, dummodo citetur legitime potest procedi ad testium receptionem, & etiam ad diffinitionem causae, & etiam praesente, si iussus nollet litem contestari. arg. 3. de testi. cum olim. & si sit causa, vbi non sit necessaria litis conte. sicut in causa inquisitionis, sicut hic, tunc haec verba adhuc multum valent, quia tunc, etiam si pars impetrans inquisitionem repelleretur propter excommunicationem, vel aliam causam a prosecutione inquisitionis, nihilominus inquisitor procederet ad recipiendum testes, & sententiandum. inf. de simo. licet.

Item vtroque casu poterit, ec debebit magis refrenare multitudine testium & reprobationem, & in omnib. alijs, dummodo non faciat contra ius strepitum refrenare tam partium, quam aduocatorum, videtur etiam aliquibus, quod ferias quae fiunt ob necessitates hominum, possint postponere partibus contradicentibus, dummodo partium non intersit, & etiam sententiam ferre sine scriptis, & sine libello. Appellant enim isti strepitum iudicii totum illum processum. qui non pertinet ad rem petitam, nec principaliter, vt testes, per quos probabit principale negotium, nec accessorie, vt iuramentum de calumnia. &r ex ceptiones fori, quia per eas venitur ad cognitionem veritatis in principali, sed lit. non conte. procedere non pertinet ad rem petitam, nec principaliter, nec accessorie, dummodo sit certum quid petit, & aduersarii non intersit. Alii conara, dicunt enim quod per haec verba non potest omitti, neque lit. contesta. neque alius ordo, sed in hoc valent hec verba, vt magis compescat partes & aduocatos a superfluie & inutilibus probationibus & allegationibus (de plano) seruetur tamer forma in inquisitionibus statuta. sup. eod. qualiter. §. debet.

Quid quando sine figura iudicii procedi mandatur. C. de lat. lib. tol. l. 1. §. simili quoque modo. dic in nullo tunc iudiciarium ordinem seruandum, sed per indaginem cognita veritate, non pronunciabit, sed quod iniunctum est, sibi executioni mandabit. Verbi gratia: Ecce Papa mandat alicui, quod si de plano, & sine strepitu & figura indiciiei constiterit ecclesiam tanto tempore vacauisse, quod ad apo. sedem sit eius collatio deuoluta legitime ipsam tali clerico conferat amoto abeo quolibet illicito detentore. In isto enim casu non citabuntur aliqui, nec fiet litis contest. nec iurabitur de veritate dicenda, testes tamen recipientur, nec citabuntur alicui ad videndum iurare, nec admittentur aliqui ad dicendum in testes seu dicta eorum, quae dixerint fiet aliqua publicatio, sed si ex dictis eorum iudici constiterit de praemissis nulla pronunciatione sententiae interiecta, ecclesiam illi clerico conferet, detentorem remouendo abipsa, dum tamen de faltitate literarum, seu alias non excipiatur, & si est in ex ceptione, quod iudicem moueat, non de hoc cognoscet, sed sicut merus executorfacit supersedebit ipsas exceptiones ad sedem apo. deferendo. supra, de sent. & re iud. decaetero. si tamen quando confert ecclesiam, & detentorem noluerit amouere appellari contingat, quod quidem potest fieri, si ille qui de appellatione cognoscet, procedet sine figura iudicij, quia cum causa appellationnis sit vna cum principali, & quasi vne articulus ab ea dependens. C. ne in vna ead. causa ter. prouo. ex quo prohibitum est in toto negotio procedi in forma iudicii, & in causa seu articulo appellationis est similiter interdictum, sed hoc non videtur, quia quod fauore alicuius fit, ad eius non debet laesionem retorqueri. C. de legi. quod fauore. quod vtique fieret, si in causa appellationis sic procedi contingeret in praeiudicium impetrantis, cui de gratia fuerat clausula praedicta concessa, sed dic, quod vtendum est contra ipsum iure, quod pro se impetrauit. ff. quod quisque iur. l. si quis hoc. de consti. cum omnes. Sed cum iudex appellationis prioris causae acta debeat recenseri, vt sic cognoscat, an sit bene appellatum, quomodo procedet cum nulla acta inuenisse noscature dic quod quaeret a iudice, qui sic processit, & quid eum mouit ad sic procedendum, & testes ab eo receptos repetet, & si tam ex responso iudicis, quam ex dictis testium, vel alias intellexerit ipsum iudicem perperam processisse, reuocabit non pro tribunali sedendo, nec inscriptis, quod per ipsum iudicem fas ctum fuit.

Sed cum Papa mandauerit sine iudicii figura procedi, & testes recipere, & eos ad perhibendum testimonium coenrcere & reuocare, quod non prouide factum est iurisdictionis sit, & sine authoritate iudicatis non fiat, qui sic procedit, non sine iudicii forma procedit, cum igitur fines mandati diligenter ita debeant obseruari, vt non valeat, quod aliter factum est. ff. man. diligenter. 3. de rescrip. cum dilecta. videtur per hoc non valere, quando secundum praedictum modum procedit, tanquam formam iniunctam sibi non seruauerit, ad hoc potest dici, quod quantumcunque mandet Papa aliquid praecise fieri, semper tamen intelligitur legitimas exceptiones debere admitti. 5. de offic. dele. ex parte. similiter licet Papa ad celerem expeditionem negotii mandet sine iudicii forma procedi, non tamem intelligitur illud de iudicii forma debere omitti, sine quo non potest negotium expediri, cum litibus terminandis sit celeritas imponenda. C. de agri. & censi. litibus. sed illud tantum vult praetermitti, per quod posset expeditio negotii prorogari, & licet dictum sit in causa appellationis, sicut in causa principali debere procedi.

Hoc intelligas verum, nisi ex forma literarum appellationis appareat Papam nolle procedere nuncii forma omissa, sicut est in conclusione ipsarum, & vo¬ catis qui fuerint euocandi ete. 3. quest. vltnonnne. Idoneas) not. quod plures simul admittuntur ad prosequendum inquisitionem, vt hic. & inf. c. proxi. & ad prosequendum accusationem. sup. eod. licet. & ad prosequendum exceptionem. sup. de excep. dilecti. Sed contra, quia idoneior eligi debet . ff. de popu. act. l. 3. Sol. dicimus quod plures possunt esse accusatores & exceptores, & inquisitores de vno crimine, sed de illis vnus eligetur qui prosequetur, & alii eum iuuabunt, vt no. in procuratore. sup. de testi. insuper.

Item videtur nobis quod procurator a multis constitutus, nomine omnium prosequitur, nec cogitur eligere, cuius nomine prosequatur, nam ibi cessat ratio legis, quia non distinguitur in plures aduersarios.

Et hoc est verum, vbi ex eadem causa, vel de eodem crimine plures prosequuntur inquisitionem, vel exceptionem, quia si sint diuersa crimina, bene tunc plures admittuntur ad prosequutionem eorum, siue ex vno facto descendant, siue ex pluribus. C. de accu. qui de crimine. Admittendos) hic collige, quod si ille contra quem processum est in inquisitione in causa appellationis, vel alio modo dicat, sententiam vel processum contra se habitam reuocari, quod non est necesse vocari illum, qui prosequutus fuit inquisitionem. sup. de procu. in nostra. quia nihil iuris habet in hac prosequutione, quia si haberet, mutari non posset. Fateor tamen, quod bonus iudex prudenter faciet, si eum vocet, vel mittat, vt per eum instruatur. sup. eod. cum dilectus. credo tamen quod potest appellare, & tenet appellatio, vbi vel ipse, vel alius causam prosequitur. argu. quia procurator qui non debet exercere causam appellationis, potest appellare. ff. manda. si procuratorem. §. igno. rantes. sup. de procur. c. pe. (ministrari). sup. eod. ex parte.

CAPVT XXVII. 1 Terinus appelationis d quo iudice prasgiatur, & quid sit dicendum de delegato. 2 Causa appellationis debet praecedere tausam principalem. 3 Citatio i iudite appellationis facta in causa principali an ualeat, si in citatione non est facte mentio de appellatione.

PRAELATORVM EXCESsus. (Mins canonice) hoc qualiter post consecrationem obiici possit. no. 3. de elec. quod sicut. ecclesia vestra. AsSsignantes) iustum terminum potest assignare iudex, qui instruxit causam, vel recepit testes, vel quic. quid aliud fecit de mandato superioris iudicis, etiam si in literis non diceret, quod praefigeret partibus terminum, quia hoc ipso quod committitur aliquis articulus videtur ei commisisse, quod partes ad priorem iudicem remittat, ne remaneat causa sine termino, imo quod plus est, iudex a quo appellatur, praefigit partibus terminum, quo coram superiore compareant ad prosequendam appellationem. sup. de app. personas. multo fortius potest praefigere si non est appellatum.

Item dicimus quod si alicui commissa est receptio testium vel aliquis alius articulus, antequam delegatus incipiat procedere in articulo sibi commisso, appellatur ab eo iusta causa assignata, quanquam tamen non obtulit se incontinenti probaturum, de qua tamen dubitatur, an sit vera, si postea delegatus procedat in articulo sibi commisso, & contingat remittere negotium ad superiorem, non potest aliquem terminum appellanti assignare, quod sic probo, nam in causa appellationisclse vt eam prosequat non potest, cum ei detule¬f rit, sed post appellationem processit inarticulo commisso. Item in causa principali super cuius articulo processit non potest, frustra enim ibi assignaretur, quia in illa causa procederetur, nisi prius inquiratur de veritate causae appellationis. sup. de appel. vt debitus. & c. interposita. & intantum est hoc verum, quia si delegans forte ignorans procedat in principali, quia delegatus nihil sibi significauit de appellatione facta a so, non valebit processus eius, quia dolose aduersarius tacuit de appellatione aduersarij, quam si dixisset, nunquam iudex processisset, vel procedere debuisset contra non legitime citatum, & ordine peruerso, cum causa appellationis praecedere debuisset causam principalem. 2. q. 6. prolatam. sup. de app. vt debitus. & c. interposita. ff. de iud. si praetor. Si vero nullam causam assignasset suae appellationi, quam ante sententiam emisit, cum constet talem t appellationem nullam esse, tunc bene potest assignare terminum, vt in causa principali procedat, nec sufficiet tunc, si tantum parti praesenti terminum assignet, licet ea parte tantum praesente tenuerit receptio testium, quia si assignatio termini plus fit ratione iudicis, ad quem appellatum est, quam iudicis a quo appellatur.

Item dicunt aliqui, quod si fuperint ad quem remissa est causa, citet appellantem in causa principali, non facta mentione de appellatione quod sufficit appe lanti mittere excusatorem, qui dicat, domine non tenet citatio vestra super causa principali, vel non potestis in ea procedere, quia appellatum est, & intendit causam appellationis prosequi tempore suo, si autem transisset tempus appellationis prosequendae, tunc bene teneret citatio super principali tam a delegante, quamam delegato facta, huic au tem excusatori hoc solum sufficit dicere, nos credimus quod etiam debet ostendere talem, qualem appellationem emiserat. arg. sup. de test. ve. niens. quia si aliud diceretur, sequeretur absurditas, quia cuilibet facile esset dedu cere cuilibet iudici. si non teneretur probare veritatem causae appellationis, quia tunc non prosequitur causam appellationis, quia nec super ea citatus est, si autem in citatione faceret mentionem de appellatione, & citaret super principali causa, non teneret citatio, nec euam teneretur mittere excusatorem, quia expressit erroremin citationecilsct quod vellet agere causam principalem, omissa causa appellationis. lItem dicime, quod si in casu isto, vbi debet mittere excusatorem, non mittat quod processus contra eum habitus super principalic lsct iudex appellatum ignorauit. & aduersarius nihil dolose egit, secus autem si sciuisset appellatum. sup. de app. si duobus. Item secus si aduersarius dolose subticuisset appellationem. ff. de iud. si praetor. In citatione autem facta a delegato post appellationem, credoquod non tenetur mittere excusatorem, licet securius sit mit. tere.

Alii autem dicunt & bene, quod citatio delegantis tenet, etiam non facta mentione de appellatione, & assignant talem rationem sui dicti, quia sicut citatus debet apparere vt proponat suas exceptiones, ita vt proponat hanc excep. appellatum esse, vt alleget suum priuilegium. ff. de iud. si quis ex aliena. & nisi compareat, valet processus habitus contraeum. IPotestate) No. eum, de quo fit inquisitio, praecedente inquisitione, non posse alienare bona ecclesiae, nisi res quae seruando seruari non possunt, quae potest alienare. cum administrationem habeat. 2. c. proxi. 5. de off. dele. venerabili. si autet post talem inhibitionem factam a iudice alienauerit, non qvalet a alienatio, secus si pacto obligatus esset ad non alienandum, quia tunc bene valeret alienatio. sup. de testa. Raynaldus. vbi no. pro eodem enim debet haberi quando lex viua prohibet sicut si prohiberet lex mortua.