Titulus 19

CAPVT I. 1 sura quid fsit, an liceat fideiussori recipere ultra sonrtem, in num. 2.

PLVRES CLERICORVMVsura est lucrum, mutuo pactum debitum, vel exactum, nam si gratis aliquid detur. non est vsura. 14. q. 4. vsura. 1g. dist. de eulogijs, nisi spes adsit. arg. 3. de simo. tua. 14. dist. c. 1. & consistit mutuum tantum in his, quae consistunt pondere, numero, & mensura. 14. q. 3. vsura. & q. 4. a nulli. Vltra sortem autem licet accipere fideiussori, qui vsuram soluit, quia non est ibi luerum, sed interesse, & eodem modo 4a si tenebaris mihi soluere ad diem cer tum, & quia non soluisti, ab alio sub vsuriaccepi, restituere teneris. supra, de fideius, peruenit constitutus. Item ratione dubii, si plus recipiat, non est vsura. infra eo dem, in ciuitate. & cap. nauiganti. (ve hic) scilicet, quod recipiat possessiones, ignori & percipiat fructus vltra sortem cbeneficium) Repete quae diximus. 3. de feud. c. 1. (Redimendum) quia is qui detinebat res ecclesiae, nunquam forte habebit pecuniam, nec habere poterit, nisi cum tanta difficultate, quod potius eligeret non redimere, quam cum tanta difficultate redimere, & licet possit contrarium contingere, scilicet, quod facile debitor recuperabit pignus, quia tamen potest contingere, quod non recuperabit, idcirco dedit hanc licentiam. Vel dic melius, si in feudo licite haberet aliquis res ecclesiae, nunquam sic liceret fructus retinere, sed loquitur in eo casu, quando certum erat quod licite rem ecclesiae detinebat, quia licitum est fructus non computare in sortem. Item alius casus est, quia gener tructus rei sibiobligatae pro dote, lieite retineret non computatos in sortem. ff. de do. excep. pater. caueant tamen, ne quid in fraudem faciant.

CAPVT II.

QVIA IN OMNIBVS. (Manifesti) id est, de quibus conuentione, vel sententia constat, quod sint vsurarij. de hoc no. 5. e. cum in dioce. (Ad communionem) id est, ad recipiendum corpus Christi (Christianam) istis tribus excommunicationibus excommunicati sunt publici vsurarii ipso iure ( Reddere) episcopo dioce. 20. q. 3. constituit.

CAPVT III. 1 Nunquid liceat alicui recipere ad vsuras. & in num.? Peccatum an sit faciendum propter aliquod bonum. 2 Inter duo peccatasuadendum est, quod maius euitetur.

SVPER EO. (Inuoluatur.) Quaero an liceat alicui ad vsuras reciperet Adhoc dicunt quidam, quod cuicunque licet accipere pro quolibet opere virtutis, vt si velit inde facere eleemosinas, vel aedificare ecclesiam, vel alia huiusmodi. Sed si acciperet ad vsuras, vt luxuriose viueret, vel vt lasciuiret in eo, hoc non licet. Alii dicunt quod hoc non est fic indistincte dicendum, nam non credunt licitum accipere ad vsuras pecuniam pro pascendis pauperibus, qui modicum egent, vel nullo modo, & tamen opus virtutis est, scilicet, misericordiae vel liberalitatis, sed dicunt quodille, qui accipit naturam, de¬ bet considerare tempus & locum, & mul tas alias circumstantias in mutuo vsurario contrahendo, debet etiam conferre inter bonum, quod sequitur ex opere virtutis, quod faciet ex mutuo vsurario, & bonum quod sequitur, si omittit accipe pecuniam mutuam, quia si ex opere virtutis sequitur magnum bonum, vt quia pascit pauperes famae morientes, vel aedificat ecclesiam, vel emit calicem, quae perpetuo deputabuntur ministerijs Dei, & ex dimissione accipiendimutuum modicum bonum sequitur, quia creditor iam voluntate est vsurarius. Item si non dederit mihi paratus est, qui accipiet eandem pecuniam ad vsuras, nam in praedicto casu, non tantum accipere potest oblatam pecuniam sub vsuris, sed rogare eum, vt mutuet sub vsuris, dicendo vlurario, quod licet in omni casu peccatum sit dare ad vsuras, minus tamem peccat, si dat in bonum opus, quam in malum. Sed econuerso, si quis videret hominem paratum ad poenitentiam, vel saltem volentem decaetero abstinere ab vsuris, vel non inuenientem alium paratum accipere sub vsuris, tunc est maius bonum abstinere a mutuo vsurario, quam facere quantumcunque bonum opus virtutis. arg. quia peccat quod maius bonum non praefert minori bono.

Sed dices nunquam faciendum est peccatum propter aliquod bonum, sed peccatum est dare operam, quod ille det pecuniam ad vsuram, ergo nunquam debeo accinere pecuniam ad vsuram, cum hoc non possim facere, nisi de vsura. Sol. vsurario est peccatum dare ad vsuram. Et hoc ego nunquam suadeo, imo dissuadeo, sed me praeeligere in vsura danda potius est ei bonum, licet non meritorium quam malum, imo plus videtur, quod quando alius paratus est accipere pecuniam ad vsuram, & ipse paratus est, quod ego non solum pro opere virtutis possum accipere pecuniam ab illo ad vsuram, sed etiam pro opere indifferenti. Pro opere autem peccati semper peccat, qui accipit pecuniam ad vsuram, non solum in eo, quod pro illicita causa accipit, sed etiam in eo, quod vsurario consuluit, quod de illicita causa mutuet sub vsuris, & videtur quod semper sit peccatum capere sub vsuris, non quando rogat, quod eum sub illicita causa praeeligat.

Plus videtur quod si aliquis vell et pascere pauperes famae morientes, vel aliquod opus facere virtutis, quo omisso, pe¬ ricula timentur vel corporum, vel animarum, quod tunc si inueniatur aliquis, qui habet pecuniam, vel granum, vel aliam speciem illi operi necessariam, quod debet rogari, vt illam donet, vel mutuet. quod si noluerit facere, potest ei suaderi, quod speciem illam mutuet sub vsuris, quia minus peccabit, si sub vsuris mutuet, quam si teneat eam absconsam in tanta necessitate, vel vtilitate, arg. quia inter duo peccata suadendum est, quod maius euitetur.

CAPVT IIII. CVM TV MANITESTOS. (Promulgatum) supra, eod. quia( Ante) propter hoc non probatur constitutionem trahi ad praeterita, nam constitutio dicebat vsurarium cogendum restituere vsuras, cum ergo hic vsurarius nondum restituit vsuras, sed debeat in futurum restituere, poena imposita etiam hic cogetur. (Poena) haec poena satis sufficere debet a principio, sed si vsurarius non restituat, excommunicabitur. 3. de iureiu. ad nostram. 3. eod. praeterea. (Pauperibus) . 2. de homi. sicut dignum. (Possessiones) ff. de leg. 2. imperator. C. de rei vend. si vt proponis. §. tertium. C. arg. tu. l. 1. speciale est hic, alias enim licet ex pecunia mea, dummodo non meo nomine emantur possessiones, nihil iuris in eis habeo. C. de rei vend. si ex eo. & intelligunt quidam hoc, scilicet, quod ei auferri debet possessio, quando ex causa lucratiua ad aliquem peruenit, secus autem si ex non lucratiua. Alii autem dicunt idem vtrobique.

C APVT V. 1 An liceat contrabentibus se inuicem decipere. & uide in nu. 2.

IN CIVITATE. (Non valent) Communi aestimatione (Promittunt) non decepti, alias enim si decepti essent, tum liceat contrahentibus se inuicem decipere, non esset peccatum. C. de rei ven. si voluntate. nec ob. quod dieit apostole: Nemo in negotio circumueniat fratrem suum, vt exponatur in negotio, id est, in negotiatione, sed dic, nemo circumueniat ita, quod circumuentio det causam contractui, quia ipso iure non tenet, sicut quando incidit potest agi vt re. scindatur. ff. de do. eleganter. Vel nemo circumueniat in negotio supple, venditionis, vltra dimidiam iusti pretii: intra non dimidiam possent se decipere iure fori. 5. de emp. & ven. cum dile. sed forsan non iure poli accipiunt. inf. eod. consuluit. (Forma) supra, de pig. illa vos. sed ex intentione. si intentio est, vt ex prorogatione termini maius sit pretium. Et est hoc quod dicit in fi. cum cogitationes ete. C de sol. l. penul.

3 Ex forma) huiusmodi contractus, non potest censeri vsurarius ex forma, quia venditio est, & non mutuum, & in mutuo tantum interuenit vsura. arg. 14. q. 3. c. 1. & 3. vel non potest iudicari vsurarius ex forma: quia qui hunc contractum fecit semper dicere potest: potuit plus minunsue valere: si tamen credat quod minus esset valiturum, sed ex intentione est vsurarius. sup. de simo. tua nos. 1. qon. 1. qui student. 14. q. 3. c. 1. & 2. Item si plus vel minus posset valere: si tamen statim volebat vendere communi pretio, & propter prorogationem temporis vendidit carius intentione est vsurarius. 5i. eo. c. vl. & c. proxi.

2 Ex forma) Ex hac decre. satis innuitur quod si aliquis pro certa pecuniae quantitate emeret aliquem reditum grani, vel vini, vel alium consimilem perpetuo sibi, & suis haeredibus dandum a venditore & suis haeredibus, vel ad certum tempus, vel ad tempus vitae alicuius, quod licitus est huiusmodi contractus, dummodo reditus annuus communi aestimatione non excedat reditum, quem haberet, vel habere posset, si terram de tanta pecunia emisset: & si excedat, communiter non est licitus contractus. arg. 3. eo. consuluit. Quidam tamen dicunt quod quando in perpetuum emit, quod nunquam potest, esset illicitus contractus, quantumcunque sit magnus reditus, respectu pretii: quia licet contrahentibus se decipere. ff. de mino. in causae. 2. §. fi. Alias videtur, & forte meliuse, quod si quis emit reditum constitutum ante contractum, vel actionem venditam: siue constitutus fuerit in re, puta in domo, vel possessione, vel alias huiusmodi, siue inpersona, puta vel liberi, vel rustici, vel. actio, vel nomen. Item siue certus sit reditus: puta quia reddit decem, siue incertus. puta quia reddit quartam fructuum, qui percipiuntur de aliqua domo: vel de operis alicuius personae. Item siue sit perpetuus contractus: puta quia extenditur ad haeredes vtriusque contrahentium: siue sit ad vitam hominis, siue sit ad certum tempus, vsque ad 3. annos. Item non refert si reditus sit in pecunia, siue in alijs rebus, siue in facto: nam semper in omnibus praemissis reputant contractus legitimos, alias licitos: quia ibi est purus & licitus contractus venditionis, nam ibi est pretium, scilicet, certa pecuniae quantitas. Item ibi est merx, scilicet, certus reditus vel canon, vel annona. C. de sac. san. ecc. iubemus. in prin. in Authen. de reb. eccle. non alie. vel actio. C. de haere. vel ac. ven. per totum.

Sed his videtur esse contrarium, quod dicit haec decr. quia non est dubium, quod vsqe ad aliud tempus saltem longum, plus percipiet de reditu, quam sit pretium, & in actione constat, quia plus est in nomine, quam fit pretium, quod dedit. Sol. licet certum sit quod vsque ad ao. annos quinquaginta vel vlteriores plus accipiet de reditu quam sit pretium quod dedit, tamen haec certitudo non facit illicitum contractum venditionis, cum hoc etiam sit in venditione alicuius possessionis, vbi certum est secundum inferiores causas, quod plus accipitur de fructibus eius, quam sit pretium, quod pro ea datur & sine expensis, vel labore dando ea, ad affictum certum, vel emphyteosim: Hic enim tantum reprehenditur, qnando carius vendit mercem propter terminum, quem dat prolixum emptori ad soluendam pecuniam, vel quia pro minori emit mercem, quia statim dat pecuniam, & per prolixius tempus expectat mercem, quae penitus sunt illicita, quia hoc solummodo vendit tempus pro illa pecunia, quae venit, & iustum pretium excedit, & quod ex eo apparet, quia si vtraque parata essent pretium & merces pro minori fieret, in casu nostro omnia sunt praesentia, nec venditur tempus, quia res ipsae de quibus diximus, scilicet, reditus vel actio tantum valebit, vel ad minus creditur valere subsequentibus temporibus, quantum modo valet, vel ad minus est dubium, & hoc sufficit ad hoc, vt contractus sit licitus, vt hic, idem intelligunt quidam, & si reditus, vel nomen de nouo propter hoc constituitur in rebus, vel personis alijs contrahentibus, puta quia dicit emptor, tu constitues tales reditus in tali possess. vel seruo vel facies, quod talis confitebitur se debere tibi mille vsque ad annum, & ego de illis mille, vel magis de actione pro illis M. competente dabo tibi quinquaginta, nam dicunt omnes contractus istos licitos, quia non est mutuum, sed emptio. Item multi casus possunt inueniri, quod iste emptor ad. mitteret in hoc contractu, puta si inops fi. eret, sed certe ante consulendum est omnibus fidelibus, quod ab huiusmodi contractu abstineant, scilicet, quod de nouo propter hoc constitutum reditum, vel actionem emant. Istud autem penitus videtur illicitum, quod ipse idem quod dicitur emptor in se constituat reditum vel actionem qua se obligat ad plus dandum. vel in pecunia, vel in spem, quam accepi (dubium). ff. de iud. si quis ex. C. de vsu. vt ea. (dubium) probabiliter, nam licet casu fortuito propter medium vnius vel alterius possit plus valere, nihilominus in intentione vsurarius erit. Michacl.

CAPVT VI.

PRAETEREA. Dignam) 3. eodem. cum tu.

CAPVT VI1

ONOVESTVS EST. (De feudo) de hoc not. i. e. c. 1. 5. de feu. c. 1.

CAPVT VIII.

QVA NOS. (Vsuras) & omne damnum quod occasione donationis vsurarum contingit creditori, cogendi nt. de hoc nota. infra eod¬

CAPVT IX. 1 Vsuraan contrabatur ex sola intentione.

CONSVLVIT NOS. (Pro intentione) si creditor principaliter intentionem habet ad lucrum, vsura est, vel malum lucrum, alias si secumdario aliquid sperat, secus 61. di. quid proderit. 59. di. si officia. Item recipere ex tali spe secundario, non est malum. 1. q. 2. quam pio. quia tenetur ei ad antidora. ff. de pet. haere. si lega. 3. de testa. cum in officijs. sed & qui principalem habent intentionem ad vsuram, licet vsurarius sit, non tenetur restituere. arg. 3. de simo. c. vlt. nisi forte aliquid faceret, quare debitor, & si non voluntarie, tamen necessario ei daret, puta quia negat sibi terminum, nisi det aliquid, & ibi plus vendidit propter dilationem, quia tunc restituere tenetur. 14. q. 5. non sane. in fi. Alii tamen dicunt, quod semper tenetur restituere, & est tutus ( inducendi) si autem agere posset conditione, ex hoc canone, quaeritur

CAPVT 10

QVAM PERNICIOSVM. (Renunciasse.) Nam ex hoc apparet eos fuisse vsurarios (appellationis) friuolae, quia i appellaret a sententia audiendus est. alii contra.

CAPVT XI.

POST MISERAPILEM. (Remit. tendas) secundum tenorem decr. 3. eo. quanto.

CAPVT XII.

VAS DVDVM. (Restituere) repete quae diximus. s, de iureiur. debitores. ras.

CAPVT XIII. 1 Nunquid sufficiat cautio de restituendousu2 Mn excusetur usurarius, si nullus repetat ab eo, uelsi denunciet. & in nume. 3. & etiam in num. 44.

QVIA TRVSTRA. Restituerit) nec suffieit sola cautio, quod vsuram restitueret. supra de sen. & re iudi. cum aliquibus. ff. de pig. ac. quod si non solum, nisi magna causa interueniat. ff. de re iu. l. 4. §. quod ait praetor. vel si debitor consentit. ff. de pig. act. si rem. §. omnis.

Sed nunquid alius a conuento potest hanc exceptionem proponere, & dicunt quidam, cum hoc. c. generaliter loquatur, & fauorabile sit saluti animae, & restitutioni vsurarum prouidere, quod iudex ex officio conuentus, etiam si ab eo non exegerit vsuras possit hoc apponere. it c. proxi. arg. ff. de postu. quos prohibet & etiam quicunque alius procederet hic, sicut proceditur. S. qui ma. ac. pos. c. fi. Sed nos de iudice hoc non credimus, quia non cauetur iure. Alii dicunt quod sufficit, quod faciat publice nunciari: vt si aliquis est, qui conqueratur de eo de vsuris compareat. ar. ff. de fur. falsus. §. aliena. Quid si alius, quam ille contra quem agitur proponat hanc exceptionem, & per appellationem proroget negotium, nunquid interim silebit causa super qua impetratae sunt literae: & dicunt quidam, quod sic. Hoc non placet, cum etiam si nullus compareat, tamen conuentus potest excipere, vnde sibi imputet, si ipse non aexcipit a imo plus dicimus, quod alius non admittitur ad excipiendum, sed solus conuentus, alii dicunt, si sit liquidum eum sol¬ uisse vsuras, quod praestabit cautionem de satisfaciendo, si apparuerit eum debere vsuras, quae petuntur ab eo. ar. C. de compen. l. vlt. 3. de iudi. in omnibus. Alii distinguunt ex cuisu parte emittatur appellatio. C. de tempo. in inte. petendum. Nos praecedentes distinetiones, scilicet, de praeconixando, & cauendo dicimus habere locum, quando conuentus excipit, in alio autem non cum excipere possit.

4 Restituerit.) Sed nunquid ipsi, qui accipiunt vsuras, & si non cogantur restituere alijs vsurarijs, nunquid non reddent alicui: Respon. authoritate superioris dabunt illas alijs debitoribus vsurarijs illorum creditorum, & non illis vsurarijis, a quibus ipsi vsurarii, qui modo petunt vsuras extorserunt vsuras, & sic exonerantur a peccato, & etiam vtiliter gerunt negotium illius, cui restituere tenetur, & quo ad corpus, & quo ad animam, vnde cum possint in hoc casu repetere, quod sic soluissent vtiliter, multo fortius compensare, si postea contra eos agatur. argu. ff. de nego. gest. si pupillus. iudex autem quando restituit vsuras alijs, quam his, a quibus accepit, faciat sibi caueri ad sensum suum, quod nullum damnum in posterum possit consequi ab his, a quibus acceperat vsu. ras (audiat) hic apparet hanc exceptionem declinatoriam fori.

CAPVT XIIII.

CVM IN DIOCESI. (Tua) dubitatur communi fama (argumentis) id est, legitimis probationibus. Vel dic, quod appellat argumenta famam publicam cum aliquibus alijs adminicul. arg. 35. q. 6. si duo. Vel dic, argumenta appellari, si venditur ad terminum. 5. eo. tua. in ciuitate consuluit. vel si facit emptiones sub ea conditione, quod teneatur restituere aucto pretio, vel sibiretentis fructibus. 3. de emp. ad nostram. contra. de pig. illo. vel quia appareat instrumenta vsurarum, vel quia cellas tenet ad pecuniam mutuandam, aliquando enim ex praesumptionibus iudicatur. sup. de elect. cum ex officio. 2. simile habes in haere. supra, de haered. excommunicamus. simile & in adulterijs. supra, de adul. maritis.

CAPVT XV. 1 uaritus quando teneatur fructus dotis in sortem computare.

SALVBRIT ER. ( Computandos) dummodo onera matrimonii sustineat. recipit enim fructus pro interese, & non pro vsura, fic etiam non est vsurarius fideiussor repetens vsuras, quas soluit pro debitore, vel si accipit pecunia sub vsuris, vt satis faciat creditori, apud quem fideiussit. 3. de fideius. peruenit. & c. constitutus. & dicimus e quod quamdiu maritus tenetur alere vxorem, tamdiu potest vti fructibus non computatis in sortem, sed postquam non debet eam alere, non debet fructus accipere, vnde credimus quod si mulier habet pignore dotis, siue post mortem mariti, quod debet fructus illos in sortem computare ffructus) c. de iure do. pro oneribus.

CAPVT XVI. 1 Repetitio usurarum an & quando datur haeredi, & contra baeredem, & quid iuris sit si beres non poteit satiafacere illis, a quibus uisuras accepit.

MICHAEL LAICVS. (Suo) cum enim ex persona patris agat, eius personam defendere debet. ff. de reg. iur. ex qua persona. ff. de procur. seruum. §. pe. imo quod plus est, si non egerit ex persona patris, tamen obstat ei exceptio, si pater, vel ille cuius haeres extitit vsuras accepit, etiam si nihil ad haeredem peruenerit. 3. eo. tua. sup. de rap. in literis. 16. quaest. 6. si quando. 12. quaest. 2. Episcopus qui man. non enim conuenitur haeres ex quasi maleficio, sed ex quasi contractu ratione indebiti soluti, vel ex iniusta causa soluti. instit. de obli. quae ex quasi contract. & non solum repellitur ratione vsurarum, quas suo nomine contraxit, sed etiam earum quas nomine alieno. 46. dist. sicut non suo. Sed quid si iste agens non potest satisfacere illis, a quibus vsuras accepit? Respon. quod praestita cautione, quod restituet, si poterit admittetur ad petendum vsuras, nam spoliator restituitur, vt possit alijs restituere. supra, de resti. spo. olim. nam & vbi non potest statim soluere, admittitur fideiussor. ff. de te iudi. l. 4. S. ait autem praetor.

CAPVT XVII. VANTO AMPLIVS.

CAPVT XVIII 1 Vsura non tollitur per periculi suscebtionem. 2 Vsura an & quando contrebatur in emptione.

NAVIGANTI. (Periculum fatemur tamen, quod si nauigans pretium accipiat, vel aliud, vt pecuniam secum vltra mare deferret, ibi sibi redditur, siue periculum in se reciperet, siue non, non esset vsura, sed locatio operarum, sed vbi non accipit pretium tantum, vt portet, sed negotiatori dat, vt in ea negotietur, haec est vsura, quia pecuniae nullus est vsus, vel vtilitas vtendi, nec deterioratur vtendo. 88. dist. eiiciens. Periculum) & ex hoc dicimus, quod si aliquis paratus erat emere merces ad portandum alibi, vel ad seruandum certo tempore, quod posset inde lucrari, & alius indigens pecunia ad eum veniat, & offerat eandem pecuniam cum lucro sperato in loco, quo ire volebat, & in termino se rediturum promittit, vsura est contractus huiusmodi, nec scio eum excusare, licet alii contradixerint (ea tempore) de hoc no. 3. eod. in 2 ciuitate. in gl. huius. Venditurus) quia si vendere volebat, statim pro alio pretio minori, si statim pretium solueret, vsurae esset ad minus animo. supra, eo. in ciuitate. & sup eo. consuluit. & eodem modo, si longo pretio maiori vendat. arg. eiusdem decre. consuluit. Item si volebat vendero merces, & inuenit alium, qui statim dat ei hic tantum, quantum alibi esset venditurus cum labore suo, & periculo multo, non videtur vsura, dummodo computatis periculo & labore, non plus accipiat, quam ibi quo portare volebat, probabiliter praesumitur accepturus, nam qua ratione, ratione temporis poterit carius vendere eandem, & ratione loci, sed si pecuniam accipiat vsura est, & etiam mutuum.