Titulus 25

CAPVT I.

DENIQVE. (Hactenus) repeqte quae diximus sup. de test. super eo. & c. testimonium. (obiiciuntur) & sufficit sententia contra eos lata. sup. de testi. testimonium. & idem dicimus, si quod crimen confessi sunt (Stephanus) 3. quaest. 11. negandam. 2. quaestio. 6. criminationes (probauerint) quod sit eo ipso quod non probetur contrarium. sup. de praesump. dudum. CConfessi) contra. sup. de elect. inquisitionem. sup. de confes. cum super. Sol. ex confessione sua damnari non potest, vt hic, nisi crimen de quo testificantur, tangat crimen de quo agitur quod in decre. contrarijs contingebat, vel ibi imponi extraordinaria poena, quod hic non negatur. Sed nec extraordinaria poena inffigenda est, nisi confessis, & sic loquitur praemissa contraria. & argument. C. de test. nullum. & non est imponenda illis, quibus in modum exceptionis probatum est crimen per alios testes, vt hic, & sup. de ord. cog. cum dilectus. in fin ( praesertim) maxime ideo est, & si contingat causam quantum ad reprobationem testium & instrumentorum, vt not. sup. de confes. cum super. sed in confessione secus, vt not. sup. de confes. c. 2. & sup. eo. c. in gl. praece. (De qua) vt si aliquis accusetur de simonia, & ipse accusatus per se inducat testem, scilicet, quod non erat in terra, quod cum eo dicitur simonia commissa, vel quod non ipse accusatus, sed alius conscius, & actor fuit huius simoniae, nam in his casibus & similibus ipse testis confitetur se simoniace aliquid dedisse, vel recepisse vere peccatum quod confitetur, id est, simonia tangit crimen, de quo agitur, scilicet, simoniam, quia de simonia accusatur, & tunc bene punitur (contingere) ff. de adul. l. 2. §. si publico. 3. quaestio. 4. §. item qui falso. sup. de confes. cum super. sup. de elect. per inquisitionem.

CAPVT II.

A NOBIS. (Quaesitum) Causa dubitationis est, quia non vi debatur quod communicans possit obiicere excommuniationem excommunicato, cui excommunicauerat. ar. inf. de ac. nulli. 3. q. vlti. sicut. ff. de adul. si vxor. sup. de iureiur. quemadmodum. 4. qo. 3. si quis testibus. §. qon. 2. dilectissimi. inf. de his quae fi. a ma. par. ca. ex ore. inf. de praeben. c. pro illorum. inf. c. proxi. inf. de app. an sit. Sol. nonnullos sustinemus, quos inuiti toleramus. 24. quaest. 1. quisquis. Not. igitur quod accusator excommunicatus, repellitur ab accusatione, nec potest replicare de communione secum habita ab excipiente. idem dico & si accusator simplici & minori excommunicatione ligatus sit non repellitur, etiam si accusatus sit maiori excommunicatione excommunicatus, cum sibi legitima defensio reseruetur. inf. eo. cum inter. & c. dilecti.

Quod intelligo verum, etiamsi de ipsa excommunicatione impetatur, de qua impeti non potest ab his, qui ei communicauerunt. inf. de sen. excom. in praesentia. Et est ratio, quia est criminosus. sup. quod me. cau. sacris. & criminosi non admittuntur ad accusationem. 2. q. 7. ipsi Apostoli. nisi suam prosequantur iniuriam. 4. q. 6. omnibus. & in episcopo. 2. q. 7. cum pastoralis. & in exceptis criminibus. 2. q. 7. in prin. beneficium autem appellationis non potest tollere aliquod crimen. inf. eod. cum inter (is) scilicet, reus vel accusatus ( exconmunicato) actori vel accusatori (ipsum) agentem vel accusantem (repellere) excipiendo (ille) accusator (cum) contra accusatum (primus) accusator (secundus) accusatus (participatione) maxime. idem enim esset, si vterque esset minori excommunicatione excommunicatus. inf. eod. dilect. argumen. 32. quaestio. §. nihil. 3. q. 7. c. iudicet. C. de adul. quoniam Alex.

CAPVT III. 1 Potest etiam infamu fingi offcio protumtoris. 2 Rescriptum accipit vires ex scribentis intellectu. 3 Electio elerici beneficiati non probibetur. Earia crimina cirea diuersa commissa, non mutuo se tollant.

CVM ECCLESIASTICE. (Possit) mirum videtur, quod nomine ecclesiae hanc exceptionem opponere non possunt. Lau. respondet, soluat qui potest Vincentius dixit, quod & qui plura habet beneficia, & qui nomine ecclesiae opponere non possunt, sed haec non admittuntur, quia de certa sententia domini Papae, & habenti plura beneficia processerant literae. argumen. sup. de offi. deleg. pastoralis. inf. de reli. do. constitutis. Alii dicunt, quod nec nomine ecclesiae possunt opponere, cum ecclesiae seruitorum numerum ampliari expediat. sup. de consti. c. penul. nec nomine suo, quia quod quisqe iur. in alium statuit eodem iure vti debent. sup. de consti. cum omnes. 32. q. 7. nihil iniquius.

Sed quid si recipiant aliquos beneficia¬ tos pluribus beneficijs, nunquid possunt excipere contra alios, quidam dicunt quod non. arg. inf. de praeben. pro illorum. ff. de adul. si vxor. Dic primum, quod verum & merum ius est, quia hic de quo agitur erat canonicus ecclesiae, vtpote, quia inuestitus erat per Papam, & agebatur contra eum, quod repelleretur, vel cum peteret possessionem, excipiebatur quod non erat admittendus, quia alias beneficium habebat, vnde ergo poterat eis respondere, frustra auxilium legis inuocat, etc. vt not. inf. de adult. c. penul. Etsi quaeritur, si qui sunt qui habent plura benefieia, & alii non dico, quod nomine non potest proponi, cum in damnum ecclesiae non vertitur. Si autem vertetur secus, puta quia propter paupertatem praebendarum ecclesiarum deseratur, nam quilibet etiam habens plura beneficia ageret, tunc etiam alijs inuitis, vt in interdicto. de liber. ho. exhi. Item quilibet admittitur, si suum interesse & ius speciale prosequitur, etiam caeteris inuitis. ff. de procu. licet. Secus si commune, puta quia diceret minorem praebendam habeo, si iste superaddatur, sed si de sua praebenda speciali diminueretur, tunc esset speciale interesse.

Exceptio autem quod procurator plura beneficia habet, non obstat, cum etiam infamis possit esse procurator. insti. de ex. §. vlt. Sed oppones, si hic erat canonicus, quare impeditur, cum non habeat possessionem etiam ab his, qui non habent plura beneficia, & etiam si nomine ecclesiae excipiant contra. inf. de app. constitutus. inf. de acc. accedens. Sed hoc ideo fit, quia dicebatur per obreptionem impetrasse. de hoc not. sup. de dolo. cum olim. Hoc autem bene fatemur, quod ille qui plura beneficia habet, bene excipiet contra rescriptum super beneficio impetratum, hoc modo, scilicet, tu non potes per hoc rescriptum petere beneficium, cum sit impetratum per veri suppressionem. llaec igitur exceptio proprie contra rescriptum proponitur, & non contra personam, sed hic cum iam receptus esset haec exceptio, non obstabat, quia ei non obstaret, si alias canonicus eius ecclesiae esset electus, cum non sit crimen, plura beneficia habere, vt not. inf. de praeben. cum iam dudum. Sed dices quare contra rescriptum competit exceptio beneficiorum plurium, si non est peccatum: Respon. rescriptum vires accipit ex intellectu scribentis. inf. de verb. sig. dilecto. Sed quia habens beneficium, quantumcunque modicum et. iam infufficiens si rescrip. impetret super alio, non valet, quia praesumitur contra Papae voluntatem impetratum. sup. de rescri. si proponente. electio autem vires accipit a iure.

Clericus autem beneficiatus non prohibetur eligi, nisi forte tanta esset multitudo, quod in ambitionem, vel auaritiam transiret. inf. de praeben. cum iam dudum. vbi not. Sed hoc videtur contra id, quod hic dicitur, quia ideo non admittitur contra institutum, quia beneficia plura habebat, nam secundum ea, quae proxime dicta sunt, ex quo non contra rescriptum, sed contra institutionem obiiciebatur, iam secundum iura iudicari debebat, quae non prohibent canonicum in vna institui in alia, & sic etiam & si illi non haberent plura beneficia, tamen tunc hoc opponere non debebat. Ad hoc quidam responderent, vt sicut exceptio obreptionis opponitur contra rescriptum, sic potest opponi contra collationem. sup. de dolo. cum olim. inf. de accu. accedens. ff. de na. resti. l. 1.

Illud autem non videmus sibi aliquo modo obiici posse, quod plura beneficia habebat, quoniam si alias ei de iure exceptio legitima competeret, eam opponere posset, cum paria crimina non mutuo se tollant circa diuersa commissa, vt notinf. de adul. c. penul. Respondeo quod haec crimina circa idem committebantur, scilicet, circa negligentiam huiusmodi beneficij, de quo agitur. Vel dic & melius, quod hic non sumitur argumen. a contrario sensu, sicut enim repulsi fuerunt, qui habebant plura beneficia, sic repellentur qui non habent plura in casu, in quo loquitur decre. vt dictum est (opponere) infra, de vsu. quia frustra. 3. q. 7. in grauibe. ff. de doli excep. apud Celsum. §. Marcellus.

CAPVT IIII. 1 Quandeagens dilatoria exceptione selutionim sit repellendus. 2 Iudex tondemnat reum ad debitum soluendum quando constat in sententia de debito ede dilatione. 3 Declinatoria iudicii in ipso litam primordio proponenda & probanda est.

PASTORALIS. (dilatorias) De dilatoria exceptione solutionis, dic quod sic, quod si ex confessione actoris, vel ilio modo constaret, quod solutio debiti differenda sit, repellitur ab agendo, quia male agit. ff. quando dies vsufr. leg. ce. l. 1. §. fi. ff. de verbo. oblig. continuus. §. 2. ff. de eo quod cer. loc. l. 2. §. si quis ita stipu. & induciae duplicantur, vt sup. de plus peti. c. 1. Sed si non constat proposita exceptione dilatoria solutionis, facienda est litis contestatio super principali quaestione, & probatio exceptionis differenda est post litis contest. C. de proba. exceptionem. sup. de lit. contestat. exceptionibus. sup. de foro compe. ex parte. & not. quod l. praealleg. exceptionem. dicit exceptionem dilatoriam proponendam non ante litis contestationem, sed in initio litis, & appello initium litis etiam si proponit in lit. contest. vel parum post, puta antequam ad alios actus iudicii procedatur. C. de iur. cal. l. 2. in prin. Ratio autem, quare oportet in initio, vel ante initium proponi, & non post haec est, quia si reus post lit. contesta. ipsam opponat, per ipsam non impeditur processus iudicij, & dilationum materia amputanda est. C. de temp. app. l. 2. in princi. & hoc curare debet iudex, & ius vt lites cito decidantur. ff. si cer. pet. quidam. sup. de dolo. finem. in prin. cum si. Nec reus potest ex hoc multum conqueri. si post lit. contest. non posset hanc opponere, quia cum temporalis sit tantum modicum generat praeiudicium. C. de praeci. impe. offic. l. 2. Item quia si ante litis contestationem tacuit, & postea eam proponat, praesumitur causa differendi facere, vnde videtur quod si de nouo quandocunque etiam post litis contest. veniret ad notitiam eius, puta quia pactum de non petendo factum fuit, cum procuratore suo in remotis partibus tunc agente, & postea ei significante. ff. de verb. oblig. l. fi. §. si inter eos. in tali casu videtur, quod etiam post litis contesta. proponi possit, multo magis quam in declinatoria fori de qua hic conceditur. inf. eod. c. & sup. de offi. deleg. insinuante. Ali qui tamen dicunt, quod semper etiam post lit. contest. admittenda est huiusmodi exceptio, & intelligunt legem praealle. exceptionem non imponere necessitatem, omnes autem fatentur quod si per attestationes vel instrumenta apparet debitum in diem, quod bene proderit reo, quia licet ad hoc non fuerint producti testes, tamen contingit principale negotium, vt no. inf. de accu. inquisitionis.

In sententia autem semper quando constat de debito & de dilatione, iudex condemnabit reum ad debitum soluendum, licet male egerit, quia de qua re cognouit iudex, ete. ff. de iud. de qua. de hoc not. sup. de plus peti. c. 1.

3 Declinatoria iudicii inter ipsa litis auspicia proponenda est & probanda. inf. de sen. & re iud. inter monasterium. C. de excep. l. pen. & nisi tunc proponat in personam iudicis, consentire videtur. C. de iud. sancimus. in fi. nisi sibi postea competere incipiat. sup. de offic. deleg. insinuante. vel ad eius notitiam de nouo perueniat, vt haec dilatoria solutionis ante litis contest. proponetur, sed post probatur fundata intentione actoris. C. de proba. exceptionem. & C. de excep. si quidem. sed intelligo ante publicatas attestationes. Authen. de testi. §. quia vero. peremptoria vero ante litis contest. & post potest opponi & probari. C. sentem. rescin. non poss. peremptorias. inf. de praescrip. auditis. si autem eadem sit peremptoria solutionis & declinantoria iudicij, non in principio probatur, sed in prosecutione principalis quaestionis differtur. sup. de fo. comp. ex parte. ff. ad exhib. l. 3. §. ibidem. nisi talis sit, per quam diceretur sententia nulla esse ipso iure, vt est exceptio rei iudicatae. 2. q. 6. §. diffinitiua. vel nisi sit talis exceptio quam elisis literis elidit etiam principalem quaestionem, quae tantum ex literis nititur, vt si Papa scribat pro aliquo recipiendo in aliqua ecclesia, nam tunc vtile est & cautum ad elidendum literas, & declinandum iudicium exceptionem proponere, quod literae non valent. quia non dixit se sufficienter beneficiatum. sup. de rescri. si probo. sup. de transact. ex literis. Vel quod non esset clericus, vel quod erat condemnatus de crimine, & non differre in principalem quaestionem.

Et est ratio diuersitatis, quia tunc ad laesionem totius quaestionis sufficiat elidere literas, & sic propter breuiandas lites vtile est in principio proponere, secus autem esset in alijs peremptorijs, quae licet elidant iurisdictionem, tamen quaestio remanet, vnde interim esset necesse eandem exceptionem replicare, tamen non negamus si iudex tolerare vult, & pars etiam non contradicit, quod talis peremptoria etiam post litis contest. ad vtramque propositam proponi & probari possit, quia propter hoc non vitiatur processus (tempus) hic terminus praefigendus est ad petitionem eius, contra quem excipiturclsce si excipiens hodie proponat vnam. cras aliam, nam ad confundendam eius malitiam, iude x hunc terminum praefigat, si autem reus dicit se velle proponere exceptiones, & ad hoc petebat terminum, non debet specialem habere terminum, sed habet illum qui a iure datur, vt declinatorias iudicii proponat intra 2o. dies, nisi abbreuietur. 3. q. 3. offeratur. & dilatorias vsque ad litis contest. Item debet venire instructus, nec debet ei dari materia malignandi contrarium, tamen, scilicet, quod possit peti haec dilatio videtur expressum. inf. de appel. cum causam. & credo hunc terminum posse praefigi etiam in peremptorijs, & post lapsum terminum non videtur quod possit proponi exceptio excommunicationis, quauis si terminus praefixus non esset semper vsque ad sententiam proponere posset. inf. eo. exceptionem. ar. pro praedictis hic, quia eadem ratio est in peremptorijs quae in dilatorijs, scilicet, vt finis litium festinetur. Item arg. ad hoc, quia etiam ad agendum quandoque terminus praefigitur. C. de inge. manu. diffamari. & qui fi. sint legi. lator. cum suis concor. (ad illius ) exceptionis.

CAPVT V. 1 Numn quid excommunicatus possit agere. Reo an & quando seruatur defensio. 2 Non auditur excommunicatus extra iudicium appellans. 3 Nunquid si quis ante excommunicationem extra iudicium appellauit possut appellationem prosequi. 4 Exceptio in qualibet parte litis rite opponitur.

CVM INTER PRIOREM.

(Vinculo excommunicationis) Circa hanc materiam sic credimus, quod excommunicatus nullo modo potest agere, quia personam standi in iudicio non habet. inf. eo. dilect. & c. exceptione. excipe quod habetur. sup. de offi. ordi. significauit. in fi. accusari autem & conueniri potest nominatim, & tunc ei omnis legitima defensio reseruatur, vt sup. dei udi. intelleximus. puta recusare iudicem, appellare, & excipere appellationem prosequi, vt hic not. & inf. eod. significanerunt. & c. vlti. reconuenire autem non potest, vt hic. Idem etiam dicunt quidam, quod compensare non possit. Item per id, quod hic dicit in fi. quod defensionis remedium non debet trahi ad materiam impugnationis, dico quod si electus petat confirmationem, quod excommunicatus non est admittendus ad excipiendum electum, quia sic trahitur defensio ad impugnationis materiam. Item qui est extra ecclesiam, etiam cum sua non interi sit, quomodo alii obiiciet excommunicationem, vel aliquod crimen. arg. 25. distin. primum. 26. dist. vna. & quomodo auferet festucam de oculo fratris, etc. 3. q. 7. §. tria. in fi. & c. seq. & si obiiciantur paria crimina, etc. solue vt not. inf. de adult. c. penul.

Sed contra. inf. eo. dilecti. vbi contra excipientem de excommunicatione contra electum non datur replicatio. So. illa loquitur in necessario reo, hic autem in voluntario, vnde hic primo reus voluntarius firmare debet personam suam in iudicio, quod facere non potest excommunicatus, sed necessarius reus hoc ipso, quod vocatur firmauit personam suam in iudicio. sup. de iud. intelleximus. vnde & dicitur, quod iudicium redditur in inuitum. ff. de ver. ob. inter stipulantem. §. 1. & idem dicimuscls. ad contradicendum non admittantur excommunicati, vbicunque officium iudicis imploratur generaliter nullo expresso, vt si quis restitutionem peteret aduersus aditionem haereditatis, vbi vocari debent generaliter omnes quorum interest. C. vt ab haere. se absti. tunc si excommunicatus se offerat ad contradicendum in integ. resti. non est audiendus, nam quod dicitur, quod reo seruatur defensio, intellige verum, quando ex necessitate est reus, qui vocat, sed si ex necessitate non est reus, sed ex voluntate, vt in casibus praedictis, non credimus quod se opponere possit, & sic intelligitur decre. sup. de iudi. intelleximus. satis tamen crederemus, quod si in libello exprimeret aliquam personam, puta peto in integ. rest. aduersus sententiam pro lo. contra me latam audietur, vel quia damnosa est haereditas propter debita lo. vel legata ei facta. nam hic ex necessitate videtur reus constitui. Alii tamen dicunt, nec hic admittetur ad contradicendum, & dicunt quidam, quod si non fuerit admissus, quia excommunicatus erat, postea tanquam absoluitus admitteretur, vt petat restitut. in integrum ad appellandum pro eo, quia nec per se, nec per alium procuratorem potuit ius suum defendere. ff. ex quibus cau. ma. sed & si. ff. de mino. Papinianus exuli. Vel non currit ei tempus, vnde post obtentam absolutionem a sententia restit. in integ. poterit appellare intra 10. dies. argu. pro hoc, quia illo tempore non currit ei tempus appellationis. ar. inf. de conces. praeb. non va. quia. Dic tamen quod factum est, contra eum tenet, nec potest retractari, quia vocatus non fuit vel admissus, quamuis alius non excommunica¬ tus ob hoc posset dicere nullum: vt no. sup. de procu. in nostra. Prius dictum magis placet, & valet restitutio ad appellandum, quando aliter sibi super iure suo subueniri non potest. sed si aliter agere potest, vt in confirmato patet, contra quem obiiciendo crimina auditus non fuit, hic enim non est restituendus, quia per aliam viam ordinariam sibi prouideri potest, scilicet quia contra eum de criminibus potest agere directo. inf. de app. constitutis. & ideo non restituetur ad appellandum. ff. ex qui cau. ma. in integ. resti. l. 1. 2. & 4. nam & quandiu competit via ordinaria, extraordinaria denegatur. ff. de minori. in causae. 1. responso, & seq. sed secus forte dicendum est de pacto in forma, vt alibi not.

2 Item no. quod excommunicatus appellans extra iudicium non auditur, nam cum illa appellatio sit quasi ad causam prouocatio. inf. de app. cum sit ro. sicut non potest prouocare, ita nec appellare, nec per eam negotium ad superiorem defertur. Item si ille excommunicatus cuius interest coram iudice vadat cum causa inter alios vertitur, vel cum imploratur officium iudicis, vt in casibus superioribus, & appellaret, non poterit eam prosequi, quia non potuit appellare etiam in iudicio, cum non esset necessarius reus, imo nec reus, alias autem in iudicio vbi necessarius reus est licite appellat, & si ex alijs causis sit excommunicatus, & ante iudicium coeptum. inf. eo. c. vlti.

Si autem aliquis appellasset, extra iudicium ante excommunicationem, crederem quod appellationem suam prosequi posset, si negotium sit ad superiorem relatum, puta quia post appellationem grauauit eum in eo, super quo appellauit antequam excommunicetur, & multo fortius si tunc arripuit iter veniendi ad sedem Apostolicam. argum. 3. quaestio. 9. reuera. & argu. quia generaliter dicitur, quod appellationem prosequi potest excommunicatus. inf. eod. venerabilem. & quia videtur iudicium iam coeptum, vel causa appellationis, crederem tamem quod licet appellans si nondum grauatus esset, cum nondum appellatio effectum habeat, nec adhuc ad superiorem sit translatum negotium, quod non admittitur prosequens appellationem, obstante sibi exceptione excommunicationis. Alii tamen contrarium dicunt dicentes, quod extra appellationem suam potest prosequi indistincte. Item his quae diximus, prius videtur contra. sup. de offic. deleg. prudentiam. §. sexta. vbi dicitur, quod excommunicatio superueniens impetrationi literarum, im. pedit processum per eas.

4 Item contra. inf. eod. exceptionem. vbi dicitur, quod exceptio in quacunque parte litis rite opponit, ergo apparet quod contra istum appellationem prosequentem rite excommunicatio opponitur, etiam priusquam negotium fuerit ad superiorem relatum. Tu dic, quod hoc speciale est in appella tione, vt excommunicatus ipsam prosequens admittatur, vt inf. eod. significauerunt. & c. fin. secus autem, quando non agitur in modum appellationis( defensionis) scilicet, in seruo. ff. de acc. seruus. & in patrono. ff. de bo. libe. quod cum minor. § si libertus. (condemnetur) appellationis etiam causam prosequi poterit. inf. eo. c. vlti. (reconuentione) recompensare autem non potest. argu. contra. ff. de compensa. quicunque. Innoc. 4.

CAPVT VI. Litis contest. fit per exceptionem peremptoriam 2 xcipiens an semper conssteri dicatur. 3 Nunquid si quis consitetur aliquid, dicatur etiam confiteri quicquid ex illo sequitur. 4 Producens instrumentum de falso contra illud dicere non potest. 5 Errantes in iure nedum se corrigere possunt, sed etiam suum errorem reuocare 6 Quicquid a Prophetis scriptum est, id indubitanter credendum & tenendum est. Testes qui pro me semel testificati fuere, non possum amplius reprobare. Idem dicenduam in iudice. 3 Sententia nun dicitur incerta, cum in aliqua parte acterum contineantur capitula excepta. Statim quod ecclesia sita est in dioce. temporalia ad episcopum pertinent

CVM VENERABILIS. CPossessionibus) Iste episcopus intendebat petere possessiones, & pertinentias, vt de eis pro libito disponeret. inf. eo. c. saepe exponit. sed hanc petitionem reputant quidam satis congruam, etiam si tantum rationem sibi debere reddi petere intenderet, & esset patronus clericus, vt inf. de priuile. c. 3. §. in ecclesijs. Imo plus dicunt aliqui, quod est sufficiens & congruus talis libellus, etiam si patronus laicus sit. Per haec enim verba ecclesia cum suis pertinentijs & possessionibus, nihil intelligitur petere, nisi iuspatronatus. argument. sup. de iudi. examinata. sed certe in laico hoc non admittimus, nisi tantum ius patronatus petet, quia nihil habet in possessionibus. inf. de iure patr. quod autem decaetero. 10. qon. 1. c. 2. & seq. In clericis autem ad quos ex fundatione sua pertinet iuspatronatus, bene admitto hunc libellum. 16. q. 2. c. sed si ex donatione laicorum obtineret, idem dicunt, scilicet quod in laicis, sed tutius est, vbi etiam patronus clericus est ex fundatione, quod non petat ecclesiam cum possessionibus & pertinentijs, vbi intendit tantum petere, iuspatronatus, sed petat rationem administrationis sibi reddi, haec enim petitio competit non solum illi, qui habet iuspatronatus, sedetiam illi, qui habet administras tionem in temporalibus.

Respondit) litem contestando, & sic apparet, per exceptionem peremptoriam litis contestationem fieri. ar. sup. de dolo. prout. Arg. contra. sup. de lit. contest. c. 1. Sol. siue excipiendo, siue respondendo, alias respondeat petitioni animo contestandi litem, lis contestata erit. arg. hic, quia hoc ipso quod hic appellatur responsio, infra appellabitur exceptio, vbi dicit quod exceptionem obiiciens, etc. (cambium) infra de rer. permu. ad questiones. ( proposuit) & male. ar. tamen contrarium sup. de trans. praeterea. 2.

2 Credere) non est verum, quod semper qui excipit, confiteatur. ar. ff. de excep. l. non vtique. arg. ad idem. ff. de excep. nemo. contra. sup. de trans. praeterea. Item cum iuramento talis clausula contineatur, quod nullam probationem requiret, nisi quam credat necessariam. C. de iura. calum. Authen. in isto. ergo monasterium, quod hanc exceptionem proposuit, credebat eam esse veram, & se iuuari illa permutatione, & sic per consequens videtur confiteri rem fuisse episcopi, aut credebat esse falsam exceptionem, & sic non iuuari ea, & sic faciebat contra iuramentum calumniae, & etiam si non iurauerat: tamen contra ius non erat audiendus allegans turpitudinem suam. inf. de dona. inter dilectos. Ad hoc sic respondeo, quod siue excipiendo siue alio modo quis confiteatur expresse in iudicio intentionem aduersarii: tunc bene sibi praeiudicat confessio praedicta adeo vt ante sententiam dicere non possit contra confessionem suam, nisi ostenderet errorem. ar. inf. de accu. cum dilectus. C. de iur. & fact. igno. error. sup. de transpraeterea. C. de probat. l. 1. Si vero non confiteatur expresse, sed excipiendo tantum proponat, vt hic fuit, non potest dici quod confiteatur, nec etiam credit, quod plut est qui excipit non eredit, sed non diseredit. imo dubitat, & quasi inter duo verisimilia agit. C. de excep. si quidem. ff. de acqui. haere. qui puta. §. qui bona. & Svlti. C. de condi. inde. l. vlti.

Nec ob. dicta Authen. quia licet non credat qui excipit, quia tamen non discredit necessaria est sibi dilatio ad probationem, vt sciat an verum sit necne id de quo dubitat. Imo idem videtur dicendum in actore, vt si iudicat aliquod priuilegium pro se, & postea illud priuilegium probetur falsum, licet tacite visus sit confiteri, quecunque in instrumento continentur, etiam si qua in eodem instrumento erant contra eum, tamen reprobato priuilegio sibi non oberit propter hoc, quia visus est hoc fecisse innitens priuilegio suo, quod sine dolo verum putabat. inf. de sen. & re iud. cum l. & A. ar. imo. idem dicendum videtur, si expresse confessus fuisset vera esse quae in priuilegio continentur, quia semper priuilegio inniti debet, quo sublato, & omnia quae ex illo sequuntur tolli videntur. Sed secus dicendum videtur, si expresse aliquid confessus fuisset, non habita mentione de priuilegio, quia tunc ei stare tenetur etiam priuilegio cassato, vel reprobato, secus autem si non pronunciaretur falsum, sed alias defectum haberet, puta consensum canicorum vel consimilia. vt not. inf. de cen. cum olim. vel chartam non esse sufficientem ad probandum id, ad quod inducitur. vt not. inf. eo. in glo. q. d. sed si confiteatur in genere vera esse, quae continentur in charta praedicta, quae inducitur ad probandum, & non probat, vel quae alias defectum patitur, credimus quod licet postea pronunciet illam chartam non sufficere ad probationem, tamen propter confessionem ratam haberi debent omnia, quae ibi dicuntur. Et ratio diuersitatis est, quia probato falso instrumento, tollitur fundamentum cui inhaerebat confessio, & ita per consequens totum tollitur aedificium ei cohaerens, scilicet ipsa confessio. arg. 1. q. 1. cum Paulus. & inf. de presbytero non bap. veniens. sed in alio casu vbi non probatur falsum, remanet instrumentum in suo vigore, licet non habeat tantum vigorem vt credebat qui illud producebat. arg. opt. C. de lib. praete. vel exhaere. Authen. ex causa.

Item praedicta locum habent, vbi sententia lata est super falsitate instrumenti, vel alia. q. inciden. sed secus est, vbi super principali quaestione fertur diffinitiua tententia, quia tunc lata sententia, non obstante priore confefsione, potest sequi sententiam is, proquo lata est, & ei inniti aetiam contra priorem dicere confessionem. sup. de iureiu. mulieri. (contractus) insti. de actio. §. actionum. (domino) nam dans rem alienam non contrahit permutationem. ff. de rer. permu. l. 1. in fin. Cdiutius) sed non vsque ad praesc riptionem( intelleximus) incipit sententiac(intelligitur) ff. de excep. l. non vtique.

Sed contra, quia ex quo aliquid confitetur, & quicquid sequitur ex illo videtur esse confessus. 8. distin. quo iure. Respondeo licet excipiat de permutatione, non tamen confitetur rem fuisse permutantis, sed permutantem non posse venire contra permutationem, vel repetere rem, quam permutauit, cum alias permutatio licite facta sit, nam si non esset licite facta, & expresse confiteretur rem fuisse episcopi quocunque modo, siue excipiendo, vel alio modo, bene praeiudicaret monasterio & prodesset episcopo. sup. de transact. praeterea. 2. argum. sup. de testi. veniens. 1. item licet exc ipiatur, non confitetur tacite, quia etiam dubitans excipit. C. de excep. si quidem. quamuis tutius sit, vt ibidem dicitur hoc modo praestare, non est vel fuit res tua, sed & si tua fuisset, ex causa permutationis in nos transtulisti. C. de excep. si quidem. Instrumentum) quasi dicat instrumentum non prodest episcopo, quia ibi non dicitur, quod episcopus Sabinens. permutationem fecerit, sed Theodosius episcopus, tamen si episcopus replicet, quod procurator hoc excipere non possit, cum falso adiecerit in transcripto Sabinens. male dicit cum dilectus, etc. sed dices si verum esset instrumentum, quare imponitur silentium episcopo, cum necesse haberet stare permutationie Respon. forte non praeiudicabat instrumentum, cum in permutatione non interuenisset authoritas superioris, nec alia quae interuenire debent. 10. qo. 2. hoc ius. 17. quaestio. 4. in venditionibus.

Item licet producens instrumentum de falso, contra illud dicere non possit. inf. de censi. cum olim. argum. 19. distin. si Romanorum. sicut nec contra testes. 4. qon. 3. item si quis testibus. 3. qo6. §. si quis in agendo. potest tamen dicere illud contra se non facere, vt hic, nam licet monasterium produxerit instrumentum ad probandum, quod episcopus Sabinens. fecerit permutationen, tamen postea admittetur ad dicendum, quod non continetur in instrumento Authentico Sabinens. veritas enim rerum erroribus gestorum non vitiatur. ff. de offic. prae. illicitas. §. veritas. ff. ad muni. assump. ff. de neg. ge. l. sed sicut. §. vlt. item licet non posset dicere contra ea, quae continentur in instrumento, quod produxi, quia ab initio videre diligenter debui, quod in eo contineretur, possum tamen dicere contra dicta testium, quos produxi, & ipsa de ipsis depositionibus testium reprobare. 4. q6. 3. §. item si quis testibus. & etiam contra testem possum opponere, quod corruptus sit, vel de noua inimicitia. inf. eod. §. dicitur. & de noua infamia. sup. de testi. eog. praeterea. imo & dicta meorum testium per alios testes possum indirecte reprobare, vt sup. de testi. praesentium. in prin. in his enim nihil sibi imputatur, quia scire non potuit, quid testes dicerent.

Item si quis male intelligens legem allegat eam pro se, vel instrumentum, vel chartam simplicem, dicit sibi fouere in sua causa, cum in veritate de iure non foueat, quia non est Authentica charta, vel est testimonialis, tamen si postea per aliquem articulum, qui in eadem charta continetur inducatis contra eum, non facit sibi praeiudicium praecedenti ratione, quia ves ritas, etc. de offi. praeal. illicitas. §. veritas. & quia qui erant in iure, quales sunt praecedentes, non solum se corrigere possunt, & suum errorem etiam reuocare, & sibi non praeiudicant, imo & iudex corrigere, & supplere debet, vt not. in sum. de erro. aduo. C. vt quae de. aduo. iu. sup. Sed oppones hic producens hanc chartam credit probare per eam id, quod pro eo facit eadem ratione, & quod contra eum facit. argumen. 3. quaestio. octaua. cuius in agendo. ergo videtur quod debet haberi pro confesso, maxime si expresse confitentur esse probata, quae in eadem charta continentur: Respondeo, licet credat & confiteatur per ipsam chartam omnia, quae continentur in ea esse probata, sed cum erret in iure, sibi non praeiudicat, secus si confitetur se credere ea, quae in ea continentur esse vera, vt not. sup. eod. in gloss. non est. Hoc tamen fatemur, quod si per tale ius, vel per talem chartam minus Authenticam aliquid iudicatum esset tam iudex, quam assessor, quam etiam litigator eandem chartam, vel consimilem, vel idem ius condemnato agente contra eos ad interesse contra se admittere tenentur, vt not. in Summa Axo. quod quisque iur. sed quod dictum est contra dicta testium a me productorum possum obiicere, videtur contra. 27. dist. si quid. 5Sol. aliud est in Prophetis & authoribus vbi locus est ab authoritate, & qucquid dicunt indubitanter credendum & tenenmdum est vt 9. dist. ego. & c. seq. & 15. dist. c. fi. aliud in testibus & instrumentis, qui & si authoritatem habent, vt eis credatur quanmdiu non probetur contra probationem, tamen contrarium admittitur. C. de fid. instru. l. fi. sup. de testi. praesentium. & tales Prophetae vel authores si haberentur infideles vel haeretici, vel aliquid dicunt contra eos ex eorum authoritatibus, contra eos argumentari possumus, vt in praedicto. c. fi. quid veri. sed bene fateor, licet ipsi infideles de iure non sunt audiendi, si velint admittere authoritates eorum, & propriorum Prophetarum spiritualium authorum, nos de iure possumus authoritatibus eorum vti contra illos, quorum authores non sunt vel Prophetae, cum eos non reprobemus. sup. de test. praesentium. C. de fal. qui falsis. C. de reb. cre. si quis. Item. no. quod testes per me inductos non solum in eadem causa, sed etiam alij, & non solum si persona contra quam pris mo produxi, modo contra me. producat, sed etiam si quaecunque alia non possum reprobare. ar. 4. q. 3. §. item si quis testibus. Et idem dicimus in iudice. ar. 4. q. §. cuius in agendo.

Et intelligo verum, quod non possum reprobare testem, vel iudicem ex causa quae ex parte mea procedat, sed ex causa, quae ab alio procedere possit. VERPI GRATIA, patrem tuum induxi in testem vel habui iudicem contra aliquem, modo tu inducis etiam contra me, bene reprobabo eum, & etiam recusabo eum, ex te enim procedit causa, quare recuso eum, scilicet, quia patertuus est. Item si admitto aliquem ad vnum officium, non possum eum repellere ab alio officio, vbi consimiles personae requirantur, vel reputantur, si autem dissimiles, tunc secus. Item si impetraui aliquem in iudicem, potest esse criminosus, & idem in testem contra me inducatur, eundem bene repello a testimonio, non praetextu criminis, sed praetextu infamiae ciuilis non possum eum repellere, quia quem non reputaui infamem, ad iudicandum, non debeo reputare infamem ad testimonium, cum infamia vtrunque repellat. at. ad hoc. & omnia praedicta. inf. de accu. nulli. sup. de aeta. accepimus. ff. de adul. li vxor. §. vlt. 4. q. 3. si quis. vtrum autem equem ordinaui, exceptione repellere possum a beneficio. not. sup. de aeta. & quali. c. accepimus. an autem contra factum suum cuiquam venire liceat. no. sup. de ele. nostri. Delictum) 16. q. 6. si episcopum. non videtur hoc speciale fuisse in fauorem ecclesiae, quia quicunque priuatus, inducat falsum instrnmentum eo probato falso non condemnabitur productor instrumenti ad id, in quo falsum instrumentum dicebat eum teneri, cum in veritate non teneretur, quia si contradiceret sequeretur quod deberemus iniustam sententiam ferre, fatemur tamem, quod puniatur de falso. ar. sup. de causa pos. cum super. item alia ratione, non debet condennari ad id, quod continetur in instrumento, quia hic excipiendo proponit, & ideo non confitetur, vt sup. dicitur. Alii dicunt, quod si affirmatiue proponat exceptionem, & sciebat instrumentum per quod probare volebat exceptionem esse falsam, proferenda est sententia contra eum, sed si nesciebat falsum secus est, propter rationes assignatas in gl. hic positis, in ecclesia tamen speciale est etiam si sciebant sad ao.) di. vt no. sup. de proba. licets episcopale) sup. de offi. ordi. conquerente.

Authentica) non est incerta asentena tia, cum aliqua parte actorum contineantur capitula excepta. C. de sent. quae sine cer. quanti pro. l. pe. intelligo enim, quod certis nominibus vel pr circunmlocutionem instrumenta distinxit, vel intelligitur de, productis in illo iudicio, quae publicata erant in actis, nam praetextu aliorum instrumentorum non posset iuuari. C. de trans. sub praetextu. secundum quosdam. Nobis videtur, quod bene est certa haec sententia, etiam si in nulla parte actorum exprimantur illa capitula, quia scripta Authen tica certa & indubitata sunt, quare eis fides est adhibenda, quod dic vt legitur & not. sup. de fi. instru. c. 1. & 2. vnde prudenter facit ille, a quo petitur ius episcopale, si facit illum exprimere, quid petit, vt not. sup. de offi. ordi. conquerente. nam si iudex adiudicet alicui ius episcopale, nulla excepticne facta, decaetero omnia iura episcopalia exhibere condemnatus tenetur, quamuis priuilegium vel scriptionem vellet exhibere super aliquibus capitulis, in quibus diceret se exemptum ante praescriptionem. 1. de praescr. cum olim. iudex ergo prudenter facit, si quando ei constat, quod quis habet in aliqua ecclesia ius episcopale, sed de aliquibus capitulis dubitat, si dicit adiudicamus tali ius episcopale, exceptis talibus capitulis, de quibus non plene constat nobis, vt hic. & inf. de relig. do. constitutus. & c. cum venerabilis. & inf. tit. proxim. auditis. & c. cum olim. & c. veniens. (munitum se) no. vendicantem vendicare ex praescriptione. de hoc notat. inf. de praescript. ad aures.

Temporalia) no. hoc ipso, quod sita est ecclesia in dioce. temporalia pertinent ad episcopum, vt hic, vnde ea nullatenus alienare valet. 10. quaestio. 2. c. vltim. tamen vacante ecclesia aliqua episcopus nomine ecclesiae aget. inf. de suce. ab intest. cum dilectus. & si non appareat, quis sit patronus intelligam eam liberam, a sed episcopus a habebit ius episcopale ibi, vt hic, & iurisdictionem. 10. quaestio. 3. c. 1. 2. & 3. & seq. vt 16. quaestio. 7. omnes. & tunc etiam si non est collegiata, & non est in parochia alterius ecclesiae, ipse ponet ibi ministrum, licet aliqui dicant, quod non episcopus, sed populus praesentabit ministrum, sed non video quare hoc dicant, cum iure non caueatur, administrationis autem ratione in omnibus ecclesijs petet episcopus, nisi vbi patronus est clericus.

CAPVT VII.

OLIM. (Treueren.) HIic Treueren. archiepiscopo committebatur causa quae erat inter Guil. & aduersarium (idem) cilicet Gui. (dietas) asua dio. computandas ad locum vbi citabatur, non ad locum vbi iudices habebant domicilium (curetis) & sicut continetur in integra permittant procedere abbatem sancti Laur. & coniudices suos, ad quos pars aduersa literas super appel. facta ab archiepiscopo obtinuerat, alioquin isti procederent ad quos istae literae de consensu partium, sub hac forma impetrantur.

CAPVT VIII.

1 Causam appellationis etiam excommunicatus prosequi potest. Iudex debet citare eos, quos actor vult. 2 Superfiua probatio admitti non debet.

DILECTI FILII. ( Electioni) Forte petebat ab eis obedientiam, quam ipsi denegabant, & super hoc impetrabantur, scilicet, pro E. & G. vel ipsi appellauerunt, aut appellationem non prosequebantur, vnde electus potest petere, quod procederetur in causa. infr. de appel. oblatae. §. pe. vel quod eis imponatur silentium, & etiam alias puniatur. sup. de elect. statuimus. Videtur tamen quod hodie non potest impetrare literas, sed apud iudicem appellationis expectare, & ibi prosequi causam suam, vt in praealle. decr. statuimus. sed aliquandoPapa, vel alius superior literas concedit ex certa scientia, & tunc valent, aliter non. 1 Sed oppones, non videtur bene dicere, quia contra hunc sic agentem admittitur exceptio excommunicationis, sicut contra illos non admittitur replicatio. sup. eo. cum inter. Sed respon. hoc non est verum, quia causa appellationis agebatur, quam proseo potest excommunicatus. sup. eo. cum inter eo. venerabilis. aliquando mandat Papa, vel quiuis alius citari, qui volunt epponere alicui, & tunc citator publice debet proponere edictum, vt quicunque vult se opponere facto, super quo agitur, tali die conm pareat. inf. qui mat. accu. pos. cum in tua, & quod talis citatio operetur ibi not. Potest etiam iste citator, quos vult nominatim citare, vt compareant ad opponendum se contra factum, de quo agitur si volunt, & si non comparuerint, quod praeiudicium eis fiat, ex praealleg. decre. colligitur. hic autet constat, quod in hoc casu nullum praecise citare potest modo sub tantum, scilicet, si vult. Aliquando autem mandatur alicui, quod citet omnes, qui se opponunt tali super electione sua, vt super alio facto, & hoc dixerunt quidam, sed male quod citatorio est aliqua cognitio, debet enim eos vocare, quos actor petit citari, & quaerere ab eis, si voluerint se opponere, vel non, & si responderint, quod velint se opponere, citet eos, si vero dicant, quod nolunt se opponere, absoluet eos a citatione argum. pro eis, quia omnia iudicia sunt absolutoria. insti. de offic. iudic. §. fi. Sed hoc nobis non placet, quia cum haec clauo sula, citet omnes qui opponunt, sit intelligenda de eis, qui ante datam literarum se opposuerunt, & sua intersit eos se non opposuisse non sunt absoluendi a citatione illi, qui se opposuerunt, nisi satis faciant de interesse, an autem per tales literas possit citare illos, qui post literarum datam, vel qui de nouo volunt se opponere, dixerunt quidam, quod non. arg. sup. de rescri. significauit. Alii dicunt, quod & hic omnes contradictores & ante datam, & post datam, & cum modo praedicto si volunt, & sine modo citari poterit, quia praesens confusum, praesentis non tenet vsum. Sed oppones contra id quod dictum est, scilicet, quia si citator debet citare quos vult actor, multi poterunt fatigari iniuste, sed certe hoc tenet, quia etiam Papa si noo minasset ei, multos citasset eos. Item si comparuerint coram iudice, & non subsit causa citationis, damnabit actorem ad exa pensas, & etiam si non comparuerint non condemnabuntur statim citati, neque ad expensas, neque ad aliud, imo summaria cognitione praemissa, & in iuramento calumniae contra ipsos, & non aliter, sicut iustum fuerit procedetur, alias non. Item licet dixerimus, quod citabit omnes ad nutum actoris, tamen & moderabitur citator, sica ut & delegans moderetur. sup. de rescr. super literis. in fi. (ipso) M. (iidem) P. & G. (excentionem) quam proponebat contra confirmationem. Et melius M. valebit elidere exceptionem, scilicet, P. & G quam dixerant M. excommunicatum replicando de excep. & ideo non est audiendus super petitionem obedientiae, quam fecerat, vel super procedendo in principali, & in opponendo eis poenam: vt notat. in gloss. forte.

Quia & si) probatio enim superflua non est admittenda. C. de prob. ad probationes. sup. de offi. dele. cum contingat(suae) denegare enim tali obedientiam erat defendere ecclesiam, sicut nec asua, imo etiam periuri agere possunt, & prosequi causas suas, actiones suas & suorum. 4. q. 6. omnibus. & sic etiam actiones prosequi possunt a simili, nomine ecclesiae. arg. sup. de iureiur. petitio. (M.) electio cui obiiciebatur excommunicato (a defendendo.) & ita hic habes, quod contra exceptionem maioris excommunicationis, non admittitur replicatio maioris excommunicationis, de hoc no. sup. e. c. 2. (deferendo) sup. eod. cum inter dilec. CInterlocuti) & male.

CAPVT IX.

APOSTOLICAE. (Vobis) hic interesse debebatis electioni vel elect. celebrare ( amotionis) temporalis, quae idem dici potest quod suspensio, & quia hae poenae sine ordine possunt infligi, sine magna solemnitate possunt reuocari. infligi dico ex culpa quae fit coram iudice. ar. ff. de poen. l. vlt. & l. moris. (Amotionis) & ita ex quo erant amoti a beneficijs intra tempus amotionis, nec omnibus ecclesiae actibus, nec negotijs intererunt, quod el not. quid autem iuris sit de interdicto at officio, not. inf. de app. ad hoc quoniam & inf. de cle. excom. mi. si celebrat. & inf de exces. prael. c. vlti. (in modum) . i. ad repellendum vos ab electione. Esse) ex hoc dicunt quidam, & forte melius quam alii quorum opinionem visi sumus praeferre. inf. de sen. exconm. solet gl. quia quod quandocunque quis petat absolui ad cautelam a sententia, quam dicit nullam, siue confi teatur eum, qui tulit eum suum alias esse iudicem, sed ex aliqua causa dicit non te nere, siue dicat eum in nullo casu suum iu dicem esse, imo & si dicat sententiam nullcontra se latam, sed tamen vult absolui ad cautelam, vt alii secure ei communicent, semper est sibi danda. sup. de offi. ordi. grauenisi opponatur, quod manifesta est offensa. inf. de sen. excom. solet.

Et not. quod haec absolutio quandoque fit ad cautelam eius, qui dicitur excommunicatus, vt puta si ipse dubitat, an sententia teneat, sed tamen probabilius credit contrarium, nam huic non est dicendum dimitte ius tuum, & fac te absolui. arg. ff. de pe. haer. illud. imo ex quo nec per sententiam, nec per confessionem, nec per rei euidentiam constat, cum non sit manifesta offensa, absoluendus est sine satisfactione ad cautelam, & postea ius suum prosequatur. argum. l. de senten. excom. sacro. §. 1. & 2. Item quando fit ad cautelam aliorum, scilicet, vt ei conmmunicent secure, & in sacramentis in alijs, quandoque etiam ad cautelam opinionis eius, scilicet ne laedatur propter infamiam excommunicationis praelati. Item fit quandoque etiam ad cautelam futurorum, scilicet, ne in posterum eius facta irritentur: vt hic, & sic multas consimiles inuenire potes. (Ad cautelam) id est ita, quod non fiat in praeiudicium ipsis amotis ex nostra relatione, si forte in. terim temporalium, & spiritualium administrationi se immiscuissent. Alii dicunt, id est, sine praeiudicio alterius, id est, ita quod nec amotis fiat praeiudicium, nec aduersarijs, quin facta electione, possint obiici contra eos, & de amotione, & de alijs dicere, quod volunt. Vel dic, ideo dixi relaxari sententias ad cautelam, quia per hanc relax ationem prouidetur ecclesiae, ne diu vacet. Et est aequa prouisio, & ideo praeferenda iure vigoris, per quam prius de ipsis sententijs, & sententiarum causis constare deberet, quam isti ad electionem admitterentur, & hoc faceret quilibet alter de sententijs, quae ipsius authoritate latae essent, non tamen authoritate huius decr. credimus quod possit relaxare sententias aliorum.

CAPVT 7. 2 Dies in quacautio promittitur, in vno vicenario non computatur. Probatio in octauo die an fieri possit. 2 Nunquid vvalet quod cum excommunicato sit in iudicio. 3 Quicquid sit ab excommunicato in iudicis antequam probetur excommunicatus valet. 4 Valet instrumemtum etiam si testis excommumitatus sit ibi inscriptus. Differentia inter ea, quae fiunt extra iudicium, &v ea quae aguntur in iudicio.

IAM. (Consideratione opponat) contra agentem ( speciem) an maiori vel minori excommunicatione sit ligatus, quia si maiori, tunc repellitur a litigando, si minori nequaquam( nomen) vt sic impediatur vagari. ff. de iureiur. praetor. ff. de do. item exigit. & l. si ex dolo. §. fi. (Octo) ideo tam breuis terminus statuitur hic, quia nullum praeiudicium fit actoribus in principali quaestione, non enim minus bene consequitur iustitiam suam in principali ab excommunicato, quam ab alio non excommunicato. Idem dicendum est in termino assignato ad impediendum solutionem ad cautelam. inf. de senten. excom. c. solet. & idem in termino assignato contra spoliatorem. sup. de rest. spo. frequens ad idem. supra, de offi. dele. prudentiam. §. sexta. non autem obtinet breuitas termini, si fieret sibi magnum praeiudicium, vt si dicitur non tenere electionem, vel scripturam, vel contractum, vel aliud huiusmodi, quia ab excommunicatis facta: vt sup. de consue. cum dilec. de aeta. cum bonae. 3. q. 4. consanguineorum. Item si per iudicem, vel testes, vel infirmitate proponentis exceptionem, vel per fraudem aduersarii, vel alia iusta causa staret, quo minus intra tam breuem terminum probare posset exceptionem, iudex prorogaret terminum, vt probare possit exce. alias non curreret. arg. ff. de re iudic. l. 2. Authem. de his qui ingre. ad appellationem. §. 1. 2. & 3. & no. de hoc. infra, de appel. ex ratione. inf. de sen. excom. solet. alii tamen contradicunt. Computatio) sic dies, in qua cautio promittitur in vno vicenario non computatur: vt ff. si quis cau. l. 1. licet secus in tempore appellationis, in quo dies recitationis sententiae inbiduo, vel triduo computantur, vel altera die, vel tertia erat apputantur, vel altera die, vel tertia erat appellandum secundum vetera iura. 2. q. 6. §. biduum. & §. si aduersus. ff. quando app. sit. l. 1. §. biduum. & §. vl. & hoc idem alias contingit, vt prius dies connumeretur in numero aliorum: vt 2. q. 6. propter. & 4. q. 5. quisquis.

Sed nunquid in octauo die poterit quis probare, cum dicatur hic intra octo dierum spatiumtrespondeo sic, nam & lex dicit maritum posse accusare vxorem iure mariti intra 40. dies, vt ff. ad. l. Iul. de adul. l. is cuius. §. ex senatuscon. & tamen sexagesimus est in numero illorum. vt ff. eod. tit. l. pater. §. sexaginta. sic & bo. pos. intra centesimum diem peti potest, & eodem numero centesimus computatur: vt. ff. de suc. aedi. l. 1. §. quod diximus. & ff. de verb. obli. l. qui ante. (reum) excipientem de excommunicatione & non probantem, (his) id est, his quae in iudicio acta erant an2te probationem excommunicationis. Duraturis) sed quare valet, quod cum excommunicato fit in iudicio, cum alias excommunicatus rescriptum impetrare non possit suo nomine: vt sup. de rescrip. dilect. nec procurare in iudicio etiam absoluto ex mandato sibi facto tempore excommunicationis: vt sup. de proba. post cessionem. nec sententia ab excommunicato lata valet: vt inf. de sen. & re iud. ad probandum. Respondeo ad singula excommunicatus agere non potest, si excipiatur, & sic nec literas impetrare: vt C de nup. ex rescr. pe. l. 2. item procurare non potest, quia pet hoc assumit negotium alienum, & sententia ab eo lata non valet, quia sententia vtitur authoritatem iudicis, & haec eadem ratio est, quia scriptura ab excommunicato confecta non valet. 3. q. 4. nullus. quia scriptura sumit authoritatem ex persona scribentis, secus autem statutum est in excommunicato, qui in iudicio petit, quod ei forsitan debeatur, nec fuit exceptum, & hoc ideo, quia in culpa fuit, qui non excepit, & propter fauorem rerum iudicatarum, & vim iudicios rum, & quia modicum prodest exconmmunicato sententia, & modicum interest rei, quia & si excipiatur, & probetur, absoluetur reus ab obseruatione iudicii, non ab eo quod petebatur, vt ff. de iud. l. non idcirco. §. cum postea. Aliqui tamen dicunt, quod hodie authoritate huius decr. tenebit, quicquid fit in iudicio, siue actor sit excommunicatus, siue rescriptum cuius authoritate processum est, sit per excommunicatum impetratum, siue etiam iudex excommunicatus sit, & dicunt iura, quae contradicunt per hanc decr. sublata veruntamen alii dicunt, quod non est praesumendum, quod Papa tot iura voluerit vno verbo tollere. Item quod non reuocatur, quare stare prohibetur. C. de inof. test. l. si quando. C. de test. omnium.

Duraturis) in iudicijs constat, quod quicquid facit excommunicatus antequam probetur excommunicatus, valet, vt hic. Idem dicimus extra iudicium, nam si sit notarius excommunicatus, non tamen sententialiter damnatus, & faciat instrumentum, valebit licet aliqui dicant contra. ar. pro eis. supr. de procu. consulti. Sed alii respondent illam decr. loqui de illis, qui praestant. scz. authoritatem his, quae dicuntur in instrumentis, hic autem loquitur de illis, qui praestant authoritatem in instrumento. sca. quod sit Authenticum, & non in his, quae dicuntur vel fiunt in instrumento. Item pro eis est. 3. q. 4. nullus. Sed ipsi respondent, quod ibidem loquitur de scripturis, quas faciunt excommunicati non ratione publici officii, sed proprio motu, item loquitur ibi in condemnatis, hic loquitur de toleratis.

Dicimus etiam, quod instrumentum valebit etiam si testis excommunicatus sit ibi inscriptus dummodo instrumentum non sit suspectum, sed si esset suspectum, non daretur fides instrumento per testem non suspectum, vel excommunicatum, licet satis dici possit, quod si nunc esset absolutus, quamuis eo tempore quo fuit inscriptus, esset excommunicatus, quod bene nunc per suum testimonium dat fidem instrumento, sed non econtra. sca2. si nunc excommunicatus esset, sed tempore inscriptionis erat absolutus, quia tunc per suum dictum non dat fidem inst rumento, sed suspectum est, quia excommunicatus est, aliqui tamen contradicunt.

Sed haec est differentia inter ea, quae aguntur extra iudicium, & ea quae aguntur in iudicio, quia ea quae aguntur in iudicio valent, & ea quae aguntur extra iudicium, non valent, vt instrumenta & huiusmodi quae fiunt ex officio publico, si est sententialiter damnatus, licet aliqui contradicant. Si autem sint talia, quae non aguntur ex officio publico, vt emptio, contractus & huiusmodi, illa valent etiam si publice & solenniter sit excommunicatus: vt no. sup. de do. veritatis. & inf. eo. exce ea autem quae aguntur in iudicio, sim valent, licet actor sit sententialiter emunicatus, dummodo sibi in praesenti actione excommunicatio non obiiciatur, nec iudex eum repellet, secus tamen videtu si iudex sententialiter esset, vel alias publis ce excommunicatus, quia tunc etiam si non obiiciatur iudici excommunicatio, non valet quod agitur inf. de sen. & re it di. ad probandum. Ratio diuersitatis est quia magis verentur partes obiicere iudi ci, quam aduersarijs, quia magis afficit sen tentia excommunicatione iudicis, quan partium. Inspiritualibus autem quid o tineat, vt in electione, & huiusmodi, not. de elect. cum Vintoniens. c. illa. & c. nihil (proponatur) siue ex eisdem causis siue ex diuersis, dum tamen praecedentibus

CAPVT XI 1 Antequam causam appellationis incipiat, 7uocatur quicquid fit post appellationem. Petitio in causa attentatorum quomo manda & coram quo iudice sieri debeat.

DILECTE. (Conueniebamm) moniales. (ipsae) moniales. (tulerunt) & male cum esset legitime appellatum ( exconmunicat ionis) repete quae diximus. sup. de offi. dele. pasto. §. 2. ( mentione) sicut nec tenebantur. ar. sup. de rescri. super literis (aduersa) monachorum. (iudices) prior de Ang. & coniudices (ab ea) scz. tempore monachorum. Literas) hae literae elidebantur per exceptionem, quia si dixisset quomodo sententia exeont municationis lata fuit post appellationem, a sufficienti grauamine interpositam, & quod causam appellationis prosequebatur, & quod quia iudex priorissam & moniales admittebat in prosecutione appellationis, non admissa exceptione excommunicationis appellauit, nunquam literas habuisset. ar. sup. eo. cum inter. inf. eo. proxi. nam hic tacuit & in genere tamen dixit, quod iudex exceptionem exconmunicationis non admisit, & idcirco appellauit, sed forma literarum bona erat ( propositum) & bene(memorati iud.) prior de Ang. & coniudicescde Gernemoe) & bene dicit, nam Papa commiserat per illas literas causam appellationis emisse a monachis, & sub canonica forma fieri, & licet ibi diceretur suppressam veritatem, hoc tamen non constabat, & ideo bene dicet. si ita est, quod primo debet inquiri, an prior de Angles & coniudices negauerunt monachum admittere exceptionem excommunicationis ab eis propositam in causa principali, & ita iusta erat appellatio, an in causa appellationis, & ita iniusta erat appellauo, quod in literis obtentis ad priorem Gernemoe, & coniudices continebatur.

Reuocato) & not. quod statim antequam incipiat causa appellationis reuocatur quicquid fit post ap. vt hic. & inf. de ap. ex parte M. & C. & ff. app. pen. nihil inno. per totum. & idem dicendum est de his quae fiunt medio tempore inter sententiam & app. quia appellatione extinguitur pronunciatum. ff. ad turp. l. 1. §. fi. & faciet sic petitionem suam iste appellans. Domine iudex peto reuocare quicquid factum est post sententiam, a qua ego appellaui, & quod interdicatis sibi, ne aliquid contra sententiam attentet, quousque mihi competit prosecutio appellationis, quod autem haec petitio legitima sit, & admittenda, patet ex illo, cum etiam iudex hoc facere ipsum teneatur ex officio suo, vt hic, sed contra id ad iudicem appellationis non pertinet iudicare, nisi vtrum bene, vel male ap. sit necne. C. de ap. eos. quomodo ergo ad. mittet praedictam petitionem idem contra id quod dictum est, videtur quod si diceretur illud, sequeretur absurditas haecclse. quod si postea non prosequeretur appellationem, fingeretur non appellatum, & sic restaurandum esset, quod prius reuocatum erat, quod esset iniquum. arg. sup. de resti. spo. audita. Item expresse contradicit text. ff. de app. cum ex causa. vbi dicitur, quod tunc reuocabitur, quod factum est post appellationem cum meliorem meruerit sententiam, ergo a contrario sensu possum concludere, quod non ante. Sol. ad hoc sic respondemus, quod ad iudicem appellationis pertinet principaliter cognoscere &di ffinire de appellatione an sit iusta vel iniusta, sed ex ratione accessorii ad officium eius pertinet, etiam praed icta m petitionem admittere & exaudire, ad secundum quod dixi de absurditate dicimus, quod non obstat, quia non est absurditas, si id quod male actum est reuocetur, & postea illud idem legitime fiat. Lex etiam de ap. cum ex causa. non contradicit, quia licet, vt ibi dicit cum obtinuerit appellans reuocandum sit, quod post ap. fit, non negatur, quin & ante possit reuocari, quod & conceditur per aliam legem. ff. ap. pen. nil innouari in rubro & nigro, & per alia superiora iura, licet autem appellatione pendente nihil sit innouan¬ dum, tamen si agatur personali actione, vt ex empto vel consimili, vt res, quae petitur alienetur, tenet alienatio. Nec est contra. ff. app. pen. l. 1. &ff. de iniust. rup. & irri. testa. si quis exhaeredato. §. hi autem omnes. C. de ap. appellationem. vbi dicitur, quod status causae mutari non debet pendente ap. quia non mutatur, nec praeiudicatur appella tioni, quia ita condemnabitur persona, si res petitae alienentur, sicut si non alienentur. Item non est contra. Authent. vt nul. iud. §. super hoc. quia prohibet, quod possessio rei petitae non transferatur ab vno litigantium in alium per iudicem, & non prohibet per litigantes transferri in extraneum, & videtur quod in hac regula appellatione pendente nihil est innouandum supplendum est per iudicem, si autem agitur reali actione de dominio, tunc fateor quod non tenet alienatio, non ea ratione, quia appellatione pendente factum est, sed quia res est litigiosa.

CAPVT XII. 1. Actor excommunicatus an possit causam appellationias prosequi & quid sie dicendum de procuratore

SIGNIFICAVIT. Ipsum capitulum de Torna (partem) csc. archiepiscopum (absoluit) forte capitulum egerat contra Lepum super fructibus, quos dicebatur percepisse de ecclesia. vel quia se passus fuerat in eadem ecclesia intrudi(altera) epi cin iudicio) sup. eod. c. proxi. cum intersperperam). No. quod capitulum primo egit coram archiepiscopo confirmationem petendo Petri, quem in suum archipresbyterum elegerunt, a quo etiam archiepiscopo appellarunt. Item secunda vice agebant, & appellationem prosequebantur, coram pi aeposito sancti Stephani. Item tertio agebant coram abbate sancti Saluatoris & coniudices, quia petebat coram vltimis iudicibus sententiam absolutionis, pro episcopo latam reuocari, quia in eo, quod pro se lata erat, non poterat ipsum capitulum appellationem prosequi, quia nec ab eo appellauerat, fatuum enim esset appellare a sententia pro se lata. Et ita ex hoc est arg. quod etiam actor causam appellationis prosequi potest, nec obstat ei exceptio excommunicationis. Aliqui tamen contrarium dicunt. ar. inf. c. proxi. vbi dicitur, quod exceptio excommunicationis in qualibet parte litis opponitur, ergo & post appellationem, sed nos idem excipimus, nisi in causa appella. arg. huius decr. & est mirabile, quod actor excommunicatus si vsque ad sententiam processisset, potest repelli & excipi, quod sit excommunicatus, ne ad sententiam procedatur, & tamen non potest repelli a prosecutione appellat. sed hoc ideo est, quia ante sententiam contra ipsum latam si repellatur nullum damnum habet per iudicem occasione sententiae, quae adhuc lata non est, vnde ibi non laeditur aequitas iudicantis, sed postquam per sententiam iudicis quaesitum est ius alteri parti, & danum irrogatum, nisi appellare possit, & appel. prosequi laederetur aequitas iudicantis, & absurdum esset, si reo vincente ilefendendi se per appellationem, actor victus facultatem habere non posset. sup. eod. cum inter dilect. Item dicunt quidam, quod procurator excommunieatus possit prosequi causam appellationis, quando principalem causam egit, quia aliter laederetur aequitas iudicantis.

Nec obstat quod posset opponi, quod qui appellauit, non cogitur prosequi appellationem. C. de procu. inuitus. & supr. de procu. non iniuste. ergo peccat, si se ingerat familiaritati hominum. infr. de cle. excom. mi. c. illud ergo. & iudex peecat, fi potest eum prohibere a peccato, & non prohibet. 2. q. 7. negligere. Respondeo non peccat ingerendo se communioni hominum prosequendo appellationem, quia ex. communicatus fidem seruare debet ei, cui promisit, alii tamen contradicunt. Si autem appellet aliquis nomine alterius extra iudicium, & sic rata habeatur ab eo, cuius nomine appellatum est, eius appellatio tenet, tamen appellationem prosequi non potest, quia talis ap. obtinet vim actionis. Item qui appellauit si excommunicatus non sit, ea prosequi non potest, nisi fiat pro. curator de nouo (procedatis) remittitur ad eosdem iudices, quia partes consenserunt, & appellans iniuste appellauerat, vnde remittitur ad eum, a quo appellauit.

CAPVT XIII. 1 Excommunicatio potest in qualibet parte litis opponi. 2 Reus qui mandato iudicis tum excommunicato litigat non peerat. Expensae legitimae quae. Qao casu sit ferenda sententia pro excommu nicato.

EXCEPTIONEM. (In qua. libet) hoc locum habet in causa principali, in causa autem appellationis etiam actori non obstat exceptio excommunicationis:vt no. sup. proxi.

1 Prohibetur) contra arg. quod exeonm. municatio opponitur actori non solum quae praecessit litem, sed quae sequitur litis contest. cum possit in qualibet parto litis opponi, tamen quandocunque opponatur etiam coram delegato absolui petest, & in absolutione eius procedetur secundum tenorem decre. sup. de offi. dele gat. prudentiam. §. 6. sententia autem non retractatur, licet probetur fuisse iudex excommunicatus tempore latae sententiae. inf. de sen. & re iudi. ad probandum. nisi forte esset publice denunciatus excommunicatus, vt ibi. Alii dicunt, quod post sententiam non potest excipi contra eandem excommunicationem iudicis propter vtilitatem eorundem, qui apud eum egerunt. ff. de offi. prae. Barbarius. sed de excommunicatione actoris secus inquantum ad hoc vt sententia non valeat, sed quantum ad hoc, vt mandetur executioni, potest excipi: vt supr. eo. pia. de excommunicatione autem rei constat, quod nunquam potest excipi contra sententiam pro eo latam. sup. eo. cum inter. inf. eo. c. venerabilem. imo plus dicunt quidam, & forte non ma. le, quia omnia quae fiunt cum excommus nicato occulte, siue in iudicio, siue extra, non retractantur etiam ante sententiam, & respondent decre. supr. de proba. post cessionem. & sup. de proc. c. vlt. quod publice excommunicati erant, vel loquitur de his, quae extra iudicium acta sunt, & male, quia tantum in fauorem excommunica. torum facta sunt, nec peccat actor, qui rem suam petendo participat excommunicato. sup. de iud. intelleximus. inf. de sen. excom. si vero.

2 Item nee reus qui mandato iudicis cum excommunicato litigat, quia si actori hoc licet excommunicato communicare, vt ius suum consequatur, multo fortius licet reo, vt damnum causae & poenam iudicis euitet. arg. 11. q. 3. quoniam mul. inf. de senten. excom. si verecfatigetur) nam si ex iusta causa etiamscienter omittat, non condemnabitur ad expensas forte, quia tunc non habebat probationes, sed modo habet. Legitimis) legitimas autem expensas dicimus, si probauerat excommunicationem in omnibus, vt condemnetur in omnibus expensis, quas fecit ipse actor, siue reus inducendo probationes super aliis exceptionibus, vel super principali, vel quolibet alio modo, vsque ad tempus, quo exceptionem proponit, quia illas fecit prepter malitiam proponentis modo, & non ante exceptionem excommunicationis, C. de iud. sancimus. Sed ad expensas quas fecit actor durante probatione exceptionis & excommunicationis dummodo reus ipsam probauerit super probanda excommunicatione, non credimus quod debeat condemnari, cum principaliter eas fecerit sicut apparet ex sententia, quia repellitur ab agendo iam excommunicatus. ar. C. de iudi. rem non nouam. sed si contrarium probetur & sententietur. sez. quod non sit excommunicatus, tunc apparet quod expensas quas fecit super alijs exceptionibus, vel super principali non fecit, quia tardauit reus proponere exceptiones excommunicationis, imo fecit eas propter suam vtilitatem, quia bene valebunt sibi, ac si non esset proposita exceptio excommunicationis, & ideo reus non condemnabitur ad illas. Sed si appareat eum hanc exceptionem malitiose proponere, modo condemnabitur in expensis, non in principioclict quando proponit sed lata sententia super excommunicatione.

Condemnandus) cum enim sententia super expensas ferenda sit, si appareat fraus non excommunicati contra exconmunicatum, pro ipso excommunicato ferenda est sententia etiam diffinitiua, quia in hoc non attenditur fauor exconmmunicati, sed aequitas iudicantis. 3. e. cum inter. (iudicis) ff. de postu. quos prohibet. Repellendus) nisi contradiceret reus, & peteret procedi in lite caepta, quod potest reus petere, postquam conuentus est per iudicem, vel per executorem. C. quomo. & quando iud. Authe. qui semel. idem videtur dicendum, vbi non est conuentus reus, cogitur tamen aliquis agere: vt. 5. de testi. significauit. & no. 5. qui fil. sint legi. lator. quinimo & idem videtur dicendum, etiam si reus adhuc ab excommunicato conuentus non fuerit, sed ab eo timet conueniri. arg. C. de inge. manu. diffamari.?. qui fil. sint legi. lator. nam si contradiceretur, sequeretur absurditas, scz. quod excommunicatio prodesset excommunicato, & noceret aduersario non excommunicato, quod esse non debet. 5. de iudi. intelleximus. C. de legi. quod fauore.

CAPVT XIIII.

ADVERSARIO TVO ( Tempore) maxime enim idem est, & si tempore motae litis possidebat, sed postea sine dolo desiit possidere. ff. de excep. rei iudi. si autem. & l. si in rem. & l. si quia. & C, de exhi. l. neqe.

CAPVT XV. 1 Excommunicatus an possit petere executionem sententiae, vel act ionem in factum.

GENERABILEM. (Ex causis alijs) No. excommunicatum non solum posse prosequi appellationem causae pro qua xcommunicatus est, sed etam penitus diuersam. (Impetrare) sed nonne potest petere executionem sententiae, vel officium iudicis, vel actionem in factum. Respondeo non, quia nec ei debet solui debitum. 15. q. 6. authoritatem, nos iuratos secundum quosdam, nos tamem dicimus contrarium. 3. de dol. veritatis. est ergo melior ratio, quare non mandatur executioni, quia noua actio competit pro executione rei. scz. offi. iud. quod pro actione ponitur. 3. de off. iud. c. 2. vel actio in factum ex sententia. C. de re. cre. actori. excommunicatus autem has actiones, vel alias intentare non potest, quamuis valeat conuenire. 5. de iudi. intelleximus. cum igitur haec petitio locum non habeat sine actione, & excommunicatus aliquam actionem nequeat intentare, sequitur quod nec sententiam executioni mandari potest petere. Item & quia non laeditur equi. tas iudicantis, quia rectum iudicauit, & sic sententia executioni non mandatur quae multoties per alium executioni mandatur. ff. de re iudi. a diuo. in prin. 5. de offic. delegat. significasti. & quia vsque ad 30. annos potest facere se absolui, & tunc executioni mandabitur, alii tamen dicunt sententiam pro excommunicato latam executioni mandatam.